طومار شیخ بهایی؛ سندی مکتوب برای مدیریت آب زایندهرود
تاریخ انتشار: ۷ آذر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۷۹۱۳۰۸
در نظامهای مختلف اجتماعی، مالکیت انسان بر منابع موجود در طبیعت با توجه به شرایط جغرافیایی، زمانی و مکانی و ساختاری که فرد در آن زندگی میکند تعریف میشود.
شکل مالکیت با توجه به کارکرد آن در دورههای مختلف تاریخی تغییر کرده و انسانها گونههای کارکردی و مناسب هر عصر را برای مدیریت منابع در نظر گرفتهاند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
یکی از این شکلها، مدیریت آب و تقسیم آن بوده که در دورههای زمانی مختلف با هدف به حداقل رسانیدن تعارضها و ایجاد عدالت در جامعه شکل گرفته است.
جامعه ایران با توجه به مشکل کمبود آب از گذشتههای دور راهکارهای مختلفی برای مدیریت منابع آب تعریف کرده است. مهمترین تدبیر فنی، چهل هزار حلقه قناتی بوده است که پیشینیان ما از چهار هزار سال قبل تا به امروز حفر کردهاند. از میان تدابیر حقوقی نیز میتوان به طومار شیخ بهایی بهعنوان سند مکتوبی برای مدیریت حوضه آب زایندهرود اشاره کرد. طومار شیخ بهایی، بهعنوان سندی حقوقی برای تقسیم آب بین ساکنان 7 بلوک آبخور (شامل 270 سهام جزئی و 33 سهم کلی) در نظر گرفته شده بود.
نظام مالکیت انسان بر منابع آبی، به این معنا نیست که هرکس به هر میزان بخواهد بتواند از آب استفاده کند؛ بلکه طبق توافقی اجتماعی با توجه به منابع موجود آبی تقسیم صورت میگرفته است. نخستین شواهد مکتوب قابل استناد که به مشکلات کمآبی و تعارضات میان بخشهای مختلف حوضه آبریز زایندهرود میپردازد، طومار شیخ بهایی است. مشاهده این طومار نشان میدهد که طومار شیخ بهایی بهعنوان نمونه سنتی مدیریت منابع آبی، با توجه به شرایط زیستی و جغرافیای منطقه طراحی شده است.
در این طومار، از 75 روز پس از نوروز تا آخر آبان ماه به مدت 160 روز تقسیم آب تعریف شده و در فصل سرد که بارندگیها کافی و مناسب بوده بهرهبرداری به شکل آزاد در نظر گرفته شده است. این طومار با مدیریت منابع موجود در آن زمان و حق برداشت به میزان تعیین شده، تعارض را به حداقل رسانیده و مسأله بهرهبرداری از آب را مدیریت میکرده است.
اگرچه نظامهای مالکیت بر منابع آبی، از سوی مردم بدون نقص نبوده و تنشها و تعارضات را از بین نبرده است؛ اما شاید طرح این سؤال ضروری باشد که آیا مالکیت و نمایندگی دولت بر منابع آبی توانسته است این تنشها را مدیریت کند؟ آیا دولتها در مدیریت و زمانبندی برداشت این منابع موفق بودهاند؟ آیا به مشارکت گرفتن مردم و تقویت اعتماد و سرمایه اجتماعی راهی مناسب برای مدیریت منابع آبی است؟ وقتی نظام مالکیت و بهرهبرداری توسط خود مردم اداره شود آیا نتایج بهتری را شاهد نخواهیم بود؟
منبع: ایران آنلاین
کلیدواژه: طومار شیخ بهایی مدیریت منابع برای مدیریت منابع آبی بر منابع منابع آب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۷۹۱۳۰۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نقشِ پُررنگ سازمان اوقاف در توجه به دانشبنیانها
حجتالاسلام والمسلمین سید مهدی خاموشی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه درمورد ارتباط وقف با دانش بنیانها بیان کرد: ماجرای سازمان وقف به کرات بیان شده است که سه گزاره، ساختار این سازمان را تشکیل میدهد. یکی، حفظ موقوفات که در اصطلاح به آن، عین (حفظ عین موقوفه) میگوییم و برگرفته از روایات است که گفته شده است: «حبس العین و تصمیم المنفعه» «تحبیس العین و تسبیل المنفعة» که این تعریف وقف است. یعنی فرد عرصه، زمین، ساختمان، فرش، اتومبیلی و... دارد که عین حساب میشود و عینیت و حقیقتی دارد و آن را حبس میکند. بنابراین، اولین گزاره برای همه موقوفات چه دارای متولی خاص باشند و یا نباشند و در اختیار سازمان اوقاف قرار گرفته باشند به سمت حفظ العین میرود.
