فقه شیعه قشری‌گری را با دین در تضاد می‌بیند/داعش فقه ندارد
تاریخ انتشار: ۲۳ آبان ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۶۷۷۵۸۱
به گزارش خبرنگار مهر، حسن انصاری در یادداشتی جدید، ضمن نقد نگاه جریان‌های روشنفکری ایران به فقه به تفاوت‌های تفکر داعشی با فرق مسلمان پرداخته است. او پژوهشگر تاریخ و تفکر اسلامی و نویسنده کتاب‌هایی چون «بررسی‌های تاریخی در حوزه اسلام و تشیع»، «گنج پنهان، شرح احوال و آثار علامه مرحوم سیدعبدالعزیز طباطبایی یزدی» و… است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
متن این‌یادداشت در ادامه می‌آید؛
متأسفانه در سال‌های اخیر ملاحظه می‌شود که برخی از روشنفکران دینی در ایران در مقام نوعی مقایسه میان برداشت‌هایی از فقه شیعی و ایدئولوژی داعش بر ضرورت اصلاح فکر دینی تأکید می‌کردند. البته در ضرورت اصلاح فکر دینی و اجتهاد در اصول و بارور کردن فقه اجتهادی مبتنی بر ضروریات و مقتضیات زمان و مکان و در نظر گرفتن مقاصد و مصالح شرع و مردم و از همه مهمتر اندر ضرورت در نظر گرفتن ابتنای فقه اجتهادی بر حقوق بنیادی بشر تردیدی نیست و می‌توان بسیار درباره آن گفت اما اینکه گفته شود در فقه سنتی شیعی هم فتاوی نزدیک به فقه داعشی موجود است و یا اینکه در فقه ما هم ظرفیت‌هایی هست که می‌تواند منجر به ظهور فقه داعشی شود سخنی است گزاف و نادرست.
نخست باید گفت داعش فقهی ندارد. این گروهی تروریست است که تنها سعی دارد از مبانی دینی برای خود یک ایدئولوژی دینی و فقهی دست و پا کند. قرائت این گروه از اسلام و منابع شریعت و فقه و عقیده قرائتی قشری و ظاهرگراست و درست برخلاف روندی است که فقیهان شیعه و سنی در طول تاریخ در راستای روند اجتهادی خود طی کرده‌اند. تمام اصول فقه در اسلام بدین جهت پایه‌ریزی شد تا مبانی اجتهادی برای فهم متن مقدس شکل گیرد و از ظاهر الفاظ و عمومات بتوان راهی به تقییدات و تخصیصات و اصل برد. حتی در قشری‌ترین لایه‌های اصحاب حدیث که با بیشتر مبانی اجتهادی فقهای حنفی مخالف بودند یعنی فقیهان حنبلی نیز به تدریج چنانکه می‌دانیم فقیهان ضرورت بهره‌وری از مبانی اجتهادی و اصولی را درک کردند. نمونه روشن این موضوع بهره‌گیری فقیهان حنبلی متأخر است نسبت به مبحث ضرورات و مصالح خمسه و یا آنچه امروزه تحت عنوان فقه مقاصدی شناخته می‌شود. باری آنچه برای فقه اسلامی در طول تاریخ به عنوان چالشی مهم در این زمینه وجود داشته و خطر داعشی کردن را برای فقه می‌توانسته ایجاد کند دو چیز بوده است:
یکی بهره برداری اهل قدرت بود نسبت به فقه و فقهای سلطانی. در طول تاریخ نهاد علما و قضات در حکومت‌های سلطانی، همواره اهالی قدرت این تلاش را داشته‌اند تا برای مطامع سیاسی و رقابت‌های قدرتی خود از فقه و فقها بهره‌وری ابزاری کنند. فقیهانی هم بوده‌اند که تحت عناوینی ثانوی مانند ضرورت حفظ وحدت امت و جماعت از سلطان و خلیفه حمایت می‌کرده و بنا به فرموده در موارد مقتضی حکم فقهی و قضایی به دلخواه سلطان صادر می‌کردند. در برابر این فقیهان و وعاظ السلاطین و آخوندهای درباری البته همواره فقیهانی دیگر بوده‌اند که آنان را علماء السوء خطاب کرده و از فقه و فقاهت آنان مردم را بر حذر می‌داشتند. بنابراین عملاً در طول تاریخ هیچ گاه فقه اصحاب قدرت که گاهی در خدمت به سلطان نمودی داعشی پیدا می‌کرد نمی‌توانست دیر زمانی به عنوان تنها اجتهاد مقبول و یا مشروع جلوه کند و همواره مخالفت‌ها با خواسته‌های آنان شکل می‌گرفت و جلوی درازدستی‌ها به شرع و شریعت را می‌گرفت. به طور نمونه بسیاری از شروطی که فقیهان برای اجرای حدود و تعزیرات قائل شده‌اند عملاً برای مقابله با این درازدستی‌ها و سوء استفاده از فقه و شرع ارائه و پیشنهاد می‌شد.
