به نقل از «ایلنا»

دلیل وقفه در مذاکرات برجامی، عوارض ناشی از تحرکات آشفته سیاست داخلی آمریکا است

تاریخ انتشار: ۲۲ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۷۶۲۹۲۴

به گزارش ایلنا به نقل از چاینا دیلی، مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای ایران بار دیگر در وین به بن‌بست رسیده است و تلاش‌های یک ساله را بیش از این به تعویق می‌اندازد؛ این در حالی است که ایران ایالات متحده را مسئول این بن‌بست می‌داند.

کارشناسان می‌گویند که مانع بر سر راه پیشرفت، مخالفت‌های سیاسی است که جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده در داخل با آن مواجه است، درگیری روسیه و اوکراین که منجر به افزایش شدید قیمت نفت و گاز در سطح جهان شده است، همچنین بر روند مذاکرات تأثیر منفی داشته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

در سال گذشته هشت دور مذاکره در پایتخت اتریش بین ایران و طرف‌های باقی‌مانده در برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام یعنی چین، روسیه، بریتانیا، فرانسه و آلمان برای احیای توافق برگزار شده است.

این تلاش‌ها پس از آن صورت گرفت که ایالات متحده در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، برجام را ترک و تحریم‌ها را دوباره علیه تهران اعمال کرد.

مقامات ایالات متحده در ۳۱ مارس اعلام کردند که چند موضوع در مذاکرات هسته‌ای باقی مانده است و مسئولیت اتخاذ این تصمیمات بر عهده تهران است. ایران نیز گفت که برخی مسائل باقی مانده از جمله حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از فهرست سیاه وجود دارد. 

جواد اقبال، استاد علوم سیاسی و رئیس دپارتمان مطالعات غرب آسیا و شمال آفریقا در دانشگاه هند، گفت: دلیل اصلی این تاخیر، عوارض ناشی از تحرکات آشفته سیاست داخلی ایالات متحده است.

محبوبیت پایین بایدن، تا حدی به دلیل عقب‌نشینی تحقیرآمیز از افغانستان، احساسات شدید جنگ‌طلبانه جمهوری‌خواهان و لابی اسرائیل را تقویت کرده است، که هر دو به شدت با مذاکرات وین مخالف هستند و ایران را یک نیروی متخاصم جلوه می‌دهند.

در ۳۰ مارس، وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه ایران وضع کرد. 

سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، تحریم‌ها را نشانه دیگری از بدخواهی آمریکا در قبال ایران دانست و گفت: این اقدام نشان می‌دهد که آمریکا هیچ فرصتی را برای اعمال فشار بر جمهوری اسلامی از دست نخواهد داد.

وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد که ایران روز شنبه ۲۴ مقام و فرد دیگر آمریکایی را به دلیل «دست داشتن در فعالیت‌های تروریستی و ضد حقوق بشری» تحریم کرده است.

آصف شجاع، کارشناس ایران و محقق ارشد موسسه خاورمیانه دانشگاه ملی سنگاپور، گفت که متن پیش‌نویس یک توافق بالقوه روی میز است و این تاخیر اساساً به دلیل تلاش ایالات متحده و ایران است تا پیش‌نویس‌ها را به نفع خود تغییر دهند.

شجاع گفت: درگیری اوکراین و روسیه آخرین ورودی به فهرست شرایط ژئوپلیتیکی موجود است. این جنگ یک عامل جدید در روند تصمیم‌گیری ایران و آمریکاست.

وی گفت که تحریم‌های جدید علیه روسیه به ایران فرصتی برای «مقابله» با تحریم‌های آمریکا می‌دهد.

ورود بالقوه نفت ایران به بازار با لغو تحریم‌ها، راه‌حل مشکلات فوری انرژی اروپا و همچنین راه‌حلی بلندمدت برای کاهش وابستگی اروپا به گاز روسیه را در اختیار آمریکا قرار می‌دهد.

آرهامه صدیقه، محقق موسسه مطالعات استراتژیک اسلام‌آباد، گفت که درگیری اوکراین و روسیه نقش برجسته‌ای در این وقفه ایفا می‌کند زیرا روسیه یکی از امضاکنندگان این قرارداد است. بر اساس این توافق، روسیه «مسئولیت» کنترل اورانیوم غنی شده ایران را نیز بر عهده دارد.

