حکمت آجیل خوردن در ایام نوروز چیست؟ 

به گزارش همشهرزی آنلاین به نقل از ایسنا، ایرانیان از دیرباز عادتی داشتند و غذا را به‌صورت مجرد تناول نمی‌کردند، بدین‌صورت که حتماً کنارِ غذایشان چیزی را اضافه می‌گذاشتند که اروپایی‌ها به آن «دسر» می‌گویند. به‌همین دلیل است که از قدیم‌الایّام، انواع و اقسام مرباها، ترشی‌ها و شوری‌ها و فرآورده‌های خشک‌شده در کنارِ سفره‌های ما دیده می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

شب‌نشینی‌ها و دورهمی‌های خانوادگی به‌صورت مستمر در ایران برگزار می‌شده؛ خصوصاً در مناطق روستایی، افراد شب‌ها به خانه یکدیگر سر می‌زدند و معاشرت می‌کردند. از همین‌جا بود که پذیرایی از مهمان جزئی از آداب و رسوم اصلی این مردمان قرار گرفت. 

نصرالله حدادی، پژوهشگر فرهنگ درباره دانه‌های خوراکیِ امروزی این‌چنین گفت: در شهرهایی که «نخود» عمل می‌آمده، افراد با تفت دادن آن را به «نخودچی» تبدیل می‌کردند. در چندین منطقه از ایران، «پسته» عمل می‌آید، یا در برخی مناطق سردسیر کشور، «فندق» بار می‌دهد. دو منطقه در ایران به «پسته» مشهور است؛ رفسنجان و دامغان. مناطق فندق‌خیز و ییلاقی هم «آذربایجان»، «اشکورات» و. . را شامل می‌شود. در استان به استانِ ایران، انواع «گردو» وجود دارد؛ نمونه بارز آن استان همدان و شهرهای تویسرکان، نهاوند و غیره، که به گردویشان مشهورند.

البته به‌جز مناطق جنوبی، در سایر نقاط کشور مثلِ آذربایجان، شمال کشور و… نیز گردو می‌روید و از آن‌جایی‌که در تمثیل‌ها، هر چیزِ نابی را به «مغز گردو» تشبیه می‌کنند، چراکه بسیار مقوی، ملیّن و چرب است و در فرهنگ ما، غذاهای متعددی را می‌توان با آن طبخ کرد. متأسفانه با هجوم غذاهای خارجی، ما دیگر کمتر می‌دانیم که با این دانه‌ها، چه غذاهایی می‌توانیم درست کنیم. از گردو برای طبخ انواع و اقسام غذاها استفاده می‌شود؛ مثلاً برای پرورده کردنِ زیتون از آن بهره می‌گیریم. هر چیزی‌که در کنارِ سفره غذاییِ ماست، تنوع زیادی دارد؛ مثلِ زیتون پرورده در شمال، ترشی در تهران و مربا در آذربایجان.

ما در تنوع دو چیز در دنیا کم‌نظیریم؛ یکی «آش» و دیگری «نان». تقریبا همه شهرها و روستاهای ایران، آش و نان مخصوص و محلیِ خود را دارند و بعضاً با آن شناخته می‌شوند. در مناطق قزوین، طالقان و… درخت «بادام» می‌روید. «تخمه جابانی» برای منطقه جابانِ دماوند است که به «تخمه ژاپنی» مشهور شده. «تخمه کدو» در خراسان تهیه و تولید می‌شود. در جای‌جای ایران، انواع و اقسام این خوردنی‌ها از دیرباز وجود داشته و زمانِ مشخصی ندارد. دانه‌ای بسیار چرب و گران‌قیمت وجود دارد که از هند، پاکستان و افغانستان می‌آید و نام آن «چلغوز» است. در بعضی از نواحیِ شنیِ ایران، همچون آستانه اشرفیه استان گیلان، «پسته‌شامی» یا «بادام زمینی» فرآوری می‌شود. تنوعِ کشمش نیز به‌دلیل تنوعِ انگور زیاد است؛ کشمش سبز ایرانی در دنیا نظیر ندارد. این خوراکی‌ها به‌مرور تجمیع شد و شکلِ «آجیل» به خود گرفت. گذشتگان این خوراکی‌ها را جمع‌آوری می‌کردند و در شب‌چره‌ها و یا جشن‌ها و مناسبت‌ها میل می‌کردند. گذشتگان دانه‌هایی مثل نخود و عدس را ضمن تفت دادن، بو دادن و نمک‌سود کردن با روش‌های خاص، به‌صورت قاقالیلی درمی‌آوردند. گندمک، برنجک و… از دسته خوراکی‌های ساده و سالم هستند. برنجک همان برنجِ خشک‌شده‌ای‌ست که در روغن تفت داده می‌شود. 

