به نقل از «فارس»

رسم و رسوم‌های سروستانی‌ها در نیمه شعبان/ هر کوچه یک جشن

تاریخ انتشار: ۲۷ اسفند ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۶۱۸۴۲۱

به گزارش خبرگزاری فارس از سروستان، همه شهرهای ایران را به نامی می شناسند و سروستان جدا از محصولات و سوغاتی های خاص خودش، شهری فرهنگی، با پیشینه تاریخی از  آداب رسوم و البته جشن های باشکوه نیمه شعبان نیز شناخته می‌شود.

جشن هایی که نشان از همدلی، صفا و خلوص نیت مردم این دیار نسبت به آخرین امام و پیشوای خودشان دارد و هر سال با برپایی جشن هایی مفصل، این ارادت قلبی و پایبندی به اصول مذهبی و اعتقادات خود را ثابت می‌کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 به خاطرم می آید از زمان کودکی، همیشه برای رسیدن نیمه شعبان لحظه شماری می کردم، برای دیدن آذین بندی کوچه و خیابان ها، ریسه بندی در مساجد و حسینیه ها، شیرینی ها، نذری ها، تبریک ها، جشن گردی ها و شادی از ته دل.

کنجکاوی ام نسبت به قدمت و پیشینیه این جشن باعث شد که به سراغ غلامحسین سبزی سروستانی، سروستان پژوه و نویسنده دو جلد کتاب تاریخ سروستان بروم؛ کسی که خود، در ایام قدیم و از زمان نوجوانی و جوانی اش، از متولیان جشن های نیمه شعبان بوده است.

سبزی را در مغازه اش ملاقات می کنم، مغازه ای در همسایگی مسجد، حسینیه و میدانی به اسم صاحب الزمان، جایی که نخستین جشن های نیمه شعبان از آنجا شکل گرفته است.

ابتدا از قدمت و پیشینه جشن های نیمه شعبان در سروستان، پرسیدم که توضیح داد: جشن حضرت صاحب از دوره  صفویه شروع میشود اما چون در منطقه ما امکانات خیلی کم بوده است و جایی ثبت نشده است، تقریباً حول و حوش ۱۰۰ سال پیش، حدود سالهای 1290 تا  1300 را می توانم بگویم.

سبزی افزود: صد سال پیش امکانات معیشتی مردم تقریبا صفر بوده ولی همان زمان هم با امکانات بسیار اندک جشن نیمه شعبان برگزار میشده است، مثلاً در محله شیخ یوسف قسمتی هست که به آن، سر 3کوچه می گویند ومراسم جشن و عزاداری از آنجا برگزار می‌شد تا نزدیکی مقبره تاریخی شیخ یوسف، و چون امکانات نبود، مثلا قالی و پارچه و ... در دست مردم بسیار محدود بوده است، متولیان مراسم می‌رفتند و سیاه چادر عشایر را  قرض می‌گرفتند و بصورت یک مکان بدون سقف،  چادر را برپا کرده و چند تا تکه پارچه می زدند روی این چادر، تا تزئین  شده باشد.

چراغ دریایی‌هایی که روشنایی  جشن ها بود

وی با بیان اینکه  این جشن ها نزدیک به ۱۰ روز ادامه داشته است گفت: از روزی که مقدمات جشن فراهم می شد تا روزی که جشن را تمام و جمع می کردند، 10 روز بود و در طی این مدت هر کسی از خانه خودش چراغ های روشنایی قدیم که امروز به چراغ دریایی می شناسیم می آوردند و در این مسیر حدودا ۵۰ متری، حداکثر ۱۰ عدد چراغ دریایی می‌توانستند روشن کنند و جشن ها، غروب که می شد تعطیل می‌کردند و مثل الان نبود که مردم تا نیمه شب در جشن ها گردش کنند، البته آن زمان، خانم ها اصلاً  در جشن ها نبودند و از مردها فقط، جوان‌ها حضور داشتند.

