کودک همسری در ایران و نقض سه حق مهم کودکان
تاریخ انتشار: ۱۶ آذر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۸۶۴۷۳۲
پایگاه خبری جماران: به گزارش مرکز آمار ایران 9753 دختر 10-14 ساله در بهار 1400 ازدواج کردند. آماری که حاکی از افزایش ده درصدی کودک همسری در دو سال گذشته بوده است.
ازدواج یکی از عقود معین در قانون مدنی نظام جمهوری اسلامی ایران است که در مقایسه با دیگر عقود معین پیچیدگیهای خاصی دارد. مطابق آیه 21 سوره روم ازدواج موجب آرامش افراد میشود تا با مهر و دوستی زندگی کنند، از اینرو، در اصل کالایی که در عقد معین ازدواج بین طرفین مبادله میشود محبت است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
در خصوص ازدواج کودکان با وضعیت حقوقیِ کودکی مواجه هستیم. وضعیتی که در قانون با محدودیتهایی همچون عدمشناسایی معاملات و حمایتهایی مانند عدممسئولیت و ضمان در برخی امور همراه است. در شرایط صحت نکاح، قانون مدنی سه شرط عاقل، بالغ و قاصد را برای طرفین نکاح ضروری میداند. داشتن قصد طرفین در عقد نکاح تا حدی مهم است که فرد اکره شده میتواند بعد از زوال کراهت عقد را تنفیذ یا رد کند و اگر اکراه به درجهای باشد که یکی از طرفین فاقد قصد بوده عقد باطل است. لذا میتوان مطابق قانون مدنی اظهار کرد که نکاح بالاجبار نافذ نیست.
آیا نکاح کودکان را میتوانیم اجباری قلمداد کنیم؟ آیا کودک به لحاظ شرایط سنی به تکاملی رسیدهاست که بتوان وی را قاصد نامید؟ پاسخ به این سوال در گرو سوال مهمتری است که «کودکی» با چه شاخص سنی شناسایی میشود؟ در قانون مدنی تبصره 1 ماده 1210 سن بلوغ در پسر را پانزده سال تمام قمری و در دختر نه سال تمام قمری مقرر کرده است. در تبصره دوم همین ماده بیان میکند: «اموال صغیری را که بالغ شدهاست در صورتی میتوان به او داد که رشد او ثابت شده باشد.» لذا اهلیت شناسایی شده در تبصره اول اهلیت تمتع است و برای رسیدن به اهلیت استیفا، یعنی دخل و تصرف در امور مالی، اماره رشد را قانونگذار لازم میداند. در مورد نکاح ماده 1041 چنین مقرر می دارد: «عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13 سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح.» قانونگذار در سال 1381 در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تعریفی ارائه نکرده ولی تمام افراد زیر 18 سال را تحت حمایت این قانون قرار دادهاست. اما این قانون دیری نپایید. در سال 1399 مجلس شورای اسلامی «قانون حمایت از اطفال و نوجوانان» را وضع کرده و ضمن لغو قانون قبلی، مرز بین دوره کودکی با نوجوانی را بلوغ شرعی درنظر گرفته است بدون آنکه به 9 سالگی و 15 سالگی، شاخص فقه اسلامی، اشاره کند. با مقایسه همین مواد آشتفتگی نظر قانون گذار در تعیین سن کودک مبرهن است. هرچند با عنایت به قانون حمایت از اطفال و کودکان در زمان مؤخر، به نظر میآید قانونگذار آگاهانه از این ابهام حمایت میکند.
