ایران خاورمیانه رادگرگون کرد

با وقوع انقلاب 1979 و سقوط نظام پادشاهی و تاسیس جمهوری اسلامی درایران، شرایط بطور کلی تغییر کرد. ایران که متحد استراتژیک آمریکا بود به دشمن اصلی آمریکا درمنطقه تبدیل شد.

گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو؛ سید حسین موسویان - بعد از انقلاب 1979 ایران، ژئوپولتیک جهان عرب و ایران دچار تحوات بزرگی شد. قبل از انقلاب 1979 و براساس دکترین نیکسون،سیاست آمریکا براین قرارگرفت که ایران و اسرائیل مجهز به پیشرفته ترین سلاح های متعارف شدند بطوریکه شاه درسال 1970 حدود 15 میلیارد دلار تسلیحات از آمریکا خرید که معادل 1000میلیارد دلار 2022 میشود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این بدان دلیل بود که نیکسون و کیسینجرمعتقد بودند که تقویت ایران موجب ثبات شاه بعنوان ژاندارم منطقه خواهد شد، و شاه باید نقش "سد کمونیسم" و "تضمین کننده صادرات نفت" را بعهده داشته باشد. حمایت استراتژیک آمریکا بخاطرموقعیت جغرافیایی ایران نسبت به شوروی سابق بود ازجمله اینکه مانع دسترسی شوروی به آبهای گرم خلیج فارس شود. بهمین دلیل هم آمریکا ازبرنامه هسته ای ایران حمایت کرد باوجودیکه طبق برآورد سازمان سیا، شاه تا سال 1984 به بمب اتم دست میافت. ژاندارمی ایران برمنطقه دردوران شاه، یکی از عوامل اعزام نیروی نظامی ایران به عمان برای شکست جنبش چپگرای ظفارمورد حمایت شوروی بود که سلطنت سلطان قابوس را به چالش کشیده بود.

درسال 1960 رشد تولید ناخالص ملی ترکیه بیشتر از ایران بود.اما درنیمه دهه 1970 رشد تولید ناخالص ملی ایران بیشتر از ترکیه شد درحدیکه بودجه نظامی ایران دوبرابر ترکیه و سه برابر پاکستان شد. درعین حال روابط شاه با شوروی هم بگونه ای بود که از تقابل پرهیزمیکرد. سیاست شاه درحقیقت " تنش صفر" با شوروی و دیگر کشورها بود. دراین راستا هم درقالب معاهده 1975، به تنش های با عراق پایان داد و مشکلات مرزی با این کشور را حل کرد.

با وقوع انقلاب 1979 و سقوط نظام پادشاهی و تاسیس جمهوری اسلامی درایران، شرایط بطور کلی تغییر کرد. ایران که متحد استراتژیک آمریکا بود به دشمن اصلی آمریکا درمنطقه تبدیل شد بدون اینکه دست ازسیاست جایگاه ویژه خود منطقه بکشد. درحقیقت "سلطه آمریکا" و "دیکتاتوری شاه"، دوعامل بروز "آخرین انقلاب بزرگ" قرن شد که درایران رخ داد. اشغال سفارت آمریکا، به گروگان گرفتن دهها دیپلمات آمریکایی به مدت 444 روز، از اولین شوکهای بزرگ بعد از انقلاب بود. این حادثه بگونه ای موجب نهادینه شدن دشمنی پایدار بین ایران با آمریکا و جهان غرب شد که تا به امروز ادامه دارد. ایران پرچمدار دشمنی با آمریکا در منطقه شد بطوریکه در "دشمنی با آمریکا" ، هیچیک از متحدین منطقه ای شوروی سابق، به گرد ایران نمی رسیدند.

دومین موضوع بستن سفارت اسرائیل درتهران و تبدیل دوستی به دشمنی با اسرائیل بود. درحقیقت، ازابتدای انقلاب تا کنون، دشمنی ایران با اسرائیل، یکی از عوامل مهم تشدید خصومت بین ایران و آمریکا بوده است.

سومین عامل تغییرات مهم درروابط منطقه ای ایران، شعار "صدورانقلاب" به سایرکشورهای اسلامی بود. این شعار موجب وحشت کشورهای عربی منطقه شد چون آنها هم
این شعار موجب وحشت کشورهای عربی منطقه شد چون آنها هم سیستمی دیکتاتوری وابسته به آمریکا یا شوروی داشتند و لذا ازبروز مدل انقلاب ایران، وحشت کردند بویژه اینکه انقلاب ایران یک "انقلاب شیعی" بود.

دو عنصر "مقابله با سلطه آمریکا" درمنطقه، "حمایت از جنبشهای آزادیبخش" با بروز عامل چهارم یعنی "تجاوز عراق به ایران"؛ تغییرات و تحولات استراتژیک درمنطقه را گسترش داد. با حذف صدام، رقابت کلان منطقه بین ایران و عربستان شکل گرفت بطوریکه دامنه این رقابت سراسر منطقه را فراگرفت و تا به امروز ادامه دارد. هرچند پادشاهی سعودی باوجود برخورداری از حمایت های تمام عیار آمریکا، دربسیاری از رقابتهای منطقه از ایران شکست خورده اما رقابت ادامه دارد.

