تاب‌آوری در بحران آب با قنات
تاریخ انتشار: ۲۹ آذر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۹۴۰۷۹۷
در ادامه یادداشت ۲۹ آذر روزنامه اعتماد به قلم مهدی زارع می‌خوانیم: میانگین بارندگی سالانه ایران حدود ۲۴۰ میلی‌متر است که در سال‌های اخیر به حدود ۲۰۰ میلی‌متر رسیده است (تقریبا کمتر از یک‌سوم میانگین جهانی). تا دهه ۱۳۲۰ شمسی آب‌های زیرزمینی با استفاده از سامانه قنات استخراج می‌شد. در حال حاضر وجود ۴۱۰۰۰ قنات در ایران ثبت شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
منابع آب تجدیدپذیر به دلیل چرخه هیدرولوژیکی قابل شارژ هستند مگر اینکه بیش از حد مورد بهره‌برداری قرار گیرند که شامل سفره‌های آب زیرزمینی و آب‌های سطحی مانند رودخانه‌ها و دریاچه‌ها می‌شود. منابع آب تجدیدپذیر داخلی میانگین جریان سالانه رودخانه‌ها و آب‌های زیرزمینی تولید شده از بارش داخلی را تشکیل می‌دهد. طبق گزارش مهندس صفی اصفیا، زمین‌شناس و استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران که مدتی رییس سازمان برنامه نیز بود، ایران در سال ۱۳۲۱ با حدود ۱۹ میلیون نفر جمعیت، دارای ۴۰۰۰۰ قنات با آبدهی کل ۶۰۰ هزار لیتر در ثانیه یا ۱۸.۲ میلیارد متر مکعب در سال بود. در سال ۱۳۴۰، گزارش دیگری منتشر شد که نشان می‌دهد در ایران ۳۰۰۰۰ قنات وجود دارد که تنها ۲۰۰۰۰ قنات هنوز در حال استفاده هستند و مجموع خروجی آن ۵۶۰ هزار لیتر در ثانیه یا ۱۷.۳ میلیارد متر مکعب در سال است. در سال ۱۳۴۱ یک برنامه اصلاحی به نام انقلاب سفید اعلام شد.
یکی از مواد این برنامه اصلاحات ارضی بود که به دهقانان اجازه می‌داد تا مالکیت بخشی از زمین‌های مالکان را به دست گیرند. در این برنامه بود که مالکان انگیزه خود را برای سرمایه‌گذاری بیشتر در ساخت یا تعمیر قنات‌هایی که مشمول قانون اصلاحات ارضی بودند، از دست دادند. از سوی دیگر، دهقانان نمی‌توانستند پولی برای نگهداری قنات‌ها به دست آورند، بنابراین بسیاری از قنات‌ها به‌تدریج متروک شدند. معرفی دستگاه‌های مدرن حفاری که حفر چاه‌های عمیق و استخراج آب‌های زیرزمینی را با سرعت بسیار بیشتری ممکن می‌کند، نابودی قنات‌ها را تسریع کرد. چاه‌های پمپ شده به دلیل بهره‌برداری بیش از حد از آب‌های زیرزمینی، اثر منفی مهمی بر قنات‌ها گذاشت.
این دگرگونی‌ها آسیب‌های زیادی به قنات‌های کشور وارد کرد به‌طوری که بسیاری از قنات‌ها برای همیشه از بین رفتند. آمار مربوط به ۱۴۷۷۸ قنات، آبدهی کلی این قنات‌ها را بین سال‌های ۱۳۵۱-۱۳۵۲، ۶.۲ میلیارد متر مکعب بود. در سال ۱۳۴۲ وزارت آب و برق به منظور تامین آب و برق کافی مناطق روستایی و شهری کشور تاسیس شد. بعدها این وزارتخانه به وزارت نیرو تغییر نام داد. سه سال بعد، در سال ۱۳۴۵، مجلس قانون حفاظت از منابع آب زیرزمینی را تصویب کرد. براساس این قانون، به وزارت آب و برق اجازه داده شد که حفر چاه‌های عمیق و نیمه عمیق را در هر جایی که بررسی‌ها نشان می‌دهد که سطح ایستابی آب به دلیل پمپاژ بیش از حد پایین می‌آید، ممنوع کند.
در واقع، این قانون تنها پس از آن تصویب شد که افزایش تعداد چاه‌های پمپاژ شده زنگ خطر پمپاژ بیش از حد و تخلیه آب‌های زیرزمینی را به صدا درآورد که منجر به کاهش جریان قنات در سراسر کشور شد. این قانون و همچنین قانون ملی شدن آب که در سال ۱۳۴۷ تصویب شد و درنهایت قانون توزیع عادلانه آب مصوب (۱۳۶۰) پس از انقلاب اسلامی بر تعریف مناطق ممنوعه و آزاد برای حفر چاه تاکید کرد. در مناطق ممنوعه، حفر هرگونه چاه (به استثنای شرب و صنعت) به منظور جلوگیری از کاهش مداوم آب‌های زیرزمینی ممنوع شد. بنابراین بقیه قنات‌ها شانس بیشتری برای زنده ماندن داشتند.
