به بهانه ریزش متروپل توسعه افقی یا بلندمرتبهسازی ساختمان؟
تاریخ انتشار: ۹ خرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۱۱۷۵۱۳
گروه تعاملی الف - محمدمنان رئیسی*:
بار دیگر یک ساختمان بلند مرتبه در ایران فرو ریخت و بحث درباره قاصر و مقصر و مسائلی نظیر لزوم رعایت ایمنی و مقررات ملی ساختمان و ...، بحث داغ روز شده است. نگارنده ضمن عرض تسلیت به ویژه به مردم شریف آبادان و بازماندگان این حادثه تلخ، ترجیح میدهد به جای آنکه به روش مرسوم، بحث را به مسائل دست دومی نظیر لزوم رعایت ایمنی و مسائل فنی در بلند مرتبه ها تقلیل دهد، موضوع را از یک پله عقبتر محل بحث قرار دهد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
آن طور که در برخی مجامع علمی و همچنین مدیریتی مطرح است، دلیل اصلی ترویج توسعه عمودی و بلند مرتبهسازی، محدودیت زمین و لزوم صرفه جویی در مصرف زمین با رویکردی اقتصادی و مقرون به صرفه است. این نگاه، که نگاهی وارداتی و برگرفته از تمدن معاصر غرب است را میتوان برای اولین بار در مقالات و یادداشتهای منتشر شده در مجله آرشیتکت (اولین و تنها مجله تخصصی معماری و شهرسازی در اوایل دوره پهلوی دوم) مشاهده نمود. حدود 80 سال پیش، اژدری در مقالهای در این مجله، مدیران، سرمایه گذاران و حرفه ورزان را با این عبارات، توصیه به جایگزینی توسعه عمودی در مقابل توسعه افقی کرد: "راه حلی که آنها (کشورهای غربی) برای مسکن دادن اشخاص پیدا کردهاند از هر حیث، «مقرون به صرفهتر» است. به این معنی که از ساختمانهای بزرگ دارای چندین طبقه و هر طبقه دارای چندین آپارتمان و یا اتاقهای متعدد استفاده میشود ... اینجانب نظر سرمایهدارن کشور را به این موضوع جلب میکنم که با اجرای چنین برنامهای علاوه بر آنکه خدمت بزرگی به مردم بی خانمان ایران خواهند کرد از سرمایه خود نیز استفاده مشروع و مطمئنی خواهند برد". چند سال بعد، با تصویب قوانینی نظیر قانون تملک آپارتمانها در سال ۱۳۴۳ برای تشویق احداث ساختمانهای بلند، این رویکرد رسما صورت قانونی پیدا کرد و متاسفانه تا به امروز که بیش از چهل سال از انقلاب اسلامی سپری شده است نیز همچنان، رویکرد غالب شهرسازی در ایران اسلامی است.
به نظر میرسد آنچه که سبب توجیه اولیه این رویکرد شده بود و هنوز هم به همان توجیه استناد میشود، مقرون به صرفه بودن آن در مقایسه با رویکرد توسعه افقی باتوجه به محدودیت زمین است؛ گرایش به بلندمرتبه سازی و آپارتمانسازی از یکسو و گرایش به کوچکسازی و سلولسازی از سوی دیگر، البته از نظر اقتصاد سرمایهداری توجیه دارد. زیرا وقتی وقتی ساختمانها و خانههای سنتی و وسیع، جای خود را به آپارتمانهای کوچک امروزی میدهد، ما مجبور به هزینه های مختلفی در شهرهای امروزی میشویم که همه این هزینهها در مجموع، به سود بنگاهها و کارتلهای اقتصادی است. مثلا در سبک زندگی آپارتمانی، اغلب برای مهمان دعوت کردن باید به رستوران مراجعه کنیم و برای پذیرایی از مهمانانمان در رستوران، هزینه پرداخت کنیم؛ و یا برای تربیت کودکانمان باید آنها را به مهد کودک ببریم و هزینه کنیم. برای ورزش و تحرک باید به باشگاه برویم و هزینه کنیم. حتی برای محصولات ساده و اولیه غذایی و خوراکی که قبلا بسیاری از آنها در خانه های سنتی تهیه می شد باید به مغازهها مراجعه کنیم و هزینه پرداخت کنیم. به این ترتیب چرخهای نظام سرمایهداری به ظاهر میچرخد؛ اما در همین راستا، نگارنده در خصوص مقایسه هزینههای توسعه افقی (که الگوی رایج در سبک زندگی اسلامی ایرانی بود) در مقایسه با توسعه عمودی که الگوی رایج در سبک زندگی معاصر است، سوالاتی را به شرح زیر تقدیم می دارد:
