به نقل از «فارس»

سفر به جاجرم؛ شهر سنگ‌نگاره‌ها و کاروانسراهای تاریخی

تاریخ انتشار: ۵ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۶۴۸۹۴۴

به گزارش خبرگزاری فارس از بجنورد، اقوام ساکن در خراسان شمالی را بیشتر تات‌ها، کرمانج‌ها، ترک‌ها، ترکمن‌ها و فارس‌ها تشکیل می‌دهند. علاوه بر این قومیت‌ها اقوام عرب، بلوچ و لر نیز در چند روستای استان سکونت دارند. وجود اقوام مختلف با فرهنگها و آداب و رسوم متفاوت سبب شده این استان به گنجینه فرهنگها شهرت یابد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در آستانه نوروز ۱۴۰۱ با هدف معرفی مناطق گردشگری خراسان شمالی روزانه یکی از شهرستان ها و مناطق دیدنی شان تقدیم نگاه تان می شود.

جاجرم از شمال به شهرستان مانه‌وسملقان، از غرب به شهرستان گرمه، از جنوب به استان سمنان، از جنوب شرق به استان خراسان رضوی، از شرق به شهرستان اسفراین و از شمال شرق به شهرستان بجنورد محدود می‌شود.

این شهرستان با مساحت سه هزار و ۶۵۴ کیلومتری دارای سه شهر جاجرم، سنخواست و شوقان، سه بخش، پنج دهستان و ۵۵ آبادی است.

پراکندگی زیاد محوطه‌های باستانی مربوط به دوران اشکانی و ساسانی در این شهرستان، از شکوفایی این خطه در دوره تاریخی با بهره گیری از موقعیت مناسب آن بر سر راه ابریشم و معادلات سیاسی و تجاری آن دوران حکایت دارد.  

جاجرم را باید کانون و جلوه‌گاه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی در خراسان‌شمالی دانست.

آیین نخل گردانی جاجرمی‌ها در حسینیه بزرگ این شهر در عاشورای حسینی هزاران جاجرمی را از سراسر کشور و خیل علاقه‌مندان را از سراسر استان به‌سوی خود فرا می‌خواند.

جاجرمی ها مردمی مذهبی و مقید و مشتهر به دینداری‌اند. شهرهای جاجرم و سنخواست و روستاهایی چون خراشا، طبر، کرف کانون پویای مذهبی و فرهنگی این شهرستان هستند.

نقوش صخره ای جربت به شماره ثبت ملی ۲۴۶۶۲

نقوش صخره ای جربت که در منطقه به «سنگ نگاره» معروف شده اند در پنج کیلومتری شرق روستای جربت در بخش سنخواست واقع شده اند و عبارتند از مجموعه ای از نقوش حیوانی شامل کَل، بز کوهی با شاخ های بلند، شتر، انسان اسب سوار و برخی نمادهای مذهبیِ اسلامی و کتیبه هایی به خط عربی و فارسی که با خراش و ضربه  یک شیء نوک تیز بر بدنۀ صخره های سیاه رنگِ فروغلتیده در پای دامنۀ کوه، نقش شده اند.

این مجموعه نقوش کم نظیر به دوران پیش از تاریخ تا اسلامی تعلق دارند.

نارین قلعه به شماره ثبت ملی ۱۵۹۳

نارین قلعه نماد تاریخ کهن جاجرم در دل این شهر مهم دوران اسلامی قرار دارد.

در «مطلع الشمس» در باره نارین قلعه جاجرم آمده است، «در وسط جاجرم بر روی تل مصنوعیِ مرتفعی، قلعه‌ای است خراب و خالی از سکنه و نارین قلعه این بلد است، چهار برج دارد».

چارلز ادوارییت نیز در «سفر نامه خراسان و سیستان» می نویسد، «در وسط جاجرم یک تل خاک عظیم به ارتفاع 21 تا 24 متر هست که بقایای ارک شهر قدیمی محسوب می‌شود و به آن نارین قلعه می گویند.»

مسجد جامع جاجرم به شماره ثبت ملی ۱۵۸۰

مسجد جامع جاجرم از جمله مساجد کهن ایران متعلق به قرون اولیه اسلامی در محدوده بافت تاریخی شهر و خیابان شهید رجائی - خیابان ۱۵ خرداد جنوبی واقع شده است.