مشکل دوم ظهور جریان سلفی‌گری وهابی در دویست سال گذشته بود که در واقع همه تاریخ اجتهاد و فقه و کلام ورزی اجتهادی و عقلی گرا در اسلام را می‌خواست و می‌خواهد با قشری‌گری و ظاهربینی خود تحت عنوان ضرورت بازگشت به سنت از میان بردارد. غافل از اینکه مجتهدان و فقیهان در سده‌های گذشته فقه را بستری برای اعمال اجتهادی بشری در مواجهه با متن مقدس و سنت سلف و چگونگی تعامل با آن دو می‌دانستند. فقه در حقیقت مجموعه‌ای از اجتهادات و اجماعات فقهاست و نمی‌تواند بریده از واقع اجتماعی باشد. تعاملی و دیالکتیکی است میان نص مقدس و واقعیت اجتماعی. بدین ترتیب عملاً فقه در طول تاریخ اجتهادی خود روندی مخالف سیره سلف داشته و فقیهان در حقیقت با اعتبار بخشیدن به اجماعات هر عصر و توجه به عرف مؤمنین همواره سعی داشته‌اند راهی برای برون رفت از تضییقاتی فقهی باز کنند که سلف و فقه سلف برای آنها ایجاد می‌کرد. طبیعی است که برای چنین رویکردی فقه سلفی محور وهابیت یک چالش بزرگ برای اهل سنت است. به ویژه اگر در نظر آوریم که پترودلارهای عربستان سعودی در چند دهه گذشته به شکل وسیعی فقه سلفی غیراجتهادی و سنت‌گرا و بل واپس‌گرای خود را در همه ابعاد آن و در اشکال مختلف در نظام‌های آموزشی و دینی و افتایی جهان اسلام تزریق کرده و یا تلاش دارد تزریق کند. نه تنها در نجد و حجاز بل حتی شوربختانه در مهمترین مراکزی که به طور سنتی بستر فقه اجتهادی حنفی بوده یعنی در شبه قاره و آسیای مرکزی و حتی مصر و شام. باری قبول دارم که فقه وهابی چالشی بزرگ برای اجتهاد و خردگرایی کلامی و اعتقادی در اسلام است. وهابیت با نفی هرگونه خردورزی و اجتهاد در اصول و فروع عملاً همه مظاهر اندیشگی در اسلام از تشیع گرفته تا اعتزال و جهمی‌گری و اشعریت و ماتریدی‌گری و فقه احناف را به چالش کشیده و همه آنها را بدعی و بدعت‌گرا می‌خواند. کافی است سری بزنید به منشورات تراثی و غیر تراثی عربستان سعودی در چند دهه اخیر تا ببینید چگونه حتی شخص امام اعظم ابوحنیفه هدف اتهامات قرار می‌گیرد. نه آیا چنین است که اصحاب حدیث قدیم اهل سنت یعنی اسلاف حنابله و سلفیان وهابی امروز کتاب‌ها در رد بر ابوحنیفه و اعتقادات و فقه اجتهادی او می‌نوشتند؟
با این وصف حتی در مورد داعش هم نمی‌توان گفت که عیناً و مستقیماً برساخته وهابیت سنتی است. باری آنچه مسلم است این است که داعش و فقه داعشی ماده خامی را در ساختن گفتمان خود مورد استفاده قرار می‌دهد که وهابیت و تفکر سلفی در اختیارش قرار داده است. مشکل از وهابیت و تفکر سلفی است. مشکل در دوری گرفتن از فقه اجتهادی و اصول فقه اجتهادی و خردورزی اعتزالی است که تحت تأثیر تفکر سلفی می‌رود به کلی از میان برود. سلفی‌گری است که می تواند همه میراث خردگرایی دینی در سنت اسلامی را نابود کند.