بعد از انقلاب اسلامی توجه خاصی به قنات شد. برای اولین‌بار در سال ۱۳۶۰ همایش قنات در مشهد برگزار شد که طی آن گزینه‌های مختلف برای کاهش این مشکل بررسی شد. سازمان جهاد سازندگی مسوولیت احیای قنات‌ها را برعهده گرفت و به سهامداران آنها یارانه پرداخت کرد. این سازمان که اکنون با ادغام در وزارت کشاورزی «وزارت جهاد کشاورزی» نامیده می‌شود، مسوولیت قنات‌ها را برعهده دارد و همچنان به اعطای بودجه به ذی‌نفعان برای حفظ قنات خود ادامه می‌دهد.
در سال‌های ۱۳۶۳-۱۳۶۴ وزارت نیرو ۲۸۰۳۸ قنات را سرشماری کرد که مجموع آبدهی آنها ۹ میلیارد متر مکعب بود. در سال‌های ۱۳۷۱-۱۳۷۲ سرشماری ۲۸۰۵۴ قنات حاکی از آبدهی کل ۱۰ میلیارد متر مکعب بود. ۱۰ سال بعد در سال‌های ۱۳۸۱-۱۳۸۲ تعداد قنات‌ها ۳۳۶۹۱ قنات با مجموع آبدهی ۸ میلیارد متر مکعب گزارش شد.
در سال ۱۳۷۹ برگزاری همایش بین‌المللی قنات در یزد توجه بسیاری را به قنات جلب کرد. در سال ۱۳۸۴، دولت ایران و یونسکو توافقنامه‌ای را برای راه‌اندازی مرکز بین‌المللی قنات‌ها و سازه‌های هیدرولیک تاریخی (ICQHS) تحت نظارت یونسکو امضا کردند.
رسالت اصلی این مرکز شناخت، انتقال دانش و تجربیات، ارتقای اطلاعات و ظرفیت‌ها با توجه به تمامی جنبه‌های فناوری قنات و سازه‌های هیدرولیکی تاریخی مرتبط می‌باشد. این ماموریت با هدف تحقق توسعه پایدار منابع آب و به‌کارگیری نتایج فعالیت‌ها در جهت حفظ ارزش‌های تاریخی و فرهنگی و نیز ارتقای رفاه عمومی در جوامعی که وجود آنها در گرو بهره‌برداری منطقی از منابع است. به نظر می‌رسد که احیای قنات‌ها، راهی برای افزایش تاب‌آوری در برابر بحران آب در ایران است.
منبع: روزنامه اعتماد برچسب‌ها سازمان حفاظت محیط زیست کشاورزی خشکسالی قنات ایرانیمنبع: ایرنا
کلیدواژه: سازمان حفاظت محیط زیست کشاورزی خشکسالی سازمان حفاظت محیط زیست کشاورزی خشکسالی قنات ایرانی میلیارد متر مکعب در سال آب های زیرزمینی بهره برداری قنات ها بیش از حد منابع آب چاه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۹۴۰۷۹۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نیاز ضرروی ۱۰۰رشته قنات در خراسان شمالی به مرمت
ایسنا/خراسان شمالی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی از نیاز ضروری ۱۰۰ رشته قنات به مرمت در این استان خبر داد.
سامان محمدی در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: ۶۵۳ رشته قنات در این استان وجود دارد که ۵۰ رشته از این تعداد در سالی مالی ۱۴۰۱ به طول ۵۰ کیلومتر احیا و مرمت شدند.
به گفته وی، برای مرمت و احیای این رشته ۲۳ میلیارد تومان اعتبار هزینه شده است.
محمدی افزود: در سال مالی ۱۴۰۲ نیز ۳۰ رشته قنات با طول ۱۵ کیلومتر در دست مرمت و احیا است. برای مرمت این تعداد از قنات‌ها ۱۳.۵ میلیارد تومان هزینه خواهد شد و مرمت آنها تا سه ماه آینده به پایان می‌رسد.
این مقام مسئول بیان کرد: علاوه بر خشکسالی که موجب کاهش دبی آب‌های قنات‌های این استان شده، سیلاب نیز از دیگر چالش‌های مهم پیش روی ما است، بطوری‌که سیلاب‌های جاری شده سبب بروز خسارت به قنات‌ها می‌شود که به دنبال آن باید امر لایروبی صورت گیرد. لایروبی هر رشته قنات به حدود ۳۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: به طور متوسط از قنات‌های کوچک ۵۰ تا ۶۰ خانوار و از قنات‌های بزرگ ۳۰۰ تا ۴۰۰ خانوار بهره‌مند می‌شوند.
انتهای پیام
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»