درخواست روسیه در ماه گذشته، قدرت‌های جهانی را مجبور به توقف مذاکرات توافق هسته‌ای کرد، اما مسکو بعداً اعلام کرد که ضمانت‌هایی از سوی ایالات متحده نوشته است مبنی بر اینکه تجارت این کشور با ایران تحت تأثیر تحریم‌های مرتبط با اوکراین که ایالات متحده علیه روسیه تحمیل کرده است، نخواهد بود.

محمد سلامی، پژوهشگر دانشیار موسسه بین المللی تحلیل استراتژیک جهانی، اندیشکده اسلام آباد، گفت که با وجود چالش ها، مذاکرات به توافق مجدد بر سر برجام منجر می‌شود.

انتهای پیام/

منبع: ایلنا

کلیدواژه: ایران آمریکا بایدن برجام ایالات متحده تحریم ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.ilna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایلنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۶۲۹۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مسقط، مهم ترین تسهیل کننده دیدارهای غیرمستقیم ایران و آمریکا / چرا عمان تمایلی به نمایش قدرت دیپلماتیک خود ندارد؟/ عمان کانال گفت و گوی غیرمستقیم میان تهران-واشنگتن را باز نگاه داشته است

«بر خلاف قطر که توجه جهانیان را به دلیل نقش میانجی در مذاکرات حماس و اسرائیل به خود جلب کرده است، عمان کمتر در «میانجیگری» و بیشتر در «تسهیل امور» شرکت می کند. این تمایز مهمی است که عمانی‌ها در رابطه با تعامل با مقامات آمریکایی و ایرانی و همچنین نمایندگان عربستان سعودی و حوثی‌ها در طول یک دهه جنگ داخلی یمن حفظ کرده‌اند.»

به گزارش جماران، Kristian Coates Ulrichsen ، از اعضای بخش خاورمیانه در موسسه بیکر است. تحقیقات او به بررسی موقعیت در حال تغییر کشورهای خلیج فارس در نظم جهانی و همچنین ظهور چالش‌های بلندمدت و غیرنظامی برای امنیت منطقه می‌پردازد.

او پیش از این به عنوان تحلیلگر ارشد خلیج فارس در مرکز مطالعات استراتژیک خلیج فارس و مدیر برنامه کویت در زمینه توسعه، حکومت داری و جهانی شدن در کشورهای خلیج فارس در دانشکده اقتصاد لندن کار کرده است. او در تازه ترین نوشتار به بررسی نقش مسقط در دیپلماسی میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا پرداخته و می نویسد:

با شعله ور شدن تنش ها در خاورمیانه، عمان به عنوان یک کانال پشتیبان مهم بین ایران و آمریکا عمل می کند. پیش از پرتاب رگبار پهپادها و موشک‌ها به سوی اسرائیل در 13 آوریل 2024، طبق گزارش‌ها، ایران به واشنگتن خبر داده بود که پاسخش به حمله قبلی به محوطه سفارتش در سوریه، به دنبال جلوگیری از تشدید تنش است. این پیام از طریق یک کشور عربی حوزه خلیج فارس  یعنی عمان مخابره شد.

بحران کنونی در خاورمیانه، بحرانی است که مقامات عمان سال ها تلاش کرده اند از آن اجتناب کنند. عمان که در آن سوی تنگه هرمز از ایران قرار دارد و روابط دفاعی و امنیتی نزدیک با ایالات متحده و بریتانیا دارد، می‌داند که حملات تند و تیز خطر یک جنگ گسترده‌تر را که کشورها و گروه‌های غیردولتی مسلح را در سراسر جهان در بر خواهد گرفت، افزایش می دهد.

جنگ تمام عیار ممکن است با اقدامات تشدید کننده بیشتر تهران یا تل آویو آغاز شود، اما همزمان ممکن است از طریق محاسبه اشتباه یا سوء تفاهم نیز رخ دهد؛ به ویژه با توجه به فقدان کانال های رسمی دوجانبه برای گفت و گو و تنش زدایی میان دو طرف  و این جایی است که عمان وارد عمل می شود. برای سال ها، این کشور خلیج فارس بی سر و صدا سابقه ای برای خود در کاهش تنش های منطقه ای از طریق دیپلماسی دست و پا کرده است.