- آیا برای مقایسه اقتصادی بودن توسعه افقی در مقایسه با توسعه عمودی، به جز محاسبه هزینههای مستقیم (نظیر هزینه زمین)، هزینههای غیر مستقیم نیز که بعضا تا چندین برابر هزینههای مستقیم برآورد می شوند مورد توجه دست اندر کاران قرار میگیرد یا خیر؟
- حسب برخی تحقیقات علمی، یکی از هزینههای پنهان توسعه عمودی، آلودگی هوا و تاثیر ساختمان های بلند مرتبه بر انباشت آلودگی به ویژه در کلانشهرها است. اکنون به صورت سالیانه، چندین هزار نفر فقط در شهر تهران به علت آلودگی هوا جان میسپارند. هزینه حاصل از تاثیر توسعه عمودی بر انباشت الودگی هوا و افزایش مرگ و میر شهروندان در محاسبات اقتصادی طرفداران بلند مرتبه سازی جایی داشته است یا خیر؟
- حسب تحقیقات متعدد علمی، آسیبهای اجتماعی و جرمخیزی در مجموعههای بلند مرتبه و متراکم به مراتب بیشتر از بافتهای افقی و کم تراکم است. آیا تاکنون هزینههای حاصل از این نوع آسیبهای اجتماعی (اعم از سرقت، ناامنی و ...) و تاثیر بلند مرتبهسازی بر تشدید این نوع آسیبها در محاسبات اقتصادی طرفداران بلند مرتبهسازی جایی داشته است؟ هزینههای هنگفت انتظامی و قضایی آسیبهای اجتماعی (اعم از هزینه گرمخانه ها و روند قضایی و نگهداری برخی مجرمان در زندان و ...) در این محاسبات دیده شده است یا خیر؟
- الگوی معماری ساختمانهای مسکونی، تاثیرات غیر قابل انکاری بر رفتار و تربیت کودکان ما دارد. در سبک زندگی آپارتمان نشینی، کودکان ما در بسیاری از موارد با محدودیتهای مختلف رفتاری مواجه هستند و برای مثال، کمترین جست و خیز آنها از سوی بزرگترها به دلیل رعایت حال همسایه ها (به ویژه طبقات پایینتر) با محدودیت و سرکوب مواجه میشود. کودکی که در چنین فضاهای محدود و قفس مانندی رشد میکند از پاسخگویی به بسیاری از نیازهای فیزیکی، روحی و روانی متناسب با سن خود محروم میشود و نتیجهی این محرومیتها در سال های بعد و در سنین جوانی، به صورت معضلات مختلف، در رفتارهای اجتماعی آنها بروز می یابد. آیا هزینه این نوع معضلات رفتاری که بعدها در رفتار کودکان امروز (جوانان فردا) بروز می یابد در محاسبات اقتصادی آپارتمان سازی و بلند مرتبه سازی دیده شده است؟ آیا بین الگوی معماری ساختمان و افزایش تنش های خانوادگی در خانواده های امروز ایرانی (در مقایسه با خانواده های سنتی) هیچ رابطه ای وجود ندارد؟ آیا بین افزایش نرخ نزاع در بین زوجین و افزایش مستمر نرخ طلاق با الگوهای رایج معماری و شهرسازی ما هیچ نسبتی وجود ندارد؟ آیا هزینههای احتمالی این نوع نسبتها در محاسبات اقتصادی آپارتمان سازی و توسعه عمودی دیده میشود؟
- توسعه عمودی در بسیاری از موارد، انسانها را از دریافت برخی مواهب طبیعی (نظیر دریافت نور طبیعی و ...) محروم مینماید. برای مثال، سایه اندازی ساختمانهای بلند بر ابنیه مجاور (که امروزه در بسیاری از خیابان ها و کوچه های تهران و دیگر کلانشهرهای ما به راحتی قابل مشاهده است) سبب میشود شهروندان در اغلب ساعات روز از امکان بهره مندی از نور طبیعی خورشید محروم باشند که این امر سبب میشود بدن آنها، نیاز طبیعی خود را به لحاظ مسائلی نظیر تامین کافی ویتامین دی و ... که با دریافت نور خورشید رابطه مستقیم دارد تامین نکند و در نتیجه، طی سالهای بعد، با انواع بیماریها و مسائل مختلف پزشکی مواجه میشوند. آیا چنین هزینههای پنهان و غیر مستقیمی در محاسبات اقتصادی ترویج دهندگان بلند مرتبه سازی جایی داشته است؟
در همین خصوص، ابهامات و سوالات متعدد دیگری نیز میتوان مطرح نمود (نظیر تناقض توسعه عمودی با اصول سبک زندگی اسلامی ایرانی نظیر عدم رعایت حریم و اشراف بصری و...). اینکه با توجه به شکل گیری کلانشهرها و افزایش جمعیت و محدودیت منابع، راه حل چیست از حوصله این یادداشت کوتاه خارج است و به مجال دیگری واگذار می شود.
