حافظ بخشی از تمدن جهانی است/ لسان الغیب مصلح اجتماعی
تاریخ انتشار: ۱۹ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۳۵۰۱۴۴
خبرگزاری مهر - گروه استانها: یادروز حافظ فرصت مناسبی است که مردم با این شاعر برجسته آشنا شوند. شاعری که به تعبیر حافظ شناسان پیام آور امید و عشق است.
محمد جواد دهقانیان استاد دانشگاه شیراز و مدرس مرکز حافظ شناسی اعتقاد دارد حافظ یک شخصیت مردمی است و باید به زندگی مردم بیاید. او به تلاش حافظ برای اصلاح اجتماع تاکید کرد و گفت: اینکه حافظ را مصلح اجتماعی بدانیم موافقان و مخالفانی دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وی تصریح کرد: اگر بخواهیم این نظر را بپذیریم باید به جامعهای که حافظ در آن زیست کرده توجه کنیم. در چنان جامعهای که امکان فعالیت اجتماعی و سیاسی به معنای امروزی نبوده بار رسالت اجتماعی به دوش نخبگان بوده که سعی میکردند رابطه تعاملی میان قدرت حاکم و مردم برقرار کنند.
این استاد دانشگاه گفت: شعرا از سویی پیام مردم را به حاکمان منتقل میکردند و از سوی دیگر دستگاه تبلیغاتی حکومت هاهم به شمار میرفتند. شعر مدحی را از این زاویه میتوان بررسی کرد. حال به این سوال میرسیم که چگونه از میان این همه شاعر و نویسنده بزرگ در تاریخ برخی مثل حافظ آنقدر متمایز شدند؟ حافظی که به تعبیر آقای خرمشاهی حافظه ملت ایران است.
دهقانیان در پاسخ به اینکه «حافظ چه وجوه تمایزی داشته که در قرنهای متمادی این چنین مورد توجه واقع شده است وچه کرده که آنقدر در دل مردم جاگرفته است»، به سطح هنری غنی حافظ اشاره کرد و گفت: حافظ درعین حالی که زبان پالوده و هنری دارد همه مردم در هرسطحی میتوانند با اشعار او ارتباط بگیرند. این نقطه قوت را باید ازاین زاویه دید که شاعری مثل حافظ پیامهای فرازمانی و فراوانی برای مخاطب دارد.
حافظ پیامهایی در تاریخ تمدن بشری مخابره کرده که مردم در زمانهای مختلف با آن ارتباط برقرار میکنند. وی با یادآوری اینکه حافظ فقط شاعر ایرانیها نیست و بخشی از تمدن جهانی است، ادامه داد: حافظ پیامهایی در تاریخ تمدن بشری مخابره کرده که مردم در زمانهای مختلف با آن ارتباط برقرار میکنند. شاعری مثل حافظ تلاش میکند در حصارهایی که مثل دیوار گرداگرد انسان را گرفته روزنه ایجاد کند. حالا این حصار میتواند مجموعهای از سوالات فلسفی یا دینی یااجتماعی و…باشد.
این مدرس مرکز حافظ شناسی ادامه داد: حافظ تلاش کرده دریچهای در این دیوارها ایجاد کند و از زاویهای تازه جهان را بنگرد.
دهقانیان تصریح کرد: حافظ توانسته از این نظر نقش مصلح اجتماعی را ایفا کند و درد مشترک مردم را هنرمندانه فریاد کند. این درد مشترک گاهی بحران فلسفی است که با زبان شعر به آن پاسخ میدهد:
آدمی در عالم خاکی نمیآید به دست
عالمی دیگر بباید ساخت و از نو آدمی
یا طنزآلود حرفش را میزند:
پدرم روضه رضوان به دو گندم بفروخت
من چرا ملک جهان را به جوی نفروشم
این استاد دانشگاه گفت: حافظ یک شاعر معترض است گاهی به نظم فلسفی دنیا گاهی به ساختارهای دینی زمان خودش اعتراض دارد. انتقادهایش به صوفی و زاهد از این دست است:
صوفی شهر بین که چون لقمه شبهه میخورد
پاردمش دراز باد آن حیوان خوش علف
یا
زاهد غرور داشت سلامت نبرد راه
رند از ره نیاز به دارالسلام رفت
وی ادامه داد: البته حافظ به عنوان یک مصلح اجتماعی به این عوامل منفی هم از روی خشم نگاه نمیکند بلکه از سردلسوزی و محبت تلاش دارد اینها را به مسیر درست برگرداند:
یا رب آن زاهد خودبین که به جز عیب ندید
دود آهیش در آئینه ادراک انداز
دهقانیان گفت: یک مصلح اجتماعی سعی میکند همه گروهها و طیفهای فکری را بادلسوزی به راهی که فکر میکند درست است هدایت کند. حافظ به رغم انتقادهای جدی که در برخی اشعارش دیده میشود از دلسوزی خودداری نمیکند.