سبزی عنوان کرد: هر شهری ساز و نوای مخصوص به خودش را دارد و از زمان های قدیم در مراسمات ما، از ساز و نقاره همراه با آوا و نواهای بومی سروستان، استفاده می شده است و این ساز و نقاره در جشن های نیمه شعبان برای شادی مردم نیز مورد استفاده قرار می گرفته است و حتی مثلا تا قبل از همه گیری کرونا ،در جشن های محله تزنگ هنوز هم استفاده می‌شد.

وی با اشاره به اینکه، طبق رسوم دیرینه که هرکسی به جشن می آمد، مهمان بود و باید از مهمان ها پذیرایی می شد ادامه داد: حدود 100 سال پیش، مردم  وسایل پذیرایی خاصی نداشتند، آن زمان انجیر،کشمش، برگه زردآلو، بادام و ... همین چیزهایی که خودشان در باغها و زمین ها به عمل می‌آوردند از مهمان ها پذیرایی می کردند و چیزی که جالب است این بود که متولی جشن، این چند شب را در آن مکان نگهبانی میداد تا مبادا کسی وسایل را بدزدد، چون آن زمان بیشترین دزدی ها مربوط به پارچه، قالی و ظروف مسی بود، چیزی که در این جشن ها جمع آوری شده بود.

نویسنده کتاب تاریخ سروستان ادامه داد: حدود ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ به همین شکل بود تا سالی که موتور برق به سروستان آمد، از ساعت ۶ عصر روشن می‌شد تا ۱۱ شب، که خاموش می شد؛ در آن زمان وضعیت معیشت مردم خیلی بهتر شده بود و پارچه بیشتری در دسترس بود، به جای سیاه چادر، قالی و گلیم به دیوار نصب می‌کرده‌اند و  جانماز و سوزنی های مخصوص عروس هم بود که اهالی محله می آوردند و به داخل جشن میزدند و باز هم برق به این صورت در دسترس نبود و ریسه و لامپ سری هنوز نیامده بود و از اول تا آخر جشن  همسایه های نزدیک که  برق داشتند هر کدام یک لامپ با سیم به بیرون از خونه می کشیدند تا جشن روشن شود و یکسری ها هم باز چراغ دریایی ها را روشن می‌کردند.

نقل های خانگی، کام بچه ها را شیرین می‌کرد

سبزی با بیان سیر تغییر و تحول  این مراسم ها افزود: کم کم نحوه پذیرایی از مهمان ها عوض می‌شود، زمانی بود که بعضی از خانه ها با پودر قندهایی که در خانه داشتند نقل های گرد و کوچکی درست میکردند که به نقل پیرزن معروف بود و از مهمان ها با این نقل ها، پذیرایی میکردند، بچه ها عاشق این نقل ها بودند و این مدل نقل خانگی قبل از درست شدن، نقل های خراش به صورت امروزی بود.

وی ادامه داد: همه محله‌های سروستان مثل حسن آباد، ابراهیم خانی، حاج نظری، زیر سرو و آهنگران، بوتوری،تزنگ  و ...در مساجد خودشان جشن می‌زدند و تنها محله ای که درکوچه جشن می‌زدند، محله شیخ یوسف بود و اگر به حساب تعصبات محله ای گذاشته نشود، بزرگترین جشن هم مربوط به محله شیخ یوسف بود.

 تاریخ و فرهنگ پژوه سروستانی افزود: همین طور که به مرور جلوتر می آییم نحوه پذیرایی و نوع جشن ها تغییر میکند، عده از مردم با حضور در جشن مساجد، نذر میکردند به جهت حاجت روا شدن، سال بعد در خانه و یا جلوی در خانه خودشان جشنی برپا کنند و کم کم تعداد جشن ها بیشتر، گسترده تر و باشکوه تر می شود و به مرور جشن ها سقف دار، ریسه ها، لامپ و تزئینات بیشتری به جشن ها اضافه می شود.

