به نقل از «فارس»

پهلوی؛ ابزاری برای تحقق نقشه انگلستان در خاورمیانه/ کدام مناطق در زمان پهلوی‌ها از ایران جدا شد؟

تاریخ انتشار: ۱۴ بهمن ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۲۹۳۰۴۴

به گزارش گروه دیگر رسانه‌های خبرگزاری فارس، با اینکه ۴۳ سال پیش حکومت پهلوی سقوط کرد اما آثار آسیب‌هایی که به منافع ملی وارد کرد همچنان پابرجاست. ازجمله مهم‌ترین این آسیب‌ها تاراج بخشی از اراضی ایران به کشورهای همسایه است. به‌عنوان مثال پهلوی اول، رضاشاه برای اینکه حقابه هیرمند را دریافت کند، بخشی از دشت سیستان را به افغانستان می‌دهد تا حقابه هیرمند طبق معاهده سعدآباد بین ایران و افغانستان تقسیم شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اما در عمل نه‌تنها ایران از حقابه هیرمند بهره‌مند نمی‌شود، بلکه دود عملی‌نشدن چنین قراردادهایی همچنان به چشم مردم سیستان می‌رود، به‌طوری‌که یکی از علل اصلی‌ای که الان سیستان با خشکسالی مواجه است، اجرایی‌نشدن این قرارداد است. در همین راستا پیرامون اهمیت اراضی جداشده از ایران توسط پهلوی با مهدی اسلامی، معاون پژوهشی موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی به گفت‌وگو پرداختیم.

کدام مناطق در زمان پهلوی از ایران جدا شده بود و اهمیت هرکدام از آن مناطق جداشده از ایران چیست؟

معروف‌ترین آنها بحرین است که با روشی فریبکارانه از ایران جدا کردند که اگر ملحق به خاک ایران بود، فقط به‌خاطر عبور کشتی‌ها از تنگه هرمز، منجر به کسب درآمد شده و اثر جدی‌ای در اقتصاد ایران داشت؛ درآمدی که به راحتی نیز تحریم‌پذیر نبود. اما به‌جز بحرین، مناطقی از دور تا دور کشورمان در دوره پهلوی جدا شده است. برخی مناطق به‌صورت رسمی جدا شد، مثل دشت ناامید در مرز ایران و افغانستان که موجب مشکلات آبی ما در هیرمند شد. منطقه کوه آرارات کوچک در مرز با ترکیه که اهمیتش برای تضمین ارتباطات اقتصادی و... ایران در جنگ آذربایجان و ارمنستان بیش از پیش آشکار شد.

برخی مناطق هم با مسکوت رهاکردن آنها جدا شد. مثلا برای جزایر زرکوه و آریانا هیچ سند حقوقی‌ای برای جدایی آنها از ایران وجود ندارد ولی امروز بخشی از اصلی‌ترین منابع اقتصادی امارات محسوب می‌شود. یا روستای فیروزه در مرز ایران و ترکمنستان که در نزدیکی عشق‌آباد است و جدای از اهمیت توریستی، اهمیت ژئوپلیتیک دارد و شوروی به ایران بازگرداند، اما رضاشاه آن را تصرف نکرد تا در سال ۱۳۳۲ دوباره رسما به شوروی ملحق شد.

پهلوی با چه رویکرد و با چه هدفی مناطق ایران را به آن کشورها واگذار کرده بود؟ آیا اصلا پهلوی از خودش اختیاری داشت یا صرفا حکومتی بود که فقط منافع انگلیس و آمریکا را فراهم می‌کرد؟

اصلی‌ترین عامل جدایی این اراضی از ایران، عدم‌احساس استقلال و عدم‌توانایی حکومت پهلوی در برابر قدرت‌های جهانی بوده است. خاندان پهلوی اولین سلسله‌ای بود که از بیگانه برآمده بود و قدرتش و به اصطلاح سیاسی، مشروعیتش را از خارج مرزها می‌گرفت. این امر موجب می‌شد نتواند در برابر برخی فشارها مقاومت کند. تا جایی‌که بعد از سقوط روسیه تزاری، شوروی داوطلبانه برخی امتیازات استعماری را به ایران بازمی‌گرداند، اما آنها در آن تصرف نمی‌کنند. مثلا خلیج حسینقلی، که رودخانه اترک به آن می‌ریزد باید به ایران بازمی‌گشت اما اندکی پس از قرارداد ۱۹۲۱ کودتای رضاخان رخ داد و حکومت‌های پس از این کودتا، با وادادگی آن را تصرف نکردند.