عمان از زمان حمله 7 اکتبر توسط حماس، این نقش را ادامه داده است. در ماه‌های پس از آن حمله و پاسخ اسرائیل به غزه که منطقه را ملتهب کرد، عمان گفت‌وگوهای سطح بالایی با ایران داشته است، میزبان دیوید کامرون وزیر خارجه بریتانیا برای گفت و گو در مورد امنیت در دریای سرخ بوده و خواستار آتش‌بس در غزه شده است. عمان اکنون می تواند نقش مهمی در باز نگه داشتن کانال ارتباطی بین ایالات متحده و ایران ایفا کند، زیرا طرف ها به دنبال کاهش تنش هستند.

عمان نمی خواهد میانجی باشد

عمان در کنار قطر و کویت همسایه - و همچنین سوئیس که در غیاب سفارت آمریکا نماینده منافع ایالات متحده در ایران است، نقش مهمی در دیپلماسی پشتیبان ایفا کرده است. اما رویکرد عمان از رویکرد سایر کشورها متمایز است. به جای شرکت در گفت و گوهای مستقیم، فضایی برای گفت و گو ایجاد می کند و به جای میانجی به عنوان یک تسهیل کننده عمل می کند.

دلایل متعددی برای تصمیم عمان برای ایفای نقش به عنوان یک تسهیل کننده وجود دارد. برخلاف چندین کشور دیگر خلیج فارس، مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی، عمان فاقد سابقه روابط پرتنش با ایران است.

در عوض، عمانی‌ها به یاد می‌آورند که ایران در دوران شاه در طول دهه 1970 از عمان حمایت کرد، زمانی که سلطان جدید آن زمان، قابوس بن سعید، در حال مبارزه با یک قیام در استان جنوبی ظفار بود.

حتی پس از سرنگونی شاه در انقلاب 1979 ایران و جایگزینی ساختار سیاسی، عمان جدا از سایرین در منطقه ایستاد و از درگیر شدن در رقابت‌های منطقه‌ای و رقابت برای نفوذ ژئوپلیتیکی که روابط ایران با کشورهای دیگر خلیج‌فارس را مخدوش کرد، خودداری کرد.

کانال های پشتی مخفی

مقامات عمانی به نمایندگی از یک کشور کوچک در یک منطقه ناآرام، فضاهای دیپلماتیکی را ایجاد کرده اند که به آنها اجازه می دهد تا با شرایط خود و به روش هایی که با نقاط قوت آنها همراه است، با مسائل منطقه درگیر شوند.

 همانطور که سید بدر البوسعیدی، یک دیپلمات حرفه ای که در سال 2020 وزیر امور خارجه عمان شد، در سال 2003 گفت: «ما سعی می کنیم از موقعیت میانی خود بین قدرت های بزرگتر برای کاهش احتمال درگیری در همسایگی نزدیک خود استفاده کنیم.»

بر خلاف قطر که توجه جهانیان را به دلیل نقش میانجی در مذاکرات حماس و اسرائیل به خود جلب کرده است، عمان کمتر در «میانجیگری» و بیشتر در «تسهیل امور» شرکت می کند. این تمایز مهمی است که عمانی‌ها در رابطه با تعامل با مقامات آمریکایی و ایرانی و همچنین نمایندگان عربستان سعودی و حوثی‌ها در طول یک دهه جنگ داخلی یمن حفظ کرده‌اند.

تسهیلات عمانی اشکال مختلفی دارد. این می‌تواند شامل ارسال پیام‌ها و حفظ کانال‌های ارتباط غیرمستقیم بین دشمنان یا ترتیب دادن کانال‌های برگشتی و میزبانی جلسات -البته به طور کاملا محتاطانه- باشد. درست بر خلاف سیاست دوحه که در ابتکارات میانجیگری قطر، مانند مذاکرات با طالبان که توافقنامه 2020 دوحه برای خروج نیروهای ایالات متحده از افغانستان را ایجاد کرد، تبلیغات پررنگ تری برای کشور میزبان دیده می شود.