پارچه هایی که برای تبرک، به متولیان جشن ها، امانت داده می شد

سبزی در ادامه توضیح داد: از زمان های خیلی قدیم زنهای خانه دار، قبل از اینکه پارچه را برش زده و بدوزند، ابتدا این پارچه را به متولی جشن محله شان به صورت امانت میدادند و اعتقاد داشتند که پارچه شان در این جشن متبرک می شود و بعد از اتمام جشن آن را می دوختند و به تن بچه ها می‌کردند، حتی یادم می آید زمانی نیمه شعبان در زمستان بود و خانمی  پارچه های گران قیمتی را به جشن آورده بود، آن سال باران تندی گرفت و کل پارچه ها کثیف و خراب شدند ولی این خانم، اینقدر به برکات جشن اعتقاد داشت، اصلا ناراحت نشد.

وی با بیان اینکه این جشن ها هر سال جدید تر و تعداد بیشتری برپا می شد ادامه داد: جشن ها ادامه دار شد ولی هنوز خبری از جشن گردی به این صورت نبود، تا رسید به یکی از زیبا ترین جشن های قبل از انقلاب که در خانه فردی به نام استاد اکبر قدسیان فرد برپا می شد، مرحوم استاد اکبر بچه شیراز بود و در محله ملامحمدی زندگی می کرد و ابتکاری که به خرج داد، استفاده از آینه بود که لا به لای تزئینات گذاشته بود و نور جشن را چند برابر میکرد و وقتی در بین مردم پیچید که چنین جشنی زده شده و معروف شد، همه مردم دسته دسته برای دیدن جشن، به محله ملامحمدی و کوچه حاج اخلاقی می آمدند تا جشن قدسیان فر را ببینند و همین شد که جشن گردی ها شروع شد و افراد از محله ای به محله دیگر می رفتند و مهمان جشن، بقیه محله ها می شدند.

همدلی و همراهی

سبزی گفت: جشن زدن زحمت زیادی داشت و نیازمند کمک و همکاری افرادی زیادی بود، یادم می آید سال ۵۵ بود که  عمویم، مشهدی حبیب سبزی، کنار نانوایی عالی، مغازه  داشت و ما در آنجا شروع کردیم به جشن زدن، البته آن زمان چون متولی مسجدصاحب الزمان که در قبل، جشن آنجا برگزار می شد، مسن شده بود و توانایی نداشت، جشن مسجد تعطیل شد؛ با چند تن از دوستان، جلوی مغازه عمویم، جشن را برپا کردیم؛ جالب است تعریف کنم که آن زمان یک مدل لامپ اتوماتیک آمده بود که لامپ مورچه ای هم میگفتند، همان سال تهران بودم و این مدل لامپ را در خیابان لاله زار به قیمت 7 تومان خریداری کردم و در جشن استفاده کردیم؛  خلاصه که جشن ما تا سال 56 ادامه پیدا کرد.

وی با اشاره به اینکه سال ۵۷ جشن را آوردیم به سمت مسجد صاحب الزمان و در پیاده رو، و آنجا جشن را برپا کردیم  ادامه داد: دو طرف خیابان را صندلی گذاشتیم، یک سمت خانم ها می‌نشستند و سمت دیگر آقایون بودند، سال 58 جشن را به داخل مسجد آوردیم، چون رفت و آمد ماشین در خیابان زیاد شده بود و می‌ترسیدیم برای بچه ها در خیابان اتفاقی بیفتد، البته داخل مسجد بیشتر به خاطر کوچکی فضا، در حیاط مسجد جشن میزدیم و نزدیک به ۱۰ سال همان جا ماندیم.