اما عجالتاً مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در نظر دارد این نوع هزینههای پنهان را با انجام پژوهشی با عنوان «ارزیابی آثار و پیامدهای چندوجهی رویکرد چیره شهرسازی در شهر تهران» که به تازگی فراخوان عمومی شده است برآورد نماید تا مشخص شود که ترویج بلند مرتبهسازی و آپارتمانسازی در نظام شهرسازی ما تا چه حد مقرون به صرفه است و نسبت هزینه-فایده آن برای شهر و مدیریت شهری به چه نحو است. گرچه ضرورت داشت که این مهم چند دهه زودتر و در دورههای مدیریت شهری قبلی انجام میگرفت اما امید است با انجام این پژوهش، هزینههای پیدا و پنهان رویکرد چیره و جاری شهرسازی در نظام شهرسازی ما برآوردی دقیق و همه جانبه شود.
*دانشیار معماری و رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران
منبع: الف
کلیدواژه: محاسبات اقتصادی بلند مرتبه سازی آپارتمان سازی مقرون به صرفه سبک زندگی توسعه عمودی توسعه افقی ساختمان ها شهر تهران هزینه ها آسیب ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۱۱۷۵۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تخصیص ۲۰ میلیارد تومان برای توسعه بافت تاریخی بوشهر
شهردار بوشهر از توسعه زیرساختهای بافت تاریخی بوشهر خبر داد و گفت: امسال برای نوسازی و بهسازی ساختمانها و توسعه گذر و حریم روشنایی بافت تاریخی بوشهر ۲۰ میلیارد تومان اعتبار تخصیص یافته است. - اخبار استانها -
حسین حیدری در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در بوشهر، بافت تاریخی بوشهر با قدمت بیش از 2 قرن را از ظرفیتهای مهم گردشگری این شهر دانست و افزود: بافت تاریخی بوشهر با مساحت 38 هکتار شامل 4 محله شنبدی، کوتی، دهدشتی و بهبهانی است که ساختمانهای آنها با معماری زیبا ظرفیت مهمی برای گردشگری فراهم کرده است.
شهردار بوشهر با بیان اینکه در این بافت بیش از 900 ساختمان وجود دارد گفت: بوشهر در دوران قاجار مهمترین بندر تجاری ایران به شمار میرفت و بافت بوشهر مرکز فعالیت مشروطهخواهان بوشهری بود و یک ساختمان نیز به این نام وجود دارد.
حیدری با بیان اینکه بیش از 10 درصد ساختمانهای تاریخی در بافت بوشهر به ثبت آثار ملی رسیده است، یادآور شد: 90 ساختمان و بنای تاریخی در بافت تاریخی بوشهر در آثار ملی به ثبت رسیده که نشان از جایگاه ویژه آن است.
وی مرمت و بازسازی خانه مشروطه در بافت بوشهر را یکی از برنامههای شهرداری عنوان کرد و گفت: این ساختمان ثبت ملی شده و 120 سال قدمت دارد و برای مرمت آن 6 میلیارد تومان تخصیص یافته است.
شهردار بوشهر تکمیل مرمت ساختمان تاریخی بیلیارد را از دیگر طرحها در بافت تاریخی بوشهر اعلام و خاطرنشان کرد: برای تکمیل گذر و روشنایی این بافت طرحهای لازم تدوین شده و در حال اجراست و در مجموع امسال 20 میلیارد تومان در بافت بوشهر هزینه میشود.
وی توجه به بازآفرینی این بافت تاریخی را مورد تأکید قرار داد و بیان کرد: استقرار شهرداری در بافت تاریخی بوشهر مورد توجه شورای شهر بوشهر قرار گرفته است که با تحقق این مهم طرحهای مورد نظر عمرانی و زیرساختی توسعه مییابد.
حیدری با اشاره به بازسازی برخی ساختمانهای بافت تاریخی بوشهر گفت: امسال برای نوسازی ساختمانها و توسعه گذر و حریم روشنایی این بافت 20 میلیارد تومان تخصیص یافته است.
انتهای پیام/190