آیا می‌توان در بستر فرهنگ مدرن صحبت از تمدن اسلامی کرد یا خیر؟
تاریخ انتشار: ۲۹ شهریور ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۱۶۴۳۲۴
به گزارش خبرگزاری مهر، نشست معرفی و بررسی کتاب «تنوع و تمدن در اندیشه اسلامی» روز گذشنه، یک‌شنبه بیست‌وهشتم شهریورماه ۱۴۰۰ در خانه کتاب و ادبیات ایران با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب بابایی(مولف) و محمدهادی همایون(منتقد) برگزار و به صورت زنده از پلتفرم اسکای روم و آپارات پخش شد.
تاکید کتاب بر وحدت و تنوع
در ابتدای نشست معرفی و بررسی کتاب «تنوع و تمدن در اندیشه اسلامی» حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب بابایی با بیان اینکه ایده نوشتن این کتاب از حدود ۱۰سال پیش و مانند قطعات پازلی کنار هم چیده شده است، گفت: موضوع تنوع یکی از موضوعات قرآنی در اندیشه اسلامی است و ریشه‌های تنوع را باید در تفکر اسلامی جست وجو کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این نویسنده عنوان کرد: تنوع در تفکر مدرن از دیگر موضوعاتی بود که باعث شد به سمت موضوع تمدن و تنوع در اندیشه اسلامی بروم. سه لایه از تنوع را در مسیر تاریخی طی کردیم؛ تنوع برخاسته از خلقت، تنوع بعد از اسلام و تنوع بعد از ورود مدرنیته به دنیای اسلام. پرسش اصلی این است که در این تکثرهای لایه به لایه چگونه می‌توانیم صحبت از تمدن توحیدی به میان بیاوریم؟ چگونه می‌توانیم در لابه لای تنوعات مختلف، خلوص تمدنی خود را حفظ کنیم؟ این پرسش اصلی است که من در کتاب به آن پرداختم و سعی کردم ابعادش را گسترش دهم. مساله دیگر این است که آیا می‌توان در بستر فرهنگ مدرن صحبت از تمدن اسلامی کرد یا خیر.
وی همچنین بیان کرد: ما در تنوع‌اندیشی دو مشکل عمده داریم؛ ما مسلمانان نوعا به بحث توحید خو گرفته و عادت کردیم و غلبه بحث‌های توحیدی کمتر اجازه داده به بحث‌های تنوعی بپردازیم. رابطه توحید، تکثر و تفکر اسلامی چیست؟ چرا تنوع‌اندیشی برای ما مشکل شده است؟ ما همیشه نگران بوده‌ایم که اگر وارد بحث‌های تنوع و تکثر شویم دچار نوعی از نسبیّت و دوری از حقانیت بشویم. این دو نگرانی و واقعیتی که در بین مسلمانان و نخبگان جهان اسلام وجود داشته و هر دو دغدغه‌ها علی‌رغم درست بودن به نتیجه غلط منتهی شده است؛ به این صورت که ما موضوع تمدن را از جغرافیای پژوهشی حذف کردیم و در کلام، الهیات و فلسفه با رویکرد اجتماعی به آن نپرداختیم؛ هر جا صحبت از تنوع شد مدام محتاطانه صحبت کردیم.
او تصریح کرد: در بررسی‌های تمدن اسلامی از سوی شرق‌شناسان عملا چون تکثر، تنوع و چند فرهنگی در دنیای مدرن و جهان مسیحیت، برایشان مساله بوده وقتی با شابلون‌های نظری خود تمدن اسلامی را قرائت کردند یکی از سوالات مرکزی آنها این بود که تکثر و تنوع اسلامی با یگانگی در اسلام چه نسبتی دارد؟ در این کتاب، جای این تعدد و تنوع را در تمدن اسلامی نشان می‌دهم و حدود ۲۰۰ صفحه از کتاب را به چیستی تمدن در فلسفه، الهیات، تاریخ، جامعه‌شناسی و... اختصاص دادم. وقتی در کتاب وارد بحث اسلامی بودن تمدن می‌شوم از میان مسائل تمدن اسلامی روی قرآن تاکید کردم و کمتر سراغ روایات رفتم.