سبزی با اشاره به اینکه در دهه های 60 به بعد، جشن ها مفصل تر و طولانی تر شده بود توضیح داد: جشن ها طوری شده بود که از هفتم ماه شعبان همه محله ها شروع می‌کردند به تدارک برپایی جشن  و 4 شب جشن می‌گرفتند، بدین صورت که یک شب قبل از شب تولد جشن شروع میشد، شب تولد،که شب اصلی بود و 2 شب هم بعد از شب تولد جشن می‌گرفتند و از مردم پذیرایی میکردند؛ در جشن ما، چون در این چهار شب پذیرایی ها یکنواخت می شد، یک شب میوه میدادیم و طوری شده بود که ما روز قبل یک ماشین نیسان می گرفتیم و در میدان تره بار شیراز، ماشین را پر از میوه میکردیم و بر می‌گشتیم، در سال های  1370، حدود ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار تومان هزینه پذیرایی می‌شد.

از هر کوی و برزن شهر، بوی جشن و عید می آمد

وی اظهار داشت: دهه 70 جشن های خانگی و آذین بندی کوچه ها فراگیر شده بود و از هر محله ای که رد می شدی چند جشن به سبک و سلیقه های مختلف را می‌توانستی ببینی، نذری دادن مردم بیشتر شده بود، همه سخاوتمندانه برای جشن هزینه میدادند، مثلا طوری شده بود که خیلی از افراد پول و شیرینی به جشن محله شان میدادند و شاید صاحب جشن، دیگر نیازی نداشت که خوراکی برای پذیرایی خریداری کند؛ ما پول نذری ها را صرف خرید لامپ و ریسه میکردیم و به غیر از شیرینی هایی که مردم می آوردند بقیه هزینه جشن را که خودمان به مرور در طی یک سال کنار گذاشته بودیم ،خرج بسته های خوراکی می کردیم.

مولف کتاب تاریخ سروستان با بیان اینکه  اوایل رسم بود در جشن ها قالی و قالیچه های دست بافت مردم سروستان را به دیوارها آویزان میکردند افزود: کم کم صاحبان جشن، برای خودشان پارچه های قواره ای می خریدند و کل جشن را با پارچه های رنگی می پوشاندند و پارچه های امانتی مردم نیز در کنار آنها جهت تبرک آویزان می شد و بعدها کم کم، پای کاغذ کشی در مدل های مختلف به جشن ها باز شد و همزمان ریسه و لامپ سری و چشمک زن هم به آنها اضافه شد و پذیرایی ها با توجه به نوع فصل، خریداری می شد و تغییر و تحولات زیادی صورت گرفت.

سبزی ادامه داد: ما در حدود 10 سال در مسجد جشن زدیم تا شد حدود سال ۷۰ که حیاط مسجد جوابگوی استقبال مردم نبود و این جشن را به حسینیه منتقل کردیم، به خاطر وسعت حسینیه و میدان کنار حسینیه دستمان باز شد برای نورافشانی و ساخت دکورهای بیشتر، از طرفی هم نمای جشن زیبا می‌شود و هم ما از این میدان استفاده می‌کردیم و از مردها داخل میدان پذیرایی می‌کردیم.

وی گفت: تقریباً پنج و شش روز از ماه شعبان که می گذشت جلسه شورا می‌گرفتیم و کمبودهای سال گذشته را که یادداشت کرده بودیم بررسی می‌کردیم که چه وسایلی لازم داریم و اگر چیز جدیدی در طول سال دیده بودیم که جدید و زیبا بود سعی می کردیم آنها را تهیه کنیم یادم می آید آن سالها چند نفر از دوستان در راه زیارت امام رضا (ع) به جمکران رفته بودند و جشن هایی آنجا را دیده بودند و از رقص نوری حرف میزدند که دستگاه اتوماتیک چهار کاناله داشت، این دستگاه را نتوانستیم در شیراز خریداری کنیم و من چون این جشن برایم با اهمیت بود و ذوق و شوق داشتم و میخواستم جشن ما هم از این مدل لامپ ها داشته باشد، عصر همان روز راهی تهران شدم و از خیابان لاله زار این دستگا را خریدم و عصر فردا، راهی سروستان شدم و خودم را به دوستانم که شروع به برپایی جشن کرده بودند، رساندم.

