به نقل از «جام جم آنلاین»

دنیای شعر و شاعری دنیای زیبایی ها است/ اثر بخشی شعرهایم در جامعه ، برایم لذت بخش است

تاریخ انتشار: ۳۱ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۸۳۶۶۰۶

به گزارش خبرنگار جام جم آنلاین یزد ، درتاریخ هنر وادب استان دارالعلم و دارالعباده یزد همواره زنان ومردانی بودند که نقش پر رنگ و بزرگی داشته اند ونامشان با تاریخ فرهنگ وهنراین سرزمین کهن گره خورده است خانم عالیه مهرابی یکی از شاعره های جوان استان در حوزه شعر وادب می باشد که با انتشار مجموعه های بی شمارشعر و حضور در جشنواره های ادبی و فرهنگی ملی و استانی همیشه خوش درخشیده است این بانوی شاعره که به دلیل کسب جایزه سراسری شعر فجر، نفر برگزیده بخش شعر بزرگسال ، و ارتقاء جایگاه  شعر زنان با سرودن شعرهای فاخر و به روز ، اخیرا به عنوان چهره سال هنرانقلاب دربخش شعر در سال 1400نیز معرفی شده است وی در گفتگو با خبر نگار جام جم آنلاین از دنیای شعر و شاعری و رموز موفقیت خود می گوید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

لطفا بیوگرافی از خود ارائه نمائید؟  

عالیه محرابی هستم متولد تیرماه 59 در یک خانواده اهل شعر هنر و ادب متولد شدم و به دلیل اینکه خانواده به دنیای شعر وشاعری علامند بودن بستری را فرهم کردن که بتوانم به دنبال علامندی و تمایلات خود که همان دنیای شعر و شاعری است بروم .

 از چه زمانی حس کردی که به دنیای شعر وشاعری علاقه مند هستید؟

از سال اول راهنمایی به شعر گفتن علاقه مند شدم و اولین شعری که در آن زمان گفتم برای میز تحریر زرد رنگ اتاقم بود که آشنایی چندانی هم با قواعد وساختار شعر نداشتم ولی چون خانواده همراه و پشتیبان من بودن مرا مورد تشویق قراردادند وبستری برایم فراهم کردند تا بتوانیم در این راه ادامه بدهم و نقش خانواده درمسیر پیشرفت من بسیار پر رنگ بود.

 و پس از آن در کلاسهای کانون پرورش فکری  کودکان و نوجوانان شرکت کردم و در انجا دنیای جدید از شعر و شاعری برای من رقم خورد ولی به صورت رسمی در سن 15سالگی زیر نظر اساتید مجرب توانستم سطح دانش خود را در این حوزه ارتقا ببخشم. 

اشعار شما بیشتر درچه سبکی است ؟

عمده شعرهای من درقالب غزل است البته غالب های دیگر هم کار می کنم مضامین  مذهبی، آئینی ، شعر پایداری ومقاومت ، شعر اجتماعی و شعرعاشقانه

من  سعی کردم در هر کدام از این سبک ها  کار کنم و بیشترین چیزی که برای من بسیار مهم می باشد اثر بخشی و تاثیرگذاری شعر در جامعه است و اینکه بتواند شعرمن دردی ازجامعه را مرتفع سازد و اثر بخش باشد.

 آیا انجمن هایی دراستان وجود دارد که شاعران جوان را حمایت کند و استعدادهای جدید را شناسایی کند ؟

 در حال حاضر در کانون شعرو ادب رضوی استان ، محفل ادبی شفق وابسته به نهاد کتابخانه ها ی عمومی استان ، انجمن شعر سازمان بسیج هنرمندان یزد ، نایب رئیس شورای شعراستان ، کانون شاعران آئینی استان مسئولیت برعهده دارم و سعی کردم در مسیر رشد وارتقای شاعران استان،از سال 93 انجمن ادبی اوج هنر یزد را پایه ریزی کردم همانگونه که طی سالهای کودکی و نوجوانی من اساتید بزرگواری دست مرا گرفتند و مشوق و همراه من بودند و مرا به جامعه ادبی معرفی کردند من هم سعی کردم در این انجمن ها این رسالت را برعهده داشته باشم و مشوق کسانی باشم که دراین انجمن ها می خواهند رشد کنند واینده شعر استان باشند.   

