به نقل از «ایران اکونومیست»

فرایند درختی تمدن‌سازی نوین اسلامی‌ایرانی

تاریخ انتشار: ۲۰ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۷۴۳۰۱۹

یک استاد دانشگاه گفت: طبق اصل مسلم در رویکرد فرایندگرایی، برای شکل‌گیری هر تمدن جدید، بسته‌ای حاوی اطلاعات و میراث تمدن‌های پیشین لازم است.

به گزارش ایران اکونومیست، محمد خاقانی اصفهانی، استاد دانشگاه اصفهان در یادداشتی نوشت: سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در بخش رسالت خود، «تمدن سازی نوین اسلامی ایرانی بر پایه آرمان‌های الهی» را هدف سند ذکر کرده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بر اساس این، در یادداشت حاضر، فرایندی برای ایجاد تمدن بین‌الملل اسلامی پیشنهاد می‌شود که فرایند درختی نام دارد.

طبیعتی که در آن زندگی می‌کنیم واحد ذاتاً متحرک و فرایند است. واحدی واقعی است که در طول حرکت خود شکل‌های متفاوت یا متمایز را می‌آفریند. این واحد متحرک، با گذشت زمان -که خود ناشی از همان تحرک است- در مراحل خاصی به شکل خاصی تمایز می‌یابد.

تمدن‌های شکل‌گرفته در این تاریخ پرنشیب و فراز، هر یک با ویژگی‌هایی از تمدن‌های پیشین تمایز می‌یابند. طبق اصل مسلم در رویکرد فرایندگرایی، برای شکل‌گیری هر تمدن جدید، بسته‌ای حاوی اطلاعات و میراث تمدن‌های پیشین لازم است. این بسته باید در حافظه تاریخی ملتی که آرمان تمدن‌سازی را در سر می‌پرورانند مانده باشد تا در زمان و مکان مناسب تمایز یابد.

 از اینجا، داستان تشابه سازه تمدنی با سازواره درختی آغاز می‌شود.

تمدن به مثابه دانه گیاهی است که از مجموعه سلول‌های بنیادی تشکیل یافته و این سلول‌ها در فرایند رویش و ادامه حیات خود تبدیل به اجزای مختلفی مثل ریشه، ساقه و برگ می‌شود. هر تمدن جدید، میراثی از تجربه‌ها و فناوری‌های تمدن‌های پیشین را همچون هسته اولیه خویش در بستر جامعه شکوفا می‌کند، ریشه‌های خود را در اعماق آن مردم می‌گستراند، با زبان و گفتمان آن جماعت، بروز و تمایز می‌یابد، یک دنیا پیام و سخن را در ابراز خود می‌پراکند، در فرهنگی نو، هنرهایی نو و فناوری‌هایی نو بروز و تمایز می‌یابد و سرانجام، فناوری‌هایی را که خود به هسته‌ای برای تولد تمدن‌های آینده تبدیل می‌شوند به ارمغان می‌آورد.

جالب اینکه تشابه میان سازواره درختی با ساختار تمدنی در نظریه سیستمی، منطق فرایندگرا و زبان‌شناسی شناختی، تأکید شده است. گرچه نظریه‌های مختلف بر تناظر بین اجزای درخت و روند ایجاد تمدن تأکید کرده‌اند، اما سه آیه شگفت‌انگیز از سوره ابراهیم، طلایه‌دار این موضوع است که در چشم‌اندازی بس فراخ‌تر از این دانش‌ها، با بیانی هنرمندانه و بی‌مانند، گفتمان بشری (و دستاورد آن یعنی تمدن) را با درخت برابر یا مشابه معرفی می‌کند؛ با این تفصیل که نه هر درختی شجره طوبی است که میوه پاکیزه و سودمند به ثمر رساند، بلکه برخی درختان به‌واقع چون شجره خبیثه زقّوم‌اند که میوه‌ای جز آتش به جان بشر نمی‌افکنند و حکایت آن درختان، حکایت تمدنی است که از آن بمب هسته‌ای و شیمیایی و خوشه‌ای و فسفری به بازار بیاید و در کنار آن، همه شکوه فناوری مدرن، کرور-کرور انسان بی‌گناه را به کام مرگی وحشتناک بکشاند.