جشن هر کدام از محله ها به سبک و سلیقه خاص خودشان بود

سبزی با اشاره به اینکه محله های سروستان هر کدام به سبک خود جشن میزدند توضیح داد: محله حسن آباد که دو قسمت به اصطلاح این طرف آب و آن طرف آب بودند هرکدام مجزا در خانه ها و مساجد، جشن میزدند مثلا فامیل مولودی ها که یک کوچه را  کلا تزئین میکردند، یا محله زیر سرو و آهنگران که کوچه پس کوچه های پیچ در پیچ و قدیمی داشت، جشن های خیلی بی ریا و البته بسیار با صفایی زده میشد که خودم به شخصه این جشن ها را خیلی دوست داشتم، چون می‌دیدم که مردم خیلی زحمت می‌کشیدند تا کوچه ها را تزئین کنند.

این فرهنگ پژوه سروستانی ادامه داد: محله ابراهیم خانی که یکی از محله های بود که جشن های کنار هم، جلو در خانه ها زده می شد البته اوایل در مسجد محله، توسط مرحوم حاج بهمن روحانی این جشن برگزار می شد و بعد از خیابان کشی و تخریب مسجد، این جشن ها به جلوی در خانه ها منتقل شد و همیشه یکی از قسمت های شلوغ  شب های نیمه شعبان بود.

سبزی افزود: محله های بید علیا، حاج نظری، تزنگ و هفتو هم جشن هایی زیبایی در قسمت های مختلف محله و بیشتر در مساجد برگزار میکردند در محله بوتوری نیز در حسینیه محل جشن میزدند و مرحوم حاج عوض نیکبخت به اهالی محل و بسیاری از آشنایان و مردم سروستان، در خانه خودش، شام نذری میداد؛ تقریباً  در دهه 90 همه محله ها و خانه های سروستان جایی نبود که جشنی برپا نشود ولی متاسفانه در این دو سال اخیر با آمدن کرونا رنگ و بوی جشن هم، از شهر رفت.

وی اظهار داشت: قدیمی ها که جشن میزدند مسن شدند و انجام این فعالیت ها دیگر در توانشان نیست و امیدوارم که خدا به دل جوانها بیندازد که این جشن را ادامه بدهند، چون یک سرگرمی خیلی خوبی بود و در طول سه، چهار شب مردم خوشحال بودند و به همه خوش می گذشت، یک سال زمستان بود و اینقدر استقبال مردم زیاد شده بود که تمام صندلی های ما پر شده بود و برای مهمان های جدید جا نداشتیم، با دوستان تصمیم گرفتیم جشن را گسترش بدهیم، آن زمان من کارگاه جوشکاری داشتم و همان شب قطعه های آهن را برش داده و به بقیه جشن اضافه کردیم و اطرافش را پوشاندیم و محوطه جشن را دو برابر کردیم و وقتی کارمان تمام شد اذان صبح بود.

از جشن نیمه شعبان تا جشن 22 بهمن  

سبزی با بیان اینکه نمی‌دانم عقیده بود یا هیجان بود ولی ما خستگی کار را حس نمیکردیم تا صبح کار می‌کردیم خاطره ای را بازگو کرد:  یادم می‌آید یک سال نیمه شعبان با  ۲۲ بهمن، ۱۲ روز فاصله داشت، بچه ها گفتند ما که می‌خواهیم ۲۲ بهمن دوباره جشن  بزنیم، بهتر است که همین جشن را ادامه بدهیم، آن زمان به نوبت هرشب یکی در جشن نگهبانی می داد تا ۲۲ بهمن رسید، آن جشن یکی از طولانی ترین جشن های ما شد.