حدادی به استفاده آجیل‌ها در غذاهای ایرانی نیز پرداخت و گفت: در فرهنگ غذایی ایرانی، از آجیل برای طبخ غذا نیز استفاده می‌شود. تقریباً پیش از دوره قاجار، پای آجیل به سفره‌ها باز شد. برای مثال، آب‌گوشتِ آجیل از غذاهای قدیمی ایرانی‌ست. بعضی دانه‌ها مانند تخمه آفتاب‌گردان از اروپا به ایران وارد و شناخته‌شد. ایرانیان برای نگهداری غذاها در فصولِ سرد روش‌های مختلفی را اعمال می‌کردند. مردم در کردستان، پنیر را در کوزه و بیرون از خانه نگه می‌داشتند، یا در بعضی نواحی ماهی را نمک‌سود می‌کردند. در مناطقی مثل قزوین، طالقان و…، شب‌چره‌ها عبارت بود از سنجد، بادام، کشمش و…. 

این تهران‌شناس درباره روش‌های نگهداری مواد غذایی در گذشته، این‌گونه شرح داد: ایرانیان هنرِ نگهداری مواد غذایی برای شش‌ماه دوم سال را داشتند، چراکه در پاییز و زمستان مواد غذایی کمیاب می‌شد. از آن‌جایی‌که در فصولِ گرم، منابعِ خوراکی گسترده‌ترند، ایرانیان برای ذخیره کردنِ محصولات در فصلِ سرما، روش‌های نوینی ابداع می‌کردند، مثل «برگه کردن»، «خشک کردن» و…. آن‌ها انگور را به شکلِ «مویز» و «کشمش»، آلو و آلوچه را به‌صورت «قیسی» درمی‌آوردند. آن‌ها انجیر را خشک کرده یا به آن آرد می‌زدند. 

در کشور ۷۵۰ نوع انار، بیش از ۱۱۰ مدل انگور و ۷۵ نوع خربزه وجود دارد. خربزه‌هایی که شاید اصلاً اسم‌شان را ندانیم! «خربزه میرپنج» که در مناطق بختیاری رشد می‌کند‍‍، خربزه بسیار شیرینی به‌دلیل شباهت ظاهری‌اش «شالبوک» نام دارد، به‌معنای «پوزه شغال» است و در شمال کشت می‌شود، «خربزه غرقاب» که متعلق به منطقه غرقاب اصفهان است، «خربزه مشهدی» که از دیرباز در خراسان یافت می‌شده و انواع و اقسام خربزه‌های مختلفی که در کشور کشت می‌شود. یا مثلاً در شمیران، سیب بسیار شیرین و خوشمزه‌ای وجود دارد که در فصل پاییز، برگه آن طرفدارانِ زیادی داشت. 
در گذشته، در خانه‌های فاخر و افراد ثروتمند، اتاقی با عنوان «شاه‌نشین» یا «طنَبی» وجود داشت. شاه‌نشین‌ها اتاق‌هایی بودند که دکوراسیون‌شان با منبّت‌کاری، معرّق، آینه‌کاری و گچ‌بُری‌های منحصربه‌فرد، تزئین شده‌بود و به میهمانان اختصاص داشت. در سنّت ایرانی، میزبان تلاش می‌کند تا تمام چیزهای خوبی را که می‌تواند، برای مهمان فراهم کند.

ایرانیان همیشه تلاش می‌کنند هر چیز خوبی را خریداری کنند و جلو مهمان خانه‌شان بگذارند تا جلو ایشان سرافراز باشند. این رسوم «مهمان‌نوازی» از دیرباز در فرهنگ ایرانیان بوده‌است. مثلاً در گذشته، اگر مهمانی به خانه می‌آمد، با محصولات و تنقلاتی که در هر شهر وجود داشت، از او پذیرایی می‌کردند. 

حدادی گفت: گذشتگان این خوراکی‌ها را در شب‌چره می‌خوردند. «شب‌چره» به‌معنای آجیل، میوه و خوراکی‌ست که در شب‌نشینی می‌خورند. البته آجیل‌ها کاربری دیگری هم دارند؛ و از آن‌ها برای تهیه «سرمه» نیز استفاده می‌شود. بدین‌صورت که دانه فندق را سوزانند و دوده‌اش را به سرمه تبدیل می‌کنند. 

او ادامه داد: اگر چهار مغز اصلی را در نظر بگیریم، می‌بینیم که غالب دانه‌های خوراکی در ایران وجود داشته‌است. در شمال کشور و در استان یزد، از اوایلِ تابستان تا اواسطِ پاییز، انجیر وجود دارد. پذیرایی از میهمانان با میوه هم جای خود را دارد و روش‌های مختلفی برای نگهداری آن هست. مثلاً گذشتگان انگور را به‌صورت خوشه‌ای آویزان می‌کردند و تقریباً تا اواخرِ اسفندماه از آن استفاده می‌کردند. 

به غیر از آجیل و میوه، شیرینی‌های بسیار متنوعی در ایران وجود دارد که حدادی در توصیف و توضیح آن‌ها این‌طور بیان کرد: ایرانی‌ها در پروردنِ خوراکی‌ها و شیرینی‌ها تبحّر خاصی داشتند. برای مثال، تنقلاتی مثل باسلق، سوهان، مسقطی، لوز و… تنوع زیادی در ایران دارند و از تغییر و ترکیب میوه‌ها و دانه‌ها درست می‌شود. طوری‌که می‌بینیم در کرمانشاه برنج عمل نمی‌آید، اما «نان‌برنجی» بسیار مرغوب و معروف است. «کاک» هم همان «کیک» است که اروپایی‌ها از آن تقلید کرده‌اند. در ایران هر منطقه با توجه به ظرفیت‌ها و تنوعِ خوراک منحصربه‌فردش، امکاناتی را برای مردم آن نواحی به همراه داشته‌است و تجربیات آن با دیگر نواحی نیز قابلِ تبادل است. جنوبی‌ها می‌توانند با خرما غذاهای بسیاری بپزند، این درحالی‌ست که در آذربایجان این امکان کمتر وجود دارد. یا برای مثال، شوری شیراز یا آش دوغِ اردبیل، نسبت به دیگر شهرها، کیفیت و شهرت بیشتری دارند. 

نصرالله حدادی، تهران‌شناس و مورّخ در پایان با ابرازِ ناراحتی از مغفول ماندن بسیاری از سنّت‌ها و ماشینی شدنِ زندگی، گفت: «خوان گستردن» و «سفره پهن کردن برای میهمان» از دیرباز سنّت ایرانیان بوده و هرکس بسته به بضاعت خود، خوراکی را برای میهمانش فراهم می‌کرده و امروزه این سنّت‌ها به‌صورت کوچک‌تری جریان دارد.

کد خبر 666576 برچسب‌ها نوروز میراث معنوی

منبع: همشهری آنلاین

کلیدواژه: نوروز میراث معنوی انواع و اقسام خوراکی ها دانه ها شب چره

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۶۶۵۲۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

طرح دانشگاه حکمت بنیان در ۱۰ دانشگاه اجرایی شد

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، رشید جعفرپور قائم‌مقام و مشاورمعاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، در آئین در دوره آرمان دختران برگزار شد، بیان کرد: طبق فرمایش مقام معظم رهبری جهت‌دهی علم و عالم در دانشگاه‌ها باید به‌طورجدی لحاظ شود و دانشجویان و اساتید به‌عنوان سفیران مبانی اندیشه انقلاب اسلامی این مبانی را در سطح دانشگاه گسترش دهند.

وی با بیان اینکه برگزاری این دوره‌ها به شما کمک می‌کند با مبانی اندیشه انقلاب اسلامی به‌ویژه مبانی اندیشه امام راحل و مقام معظم رهبری آشنا شوید، ابراز داشت: شما سفیران این اندیشه‌ها هستید و باید این اندیشه را به دانشجویان منتقل کنید و در هر محفلی مبلغ آن باشید.

قائم‌مقام و مشاور معاون فرهنگی وزارت علوم ضمن اشاره به دیدار مقام معظم رهبری با تشکل‌های دانشجویی بیان کرد: رهبری در این دیدار برای دانشگاه سه وظیفه مشخص کردند، تولید علم، تولید عالم و جهت‌دهی علم و عالم و فرمودند که در تولید علم موفق عمل کردیم و تولید مقالات علمی، نشریات و کتاب‌های حوزه دانشگاه مؤید این امر است.