فقه شیعی در طول تاریخ، هم خود را از خواهش‌های اصحاب قدرت دور می‌داشت چرا که قدرت سلطان غاصب را اساساً نامشروع می‌دانست و هم با اجتهاد و تفکر اعتزالی و فلسفی خود قشری‌گری دینی را با روح دین در تضاد می‌دید. وقتی بلای سلفی گری وهابی به جان جهان اسلام افتاد، فقه شیعی به دلیل اختلاف بنیادی با تفکر وهابی تحت تأثیر آن قرار نگرفت.
کد خبر 5350554منبع: مهر
کلیدواژه: داعش اصول فقه شیعه شیعه و سنی عربستان سعودی حسن انصاری ترجمه هفته کتاب معرفی کتاب انتشارات سوره مهر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تازه های نشر روز جهانی فلسفه کتاب و کتابخوانی محمد مهدی اسماعیلی فلسفه ادبیات کودک و نوجوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی انقلاب اسلامی ایران ادبیات جهان طول تاریخ فقه اجتهادی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۶۷۷۵۸۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
وحدت بین شیعه و سنی در تالش مثال زدنی است
به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام اسماعیل صادقی نیارکی ظهر چهارشنبه در نشست هم اندیشی با علما و روحانیان اهل سنت با بیان اینکه کشور از نظر امنیتی شرایط مناسبی دارد، اظهار کرد: امنیتی که امروز در کشور داریم یک نعمت است که در کشورهای همجوار وجود ندارد.
حجت‌الاسلام صادقی نیارکی وحدت اهل سنت و تشییع تالش را مثال زدنی دانست و گفت: تمام نقشه‌های دشمنان نظام برای اختلاف افکنی بین اهل تسنن و تشیع تاکنون با هوشیاری مردم و مسؤولان به ویژه علمای گرانقدر ناکام مانده است.
وی افزود: کشورهای غربی به دنبال کم رنگ کردن شئونات اسلامی و معرفی نادرست اسلام و ترویج رفتارهای غیر اخلاقی و غیر اسلامی هستند که هوشیاری خانواده‌ها در بی اثر کردن این توطئه فرهنگی دشمنان تأثیر گذار است.
مدیر کل دادگستری گیلان با بیان اینکه بزرگترین سرمایه تالش، وحدت بین شیعه و سنی است، گفت: روحانیان اهل سنت همیشه همراه و پشتیبان ولایت فقیه هستند و با پیروی از فرامین رهبر معظم انقلاب و نقش بسزایی در رشد و تعالی جامعه و بنیان خانواده‌ها دارند.
حجت‌الاسلام اسماعیل صادقی نیارکی در پایان خواستار حضور و همکاری نخبگان، ریش سفیدان و علمای اهل سنت در حل اختلافات مردمی قبل از رسیدن مشکلات به محاکم دادگستری شد.
کد خبر 6094145
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت