به نقل از «فارس»

یادداشتی بر کتاب «متولد زمستان»/ تیغ دو لبه تعلیق

تاریخ انتشار: ۳۰ تیر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۵۸۸۱۸۳

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، «متولد زمستان» یک رمان ایرانی است که به کوشش محمدهادی عبدالوهاب تالیف و توسط انتشارات شهرستان ادب به چاپ رسیده است. محمدقائم خانی از نویسندگان و منتقدان کشورمان یادداشتی براین کتاب نوشته است که در ادامه می‌خوانید.

فارغ از این که بدانیم تعلیق چیست یا نه، حسش می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

تعلیق نیرویی است که مخاطب را به دنبال داستان می‌کشد؛ چه مخاطب عام باشد، چه کتاب‌خوان حرفه‌ای، چه منتقد، و چه حتی نویسنده‌های دیگر. قدرت تعلیق در خلأیی است که ایجاد می‌کند. هرچه قدر خلأ بزرگ‌تر باشد، کتاب‌خوان، هیچی‌نخوان، منتقد و نویسنده را سریع‌تر به دنبال خود می‌کشد. خواننده چشم باز می‌کند و می‌بیند کتاب تمام شده ولی حسِ کنجکاوی‌اش هنوز کامل ارضا نشده است.

اینجاست که ممکن است یک کتاب دیگر بردارد تا از آن فضا بیرون بیاید، یا در ذهنش داستانِ خوانده‌شده را دوباره مرور کند. بسته به این که داستان چه باشد، و مخاطب چه کاری با داستان داشته باشد، ممکن است این مرور بیش از یک بار هم اتفاق بیفتد. 

مخاطبِ داستانِ تعلیق‌دار، نمی‌تواند کتاب را راحت و قطره‌چکانی بخواند. یا باید کنارش بگذارد، یا بیفتد دنبال ماجراها و به سرعت پیش برود. اگر تعلیق استادانه باشد، حتی می‌شود گفت خواننده تعادل روحی‌اش را برای قضاوت از دست می‌دهد و نمی‌تواند اجزای داستان را جداجدا داوری کند. از این رو، معمولاً ضعف‌های یک اثر با تعلیق بالا، از چشمانِ مخاطب پوشیده می‌ماند، زیرا خواننده درگیر جست‌وجوی ذهنی خویشتن است و فرصت کندوکاو در داستان را ندارد. بنابراین تعلیق می‌تواند یکی از بهترین گریزگاه‌های نویسندگان برای پوشاندن ضعف‌هایشان باشد. نویسنده خیالش راحت است که حداقل مخاطب کتاب را با لذت تا انتها خواهد خواند و دچار ملال و دل‌زدگی نخواهد شد. پس لااقل یک گام از رقبا پیش خواهد بود.

تعلیق به نویسنده قدرتی می‌دهد برای پوشاندن ضعف‌ها تا نیازی نباشد به جهان داستانی‌اش بُعد و عمقی ببخشد. چه کاری است وقتی می‌توان به راحتی مخاطبان را نگه داشت، وقت عزیز را صرف عمق‌بخشی و بُعددهی به داستان بکنیم؟ می‌رویم سراغ کارِ بعدی! که طبیعتاً آن هم باید تعلیق بالایی داشته باشد تا موفقیت این بارمان تکرار شود، بلکه افزون گردد. 

اما این شمشیر که در دست برخی نویسندگانِ زنگی مست چنین خون‌ریز است، لبه دیگری هم دارد. روی دیگر این تعلیق، معلق نگاه داشتن مخاطب برای آن است که مهلتی داشته باشد جهتِ نقب زدن به لایه‌های دیگر داستان. تعلیق چون طنابی است که نویسنده بر گردن مخاطب می‌اندازد و می‌کشد. در دست اکثریت ابزار تحمیق و تحمیر است اما در دست نویسنده دانا، وسیله‌ای خواهد شد برای کشاندن مخاطب به کوره‌راه‌ها. مخاطب عافیت‌طلب است و عادتِ رفتن به سمت نقاط صعب‌العبور را ندارد. دوست دارد در آشیانه گرمش و خیابان‌های خط‌کشی‌شده شهرش بگردد. اگر هم لازم شد، لافِ دل به دریا زدن بزند، اما هیچ‌گاه از در خانه‌شان دو محله پایین‌تر نرود. انسان دوست ندارد خودش را به سختی بیندازد تا حقیقت را کشف کند. چه کاری است در پی حقیقت رفتن، وقتی همه چیز زندگی سر جایش هست؟