این مسجد دارای صحنی کوچک و دو شبستان باریک در طرفین آن می باشد، بر پیشانی ایوان ورودی گنبدخانه یک کتیبه کاشی فیروزه ای وجود دارد که به شدت آسیب دیده است در این کتیبه عبارت «بتاریخ بیستم ماه سنه سبع و سبیعن» دیده می شود و مابقی آسیب دیده است که به احتمال قریب به یقین «خمس مائه» بوده ، یعنی تاریخ 597 هجری.

آرامگاه خواجه علی ابن مهزیار به شماره ثبت ملی ۱۶۵۸۳

آرامگاه خواجه علی ابن مهزیار از جمله آثار ارزشمند تاریخی جاجرم به شمار می رود که ساخت آن را به دوره ایلخانی نسبت می دهند.

براساس بررسی های به‌عمل آمده، تا دورۀ قاجار فضای داخلی بقعه و به ویژه مرقد تزیینات آجرهای لعابدار فیروزه ای با نقش برجستۀ آیات شریفۀ قرآنی به خط ثلث و نقوش گیاهی داشته که بعدها از اینجا به مقبره یارمحمد خان شادلو «سردار مفخم» در بش قارداش منتقل و در آنجا نصب شده است، بعد ها هم به «گنجینه اسلامی» موزه ملی ایران انتقال داده شده و در آنجا به شماره ثبت ۳۲۷۸ نگهداری می شوند.

طبق برخی روایات مذهبی این بنا مدفن ابوالحسن علی بن مهزیار، از یاران صدیق امام علی ابن موسی الرضا(ع) است. علی بن مهزیار از سوی امام رضا(ع) و امام جواد (ع) مقام نمایندگی و وکالت در نواحی جاجرم داشته و تألیفات و آثار متعددی از او برجای مانده است. آرامگاه خواجه مهزیار در حومه شرقی جاجرم، ابتدای جاده جاجرم به سبزوار قرار داد.

رباط قِلّی به شماره ثبت ملی ۴۵۷۴

رباط قلی یکی از باشکوه ترین کاروانسراهای خراسان شمالی واقع در بخش سنخواست شهرستان جاجرم است. این بنای تاریخی در سه کیلومتری شرق روستای گازان و سه کیلومتری جنوب روستای قلی واقع شده است.

طرح کلی رباط قلی مستطیل است با چهار برج  در چهار گوشه بنا و یک برج نیز در وسط ضلع های شمالی، غربی و جنوبی آن ورودی بنا در وسط ضلع شرقی قرار دارد.

بعد از ورودی از طریق یک فضای سرپوشیده چهارطاقی شکل به چهار طرف دسترسی می یابد. بارانداز یا حیاط کاروانسرا به صورت یک صحن چهار ایوانی است در فرورفتگی ایوان جنوبی یک محراب با بقایای گچبری که بی شک نمازخانه کاروانسرا بوده، قرار داشته است.

براساس آثار و شواهد کتیبه گچبری موجود بر سر در ورودی به خط ثلث که اکنون بکلی از بین رفته  و نیزسبک و سیاق معماری و طرح کلی بنا ، نماسازی داخل و خارج بنا و مصالح میتوان این اثر را  جزء آثار شاخص دوران تیموری بشمار آورد.

حمام تاریخی جاجرم به شماره ثبت ملی ۲۲۲۱۲

حمام خزینه ای جاجرم با ۷۰۰ مترمربع مساحت در دل بافت تاریخی شهر(خیابان ۱۵ خرداد) و در کنار بقایای ارگ قدیم شهر معروف به نارین قلعه و مسجد جامع قرار گرفته و به دورۀ  قاجاری تعلق دارد. ورودی حمام از طریق ۵ پله به رختکن است که خود با یک راهروارتباطی موسوم به «میاندر» به گرمخانه متصل می شود.

در مجموع، این حمام از پنج بخش رختکن یا سربینه، گرمخانه، خزینه و آب انبار، گلخن (منبع آب گرم و سرد) و مخزن سوخت تشکیل شده است.

مطالعات و مرمت حمام تاریخی جاجرم در ۱۳۹۰ به انجام رسیده و با عنوان موزه تاریخ شهر به بهره برداری رسیده است.