 یا جدایی بحرین، آشکارا با فشار انگلستان و ترس حکومت وقت از آنها رخ داد. برای اغلب این اقدامات هم توجیهات مضحکی ارائه می‌شد. مثلا می‌گفتند بحرین، وقت شوهردادنش شده بود.

یکی از مناطقی که به تاراج رفت، منطقه آرارات در شمال‌غرب ایران بود. وقتی از ایران جدا شد ترکیه با آذربایجان هم‌مرز شد و خب خروجی‌اش را الان در قره‌باغ می‌بینیم که ترکیه را به این طمع انداخته که بیاید و بخشی را در ارمنستان اشغال کند و از آنجا هم به دریای خزر و از دریای خزر هم به آسیای میانه وصل شود. با توجه به این مورد پهلوی اصلا توجهی به رویکرد و نتیجه این واگذاری‌ها داشته است؟

آنطور که سرلشکر ارفع عضو هیات تحدید حدود و حل اختلافات نقل می‌کند، رضاشاه معتقد بود این اقدام به تحکیم دوستی ایران و ترکیه منجر می‌شود و این مساله مهم‌تر از برخورداری ایران از چند تپه و کوه است. اما مناطقی که پهلوی در قرارداد سعدآباد به ترکیه داد، اهمیت استراتژیک فراوانی داشته و توازن ژئوپلیتیک بین دو کشور را به‌نفع ترکیه و به ضرر ایران تغییر داد. ترکیه با گرفتن این مناطق از ایران هم‌مرز با نخجوان -که امروز استانی خودمختار در جمهوری آذربایجان است- شد و ایران عملا مرز‌های خودش با غرب ارمنستان را از دست داد.

راجع به آرارات و واگذاری آن به ترکیه و عباراتی که رضاخان درمورد بی‌ارزش بودن این منطقه به کار برد، می‌شود این را هم مطرح کرد که رضاشاه ترکیه را الگوی خودش می‌دانسته و هزینه این شیفتگی را به کشور تحمیل کرده است؟

به‌نظرم موضوع بیش از یک شیفتگی فردی است. همکاری ترکیه، ایران و افغانستان در آن مقطع، خواست مستقیم انگلستان بود. ترکیه که در مرز اروپاست، آن هم بعد از فروپاشی امپراتوری عثمانی، برای منافع انگلستان بسیار راهبردی بود و تقویت ترکیه، که رسم‌الخط خود را غربی کرده و فرهنگ خود را در معرض تاراج قرار داده بود موجب تقویت نقشه انگلستان برای منطقه‌ای می‌شد که خاورمیانه نامیده بودند.

بین مواردی که گفتید توسط پهلوی به کشورهای دیگر واگذار شده به منطقه چشمه چکاب اشاره‌ای نکردید. اینکه پهلوی قسمتی از منطقه چکاب را به افغانستان واگذار می‌کند و ارزش چکاب آنقدری نبود که روابط دو دولت را خدشه‌دار کند اما با این حال به افغانستان واگذار شد. در این‌باره نظرتان چیست؟

در دعوای مرزی ایران و افغانستان ارتشبد فخرالدین آلتای از طرف ترکیه و به برداشت بنده از طرف انگلستان حکم شد و نتیجه این شد که امروز برای ما باقی مانده است. البته چند جا هم به‌نفع ایران حکم داده است اما درمجموع، آنچه رخ داد موجب خسارت ایران شد.