حبیب بابایی در پایان سخنان خود گفت: اصلی‌ترین صحبت من در این کتاب به فصل وحدت و تنوع برمی‌گردد و سعی کردم الگویی از منظر قرآنی ارائه دهم که در آن، الگویی برآمده از نسبت و رابطه سُبل و سَبیل‌ها(که یک امر متکثر و متنوع در قرآن است) با صراط (که یک امر واحد در قرآن است) را نشان دهم و از این رابطه الهام بگیرم برای اینکه چه بسا بتوانیم این رابطه را در تمدن اسلامی لحاظ کنیم و رابطه سراط یگانه و سبل چندگانه در عالم تحقق تمدنی را هم منظور کنیم. اگر صراط تمدنی بخواهد در میان مسلمانان شکل بگیرد باید ظرفیت‌های سُبل الهی در جامعه مسلمانان فعال و این سبیل‌ها با هم متراکم شوند؛ از انباشته شدن سَبیل‌های الهی می‌توانیم صراط تمدنی تراکم یافته را روی زمین به راه کنیم.
نویسنده نگاه بومی و دینی دارد
در ادامه این نشست، محمدهادی همایون از حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب بابایی به دلیل پایمردی در موضوع تمدن در کارهای شخصی و به راه انداختن جریان در بین اهل تمدن و تمدن‌پژوهان تشکر کرد و افزود: موضوع تمدن یک فرصت خوب برای ما است که در ساده‌ترین حالت به هیچ وجه از لحاظ غنای ادبیات از ادبیات جهان در این حوزه عقب نیستیم؛ شاید در دانش‌های دیگر عقب مانده باشیم و نیاز باشد به سرعت و با طی مسیر میان‌بُر، داشته‌های جهان امروز را داشته باشیم و بر اساس نگاه علمی خودمان عمل کنیم. اما در حوزه تمدن پا به پای ادبیات جهانی پیش می‌رویم. فرصت انقلاب اسلامی و ایده بزرگی که با نام تمدن اسلامی بر پیشانی جریان انقلابی اسلامی به عنوان یک ایده اصلی، عملیاتی و امر نهایی، قرار داده شده است و کمک کرد تا بتوانیم روی این ادبیات مسلط شویم.
او همچنین اظهار کرد: نویسنده کتاب به صراحت ادعاء دارد که ادعای مهمی است و به دنبال چهارچوب نظری کاملا آرمانی برای تمدن نیست. امروز اگر نسخه‌ای برای تمدن می‌پیچیم باید نیازهای واقعی را ببینیم. نویسنده به جای اینکه الگوی کلان را توضیح دهد یک مساله مهم که جزء مسائل مهم و محوری تمدن است را مطرح می‌کند. البته به این تبیین صحیح و دقیق، نقد وارد است. این امر در مقام عمل باید رخ دهد. فکر می‌کنم نباید از این مساله غفلت کنیم که اگر چه باید علم را در اختیار مردم قرار دهیم اما در مقام ملکوت و مقام پایه‌های محکم نظری باید کاملا موضوع را حل و فصل کرده باشیم. دلیلی ندارد که سفارش‌دهندگان نسخه ما به همه چیزهای پشت صحنه مسلط شوند تا ما بتوانیم نسخه خود را بگیریم.
این منتقد در ادامه تصریح کرد: ما از گفت‌وگو در مقامات بالاتر و ساحت‌های نظری‌تر بی‌نیاز نیستیم. نسخه‌های ما به این دلیل زیاد است که در مبانی بالا تکیلفمان مشخص نشده است. ما باید با هم توافق کنیم که اساسا تمدن چیست چرا که از حوزه‌ای صحبت می‌کنیم که بسیاری از مبانی آن با هم مشترک است. نویسنده نگاه بومی و دینی دارد و مساله را به دقت متوجه شده و تشخیص داده است. همچنین به موضوعی مهم پراخته و مساله محور است.
همایون بیان کرد: تصویری که از تمدن داریم برخاسته از تحولاتی است که در قرن‌های ۱۷ و ۱۸ از دل سرزمین‌های اروپایی اتفاق افتاده است و این اتفاق برای ما یک تصویر کلان ساخته است و هر زمان که صحبت می‌کنیم، ناخودآگاه ما به این سمت می‌رود که این تصویر را اصل قرار دهیم. به اعتقاد من اتفاقی که در سرزمین‌های اروپایی رخ داده حلقه‌ای از مجموعه به هم متصل تاریخی است که دین در آن تاثیر صد در صدی داشت.