 از سال 93 با همراهی سازمان بسیج هنرمندان انجمن شعر اوج را ایجاد کردیم و خدا را شکربیش از 70 شاعراز سراسراستان دراین انجمن عضو هستند واین انجمن به صورت هفتگی در روزهای یک شنبه  برگزار می شود و به صورت ویژه به نقد و بررسی  شعرجوان می پردازد و مورد توجه جوانان بسیاری قرار گرفته و شاعران جوانی که طی این سالها دراین انجمن شرکت کرده اند هم اکنون از شاعران به نام استان هستند که با حضور در جشنوارهای استانی و ملی رتبه های خوبی کسب کرده و خوش درخشیدند و این باعث مباهات من در این حوزه است.

تاکنون چند کتاب شعر چاپ کرده اید و آخرین سروده شما  درچه زمینه ای است ؟

کتاب اول من مجموعه شعر به رنگ آتش بود که در سال 82 به چاپ رسده است کتاب دوم من مجموعه شعر مسافران  کوپه صبح که مجموعه ای از اشعار ائینی و مذهبی است که در سال 90 به چاپ رسیده و نامزد جایزه  کتاب سال قلم زرین و نامزد جایزه فصل شد

 کتاب سوم من، مجموعه شعر گریه های شمع و خنده های باد بود که نامزد جایزه کتاب سال قلم زرین و نامزد کتاب سال پروین اعتصامی بود و کتاب چهارم من مجموعه شعر، خوشه های مینیاتوری که توسط  انتشارات سوره مهر در سال 94به چاپ رسید .

 کتاب قلمدان های فیروزه ای و کتاب امضای گل سرخ که هردو مجموعه ای از اشعار آئینی و مذهبی است که کتاب قلمدان ها ی فیروزه ای کتاب سال کشور توسط آستان قدس رضوی معرفی شد و همچنین برگزیده جشنواره میراث مکتوب رضوی در کشور شد.

کتاب آه نیما انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده که این کتاب به عنوان کتاب برگزیده  شانزدهمین جشنواره بین المللی شعر فجر امسال معرفی شد  که از بین بیش از 900 مجموعه شعر این جشنواره توانست رتبه برتر را کسب کند.

دنیای شعر وشاعری دنیا عجیب و خاصی است کمی از حس شیرین این دنیا برایمان بگوئید ؟

دنیای شعر و شاعری دنیای زیبایی ها است از این نظر که شاعر در آن لحظات ناب وخاصی را به خلق اثر می پردازد یک دنیای آرمانی برای خود تصورمی کند و واژه هایی که درذهنش به رقص می آید درحقیقت می تواند خانه زیبایی که خودش دوست می دارد را با هرشکل و شما یلی را خلق کند و این خانه می تواند به وسعت یک جهان و یا به وسعت یک سیاره باشد و این شاعر است که تصمیم می گیرد چگونه وچه دنیایی را خلق کند و مطمنا شاعران آنقدر زیبا نگاه می کنند که به دنبال خلق دنیایی آرمانی و به دور از زشتی ها و پلیدها هستند.

 اگر سعی کردم در این سالها شعر مقاومت پایداری بگویم هدفم این بود که مردم را به ایستادگی و مقاومت تشویق کنم اگرشعرعاشقانه سرودم هدفم این بود که روح نجابت  وعاشقانه های زلال و روح مهر و محبت را به خانواده های ایرانی بدمم.

اگر سعی کردم در این سالها شعر اعتراضی و اجتماعی بگویم هدفم این بود که گرهی از گره های مردم را باز کنم درحقیقت وتلنگر وهشداری برای بیداری جامعه باشم و اگر شعر آئینی و مذهبی سرودم سعی کردم سبک زندگی ائمه اطهار را در زندگی مردم جاری سازم چرا که ائمه اطهارواهل بیت تمام پشتوانه شعری من درزندگی هستند و تلاش کردم سبک زندگی ائمه اطهار را در اختیار مردم قرار بدهم برای رسیدن به یگ زندگی سالم.