منطقه چشمه چکاب هم از املاک امیر محمدابراهیم علم، پدر اسدالله علم بود که به دستور رضاشاه به قیمت ۷۰۰۰ روپیه‌ افغانی معادل ۱۳۰۰۰ ریال در تاریخ ۱۱ خرداد ۱۳۱۳ به افغانستان فروخته ‌شد. به این وسیله هم علم به دربار مقرب‌تر شد و هم رضاشاه که فاقد دوست در منطقه بود با افغانستان وارد مرحله جدیدی شد. اگر دقت کنید اصلی‌ترین تعاملات شخصی رضاشاه در دوره مسئولیتش تنها با ترکیه و افغانستان بوده و کشور دیگری او را تحویل نمی‌گرفته است.

منبع: روزنامه فرهیختگان

انتهای پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: پهلوی انگلستان خاورمیانه ایران و افغانستان ایران جدا جدا شد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۲۹۳۰۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

◄ اولین قطار ترانزیت افغانستان به ترکیه در دام سوء مدیریت/ تکرار تجربه تلخ راه آهن شلمچه بصره

تین نیوز

با وجود گذشت چند روز از ورود اولین قطار ترانزیتی افغانستان ترکیه به مرز ریلی کشور، همچنان این قطار متوقف است.

به گزارش تین نیوز،  بررسی وضعیت اولین قطار ترانزیت افغانستان به ترکیه با مستندات تصویری نشان می دهد  10 واگن در ایستگاه شمتیغ ایران و 15 واگن در ایستگاه روزنک (در عمق 60 کیلومتری خاک افغانستان) متوقف هستند.

دلیل توقف این واگن ها، دستور توقف راه آهن به لوکوموتیو کنسرسیوم توسعه ریلی از مورخ 1403/02/01 تا کنون است.

در پی دستور توقف راه آهن به لوکوموتیو، کنسرسیوم توسعه ریلی که وظیفه بهره برداری، تامین و انتقال مصالح و ادوات ریلی و حمل و نقل واگن های تجاری را در افغانستان برعهده داشته، عملیات رفع نواقص قطعه سوم و احداث قطعه چهارم خط آهن برون مرزی خواف هرات نیز متوقف گردیده است.

این سوء مدیریت مسبوق به سابقه بوده و در سال های گذشته نیز با حذف بخش خصوصی، موجب عدم بهره برداری از خط آهن شلمچه بصره و از بین رفتن فرصت نقش آفرینی کشور در ترانزیت ریلی منطقه شد.

مدیرعامل کنسرسیوم توسعه ریلی افغانستان درباره خبر توقف قطار عبوری افغانستان ترکیه که از خاک ایران قرار است عبور کند، گفت: اظهار نظر راه آهن جمهوری اسلامی ایران ناشی از بی اطلاعی بود در صورتی که اطلاع رسانی ها از ۹ فروردین انجام شده بود.

قابل ذکر است، به گزارش خبرگزاری دانشجو، مصطفی رضایی مدیرعامل کنسرسیوم توسعه ریلی افغانستان درباره خبر ورود اولین قطار ترانزیتی افغانستان ترکیه به ایران و تکذیبیه راه آهن جمهوری اسلامی ایران گفت: در مورد اولین قطار ترانزیتی که از مبدا افغانستان به مقصد ترکیه وارد مرزهای شرقی کشور شد، از تصاویر روز ورود قطار مشخص است و در مرز های شرقی کشور نشان می دهد که قطار چه موقعیتی دارد، وارد شده و در ایستگاه مرزی ایران متوقف شده است.

وی افزود: چیزی که مشخص است آنست که این قطار اول اردیبهشت ماه سال جاری از مرز شمتیق وارد کشور شد و در ایستگاه شمتیق متوقف شد و هنوز هم بعد از چند روز در این ایستگاه قرار دارد. اما این که چرا راه آهن کشور این خبر را تکذیب کرد، ما هم متعجب شدیم و این تکذیب یک دلیل بیشتر نمی تواند داشته باشد، آن هم عدم اطلاع مدیرانی بوده که اظهار نظر کردند و بدون بررسی و بدون اطلاع مطلبی را در این مورد بیان داشتند.