وی ادامه داد: در حوزه تولید علم دارای رتبه پانزدهم یا شانزدهم در منطقه هستیم و در بسیاری از حوزه‌ها در رتبه‌های ۱ تا ۱۰ قرار داریم. در حوزه تولید عالم هم گام‌های بسیار خوبی برداشته‌ایم، ۱۵ میلیون فارغ‌التحصیل دانشگاهی، بیش از ۳ میلیون دانشجوی در حال تحصیل و بیش از صد‌ها هزار استاد تربیت کرده‌ایم که در شرایط موجود ۱۰۰ هزار استاد در حال تدریس هستند و اینها نشانگر موفقیت ما در زمینه تولید عالم است. از عدالت آموزشی و تنوع دانشگاهی خوبی برخورداریم، اما همان‌طور که مقام معظم رهبری متذکر شدند، در زمینه جهت‌دهی علم و عالم دچار ضعف‌هایی هستیم.

مشاور معاون فرهنگی وزارت علوم در ادامه به ارائه راهکار‌هایی در زمینۀ جهت‌دهی علم و عالم پرداخت و گفت: باید بازنگری در محتوا‌های علمی به‌ویژه در علوم‌انسانی صورت بگیرد؛ چون متأسفانه هنوز متون علمی علوم‌انسانی بر اساس نظریات غربی نوشته شده و نتوانسته‌ایم نظرات خوبی در این زمینه تولید و ارائه نمائیم.

وی افزود: همچنین باید تمهیداتی اندیشیده شود که تلفیق علم و دین در دانشگاه صورت گیرد و الگو‌هایی بر اساس الگو‌های ایرانی - اسلامی طراحی و شخصیت‌هایی مثل بوعلی سینا‌ها و سهروردی‌ها به‌عنوان الگوی اساتید در وزارت علوم لحاظ شود تا اساتید علاوه بر اینکه به علم روز مسلط هستند آموزه‌های دین مبین اسلام را نیز به دانشجویان بهتر منتقل کنند.

وی همچنین از لزوم طراحی دانشگاه‌های حکمت بنیان خبر داد و اظهار داشت: خوشبختانه دانشگاه‌های حکمت بنیانی توسط وزارت علوم در حال توسعه است که تا کنون در ۱۰ دانشگاه اجرایی شده است. در این دانشگاه‌ها حکمت اسلامی مبنای دانشگاه قرار دارد.

راهکار دیگر برای جهت‌دهی علم و عالم طبق گفته جعفرپور ارائه الگو‌های شاگردپروری مبتنی بر ایران اسلامی بود که اشاره به این اصل مهم دارد که اساتید مثل سنت سرآمدان علم در منطق اسلامی شاگردپروری کنند و کلاس‌ها این‌گونه نباشد که اساتید محترم به ارائه درس بپردازند و شاگردان مستمع صِرف باشند؛ بلکه دانشجویان از همان ابتدای راه آرام آرام طی دوره با اساتید پرورش یابند.

جعفرپوردر بخش دیگری از سخنانش ضمن اشاره به تاریخچه شکل‌گیری انقلاب اسلامی و اثرات آن در بیداری جهانی اظهار کرد: انقلاب اسلامی در بازه زمانی شکل گرفت که دو اردوگاه جهان را قبضه کرده بودند، لیبرالیسم که غرب را تسخیر کرده بود و کمونیسم که شرق دنیا را در حیطه قدرت خود قرار داده بود و در این تقسیم دوگانه، دنیا دوقطبی شده بود و هر رخداد و یا اتفاقی که در دنیا رخ می‌داد به یکی از این دو قطب نسبت داده می‌شد.

وی در ادامه بیان کرد: فارغ از توضیح مبانی این دو قطب که تشریح آن در این نشست میسر نیست، هر دوی آنها یک نقص جدی داشتند و آن نقص فاحش این بود که توحید و خدا آگاهی در نهاد این دو وجود نداشت. نه لیبرالیسم باوری به خدا و ایمان داشت و نه کمونیسم؛ هر دو دنیا را محدود به همین جهان مادی و فیزیکی که در آن زندگی می‌کنیم، محصور کرده بودند.

مشاور معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تصریح کرد: انقلاب اسلامی یک طریق جدید، یک طلیعه نو و یک افق وسیع ترسیم کرد که در آن توحید و خداباوری بنیان و محور اصلی آن بود. این دو اردوگاهی که عرض کردم، خیلی تلاش کردند که انقلاب اسلامی را به خود نسبت دهند به‌خصوص کمونیست که هم‌عصر بود با انقلاب‌هایی که در آن زمان رخ داده بود. تا اینکه شعار اصلی انقلاب اسلامی «نه شرقی، نه غربی» از سوی جمهوری اسلامی سر داده شد تا به آنان اثبات کند که ما نه لیبرالیسم را قبول داریم و نه کمونیسم را.