آینده شعر وشاعری در استان را چگونه ارزیابی می کنید آیا آماری رسمی از تعداد شاعران ساماندهی شده در استان وجود وجود دارد ؟

یکی از ویژگی ههای فاخر جامعه ادبی وشعری استان این است که شاعران یزدی زلال اندیش هستند و شعر پاک و عفیف و نجیب که برخاسته از باورها وآداب و رسوم مردم دارالعباده و دارالعلم یزد هست و یزدی که به قنات و قنوت و قناعت مشهورو دیارعالمان دینی است قطعا چشمه سار شعری که از دل شاعران این سرزمین بر می خیزد باید شعری زلال و روشن اندیش باشد و شاعران جوان استان هم به خصوص شاعرانی که درانجمن ادبی اوج هنر پرورش یافته اند شاعران زلال اندیش هستند که اینها، شاعران نسل بعدی استان راهم رقم خواهند زد و این می تواند افتخاری وبرگ زرینی باشد برای یزد شهر میراث جهانی، اگر یزد شهرمیراث جهانی شد به دلیل وجود نخبگانی است که در یزد نفس کشیدند و زیست فرهنگی داشته اند .    

شما یکی ازبانوانی هستید که همواره دغدغه مسائل اجتماعی در حوزه بانوان را در استان دارید به نظر شما چقدر توانایی ها واستعداد های بانوان یزدی درجامعه دیده می شود؟

 بانوان یزدی درحوزه های مختلف هنر، فرهنگی ، علمی و پژوهشی و ورزشی درسالهای اخیر نشان داده که می توانند پرچم دار نام یزد و یزدی باشند و همانطورکه سالیان سال است رتبه های برتر کنکور ازآن دانش آموزان یزدی می باشد خود گواه این امراست و کسب رتبه های برتر درجشنواره های فرهنگی ،ورزشی و علمی ملی و بین المللی نشان از توانمندی بالای بانوان یزدی دارد که می تواند الگوی بسیار موفقی برای همه بانوان کشور باشد ولی ای کاش مسئولین توجه بیشتری به فعالیتهای این قشر از جامعه داشته باشند و این که بانوان بتوانند درکنارجهاد اصلی خود که زیبا همسرداری و همچمنین مادری است   بتوانند نقشی عظیم هم در جامعه داشته باشند و چون بانوی دوعالم حضرت فاطمه (ص) که یک الگوی کامل یک زن مسلمان است چرا که ایشان هم درکنار وظایف مادری و همسر بودن یاری گر ولایت نیز بودند و حضوردر اجتماع وخطبه خوانی ایشان که نشان داد زن می تواند پرچم دار زمان خود باشد.  

کتاب شعر آنیماه شما در این جشنواره خوش درخشید در این مورد هم توضیح ارائه فرمائید ؟ مهمترین ویژگی برتر کتاب شما که مورد توجه هیئت داوران قرار گرفت به نظر شما بود است ؟ کتاب شعر آنیماه که در 16جشنواره شعر فجر حایز رتبه برتر شد در برگیرنده 40غزل می باشد و تنوع مضامین این کتاب باعث شد مورد توجه هیئت داروان جشنواره قراربگیرد واین تنوع مضامین یکی از ویژگی ها بارز این کتاب بود این کتاب توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده وبه عنوان کتاب برگزیده شانزدهمین جشنواره بین المللی شعر فجر امسال معرفی شد که از بین بیش از 900 مجموعه شعر این جشنواره توانست رتبه برتر را کسب کند.

درحوزه شعر و شاعری چه اساتیدی را الگوی خود قرار داده اید ؟مسیر شعری را مدیون عزیزانی هستم که مرا قدم به قدم هم نفس بودند و در زندگی شاعرانه ای که زیست فرهنگی وهنری وادبی مرا شکل داده اند همراه بودند. 

 پدر،مادر،مادربزرگم،همسرم وفرزندان که پشتوانه ها ی شعری من هستند اساتید دانشگاه و اساتید خارج از دانشگاه نیز یاری گر من بودند.