شرایط وقتی پیچیدهتر میشود که بخواهیم ماده 1212 را در خصوص مهریه تفسیر کنیم: «اعمال و اقوال صغیر، تاحدی که مربوط به اموال و حقوق مالی او باشد، باطل و بلا اثر است؛ مع ذالک صغیر ممیز می تواند تملیک بلاعوض کند: مثل هبه، صلح بلاعوض و حیازت مباحات.» چگونه پسر 15 ساله یا حتی کوچکتر که تحت شرایط ماده 1041 ازدواج کرده است میتواند برای همسر خود مهریه تعیین کند؟ از آنجایی که حکم ماده 1041 در مورد نکاح به دایم یا موقت بودن آن اشاره ندارد و افاده عام میکند، در نکاح موقت که مهریه رکن صحت عقد است چگونه دختران و پسران کودک سال میتوانند تعیین مهریه کنند یا آن را مطالبه کنند؟ تفسیر موسع از ولایت پدر و جد پدری باید تا جایی باشد که مصلحت مولی علیه مغفول نماند. همانطور که در ازدواج دختران و درخواست آنها از دادگاه، در صورت صلاحدید ولایت پدر نادیده گرفته میشود.
نتیجه منطقی مواد مذکور یعنی کودک زمانی میتواند مباردت به عقد نکاح کند که اول رشد وی احراز شود تا بتواند اعلام قصد کند و رضای او صحیح باشد(در غیر اینصورت نکاح اجباری و غیرنافذ است)؛ دوم داری اهلیت استیفا باشد تا بتواند مهریه را تعیین و آن را مطالبه کند.
مضافبر این، طبق ماده 3 «قانون حمایت از اطفال و نوجوانان» خشونت، سوءرفتار و بهرهکشی نسبت به کودکان و نوجوانان که باعث آسیب به سلامت جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی، امنیتی یا وضعیت آموزشی آنها شود «وضعیت مخاطرهآمیز» محسوب شده و موجب مداخله و حمایت قانونی از طفل و نوجوان میشود. لذا طبق قوانین موجود نیز میتوان گفت ازدواج دختر ده ساله که احتمالاً هنوز به بلوغ جسمی نیز نرسیده و بارداری دختران کم سال و بازماندن آنها از تحصیل مصداق بارز خشونت، بهرهکشی و سوءرفتار و در یک کلام «وضعیت مخاطرهآمیز» است.
ایران از سال 1372 با تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان به عضویت کنوانسیون حقوق کودک نیز در آمده است. ازدواج کودکان به طور مشخص سه حق، از حقوق مندرج در کنوانسیون حقوق کودک را نقض میکند: حق انتخاب کودکان اولین موردی است که در صورت ازدواج زودهنگام از آن سلب میشود زیرا این خانواده است که برای آنها درزمینه انتخاب همسر تصمیم میگیرد. حق آموزش نیز در این نوع ازدواج زیر سوال میرود و بسیاری از این دختران و پسران بعد از ازدواج نمیتوانند به تحصیل ادامه دهند. حق بهداشت نیز سومین موردی است که با ازدواج کودکان مورد تهدید قرار میگیرد. به نحوی که آمار وزارت بهداشت و سازمان جهانی بهداشت از بیشترین آمار مرگ و میر در بین مادران زیر 18 سال حکایت دارد.
در پایان ذکر این نکته نیز جالب توجه است که سن ازدواج دختران در دیگر کشورهای اسلامی بالاتر تعیین شده است. برای مثال در عربستان 15، مالزی 18، پاکستان 16، عراق 18 و سوریه 16 سالگی را برای سن ازدواج دختران در نظر گرفتهاند.
*حقوقدان
منبع: جماران
کلیدواژه: افغانستان سهام عدالت لیگ برتر لیگ قهرمانان مقدماتی جام جهانی واردات خودرو ویروس کرونا مرکز آمار ایران ازدواج کودکان حقوق کودکان کودک همسری کودک همسری در ایران ازدواج کودکان در ایران افغانستان سهام عدالت لیگ برتر لیگ قهرمانان مقدماتی جام جهانی واردات خودرو ویروس کرونا قانون حمایت ازدواج دختر قانون مدنی سال تمام
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۸۶۴۷۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
علت پرحرفی کودکان؛ چطور رفتار کنیم؟
کودکان با صحبتکردن بیوقفه میزان صبر و مقاومت والدین را میآزمایند. هر مرحله از رشد کودک چالشهای خاص خودش را دارد. در مرحلهای که کودک یاد میگیرد با کلمات مختلف جملات معنادار بسازد، کمکم مقدار صحبتکردن او بیشتر میشود. صحبتکردن و سؤال پرسیدن روشهاییاند که کودک برای آشنایی بیشتر با محیط استفاده میکند و دنیای اطرافش را بیشتر میشناسد.