وی با بیان اینکه در واقع انقلاب اسلامی از یک منبع سرشار الهی که مسیر زندگی ما را مشخص می‌کند، الهام گرفته شده است، افزود: درست زمانی که معنویت در جهان رنگ باخته بود، انقلاب اسلامی متولد و متبلور شد و آن نقیصه بزرگی که این دو رویکرد داشت را پوشش داد و یک راه جدید نه فقط برای نجات ایران که مسیری متعالی برای نجات بشریت باز کرد و این افق جدید با توجه به آموزه‌های دینی و با تکیه بر خداباوری و اعتماد به مردم در انقلاب اسلامی تدوین شد.

وی در ادامه بیان کرد: اول «یاد خدا» و دوم «پشتوانه مردمی» سنگ بنای انقلاب اسلامی را شکل داد که مبنای این دو «مردم‌سالاری دینی» را بوجود آورد و نکته مهم نیز در همین امر مستتر است که آن جوهره دینی در آن دو مکاتب قبلی وجود نداشت. در حقیقت مردم‌سالاری دینی با این آموزه‌ها در انقلاب اسلامی پایه‌گذاری، تشکیل و تبیین شد.

جعفرپور ضمن اشاره به توجه امام راحل به همین موضوع مهم خاطرنشان کرد: در طول این سال‌ها در همه اندیشه و عملکرد امام راحل ردپای توجه به مردم‌سالاری دینی مشهود است و حتی در وصیت‌نامه بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی نیز آمده است که مردم ایران از مردم زمان پیامبر اکرم (ص) و سیدالشهدا (ع) بهتر هستند. درواقع آموزه‌های دینی و پشتوانه مردمی مردم‌سالاری دینی را در ایران شکل داد و تا الان نیز پیشرفت انقلاب اسلامی از همین مسیر انجام شده چرا که سیره امام راحل و سیره مقام معظم رهبری نیز در طول این مسیر خداباوری و اتکای به مردم بوده است.

وی ادامه داد: از همان روز اول که ملت ایران شعار «نه شرقی نه غربی» سردادند، هیچ‌گونه نگاه محدودی نداشتند؛ بلکه همیشه در حال ترسیم افق‌های وسیع‌تر برای بیداری دنیا بودند. ۱۰ سال پیش که مقام معظم رهبری نامه‌ای به دانشجویان سراسر دنیا مخابره کردند، مورد نقد برخی قرار گرفت که از حکمت آن بی‌اطلاع بودند؛ اما امروز شاهد نتیجه آن نامه‌نگاری‌ها و ثمره ده‌ها سال تلاش جمهوری اسلامی در بیداری در سطح جهان هستیم.

مشاور معاون فرهنگی اجتماعی وزیر علوم خاطرنشان کرد: بیداری اسلامی که معمولاً در حوزه کشور‌های مقاومت و کشور‌های اسلامی صورت می‌گرفت، اینک از سطح کشور‌های اسلامی خارج شده و به تعبیری بیداری اسلامی به یک بیداری جهانی و مقاومت اسلامی به یک مقاومت جهانی تبدیل شده است. دیدیم که چگونه دانشجویان غربی و اروپایی با شنیدن صدای فطرت آزادی‌خواهی که از نظام ما آغاز و به قلب اروپا و آمریکا صادر شد، لبیک گرفتند. هیچ‌وقت این تحلیل وجود نداشت که روزی در قلب آمریکا، در کشور کلمبیا در چهل، پنجاه دانشگاه اصلی دنیا پرچم جمهوری اسلامی برافراشته شود که این امر نشان می‌دهد مسیر انقلاب اسلامی مسیر درستی است و ما نباید بگذاریم که این ندا خاموش شود و تا آزادی قدس شریف باید این مسیر را باقدرت ادامه دهیم.

جعفرپور در پایان خطاب شرکت کنندگان در این دوره گفت: دوره‌ای که در آن قرار دارید مبتنی بر اندیشه‌های مقام معظم رهبری است. ایشان چه در جایگاه رهبری و چه در جایگاه فردی انسانی فرهیخته و حکیم هستند که اندیشه‌های ایشان بسیار متقن است و محور‌های راه‌گشایی را بیان می‌کنند که آینده اثبات می‌کند چه قدر این فرمایشات راهبردی و حکیمانه است.

انتهای پیام/