جهان اسلام در حدود ۱۰ سده پیش، خالق یکی از تمدن‌های باشکوه جامعه بشری بوده است؛ که آن دستاورد بزرگ را مدیون ظهور و نزول قرآن کریم است. قرآن کریم به عنوان متنی بی‌بدیل به زبان عربی آشکار، جامعه اسلامی را به سمت دانش و پیشرفت سوق داد و بدین رو، تمدن اسلامی کهن به منزله تمدن مبتنی بر متن به جهانیان معرفی شد.

در طول تاریخ، تنها معدودی از جوامع بشری به نام ملت‌های تمدن‌ساز شناخته شده‌اند. این ملت‌ها هر یک در بازه زمانی خاصی در مقاطع تاریخ با تثبیت مبانی تمدن خود و تقدیم دستاوردهای خود در روند تحولات جامعه بشری تأثیرگذار بوده‌اند. جهان اسلام در ده قرن گذشته، خود را به عنوان تمدن اثبات کرد ولی از ۴۰۰ سال پیش تاکنون، ملت‌های مسلمان در دوران رکود علمی و عملی خود، تحت اشراف حوزه تمدنی غرب معاصر قرار گرفتند. ناسازگاری دستاوردهای تمدن غربی حاضر با مبانی الهی و ارزشی ما مسلمانان، بحران هویتی خطرناکی را برای ملت‌های اسلامی ایجاد کرده است که جز با ورود قدرتمند مجدد به عرصه تمدن‌سازی قابل درمان نیست.

 

منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: تمدن سازی اسلامی ، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: تمدن سازی اسلامی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تمدن های پیشین اسلامی ایرانی تمدن سازی ملت ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۴۳۰۱۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مقیمی: سابقه دانشگاه جندی‌شاپور به دانشگاه تهران منضم شد

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا،  سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران در آستانه سالروز شهادت استاد شهید مرتضی مطهری و روز معلم در جمع اساتید و دانشجویان دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، با اشاره به قرارگیری در آستانه نودمین سالگرد تأسیس دانشگاه تهران، گفت: ویژگی متفاوتی که آئین نود سالگی دانشگاه تهران نسبت به برنامه‌های هفتاد و هشتاد سالگی دارد، این است که تلاش کردیم قدمت نهاد علم در ایران را به سابقه دانشگاه تهران ضمیمه کنیم.

رئیس دانشگاه تهران به سابقه سنت دانشگاهی در ایران از جندی‌شاپور تا دانشگاه تهران اشاره کرد و افزود: این سابقه حتی در بین دانشگاهیان هم مغفول مانده و کمتر به آن توجه می‌کنیم. از این رو در سال ۱۴۰۲ طی مکاتبه‌ای رسمی به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد شد تا این سابقه به نوعی به تاریخ و قدمت دانشگاه تهران ضمیمه شود. جندی‌شاپور نماد نهاد‌های علم در ایران بوده و در سال ۲۰۱۷ میلادی از سوی یونسکو به‌عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه جهان با ۱۷۵۰ سال سابقه معرفی شده است که البته این رکورد پیش از آن متعلق به دانشگاه بولونیا در ایتالیا با نزدیک به ۱۲۰۰ سال قدمت بوده است.

استاد دانشگاه تهران ادامه داد: افتخار بزرگ تعلق گرفتن پایه‌گذاری سنت دانشگاهی به ایران، در حالی مورد اذعان جهانیان است که خودمان کمتر در خصوص این داشته‌ها و هویت ایرانی- اسلامی مطالعه کرده و کمتر بر روی آن تبلیغ و فعالیت‌های ترویجی انجام داده‌ایم و جوانان ما کمتر از این سرمایه‌های ملی شناخت دارند. از دانشگاه تهران انتظار می‌رود که به‌عنوان دانشگاه پیشگام و نوآور بیشتر به این موضوع توجه داشته باشد و به تقویت هویت ایرانی-اسلامی برای دستیابی به تمدن نوین اسلامی از طریق دانشگاه تمدن ساز که در گام دوم انقلاب اسلامی مورد توجه ویژه قرار گرفته است، بپردازد؛ و بدون شک آثار ارزشمند علامه شهید مطهری منبع بسیار ارزشمندی برای حرکت در این مسیر است.