اما نویسنده هوشمند می‌داند که همه چیز زندگی انسان‌ها سر جایش نیست، بلکه آن‌ها به بی‌تناسبی و بی‌قاعدگی عادت کرده‌اند. نگارش داستانی با تعلیق بالا این امکان را به او می‌دهد که خواننده را از مشهورات ذهنی‌اش جدا کند و با جاذبه تعلیق، او را از دنیای کوچک متعلقاتش بیرون بکشد. مشهوراتی که همیشه پس ذهن مخاطب چسبیده‌اند و متعلقاتی که برای صعود به قله حقیقت‌بینی، سنگینش کرده‌اند. مشهوراتی که آزموده نمی‌شوند چون پیش چشم نیستند.

مخاطب خودش هم نمی‌داند که به آن‌ها باور دارد، اما در واقعِ زندگی، سفت به آن‌ها چسبیده و حاضر نیست دمی از متعلقاتش جدا شود. تعلیق می‌تواند تا حدودی کمک کند که خواننده از وابستگی‌های ذهنی و قلبی‌اش فاصله گرفته و معلق نگاه داشته شود. اگر جهان داستان، جهانی یک‌پارچه باشد، این جدا شدن (و معلق ماندن) می‌تواند نقطه شروع تفکر برای مخاطب باشد، تفکری که با کشف همراه است. 

وقتی مخاطب در نقاط اصلی روایت با کشف روبه‌رو باشد، هم تعلیق حفظ می‌شود و هم پیوندی عمیق‌تر بین او و متن برقرار می‌شود. کشف، هم لذت خواندن را بیش‌تر می‌کند و هم شخصیت‌ها را ملموس‌تر می‌نماید. فرایند کشف می‌تواند از یک عنصرِ تکنیکی برای خلق جذابیت فراتر رود و به عنصری اساسی برای نزدیک شدن مخاطب به محتوای نهفته و دور از دسترسِ رمان بدل شود. در وضعیتی که مخاطب به مشهورات ذهنی‌اش تکیه نداده و تا حدودی در هوا معلق است، گاهی یک تلنگر داستان برای زیر و رو کردن دنیای مخاطب کافی است. یک ضربه کوچک، خواننده‌ در هوا معلقی که تا حدی سبک شده است را به سمتِ افقی باز پرواز می‌دهد. دنیای وسیع‌تری رو به او می‌گشاید و مسائلی در نگاه اول بی‌اهمیت را، به چالش درونی‌اش مبدل می‌سازد.  

تعلیق بالای رمان «متولد زمستان» می‌تواند از جنس دوم باشد. به مخاطب کمک کند به حوادث دور و برش دقیق‌تر بنگرد. این کتاب مشهورات ذهنی ما را درباره پرونده انرژی هسته‌ای، روابط بین‌الملل، نفوذ اطلاعاتی، جاسوسی، ترور و رسانه به چالش می‌کشد. به هم ریختگیِ بعد از خواندن رمان، کمک می‌کند بتوانیم خودمان را از زوایای جدیدی قضاوت بکنیم. این خود، هم شامل زندگی شخصی‌مان است که با بسیاری از این مسائل مماس شده اما بهشان توجهی نکرده‌ایم؛ و هم شامل زندگی اجتماعی ایرانیان در دنیای امروز است که معمولاً نمی‌دانند بر چه نقطه حساس و رفیعی ایستاده‌اند.