او با اشاره به اینکه باید بپذیریم که موضوعی که به سمتش می‌رویم برخاسته از جامعه ظهور و روابط در جامعه رجعت باشد، مطرح کرد: تنوع در نظام تمدنی غرب ضد وحدت و بر اساس تشتت است و این را در عرصه ادیان، روش تحقیق، فرهنگ، هنر، روش تجارت و... می‌بینیم. بنابراین این جزء ویژگی‌های تمدنی است که ما را مجبور می‌کند این تنوع را بپذیریم. اما تنوع ما در یک سلسله مراتب ما را به سمت قله می‌برد. این نگاه ذیل امام تعریف می‌شود و حقیقت امام تمام درجات توحید را برای ما تعریف می‌کند. تنوع و تکثر در بهشت، تشتت در غرب نیست. تنوع فرهنگی به معنایی که ما می‌شناسیم در تمدن غرب جایی ندارد چون ما به سمت جامعه امام زمانی در حال حرکت هستیم. اگر ما به سمت وحدت حرکت کنیم جغرافیایی هم که برای خودمان ترسیم می‌کنیم به همین سمت خواهد بود.
محمدهادی همایون در پایان گفت: نویسنده در کتاب به اخلاق توجه دارد و به عبارتی موضوع را تحت اخلاق قابل حل شدن می‌داند. سه نظام فقه، اخلاق و عقاید داریم که نمی‌توان حد میانی را نگه داریم. زبان اخلاق، زبان جهانی‌تر است. وقتی از اخلاق منهای فقه صحبت می‌کنیم به هیچ وحدت و درکی نخواهیم رسید. باید بر روی اخلاقی توافق کنیم که بر یک نظام فکری استوار باشد.
کد خبر 5309333منبع: مهر
کلیدواژه: تمدن اسلامی خانه کتاب نقد کتاب معرفی کتاب تازه های نشر هفته دفاع مقدس اربعین 1400 تجدید چاپ ترجمه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی انتشارات سوره مهر رونمایی کتاب فلسفه محمد مهدی اسماعیلی معرفی نشریات قاسم سلیمانی اقتصاد اندیشه اسلامی تمدن اسلامی حبیب بابایی موضوع تمدن برای ما
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۱۶۴۳۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مقیمی: سابقه دانشگاه جندی‌شاپور به دانشگاه تهران منضم شد
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران در آستانه سالروز شهادت استاد شهید مرتضی مطهری و روز معلم در جمع اساتید و دانشجویان دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، با اشاره به قرارگیری در آستانه نودمین سالگرد تأسیس دانشگاه تهران، گفت: ویژگی متفاوتی که آئین نود سالگی دانشگاه تهران نسبت به برنامه‌های هفتاد و هشتاد سالگی دارد، این است که تلاش کردیم قدمت نهاد علم در ایران را به سابقه دانشگاه تهران ضمیمه کنیم.
رئیس دانشگاه تهران به سابقه سنت دانشگاهی در ایران از جندی‌شاپور تا دانشگاه تهران اشاره کرد و افزود: این سابقه حتی در بین دانشگاهیان هم مغفول مانده و کمتر به آن توجه می‌کنیم. از این رو در سال ۱۴۰۲ طی مکاتبه‌ای رسمی به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد شد تا این سابقه به نوعی به تاریخ و قدمت دانشگاه تهران ضمیمه شود. جندی‌شاپور نماد نهاد‌های علم در ایران بوده و در سال ۲۰۱۷ میلادی از سوی یونسکو به‌عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه جهان با ۱۷۵۰ سال سابقه معرفی شده است که البته این رکورد پیش از آن متعلق به دانشگاه بولونیا در ایتالیا با نزدیک به ۱۲۰۰ سال قدمت بوده است.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: افتخار بزرگ تعلق گرفتن پایه‌گذاری سنت دانشگاهی به ایران، در حالی مورد اذعان جهانیان است که خودمان کمتر در خصوص این داشته‌ها و هویت ایرانی- اسلامی مطالعه کرده و کمتر بر روی آن تبلیغ و فعالیت‌های ترویجی انجام داده‌ایم و جوانان ما کمتر از این سرمایه‌های ملی شناخت دارند. از دانشگاه تهران انتظار می‌رود که به‌عنوان دانشگاه پیشگام و نوآور بیشتر به این موضوع توجه داشته باشد و به تقویت هویت ایرانی-اسلامی برای دستیابی به تمدن نوین اسلامی از طریق دانشگاه تمدن ساز که در گام دوم انقلاب اسلامی مورد توجه ویژه قرار گرفته است، بپردازد؛ و بدون شک آثار ارزشمند علامه شهید مطهری منبع بسیار ارزشمندی برای حرکت در این مسیر است.