به گزارش چطور، گرچه گاهی این صحبتکردن بیوقفه کودک بسیار آزاردهنده است و ممکن است بخواهید با جستوجوی راههای ساکتکردن کودک با عنوان «چکار کنیم بچه کمتر حرف بزنه؟» بهدنبال یافتن راهحل باشید، لازم است بدانید که این اوضاع موقتی است. با بزرگترشدن کودک و افزایش درکش از محیط کمکم صحبتکردن او کمتر خواهد شد. صبور باشید و بدون عصبانیت کودکتان را با دنیای اطرافش آشنا کنید.
علت پرحرفی کودکان چیست؟ ۱. اختلال کمتوجهی بیشفعالی (ADHD)گاهی علت روانشناسی پرحرفی کودک ابتلا به برخی اختلالات رفتاری است. معمولا کودکانی که دچار اضطراب، اختلال کمتوجهی بیشفعالی و سایر اختلالات رفتاری هستند، تمایل بیشتری به صحبتکردن دارند. در صورتی پرحرفی کودکان نشانه تکانشگری و ابتلا به اختلال کمتوجهی بیشفعالی است که کودک صرفنظر از محیط و اطرافیان، بیوقفه حرف بزند و مدام صحبت دیگران را قطع کند.
۲. اضطراباگر کودک حین صحبتکردن بیوقفه استرس دارد، علت پرحرفی اضطراب درونی اوست. گرچه اضطراب کودک معمولا با رفتارهایی مانند خجالتکشیدن یا گوشهگیری همراه است، گاهی کودکان خردسال اضطرابشان را با پرحرفی نشان میدهند.
۳. هوش زیادصحبتکردن بیش از حد کودک همیشه حاکی از ابتلا به اختلالات رفتاری مختلف نیست و گاهی ممکن است نشانهای از توانایی کلامی فوقالعاده او باشد که در کودکان تیزهوش رایج است. یافتن راههای دیگری برای ابراز وجود کودک و ارتباط با دیگران ممکن است وابستگی کودک به صحبتکردن با شما را تا حد زیادی کاهش دهد.
۴. اوتیسماگر صحبتکردن بیوقفه کودک با سایر مشکلات اجتماعی مانند ارتباط چشمی ضعیف، پافشاری زیاد روی یک موضوع یا مشکل در برقراری ارتباط متقابل همراه است، ممکن است نشانهای از طیف اوتیسم باشد. اگر نگران صحبتکردن بیش از حد کودکتان هستید، بهتر است در این باره با متخصص کودکان مشورت کنید.
راهکارهای مقابله با پرحرفی کودکانعلت پرحرفی کودکان هرچه باشد، گاهی والدین واقعا از اینهمه سؤال و جواب خسته میشوند. اگر اکنون در این وضعیت هستید و هرلحظه وسوسه میشوید که به کودک بگویید «ساکت باش دیگه»، باید بدانید که این راهکار مؤثری نیست؛ ممکن است در لحظه کودک ساکت شود، اما تأثیر مثبت و ماندگاری روی او ندارد.
۱. تعیین کنید چه صحبتهایی نیاز به پاسخ دارندهمه حرفهای کودک خطاب به شما نیستند و گاهی در حال بازیکردن با خودش حرف میزند و واقعا نیازی به پاسخی از جانب والدین ندارد. به حرفهایی که کودک خطاب به شما میگوید و سؤالاتی که میپرسد، با مهربانی جواب بدهید ولی وارد حریم صحبتکردن او با خودش یا اسباببازیهایش نشوید و اجازه بدهید تنها بازیکردن را یاد بگیرد.