وی ادامه داد: این اظهار نظر تبعات منفی برای کشور دارد و آنچه که باعث شد رسانه های معاند هم بهره برداری خودشان را داشته باشند که قطعا تعاملات و ارتباطات حسنه بین دو کشور را هدف قرار داده اند.

رضایی گفت: مقداری قضیه عجیب شد، از آنجایی که در راه آهن افغانستان خروج این قطار با بدرقه و مراسم با شکوهی انجام شد و همه دیدند که قطار از مرز افغانستان خارج شده و وارد ایران شده است. از طرف دیگر وقتی که راه آهن تکذیب کرد، نگرانی ها در راه آهن افغانستان و تجار افغانستانی شکل گرفت که این قطار پرواز که نکرده و از مسیر دیگری هم که راه ندارد و این باعث شد که یک برداشت های منفی و حتی تمسخر آمیزی هم نسبت به این موضوع شکل بگیرد که قطار وارد ایران شده و غیب شد.

مدیرعامل کنسرسیوم توسعه ریلی افغانستان درباره دلیل این موضع گیری ضد و نقیض راه آهن کشور اظهار کرد: رسانه ها خبر زدند که قطار وارد شد و متوقف شد و بعد راه آهن ورود قطار را تکذیب کرد، و اتفاقات بعدی آن انجام شد. در یک جمله می توان گفت این اظهار نظر هم ناشی از عدم اطلاع بود، کنسرسیوم توسعه ریلی با هماهنگی وزارت راه و نمایندگی رئیس جمهور در امور افغانستان کار خودش را با سرمایه گذاری بزرگترین شرکت های ریلی کشور در افغانستان آغاز کرد، دو مسئولیت دارد.

وی افزود: در یک سال گذشته اصل مسئولیت کنسرسیوم در افغانستان رفع نواقص و توسعه خطوط ریلی و ایستگاه های راه آهن در افغانستان بود که از سال ۱۴۰۱ آغاز شد و ایستگاه های متروکه با اقدام مشترک کنسرسیوم و راه آهن افغانستان بازسازی شد و تجهیز و پرسنل در آنجا مستقر شد و این توسعه خطوط ریلی در دستور کار قرارگرفت و قطار های متعددی هم بابت تکمیل این خط ریلی به افغانستان انتقال دادیم.

وی ادامه داد:، اما مسئولیت دومی که از جانب وزارت راه و دستور مستقیم وزارت راه و شهرسازی بر عهده این کنسرسیوم است و شرکت های تابع اون کذاشته شد، این بود که بهره برداری و توسعه خطوط ریلی افغانستان را برای انتقال بار های تجاری به ایران به صورت ترانزیت، چه واردات و چه صادرات انجام دهد.

مصطفی رضایی مطرح کرد: برای این منظور با حضور مسئولین عالی رتبه کشور در مورخ ۱۶ دی ماه ۱۴۰۲ قرارداد بسیار جامعی بین کنسرسیوم توسعه ریلی و مسئولین هیئت حاکمه افغانستان شکل گرفت با تایید رئیس اداره راه آهن افغانستان و رئیس هیئت وزرا افغانستان این قرارداد شکل گرفت و بهره برداری از خط ریلی که در افغانستان احداث شده بود به این کنسرسیوم واگذار شد.

وی اضافه کرد: ما هم بر اساس وظیفه ای که برای ما مشخص شده بود باید هط را برای انتقال اموال تجاری و وسیله های تجاری از مسیر خطوط ریلی ایران شروع به کار می کردیم.

وی تصریح کرد: یعنی هیچ کشوری معتل ما نمی ماند. ما زمانی که می گوییم کریدور ریلی در رقابت با یک تعداد کریدور دیگر است یعنی هر کشوری دوست دارد مسیر انتقال را از کشور خودش عبور دهد تا درآمد کسب کند و توسعه منطقه ای داشته باشد.