رئیس سازمان اوقاف با اشاره به منافع وقف گفت: دومین گزاره، افزایش منافع وقف است. منظور از منافع وقف، هر گونه ارزش مالی و قابل تقویم به پول است که مستقیم یا غیرمستقیم از عین موقوفه و توابع آن حاصل میشود؛ مانند منفعت ساختمانها، علوفه و غلاّت مزارع، آب نهرها و چاهها، نذور بقاع متبرّکه.
یعنی فرد نمیتواند یک زمین را به همان مبلغی که سالیان قبل خریداری کرده است الان هم، به همان قیمت بخرد. بنابراین، باید بروز شود و اجاره آن را بهتر کند و بهره وری بیشتری از این زمین داشته باشد و به همین دلیل، باید با علم روز گره بخورد.
حجتالاسلام والمسلمین خاموشی ادامه داد: سومین گزارهای که اوقاف به آن مشغول است اجاره نیات یا اجاره مال موقوفه است.
مثلاً یک واقف، مالی را برای ایتام داده است و یا یک فردی زمین دارد و با آن کاری انجام میدهد و پولی که از آن بدست میآورد را هزینه ایتام میکند. بنابراین، کارکرد سازمان وقف از این سه گزاره بیرون نمیرود و دانش بنیان یک عنوان خاصی است که میتواند بهانههای مختلفی در زمینه وقف داشته باشد و دانش بنیانهایی وجود دارند که خودشان هم، موقوف هستند و باید شاخ و برگ هایشان توسعه پیدا کنند. از اینرو، مجموعههایی که خواستند وقف جدید کنند باید توجه به دانش بنیان داشته باشند.
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه افزود: اگر دانش بنیان به نقاط ایده آل برسد هزینهای که صرف کردیم با ارزش گذاری خیلی بالاتر است. زیرا هرقدر توسعه تجاری یک دانش بنیان بهتر شود امکانات مالی آن شرکت قویتر میشود و ارزش گذاری آن نیز، بالاتر میرود.
حجت الاسلام والمسلمین خاموشی درمورد چشم انداز همکاری وقف و دانش بنیانها گفت: یک تفاوتی بین جریان منابع دولتی، خصوصی و وقف در این زمینه وجود دارد. زیرا دست خصوصی بازتر از منابع دولتی است چراکه منابع دولتی قوانین بالادستی، ناظر و حاکم دارند. البته دولت برای توسعهها همت زیادی دارد که از حمایت استارتاپها گرفته تا برگزاری جشنوارهها و تسهیلات را دربر میگیرد. به همین دلیل، هر قدر منابع خصوصی میدان تجاری پیدا کنند استقبال این بخش هم بالاتر خواهد رفت. اما وقف آزادتر از منابع دولتی و خصوصی است.
رئیس سازمان اوقاف افزود: دست اوقاف باز است و میتواند حفظ العین کند و واقعاً هم باقی میماند. یعنی متولی مصلحت میداند که فلان زمین را با موقعیت بهتر خریداری کند و زمینی با وجود داشتن مساحت بزرگتر را نخرد و دست اوقاف باز است که بگوید از کدام دانشبنیان حمایت شود؟ و این حمایت در سبد کالای مردم چه کمکی خواهد کرد؟ ما در صدد هستیم همه وقف را به صورت دانش بنیان ارائه کنیم.
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری قرآن و عترت