این مدرس مرکز حافظ شناسی تاکید داشت: وقتی ما اصطلاح مصلح اجتماعی درباره حافظ به کار میبریم باید یادمان باشد حافظ یک مصلح دیندار وهنرمند است. ازاین رو بسیاری از مشکلاتی که حافظ میبیند و در اشعار خود هنرمندانه منعکس میکند از زاویه دید یک انسان دیندار است. حافظ سقراط وارسعی میکند مفاهیم دینی و حتی مفاهیم اجتماعی را باز تعریف کند.
وی اضافه کرد: تعبیر و تعریفی که از زهد و عرفان و رابطه انسان باخدا میکند با تعریف رایج زمانه خودش فرق دارد. به همین دلیل ما در شعر حافظ با یک دغدغه دینی هم روبرو هستیم که در عین حال با عنصر اعتراض و انتقاد به مفاهیم تعریف شده، توأم شده است.
پادزهر عشق و خوش بینی در شعر حافظ
وی افزود: حافظ برای رفع مشکلاتی که میبیند سعی میکند از پادزهری به نام عشق و خوش بینی استفاده کند. در سنت شعری ما غم بر شادی و نا امیدی بر امید غلبه دارد اما در شعر حافظ اینطور نیست. شعر حافظ سرشار از امید و عشق به حیات است زیرا بامردگی نمیشود هیچ جا را اصلاح کرد ضمن اینکه شعرحافظ نسبت به سنتهای شعری ما خیلی خوشبین است.
دهقانیان به علاقه مردم به تفأل زدن به دیوان حافظ اشاره کرد و گفت: یکی از دلایل تفأل زدن به حافظ خوش بینی و امیدی است که شاعر در لابلای کلماتش به جامعه جاری میکند.
مثلاً: چو غنچه گر چه فروبستگیست کار جها / تو همچو باد بهاری گره گشا میباش. یا تأکیدی که حافظ بر دم را غنیمت شمردن دارد که بنظر من کارکرد اجتماعی دارد که میگوید: فرصت شمار صحبت کز این دوراهه منزل / چون بگذریم دیگر نتوان به هم رسیدن.
او با اشاره به اینکه حافظ با اینکه پایان را میداند تاکید دارد که فرصت را از دست ندهید و این پیام جهانی است، گفت: البته پیوند اندیشههای حافظ و خیام هم باعثشده شعر حافظ در بسیاری از موارد برای کل جامعه بشری مفید باشد.
روانکاوی اجتماعی حافظ
وی معتقد است حافظ به نوعی روانکاوی اجتماعی میکند برای اثبات این حرف کافیست به نوع نگاه حافظ به گناه یا اصطلاحاً به فرهنگ گناه در اشعار حافظ دقت کنید. دراین صورت میبینید که حافظ نگاهش نسبت به گناه با بقیه متفاوت است. حتی میتوان گفت نگاهش قرآنی تراست و بیشتر جنبه های رحمانی را میبیند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: ما چند آیه در قرآن داریم مثل ان الله یغفر الذنوب جمیعاً یا آیهای که تاکید دارد خدا هرگناهی جز شرک را میبخشد. حافظ گناه را طبیعی قلمداد میکند و میگوید:
پدرم روضه رضوان به دوگندم بفروخت
من چرا ملک جهان را به جوی نفروشم
وی گفت: شاعر البته تاکید بربخشندگی خدا دارد مثل این بیت: پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت / آفرین بر نظر پاک خطاپوشش باد.
این مدرس مرکز حافظ شناسی گفت: حافظ با اینکه تفکر درباره گناه را جایز میداند اما فرو رفتن در گناه و سرزنش مکرر را مخل حیات و رشد میداند. از نظر او میشود گاهی به گناه فکر کرد اما نباید در گناه و عذاب و سرزنش غرق شد. باید به رحمت خدا خوشبین بود.
وی ادامه داد: نکته بعدی که نشانگر روانکاوی اجتماعی حافظ است این است که حافظ میبیند برخی افراد مفاهیم مذهبی و دینی را دست آویز مقاصد شخصی و منافع خود کردند و از این آدمهای گندم نمای جوفروش متنفراست. او سعی میکند با بدترین و مخفی ترین نوع شرک یعنی ریا مقابله کند.