موزه گرمابه و تاریخ شهر جاجرم شامل هشت غرفه است که در هریک گوشه ای از آداب و رسوم و تاریخ و فرهنگ مردم منطقه به نمایش در آمده است.

غرفه های موزه عبارتند از: غرفه استاد حمامی و غرفه پوشاک در قسمت سربینه، غرفه های دلاکی، عطاری و باستان شناسی در گرمخانه، غرفه محرم برای معرفی آیین نخل گردانی، غرفه معرفی مشاهیر و نیز غرفه معرفی صنایع دستی شهرستان جاجرم که در کنار هم تصویر گویایی از تاریخ و فرهنگ منطقه جاجرم برای بازدید کننده ترسیم می کنند.

خانۀ شاه نشین بنی هاشم به شماره ثبت ملی ۱۸۷۴۰

خانۀ معروف به «شاه نشین بنی هاشم» روستای خراشا یکی از آثار ارزشمند دورۀ قاجار در شهرستان جاجرم است که در دو طبقه ساخته شده و طبقۀ فوقانی محل پذیرایی از مهمانان رسمی و رجال دولتی بوده است.

این بنا به لحاظ داشتن تزیینات زیبای گچبری که به ویژه در اطراف شومینه‌ها تمرکز یافته و نیز کتیبه های ثلث شامل آیات قرآنی، ادعیه، نام پنج تن، تاریخ ساخت بنا و نام استاد گچکار و کاتب (به ترتیب «علی طهرانی» و «علی موسوی» به سال ۱۳۱۰ هجری)، زیبا و کم نظیر است.

منطقه حفاظت شده میاندشت

این منطقه به وسعت ۸۵ هزار هکتار، از قدیمى ترین مناطق ۴ گانه کشور به شمار مى رود که از سال ۱۳۵۲ تحت حفاظت قرار گرفته است. میاندشت منطقه اى پوشیده از دشت ها و کفه هاى وسیع با اقلیمى خشک، نیمه خشک و تراکم گیاهى نسبتاً خوب با دارا بودن یک رودخانه فصلى به نام کال شور به یکی از بهترین زیستگاه ها براى یوزپلنگ ایرانی (آسیایی) بدل گشته است.

همچنین این منطقه با داشتن گونه های جانوری چون کاراکال، گرگ، شغال، کفتار، آهو، قوچ و میش، هوبره، گراز، تشى، زرده بر و خرگوش، از جمله غنى ترین و متراکم ترین زیستگاه ها برای این گونه هاى جانورى استپی محسوب می شود.

روستای هدف گردشگری طبر

طبر از روستاهای بخش جلگه شوقان با داشتن باغات فراوان زردآلو، گردو، گلابی و انگور بیشترین باغات منطقه را داراست.

قلعه کمرسفید، قلعه سنگینه، حمام تاریخی، چنار کهنسال و چشمه واقع در مرکز روستا، برج‌های نگهبانی، گورستان قدیمی روستا، آسیاب قدیمی ، ۲ خانه تاریخی  و... ، از جمله آثار تاریخی روستا محسوب می‌شوند. صنایع دستی روستا عبارتند از: چلنگری، قالی بافی، نمدمالی و ... . در این روستا چند چشمه و قنات وجود دارد که آب مورد نیاز روستا را تامین می‌کند.

 سرچشمه شوقان

در فاصله حدود ۵/۱ کیلومتری از شمال غربی میدان امام خمینی شهر شوقان، چشمه زیبا و معروفی به نام سرچشمه شوقان قرار گرفته است. این چشمه در مجاورت یک کوه واقع شده و آب آن از زیر چندین نقطه از شکاف های کوه خارج می شود.

بدلیل حیاتی بودن این چشمه در تامین آب شرب مردم شهر شوقان، مردم به این چشمه اعتقاد دارند و به آن نذر می کنند. بخشی از آب چشمه نیز پس از گذر از باغات و مزارع وارد جوی های شهر شده و فضای سبز شهر را آبیاری می کند.