مثلا اگر میگوید «من میخوام با رنگهای آبی و قرمز و بنفش نقاشی بکشم» این جمله نیازی به پاسخ یا واکنشی از سمت شما ندارد. اما اگر میگوید «مامان، به این نقاشی نگاه کن، خوب کشیدهام؟»، یعنی باید به تصویری که خلق کرده است توجه کنید و مهربانانه نظر بدهید.
۲. حدومرز تعیین کنیدبه زبانی ساده و قابلفهم به کودک توضیح دهید که کارهای دیگری هم دارید که باید در طول روز انجام بدهید و بازی با او را هم در فهرست کارهایتان بگنجانید. زمانی از روز را به نشستن کنار فرزندتان و بازیکردن و صحبتکردن با او اختصاص دهید. در این زمان هیچ کار متفرقه دیگری انجام ندهید و تمام توجهتان را معطوف بازیکردن با او کنید.
با این کار نیاز کودک به بودن در کنار شما رفع میشود و وقتی مشغول کارهای دیگر شوید، مدام دنبالتان نخواهد بود. وقتی زمان مشخصی از روز را به وقتگذراندن با کودک اختصاص میدهید، کمکم میفهمد چه زمانی وقت بازیکردن و صحبتکردن با شماست.
۳. مراقب لحنتان باشیدهرگز حرفهایتان را با لحن تند یا جملات منفی به کودک نگویید. شنیدن جملاتی مانند «تو هیچوقت دست از حرفزدن برنمیداری!» باعث میشود در ذهن کودک تصوری منفی از خودش شکل بگیرد و خجالتزده شود.
بهجای صحبتکردن با لحن تند، به کودک بگویید «من عاشق شنیدن حرفهای تو هستم، اما کارهای دیگری هم دارم که باید انجام بدم. هروقت کارهام تموم شد، با هم صحبت میکنیم. باشه عزیزم؟» این لحن صحبتکردن باعث میشود کودک بفهمد شما همیشه دوستش دارید و فقط وظایف دیگری هم دارید که نمیتوانید تماموقت کنارش باشید.
چطور خودتنظیمی و کنترل تکانه را به کودک بیاموزیم؟هیچ کودکی مجهز به مهارتهای مختلف به دنیا نمیآید؛ ما والدین مهارتهای مختلف را به آنها میآموزیم. همه کودکان برای تقویت مهارتهای خودتنظیمی و کنترل تکانه نیاز به الگو و انجام تمرینات مکرر دارند. علت پرحرفی کودکان هرچه باشد، شما باید به شیوهای سرگرمکننده خودتنظیمی را به کودک خود بیاموزید.
۱. زمانی از روز را به تمرین سکوت اختصاص دهیدبهتدریج باید تحمل ساکتماندن فرزندتان را افزایش دهید. به کودک بگویید «بیا چند دقیقه هیچی نگیم و یک کار سرگرمکننده انجام بدیم، مثلا نقاشی بکشیم یا با لگوها بازی کنیم». از زمانهای کوتاه شروع کنید و بهتدریج این زمان را افزایش دهید.
در ابتدا همراهیاش کنید و بهمرور اجازه دهید بهتنهایی مشغول بازیکردن شود. اسباببازیهای متنوع در اختیارش بگذارید تا انگیزهاش برای بازیکردن افزایش و برای صحبتکردن بیش از حد کاهش یابد.
۲. خودکنترلی را با کودک تمرین کنیدبا تمرین و بازی به کودک یاد بدهید که همیشه باید با دقت به حرفهای شما گوش کند. کتابهای مرتبط با این موضوع برایش بخوانید و اهمیت گوشدادن هنگام حرفزدن دیگران را از زبان شخصیتهای قصه روایت کنید. حتی میتوانید خودتان قصهای جذاب بسازید و با نهیکردن پرحرفی شخصیتهای قصه، غیرمستقیم به کودک یاد بدهید که بیش از حد صحبتکردن کار خوشایندی نیست.
کانال عصر ایران در تلگرام