مقیمی با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری بر تمدن سازی دانشگاه، فراز‌هایی از کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران اثر شهید مطهری درباره نقش تمدن سازی نهاد علم در ایران از جندی‌شاپور و اذعان ویل دورانت که جندی‌شاپور را محور تمدن ایران در دوره ساسانی می‌داند را یادآوری کرد و بیان داشت: اینکه بگوییم دانشگاه تهران با قدمت ۹۰ ساله، نماد آموزش عالی ایران است، با واقعیت خیلی فاصله دارد. درست است که ۹۰ سال از قدمت مجموعه ساختمان‌های فعلی نماد آموزش عالی کشور که در سال ۱۳۱۳ ساخته شده است می‌گذرد؛ ولی وقتی به سیر تکامل و زنجیره چرخه عمر دانشگاه تهران به‌عنوان نماد آموزش عالی ایران را بررسی می‌کنیم، در مرحله قبلی به دارالفنون می‌رسیم و هر چه که به گذشته برمی‌گردیم به نهاد‌های آموزش عالی همچون ربع رشیدی، نظامیه‌ها و در نهایت به جندی‌شاپور می‌رسیم.

وی افزود: بر اساس مصوبه اولین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۳ که با حضور رئیس‌جمهوری برگزار شد، سابقه دانشگاه جندی‌شاپور به دانشگاه تهران منضم شد و شورای عالی انقلاب فرهنگی مأموریتی به دانشگاه تهران سپرد تا برای اینکه دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشگاه تهران نقش محوری تمدن سازی را ایفا کنند، طرح جامعی ارائه شود و برای ارتقای فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی بر محور نهاد علم تلاش شود. اساتید، دانشجویان و پژوهشگران دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران می‌توانند نقش‌آفرینی ویژه‌ای در این زمینه داشته باشند.

رئیس دانشگاه تهران ادامه داد: وقتی به سیره نظری و عملی شهید مطهری نگاه می‌کنیم، ملاحظه می‌شود که ایشان استاد و معلمی در تراز دانشگاه تمدن ساز است و شخصیتی است که نقش تمدن سازی را به اندازه چند نهاد علمی ایفا کرده است؛ لذا انتظار می‌رود اساتید دانشگاه همین نقش را ایفا کنند تا بتوانیم به اهداف تمدن سازی دانشگاه نائل شویم. آثار و نوشته‌های شهید مطهری همان چیزی است که نیاز امروز ما است و هیچ وقت کهنه نمی‌شود. یکی از مهم‌ترین منابع ما در زمینه مطالعه تمدن سازی دانشگاه، آثار شهید مطهری است که باید به سهم خودمان در تقویت این مجموعه تلاش کنیم.

مقیمی در پایان از برگزاری بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی در ایران زمین هم‌زمان با نود سالگی دانشگاه تهران خبر داد و گفت: بر اساس آثار شهید مطهری، دانشگاه جندی‌شاپور نقطه عطفی است که وجوه مشترکی را برای تمدن اسلامی و ایرانی ایجاد کرد. امروز اگر می‌خواهیم به تمدن نوین اسلامی ایرانی دست یابیم، دانشگاه باید یکی از مهم‌ترین کانون‌های توجه ما باشد؛ لذا امروز به شدت به آثار شهید مطهری نیاز داریم تا با رویکرد دانشگاه تمدن ساز بتوانیم آثار مورد نیاز درباره قدمت نهاد علم در ایران را استخراج و نقشه راهی بر اساس اندیشه شهید مطهری تنظیم کنیم.

انتهای پیام/