وی ادامه داد: این کنسرسیوم در رقابت با کریدور لاجوردی که از مسیر ترکمنستان دریای خزر را رد می کند و می رود به سمت آذربایجان و ترکیه و اروپا وارد این حوزه شد؛ و رقبای جدی بین المللی در این حوزه داشتیم و مواد معدنی افغانستان خیلی وقت ها از این مسیر به اروپا منتقل می شد.

مدیرعامل کنسرسیوم توسعه ریلی افغانستان درباره یکی دیگر از رقبا در کریدور تجاری ریلی برای تجارت گفت: همچنین در رقابت با کریدور ریلی و جاده ای که افغانستان با پاکستان دارد و متصل می شود به بنادر و افغانستان غز این طریق به آب های آزاد راه پیدا کرده است.

وی افزود: ما زمانی وارد این عرصه شدیم که این دو کریدور فعال بود و بعد از رفع نواقص اولویت داری که توسط کنسرسیوم صورت گرفت حالا نوبت این بود که بهره برداری از این خط آغاز شود که به دستور مسئولین بالادستی وزارت راه و کشور، این اولین قطار تجاری و ترانزیت از افغانستان به سمت ترکیه می خواست برود و وارد کشور شد.

وی ادامه داد: علت این اظهار نظر ضد و نقیض در مجموعه راه آهن عدم اطلاع از این مسئولیت کنسرسیوم بود و انتظار داشتن که کنسرسیوم فقط مصالح خط و ادوات ریلی حمل کند.

رضایی مطرح کرد: ببینید زمانی که می گوییم کریدور و هزاران میلیارد تومان جمهوری اسلامی ایران در افغانستان هزینه کرده تا این کریدور به بهره برداری برسد، اینکه راه آهن این خط را منوط به حمل مصالح کند، خب این خارج از منافع ملی است و هیچ عقل سلیمی چنین برداشتی از این خط ریلی نخواهد داشت و این می شود یک مسیر محلی که فقط جابجایی مصالح خواهد داشت.

وی اضافه کرد: البته به دلیل محدودیت های راه آهن در نیرو و خدمات اگر این بهره برداری تجاری در ماه های آینده اتفاق می افتاد شاید بهتر بود. اما منافع جمهوری اسلامی به ما این اجازه را نمی داد و ما متعهد بودیم که زودتر وارد این بهره برداری تجاری شویم.

وی درباره نامه نگاری های رسمی در این خصوص گفت: ۲۲ روز قبل در تاریخ ۹ فروردین نامه نگاری خطاب به راه آهن و سایر دستگاه ها انجام شد که این عملیات با هماهنگی معاونین وزارت راه و شهرسازی و نماینده رئیس جمهور انجام شده بود.

وی افزود: حتی هماهنگی ها با مرزبانی و نیروی انتظامی هم انجام شد و استانداری خراسان رضوی نامه ای را خطاب به همه ارسال کرده بود که زین پس علاوه بر جابجایی ادوات ریلی از این خط، بار تجاری هم به مقصد ترکیه از طریق سیستم ریلی جابجا می شود.

وی ادامه داد: این اطلاع رسانی در تاریخ ۲۰ فروردین انجام شد و وزارت کشور نیز اجازه ورود را در این خصوص داده است.

رضایی مطرح کرد: قطار وارد مرز شمتیق شد و هماهنگی گمرکی آن انجام شد و هم گمرک و هم مرزبانی در این خصوص هماهنگ بودند. قطار در انتظار تشریفات ریلی بود و دو دستگاه دیگر هم پس از این قرار بود که به سمت ایران بیایند، اما با دستور توقفی که راه آهن داد، پروژه رفع نواقص نیز متوقف شد، زیرا واگن های ادوات در ایستگاه های شاهرود و خواف که منتظر لوکوموتیو بودن هم به مشکل خوردند.

وی در پایان گفت: از طرفی این یک عملیات استراتژیک برای جمهوری اسلامی ایران بود تا از سرعت ۳۰ و ۴۰ به سرعت ۱۴۰ کیلومتر برسد.

 

آخرین اخبار حمل و نقل را در پربیننده ترین شبکه خبری این حوزه بخوانید