محمدهادی عبدالوهاب در رمانش، قدرت تعلیق را در جهتِ قدرت‌زدایی از باورهای ما به کار گرفته تا به جای آنکه میلِ رشد بادکنکی در ساختارها را در سرمان بپروراند، تلنگری بزند برای نگاه دقیق‌تر به دنیای اطرافمان. از کنار مسائل اساسی سرسری نگذریم و ذهنمان را انبانِ مشهوراتِ بی‌خود و غلط نکنیم. متولد زمستان، با تعلیق بالایش، شاید به ما کمک بکند تا به حقیقت، فارغ از منافع و مضار شخصی یا گروهی فکر بکنیم؛ هرچه‌قدر که برایمان سخت باشد. نویسنده با طناب تعلیق، سختیِ قله‌پیمایی را برای ما آسان کرده است. به طناب آویخته‌اش اعتماد بکینم و مسائلمان را از نقطه‌ای بالاتر بنگریم. 

انتهای پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: کتاب متولد زمستان یادداشت رمان متولد زمستان

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۵۸۸۱۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

۲ کتاب مناسب مداحان و منبری‌ها در راه نمایشگاه

سعید نسیمی، شاعر و نویسنده کتب «مصباح‌الذاکر» و «جرعه؛ قیام عاشورا، نگاهی دیگر» در گفت‌وگویی از عرضه این کتاب‌ها در سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران خبر داد و گفت: هر دوی این کتاب‌ها در حوزه عاشورایی و عاشوراپژوهی است.

این نویسنده ادامه داد: کتاب «مصباح‌الذاکر» برای اهل تبلیغ یعنی افرادی مانند مداحان، سخنرانان، شاعران آیینی، نغمه‌سرایان و فعالان رسانه‌ای می‌تواند مفید باشد. کتاب «جرعه؛ قیام عاشورا، نگاهی دیگر» هم به بحث‌های تاریخی می‌پردازد.

وی افزود: مطالعه این کتاب‌ها باعث ارتقاء سطح دانش و دانایی افراد مبلّغ می‌شود. این دو کتاب را انتشارات «آرام دل» منتشر می‌کند و قرار است به نمایشگاه کتاب امسال برسد.

بخشی از کتاب «مصباح‌الذاکر» را می‌خوانیم:

برای تبلیغ نهضت عاشورا، باید در فرم و محتوای مجالس، از شیوه‌های صحیح استفاده کرد. اینجاست که رسالت نوکری فراتر از گرفتن اشک از مستمعین (که قطعا فی نفسه امر مقدسی است) تعریف می‌شود. این امر که مطالبه علما و مراجع عظام است، میسر نیست مگر با ارتقاء سطح دانش مداحی از طریق مطالعه متون معتبر.

کتاب حاضر مجموعه‌ای است در عین جامعیت، خلاصه و فشرده برای استفاده سخنرانان، شاعران، مداحان و آن دسته از اهل تبلیغ که امکان یا فرصت بررسی منابع متعدد و پرحجم را ندارند و یا با وجود مطالعات قبلی، نسبت به مرور مطالب برای استفاده در مجالس احساس نیاز می‌کنند.

بخشی از کتاب «جرعه؛ قیام عاشورا، نگاهی دیگر» را می‌خوانیم:

اگر خواص در پیچ تاریخی سقیفه به وظیفه خود عمل می‌کردند و امیرالمومنین (علیه السلام) را تنها نمی‌گذاشتند، اگر مسلمین در جمل و صفین و نهروان علی شناس بودند و تیغ بر امام مفترض الطاعه نمی‌کشیدند، اگر قرآن ناطق را به کاغذ و مرکب‌های بر نیزه خدعه برافراشته نمی‌فروختند، دشمنان قسم خورده اسلام، سر حسین بن علی (علیه السلام) که نه، سر اسلام مجسم را بر نیزه نمی‌زدند و پای آن پایکوبی نکرده و با جام شراب لعبت هاشم فی البدر نمی‌خواندند.

و اما امروز... امروز هم اندکی غفلت، بی‌بصیرتی، دنیا طلبی و انفعال، و در یک کلام فاصله از خط ولایت، کافی است که یزیدیان زمان عاشورایی دیگر رقم بزنند.