و حضوردرانجمن های ادبی و نقش پر رنگ سازمان بسیج هنرمندان که درحقیقت فعالیت انجمن داری من از سازمان بسیج هنرمندان درسال 93 شکل گرفت وهمایش های فصلی اوج هنر که از سال 90 تا به امروز توانستیم بیش از40همایش را برای هنرمندان استان در رشته ها ی مختلف هنری برگزارکنیم و خدا راشاکرهستنم که این توانایی را به من داد که بتوانم خدمتگزارکوچکی در حوزه علم ادب و هنرفرهنگ دیار دارالعلم و دارالعباده یزد باشم .

 سمیه شرف دینی - جام جم آنلاین یزد 

 

 

منبع: جام جم آنلاین

کلیدواژه: بانوی شاعر یزد سازمان بسیج هنرمندان دنیای شعر و شاعری سعی کردم مجموعه شعر کتاب سال انجمن ها معرفی شد ی استان شعر فجر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۸۳۶۶۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فتاوای آیت‌الله حکیم در سطح جامعه تحول ایجاد می‌کرد

حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین ملک زاده در چهلمین نشست تخصصی همایش بین‌المللی فقه سیاست خارجی با موضوع «بررسی مبانی فقهی تبدل رأی آیت‌الله حکیم درباره تعامل با اهل کتاب» با اشاره به اینکه موضوع شناسی این بحث بسیار مفصل است و فقط به معنای بین الاذهانی که وجود دارد را در نظر می‌گیریم و منظور ما یهود و نصارا است، گفت: در مورد اهل کتاب یک سری احکام عمومی وجود دارد که هر غیرمسلمانی می‌تواند داشته باشد و یک سری احکام اختصاصی. مثلاً اهل ذمه شدن و زندگی با آزادی در ذمه اسلام و حفظ جان و مال و ناموس او و عناوین از این قبیل از اختصاصات اهل کتاب است و قائلی وجود ندارد که غیر از اهل کتاب مشمول این حکم شود.

وی ادامه داد: اما آیا برخی مسائل مانند طهارت و نجاست و یا جواز نکاح هم از اختصاصات اهل کتاب است یا میان همه کفار عمومیت دارد؟ همچنین چرا آیت‌الله حکیم را انتخاب کردیم؟ اولاً ایشان لااقل در عراق بعد از آیت‌الله بروجردی مرجع تقلید اعلا بودند، درحالی‌که اعاظم دیگری بودند و برخی قائل به اعلمیت سایرین بودند، بنابراین از این لحاظ جایگاه مهم و والایی دارند. جهت دیگر جنبه‌های اجتماعی ایشان است و اثرگذاری فتاوای ایشان بود که در سطح جامعه موج و تحول ایجاد می‌کرد. جهت سوم ارتباط خیلی خوب ایشان با شخصیت‌های جهان اسلام بود که از ایشان شخصیتی بین المللی ساخته بود. از سوی دیگر ایشان سالیان درازی فتاوای مشهوری در مورد اهل کتاب مانند نجاست اهل کتاب، عدم جواز نکاح دائم با کتابیة داشتند که مشهور بود و همه از آن مطلع بودند، اما یک‌باره و پس از سفر درمانی مرحوم آیت‌الله حکیم به انگلستان، فتاوای ایشان در این زمینه تغییر کرد و در هر صورت با توجه به اینکه ایشان مخالفینی هم داشتند، این تبدل رأی نیازمند نوعی جرئت بود.