دهقانیان گفت: ریا یک مشکل فردی نیست یک بیماری مسری اجتماعی است که کل جامعه را مریض میکند. درجامعه ای که ریا زیاد میشود آدمها نقاب میزنند و تشخیص خوب و بد خیلی سخت میشود. حافظ مرتب خودش را در جایگاه متهم قرار میدهد و با این کار سعی میکند جامعه خود را بیدار کند اصطلاحاً به در میزند که دیوار متوجه شود:
حافظا می خور و رندی کن و خوش باش ولی / دام تزویر مکن چون دگران قرآن را
یا آنجا که میگوید:
عنان به میکده خواهیم تافت زین مجلس
که وعظ بی عملان واجب است نشنیدن
یا بیت دیگر از همین غزل:
به میپرستی از آن نقش خود زدم بر آب
که تا خراب کنم نقش خود پرستیدن
این استاد دانشگاه عنوان کرد: حافظ همه این مبارزات و تلاشها را انجام میدهد که یک انسان متعادل انسانی که میان دین و دنیا تعادل برقرار کرده بسازد. نگاهش به گناه یا به ریا و اعتراضاتی که از این حیث میکند هدفش را بیشتر نمایان میکند. به تعبیر من هدف غایی او اصلاح جامعه و تعادل بخشی به جامعه است.
دهقانیان اظهار داشت: انسان متعادل ازنظر حافظ شاید انسان کامل نباشد اما کاملاً انسان است. اما انسان تک بعدی و تک ساحتی از نظر حافظ بیماراست، آن هم بیماری که هم به خود ضرر میزند هم جامعه را از تعادل و کمال دور میکند.
به گزارش مهر هرساله اوایل پاییز زیبای شیراز و یادروز حافظ بهانه خوبی است که بسیاری از علاقمندان به شعر و ادبیات و خصوصاً این شاعر خوش آوازه شیراز بیشتر برای شناساندن این ظرفیت جهانی به علاقمندان تلاش کنند.
کد خبر 5324692منبع: مهر
کلیدواژه: حافظ شیرازی یادروز حافظ شیراز مرکز حافظ شناسی شعر بوشهر ویروس کرونا شهادت امام رضا ع آمار کرونا واکسن کرونا کرمانشاه هفته ناجا خطبه های نماز جمعه شیوع کرونا عکس استانها امام رضا ع هفته نیروی انتظامی مشهد نیروی انتظامی استاد دانشگاه مصلح اجتماعی شعر حافظ
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۳۵۰۱۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
خودکشی در ایران کمتر از آمار جهانی
عبدالرضا پازوکی رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران از برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی در ۲۵ و ۲۶ شهریور ۱۴۰۳ در سالن همایشهای بینالمللی رازی خبر داد و گفت: شمار خودکشی در ایران کمتر از میانگین جهانی و ۶.۸ مورد در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است.
به گزارش فارس، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران در نشست مقدماتی برگزاری این همایش، با ابراز خرسندی از اینکه با وجود سیاهنمایی رسانههای معاند شمار خودکشی در ایران کمتر از متوسط جهانی است، در ادامه اظهار کرد: براساس آمارهای جهانی، میانگین خودکشی در دنیا ۱۱ نفر در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت و در ایران ۶.۸ نفر در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. با این وجود در کشور مسلمان حتی یک مورد خودکشی هم گناه است.
وی با اشاره به آمار خودکشی در کشورهای اسکاندیناوی بهعلت شرایط خاص جغرافیایی، محیطی و نور کم در این کشورها گفت: این نشست مقدمات اجرایی برای تحقق کارهای علمی در همایش ملی پیشگیری از خودکشی در شهریور۱۴۰۳ است تا برای پیشگیری از خودکشی با تبعات فراوان برای خانواده و جامعه، اقدام موثری انجام شود.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران، با اشاره به آیه ۳۲ سوره مائده درباره اهمیت نجات جان انسانها خاطرنشان کرد: براساس توصیههای الهی و دین مبین اسلام بحث نجات انسان و پیشگیری از خودکشی برای دانشگاههای علوم پزشکی با وظیفه حفظ و ارتقاء بهداشت و درمان در کشور یک تکلیف است.
تأکید بر ضرورت حفظ تقسیم کار برای پیشگیری از خودکشی در کشوردر ادامه این نشست، حمید یعقوبی رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی با تشریح اهداف همایش ملی پیشگیری از خودکشی تصریح کرد: یکی از اهداف برگزاری این همایش تهیه نقشه بومی پیشگیری از خودکشی با استفاده از تجارب جهانی است، در عینحال باید علل خودکشی در ایران بیشتر شناسایی شوند که این همایش میتواند زمینهساز این مسأله باشد.