اما رویکرد عمان با وجود مختصاتی که دارد نتیجه بخش هم هست. ویلیام برنز در کتاب خاطرات خود با عنوان "The Back Channel" که پس از بازنشستگی از وزارت امور خارجه و قبل از انتصاب او به عنوان رئیس سازمان سیا توسط جو بایدن، به رشته تحریر درآمد، شرح مفصلی از نقش عمان در تسهیل کانال پشتیبان بین ایالات متحده و ایران ارائه کرد. این گفت و گوها  در سال 2013 به مذاکراتی تبدیل شدند که منجر به توافق هسته ای ایران در سال 2015 شد.

این کانال پس از آن آغاز شد که مقامات ایرانی در سال 2012 پیامی را از طریق عمان به ایالات متحده ارسال کردند که در آن پیشنهاد برگزاری نشستی در مسقط، پایتخت این کشور حاشیه خلیج فارس را داده بودند.  برنز در این کتاب به یاد می آورد که رئیس اطلاعات عمان هنگامی که ما وارد اتاق جلسه می شدیم از هر دو هیئت استقبال کرد و پس از چند کلمه خوشامدگویی کوتاه اتاق را ترک کرد. عمان به عنوان کانال پشتیبان در طول هشت دور گفت و گوی سازنده، که طولانی ترین و پایدارترین تعامل بین مقامات ایران و ایالات متحده از سال 1979 بود، کاملا مخفی ماند.

میزبانی از دشمنان

در حالی که آب شدن یخ بین ایالات متحده و ایران دوام نیاورد، کانال پشتیبان عمان چندین عامل کلیدی برای موفقیت هر تلاشی برای کاهش تنش بین دشمنان به ظاهر سرسخت را برجسته کرد. اعتمادی که هر دو طرف به مقامات عمانی داشتند، بسیار مهم بود و نتیجه مثبت دیدارها باعث ایجاد اطمینان در استفاده هر یک از طرفین از کانال های عمانی شد.

نقش عمان به عنوان تسهیل کننده تعامل غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران با تصمیم رئیس جمهور دونالد ترامپ برای خروج ایالات متحده از توافق هسته ای ایران در سال 2018 و شکست دولت بایدن در ورود مجدد به این توافق اهمیت بیشتری یافت. به نظر می رسد تنها زمانی که عمان مایل به ایفای این نقش نبود – زمانی که تنش ها پس از ترور ژنرال ایرانی (شهید) قاسم سلیمانی توسط ایالات متحده در ژانویه 2020 افزایش یافت– به این دلیل بود که سلطان قابوس به شدت بیمار بود. در غیاب عمان، سوئیس هدایت کانال پشتیبان را برعهده داشت.

کاهش تنش ها

در طول تشدید تنش ها پس از حمله 7 اکتبر در اسرائیل، عمان پیام هایی را بین مقامات ایرانی و آمریکایی ارسال کرده است. در ژانویه 2024، مقامات عمانی میزبان هیئت‌هایی از مذاکره‌کنندگان ارشد هر دو کشور بودند که بین نمایندگان در اتاق‌های جداگانه رفت و آمد می‌کردند.

حتی در شرایطی که پس از بمباران ساختمان سفارت ایران در دمشق توسط اسرائیل در 1 آوریل، یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر در خاورمیانه آغاز شد، عمان در تلاش برای کاهش تنش‌ها بود.

در 7 آوریل، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، از عمان دیدن کرد و این فرصتی را برای مقامات عمانی فراهم کرد تا با آمریکا و دیگر مقامات غربی در مورد رویکرد ایران، در حالی که تهران در حال برنامه ریزی برای واکنش به حمله دمشق است، صحبت کنند.

و در حالی که بحران کنونی در خاورمیانه به اندازه ای است که عمان به تنهایی نمی تواند به آن رسیدگی کند، توانایی واسطه های مورد اعتماد مانند عمان - همراه با قطر و سوئیس - برای باز نگه داشتن کانال های ارتباطی برای به حداقل رساندن احتمال تشدید تصادفی تنش و برای تکمیل گفت و گوی آمریکا و اروپا با رهبران اسرائیل در تلاش برای یافتن راه حلی مسالمت آمیز برای خروج از این بن بست مهم است.