نویسنده کتاب تاریخ سروستان عنوان کرد: معمولا متولیان جشن هر کدام انبار یا گنجه ای داشتند که وسایل مربوط به جشن را در آن برای سال آینده، نگهداری میکردند، انباری مسجد ما هم بزرگ بود و برای نگهداری از ریسه ها، کمد هایی رو خریده بودیم که وسایل مربوط به جشن نیمه شعبان با بقیه وسایل مسجد، جدا باشد؛ این اواخر ما  ۵۰ سری ۵۰ عددی  ریسه لامپ داشتیم، یعنی3 عدد کمد پر از لامپ می شد، یک سال تصمیم گرفتیم از این وسایل استفاده کنیم و جشن را به صورت خیمه برپا کنیم.

سبزی ادامه داد: میله بلندی به ارتفاع 6 متر وسط حسینیه قرار دادیم  و اطرافش با میله های کوتاه تر، هشت ضلعی درست کردیم و تمام این لامپ ها را بصورت خیمه به  این میله ها بستیم و در میان ریسه ها تور های رنگی گذاشتیم، و چندین سال جشن ما به این صورت متفاوت برپا می شد.

وی در ادامه توضیح داد: این سالهای آخر قبل از کرونا، مخارج ما به حدود ۸ میلیون رسیده بود، ولی همه کمک می کردند و بیشتر خانم‌ها علاقه داشتند نذر می‌کردند و هرچه در توان داشتند می آوردند، یک سال همه خانم های محل جمع شدند برای بسته بندی نقل های مراسم، در یک شب حدود 2500 بسته نقل خراش بسته بندی شد و فردا به قدری از جشن استقبال شد که همه بسته ها تمام شد و ما نقل ها را در سینی ریخته و جلوی مهمان ها می‌گرفتیم، البته این نقل ها فقط در قسمت خانم ها خورده شده بود.

سبزی، پژوهشگر با اخلاق و مردمی سروستان در پایان اظهار داشت: ان شاء الله که جوان ها بتوانند این رسومات را  به این شکل ادامه بدهند، ولی دیگر فکر نمیکنم جشنی‌هایی به صورت قدیم زده بشود، چون نیروی انسانی ضعیف شده و عشق و علاقه ای که بچه‌ها آن زمان داشتند دیگر در جوانان وجود ندارد.

انتهای پیام/م

منبع: فارس

کلیدواژه: جشن نیمه شعبان شهرستان سروستان آیین های سنتی جشن های نیمه شعبان چراغ دریایی مهمان ها یادم می آید جشن ها جشن ها پارچه ها شیخ یوسف جشن هایی خانه ها محله ها محله ای آن زمان خانم ها بچه ها جشن ما نقل ها یک سال

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۶۱۸۴۲۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فرار بزرگ شاگردان آلونسو از باخت؛ ادامه شکست ناپذیری لورکوزن

بایر لورکوزن دقیقه ٩٠ از شکست خانگی فرار کرد تا همچنان به رکورد تاریخی خود ادامه دهد.

به گزارش مشرق، در هفته سی و یکم رقابت‌های بوندسلیگا آلمان از ساعت ۲۰ امشب تیم فوتبال بایر لورکوزن در ورزشگاه خانگی خود به مصاف اشتوتگارت رفت.

شاگردان ژابی آلونسو که قهرمانی خود را در مسابقات بوندسلیگا قطعی کردند بعد از تساوی در نیمه نخست مقابل حریف در همان دقایق ابتدایی نیمه دوم دو بار از اشتوتگارت گل خوردند.

دقیقه ۶١ امین ادلی یکی از گل های خورده را جبران کرد. در حالی که به نظر می‌رسید لورکوزن بعد از ۴۶ بازی شکست بخورد اما دقیقه ٩۶ بازی روبرت آندریش گل مساوی را زد تا لورکوزن به روند شکست ناپذیری خود همچنان ادامه دهد.