وی با اشاره به مقایسه آمار جدید خودکشی در ایران نسبت به سالهای گذشته در ادامه بر ضرورت تقویت پیشگیری از خودکشی تأکید و تصریح کرد: بر این اساس باید برای کاهش پدیده خودکشی در کشور تقسیم کار ملی انجام شود که باید در این زمینه سازمان ملی صدا و سیما، حوزه علمیه و سازمان تبلیغات اسلامی وارد عمل شوند.
خودکشی در ۲۳ کشور دنیا جرم و اجرای کامل سند ملی خودکشی در ایران ضروری استحمید پیروی رئیس مرکز مشاوره دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز با اشاره به اهمیت برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی در آگاهیبخشی و افزایش سطح سواد جامعه درباره این پدیده شوم در ادامه اهداف و بخشهای مختلف این همایش را تشریح و خاطرنشان کرد: آمار خودکشی در ایالات متحده آمریکا بیش از متوسط جهانی و ۱۴.۴ نفر در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. با وجود آمار اندک خودکشی در ایران (کمتر از میانگین جهانی) دانشگاه علوم پزشکی ایران همواره میکوشد شیب این آمار را کاهش دهد. برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی نمونه بارزی از این اقدامات است.
وی خودکشی را در ۲۳ کشور دنیا جرم دانست و در ادامه بر ضرورت اجرای کامل سند ملی خودکشی ابلاغشده در سال ۱۴۰۰ تأکید کرد.
۳۰ نهاد مسئول کاهش آسیبهای اجتماعی در کشوردر ادامه این نشست، غلامعباس ترکی معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور با تشریح سیاستهای دادستانی کل کشور گفت: دستگاه قضایی براساس قانون اساسی وظیفه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در کنار مسئولیت رسیدگی به جرائم را بر عهده دارد، با این وجود پیشگیری از آسیبهای اجتماعی یک اقدام بینبخشی است، و بسیاری از آسیبهای اجتماعی در اختیار قوه قضائیه نیست.
وی با بیان اینکه در قانون برنامه ششم توسعه، بر پیشگیری از ۵ آسیب اجتماعی حاشیهنشینی، اعتیاد، بیکاری و ... تأکید شده تا آمار این آسیبها به ۲۵ درصد کاهش یابد، افزود: بر این اساس مولفههای اقتصادی و معیشتی در کاهش آسیبهای اجتماعی تأثیر بسزایی دارد و بهنوعی ۳۰ نهاد در این زمینه مسئولند.
معاون دادستانی کل کشور ادامه داد: با وجود شمار اندک پدیده خودکشی در ایران، نسبت به میانگین جهانی، اما در مقایسه با آمار سالهای گذشته باید اقدامات پیشگیرانهتری لحاظ شود، که بر این اساس ارزیابی و بهروزرسانی سند ملی خودکشی پیشنهاد میشود.
ترکی در ادامه آمارهای مرتبط با حوزه خودکشی در کشور را براساس سن جمعیتی و میزان مداخلات فوری تشریح کرد.
خودکشی در ایران بدون تعقیب کیفریمحمدحسین صادقی مدیرکل پیشگیری از وقوع جرم و آسیبهای اجتماعی دادستانی کل کشور هم با اشاره به اهمیت برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی با استفاده از ظرفیت دستگاهها و انجمنهای علمی در ادامه مداخله در حوزه آسیبهای اجتماعی را از وظایف و دغدغههای جدی مقام معظم رهبری برشمرد و افزود: بر این اساس این موضوع برای همه یک تکلیف است.
وی جایگاه ایران در زمینه آمار پدیده خودکشی را مطلوب، اما نه ایدهآل دانست و در ادامه بر ضرورت تلاش بیشتر در این حوزه تأکید و خاطرنشان کرد: براساس آموزههای دینی و قرآنی حتی یک خودکشی در کشور نباید رخ دهد. با این وجود جرم خودکشی در ایران تعقیب کیفری ندارد و این در حالی است که در برخی کشورها چنین نیست.
مدیرکل پیشگیری از وقوع جرم و آسیبهای اجتماعی دادستانی کل کشور، با اشاره به رویکرد قوانین جزائی در تعریف حبس با درجات متعدد برای افرادی که ارتکاب خودکشی را ترغیب میکنند، یادآور شد: بازتابهای رسانهای در افزایش خودکشی تأثیر بسزایی دارد.