حجت الاسلام والمسلمین ملک‌زاده با ذکر اینکه برای بررسی رأی مرحوم حکیم، آن را در دو سطح می‌توان بررسی کرد؛ سطح فقه فتوایی و سطح فقه استدلالی، افزود: در سطح فقه فتوایی به رساله‌ی عملیه و کتاب منهاج الصالحین ایشان مراجعه می‌کنیم. در رساله عملیه، ایشان در مسئله ۱۰۷ می‌گویند:«کافر یعنی کسی که غیر معترف به خداوند است یا برای خدا شریک قرار می‌دهد یا پیغمبری پیامبر خاتم را قبول ندارد، نجس است.» در باب ازدواج نیز در مسئله ٢۴٠۶ می‌گویند:«زن مسلمان نمی‌تواند به عقد کافر درآید، مرد کافر هم نمی‌تواند با کافر ازدواج دائم کند. ولی صیغه موقت با زن اهل کتاب مانعی ندارد.» منظور از صیغه هم متعه است و می‌بینم که فتوای ایشان صریح است. اما در منهاج الصالحین که دیدگاه ایشان بعد از تبدل رأی ذکر شده است، در کتاب الطهارة مورد دهم از نجاسات را کافر معرفی می‌کند و اهل کتاب را از این مورد استثنا کرده و ایشان را ذاتاً پاک برمی‌شمرد و باقی مانده‌ی آب و غذای آنها را نیز پاک می‌داند. در کتاب النکاح هم می‌گویند:«ازدواج با کافر غیرکتابی، چه دائم و چه منقطع، جایز نیست و در این حکم اجماع وجود دارد.» و در مورد ازدواج با اهل کتاب هم می‌گویند:«فی الکتابیة قولان، اظهرهما الجواز فی المنقطع و اما فی الدائم اشکال و الاظهر الجواز...» یعنی ازدواج دائم را هم جایز می‌دادند که این نظر قطعا خلاف مشهور است. هرچند ظاهرا فتوای مرحوم آیت‌الله بروجردی هم همین بوده است.

وی گفت: همچنین در استفتائات پرسیده شده از ایشان، بعد از خبر تغییر در فتاوا، سؤالات زیادی از سوی مردم در این مورد مطرح می‌شود و ایشان در پاسخ به این سؤالات که عموماً درباره‌ی طهارت اهل کتاب و پاک بودن غذا و آب خورده شده توسط آنان است، بر فتوای جدید خود تأکید دارند. از جمله در کتاب رسالة الاسلام که در پاسخ تأکید دارند که اهل کتاب طهارت ذاتی دارند، هرچند ممکن است مانند مسلمانان نجاست بر آنان عارض شود اما در صورت برطرف شدن نجاست، پاک هستند. مطلب مهم این است که این تبدل رأی در اواخر عمر ایشان صورت گرفته است و تا اواخر عمر بر همان رأی پیشین بوده اند.

استاد حوزه علمیه قم گفت: در سطح فقه استدلالی، کتاب مستمسک ایشان که اولین شرح استدلالی بر کتاب عروة الوثقی است و تاکنون نیز مورد توجه عموم فقها بوده است. هرچند این کتاب بخش نکاح ندارد و در بخش طهارت می‌توان فتوای ایشان درباره‌ی اهل کتاب را بررسی کرد. در این بخش ذیل عبارات صاحب عروه در اقسام کافر در پاورقی می‌گویند:«درباره‌ی این مطلب اجماع وجود دارد و از کتب سید مرتضی، ابن زهره، ابن ادریس، محقق حلی، علامه حلی و... این اجماع حکایت شده است و حتی ادعای اجماع مسلمین شده است. اما درمیان اهل سنت حکم به طهارت آنان شده است.»

حجت الاسلام والمسلمین ملک‌زاده ادامه داد: به عنوان دلیل دوم به آیه ۲۸ سوره توبه استناد می‌کنند که می‌فرماید:«...إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلَا یَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ...» ذیل آیه اشکالاتی که به استدلال به این آیه مطرح شده را بیان می‌کنند و چند پاسخ برای هریک از اشکالات ارائه می‌دهند و سپس به عنوان دلیل سوم به سنت استدلال می‌کنند و روایاتی که از نظر خودشان مهمتر بوده را ذکر می‌کنند. بعد از آن، می‌گویند نصوصی که از آن طهارت اهل کتاب برداشت می‌شود را مطرح می‌کند و نوعی تعارض بین این دو دسته روایات ایجاد می‌شود. گام اول جمع دلالی است در این مواقع، اما از این روش استفاده نمی‌کنند بلکه در این دسته روایات خدشه وارد می‌کنند تا روایت دلالت بر نجاست اهل کتاب را برتری بدهند. این موردی خاص است که علما خلاف روش اجتهادی عمل کرده‌اند.