مقیمی با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری بر تمدن سازی دانشگاه، فراز‌هایی از کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران اثر شهید مطهری درباره نقش تمدن سازی نهاد علم در ایران از جندی‌شاپور و اذعان ویل دورانت که جندی‌شاپور را محور تمدن ایران در دوره ساسانی می‌داند را یادآوری کرد و بیان داشت: اینکه بگوییم دانشگاه تهران با قدمت ۹۰ ساله، نماد آموزش عالی ایران است، با واقعیت خیلی فاصله دارد. درست است که ۹۰ سال از قدمت مجموعه ساختمان‌های فعلی نماد آموزش عالی کشور که در سال ۱۳۱۳ ساخته شده است می‌گذرد؛ ولی وقتی به سیر تکامل و زنجیره چرخه عمر دانشگاه تهران به‌عنوان نماد آموزش عالی ایران را بررسی می‌کنیم، در مرحله قبلی به دارالفنون می‌رسیم و هر چه که به گذشته برمی‌گردیم به نهاد‌های آموزش عالی همچون ربع رشیدی، نظامیه‌ها و در نهایت به جندی‌شاپور می‌رسیم.
وی افزود: بر اساس مصوبه اولین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۳ که با حضور رئیس‌جمهوری برگزار شد، سابقه دانشگاه جندی‌شاپور به دانشگاه تهران منضم شد و شورای عالی انقلاب فرهنگی مأموریتی به دانشگاه تهران سپرد تا برای اینکه دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشگاه تهران نقش محوری تمدن سازی را ایفا کنند، طرح جامعی ارائه شود و برای ارتقای فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی بر محور نهاد علم تلاش شود. اساتید، دانشجویان و پژوهشگران دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران می‌توانند نقش‌آفرینی ویژه‌ای در این زمینه داشته باشند.
رئیس دانشگاه تهران ادامه داد: وقتی به سیره نظری و عملی شهید مطهری نگاه می‌کنیم، ملاحظه می‌شود که ایشان استاد و معلمی در تراز دانشگاه تمدن ساز است و شخصیتی است که نقش تمدن سازی را به اندازه چند نهاد علمی ایفا کرده است؛ لذا انتظار می‌رود اساتید دانشگاه همین نقش را ایفا کنند تا بتوانیم به اهداف تمدن سازی دانشگاه نائل شویم. آثار و نوشته‌های شهید مطهری همان چیزی است که نیاز امروز ما است و هیچ وقت کهنه نمی‌شود. یکی از مهم‌ترین منابع ما در زمینه مطالعه تمدن سازی دانشگاه، آثار شهید مطهری است که باید به سهم خودمان در تقویت این مجموعه تلاش کنیم.
مقیمی در پایان از برگزاری بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی در ایران زمین هم‌زمان با نود سالگی دانشگاه تهران خبر داد و گفت: بر اساس آثار شهید مطهری، دانشگاه جندی‌شاپور نقطه عطفی است که وجوه مشترکی را برای تمدن اسلامی و ایرانی ایجاد کرد. امروز اگر می‌خواهیم به تمدن نوین اسلامی ایرانی دست یابیم، دانشگاه باید یکی از مهم‌ترین کانون‌های توجه ما باشد؛ لذا امروز به شدت به آثار شهید مطهری نیاز داریم تا با رویکرد دانشگاه تمدن ساز بتوانیم آثار مورد نیاز درباره قدمت نهاد علم در ایران را استخراج و نقشه راهی بر اساس اندیشه شهید مطهری تنظیم کنیم.
انتهای پیام/
اعلام محدودیت های ترافیکی پایان هفته در جاده های شمالی کشور