انتهای پیام/آ

منبع: فارس

کلیدواژه: نارین قلعه رباط قره بیل میاندشت شماره ثبت ملی خراسان شمالی نارین قلعه واقع شده

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۶۴۸۹۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کشف نقوش صخره‌ای در منطقه تاریخی ورزقان

رئیس اداره میراث‌ فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان ورزقان از کشف نقوش صخره‌ای جدید در ارتفاع یک هزار و ۳۰۰ متری از سطح آب‌های آزاد در این منطقه تاریخی خبر داد.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از آذربایجان‌شرقی، مصیب نریمانی ظهر امروز _یکشنبه نهم اردیبهشت_ در جمع با خبرنگاران با اشاره به اینکه منطقه کشف شده فوق، محیطی مناسب برای فعالیت‌های گله‌داری بوده و از قدیم‌الایام شغل اصلی مردم منطقه گله‌داری به خصوص پرورش بُز و گوسفند است، اظهار کرد: نقوش صخره‌ای مزبور از نوع «قوشاداش» بر روی سنگ‌های سیاه رنگی از جنس آهن ایجاد شده است که روی تراس شیب دار و مُشرف به راه قدیمی موسوم به ائل‌یولو قرار دارد.

وی افزود: نقوش صخره‌ای نویافته در ارتفاعات ورزقان به عنوان هنر صخره‌ای دوران پیش از اسلام و مربوط به جنوب قفقاز است که از اهمیت بسیار بالا و ویژه‌ای برای انجام مطالعات باستان‌شناسی و رویکردی مهم برای درک صحیح جامعه شناختی و انسان شناختی منطقه شمال غرب ایران به شمار می‌رود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان ورزقان خاطرنشان کرد: بر اساس نتایج به دست آمده این نقوش در حالت‌های منفرد و دسته‌جمعی روی سنگ‌های سیاه از جنس آهنی به روش کوبشی ایجاد شده‌اند و بیشترین نقوش کشف شده در این سنگ‌ها متعلق به «بز کوهی» بوده که از این حیث قابل مقایسه با نمونه‌های زیادی از ایران و جمهوری آذربایجان است.

نریمانی با بیان اینکه نقوش فوق نشانگر ماهیت کوچ رو و شکارگر بودن طراحان این آثار است، تاکید کرد: دوره‌های زمانی شکل‌گیری این نقوش به دلیل نبود مطالعات آزمایشگاهی در ایران مشخص نیست و نمی‌توان بر اساس مطالعات مقایسه‌ای گاه نگاری خاصی برای آن‌ها ارائه داد.

وی اضافه کرد: با توجه به اینکه تاکنون در منطقه شمال‌غرب ایران شناسایی تعدادی نقوش صخره‌ای منجر به انجام مطالعات منسجمی در خصوص این هنر در ایران نشده است، مطالعات در خصوص این نقوش نیز مراحل اولیه خود را طی می‌کند، بنابراین نیاز است تا اطلاعات سایر محوطه‌ها نیز برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، شناسایی و جمع‌آوری شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان ورزقان با تاکید بر اهمیت انجام مطالعات در حوزه هنر نقوش صخره‌ای و شناخت تاریخ جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی منطقه آذربایجان، گفت: این محوطه شامل نقوش بز، آهو و انسان است که به صورت جداگانه یا در یک جمع به معرض نمایش درآمده‌اند و این آثار ناب و دست نخورده درآمدی بر شناخت برخی از مفاهیم انسان‌شناختی و جامعه‌شناختی مبتنی بر زندگی کوچ‌روی و دامداری و شکار است.

نریمانی تاکید کرد: برخی پژوهشگران داخلی دوره زمانی ایجاد این نقوش به خصوص نقش بُز را به دوران پیش از تاریخ ارتباط می‌دهند.

وی با بیان اینکه شهرستان ورزقان واقع در منطقه شمال‌غرب ایران همواره به عنوان یکی از مناطق مهم در مطالعات باستان‌شناسی ایران و جنوب قفقاز مطرح بوده است، افزود: پژوهش‌های باستان‌شناسی انجام شده در این منطقه تاکنون آثار متنوعی از قبیل قلعه، گورستان، معماری صخره‌ای، مقابر دوران اسلامی را شناسایی و معرفی کرده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان ورزقان ادامه داد: اهمیت سنگ‌نگاره‌های کشف شده جدید در تکمیل اطلاعات مربوط به هنر صخره‌ای دوران پیش از اسلام ایران و جنوب قفقاز حائز اهمیت ویژه‌ای است.

کد خبر 748778