وی گفت: ایشان به یکایک این روایات طهارت خدشه وارد می‌کنند و در انتها سراغ به آیه حل الطعام می‌روند. تمام اینها را که می‌گویند، از مجموع آن، قول به نجاست اهل کتاب تقویت می‌شود و می‌توان گفت قائل به نجاست هستند. هرچند که بازهم انگار که مطلب برای ایشان تمام نشده است و می‌توان نوعی تردید در رأی ایشان دید. از جمله اشاره به اینکه کثرت اختلاطی که با اهل کتاب وجود داشته و به این ترتیب با حکم نجاست، حرج عظیمی برای شیعیان به‌وجود می‌آمده. البته سعی کرده‌اند اینها را با توجیهاتی پاسخ دهند و عبور کنند اما مشخص است که خودشان به یقین نرسیده‌اند. از جمله اینکه در انتهای کلام خود می‌گویند:«اقوا نجاست اهل کتاب است. هرچند روایات فراوانی درباب نکاح دائم و متعه با کتابیه وجود داشته و شهرت داشته و اصحاب طبق آن عمل می‌کردند، جا داشته اصحاب در این باره، نجاست کتابیه، بپرسند یا امام متذکر آن شود که نسبت به آن مراقبت کنند.» گویا بعد از اینکه می‌گویند اقوا نجاست اهل کتاب است، بازهم قانع نمی‌شوند و می‌گویند پس این روایات را چه‌کار کنیم؟ همچنین از مجمع البیان نقل می‌کنند، طعام اهل کتاب پاک است، اگر نیاز به تزکیه نداشته باشد و اختلاف در جایی است که نیاز به تزکیه دارد.

استاد حوزه علمیه قم گفت: در نتیجه باید گفت، ماده‌ی این تغییر رأی از جانب مرحوم آیت‌الله حکیم، در مستمسک دیده می‌شود و خود آقای حکیم نتوانسته به حکم یقینی برسد و به خاطر مطرح کردن این دست سؤالات و بی پاسخ گذاشتن آن، به نوعی زمینه‌ی این تغییر رأی را داشته است. لکن در مقام فتوا، آنگونه فتوا داد است. اما چرا ایشان به لحاظ استدلالی نمی‌تواند به‌طور قطعی قائل به نجاست اهل کتاب باشد؟ به نظر می‌رسد دلیلش نقل اجماع است. لااقل اگر معتقد به وجود شهرت فتوایی به نجاست اهل کتاب باشیم، این امر اجازه نمی‌داده که ایشان راحت به این مسئله وارد شود.

حجت الاسلام والمسلمین ملک‌زاده افزود: برای تأثیر نقش اجماع بد نیست این نکته را ذکر کنیم که مرحوم آیت‌الله خویی با وجود اینکه برای شهرت وزنی قائل نبودند و در این موضوع در التنقیح تأکید دارند که طهارت اهل کتاب مرتکز ذهنی اصحاب بوده و از این مسئله عبور می‌کردند و مسائل دیگر را مطرح می‌کردند و به‌خاطر پرهیز نداشتن اهل کتاب از نجاسات، عمده مسائل حول این امر بوده است و گفته‌اند نمی‌توانیم به اخبار نجاست فتوا بدهیم، اما با عنایت به وجود شهرت در این زمینه، فتوا به طهارت مشکل‌تر است و به همین دلیل قائل به رعایت احتیاط واجب در این زمینه هستند و البته تا پایان عمر هم رأی خود را تغییر ندادند.

وی در پایان این نشست گفت: بنابراین می‌توان گفت زمینه تبدل مرحوم آیت الله حکیم از پیش وجود داشته و نیازی به استدلال به ادله جدید نداشته اند اما به نوعی احتیاط در فتوا داشتند و بالاخره در اواخر عمر این احتیاط را کنار گذاشتند و با قطعیت فتوا دادند.