درحقیقت تجاوز عراق به ایران و سقوط صدام، موجب گسترش نفوذ منطقه ای ایران شد. عربستان و کشورهای عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس حدود 80 میلیارد دلار کمک مالی به صدام کردند. جنگ عراق علیه ایران هشت سال طول کشید و یک هزارمیلیارد دلار به ایران خسارت زد ضمن اینکه میلیون ها نفر شهید، مجروح و یا آواره شدند.

این جنگ عامل شش تغییر مهم ژئو استراتژیک درمنطقه شد. چون:

اول: حمایت همه قدرتهای جهانی از تجاوز صدام، تحریم تسلیحاتی ایران، اصابت صدها موشک به خاک ایران و استفاده صدام از سلاح های کشتار جمعی شیمیایی؛ موجب شد که ایران بسمت خودکفایی صنایع دفاعی حرکت کند. این سابقه موجب شد که ایران نه تنهابه یک قدرت بزرگ موشکی تبدیل شود بلکه درتسلیحات متعارف تا حد بالایی خود کفا شود درحدیکه قدرت ساخت تانک و زیردریایی و هواپیمای جنگنده نظامی و پهپاد را پیدا کند. این واقعیت موجب تقویت توان موشکی و نظامی نهضتهای جهادی ضد آمریکا و اسرائیل همچون حماس و حوثی های یمن شده است که تاثیر شگرفی برمعادلات منطقه داشته است بطوریکه قدرت نظامی عربستان دریمن زمین گیر شد با وجودیکه از حمایتهای آمریکا و اروپا و پیشرفته ترین سلاحهای آمریکایی وغربی بهره مند بود.
دوم: صدام درجنگ با حمایت قدرتهای جهانی ازجمله آمریکا و اروپا از سلاح های کشتار جمعی شیمیایی استفاده کرد و حدود یکصد هزار ایرانی را شهید یا مجروح کرد. آلمان از تکمیل نیروگاه هسته ای بوشهر خودداری کرد و آمریکا هم سوخت راکتور تحقیقاتی هسته ای تهران را نداد. این سوابق موجب شد که ایران درزمینه هسته ای نیز بسمت "خودکفایی و بازدارندگی" برود که درسال 2002 به توانمندی چرخه سوخت و غنی سازی دست یافت. امروزه اگر ایران تصیمی به ساخت بمب هسته ای داشته باشد، توان آن را دارد. این حقیقت انحصار60 ساله توان نظامی هسته ای اسرائیل درمنطقه
این حقیقت انحصار60 ساله توان نظامی هسته ای اسرائیل درمنطقه خاورمیانه را به چالش کشیده است و لذا به بزرگترین چالش سیاسی-امنیتی ایران و جهان غرب تبدیل شده است.

سوم: روابط ایران و کشورهای عربی به دلایلی که توضیح دادم بویژه حمایت آنها از صدام، موجب تنش های سهمگین بین ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس شد که بدنبال آن، ازیکطرف وابستگی این کشورها به آمریکا بیشتر شد وازطرف دیگر،آمریکا حضور نظامیش درمنطقه را افزایش داد درحدیکه 46 پایگاه نظامی درمنطقه و اطراف آن ایجاد کرد.

چهارم: حمایت کشورهای عربی از صدام و سیاست تغییر رژیم و تحریم و فشار آمریکا، موجب این بینش درمسئولین ایرانی شد که این کشورها دنبال تغییر رژیم درایران هستند آنهم به هرقیمتی؛ از بکارگیری سلاحهای شیمیایی تا اتحاد با اسرائیل. مقامات ایران به این نتیجه رسیدند که برای تامین امنیت کشور، لازم است حاشیه امنیتی را فراتر از مرزهای ایران تعریف کنند تا قدرت بازدارندگی لازم را داشته و بتوانند از تکرار تجاوزاتی مثل تجاوز صدام جلوگیری کنند. دراین روند، حزب الله لبنان به چنان اقتداری دست یافت که توانست تجاوز اسرائیل به لبنان را دفع کند و به یک قدرت سیاسی-نظامی-امنیتی لبنان تبدیل شود که طبیعتا موجب نگرانی جدی آمریکا و اسرائیل شده است.

حمایت ایران به حزب الله محدود نشد بلکه تا حمایت از حوثیهای یمن و الحشد الشعبی عراق گسترش یافت. درحقیقت زمانیکه داعش 40% خاک عراق را اشغال کرد و بغداد و اربیل درآستانه سقوط بودند ودولت عراق و همه قدرتهای جهانی عاجر بودند، مرجع عالیقدر شیعه درعراق، آیت الله سیستانی فتوای تشکیل نیروی جهادی مردمی برای مقابله با داعش را صادر کرد. این فتوی مشابه همان فرمانی بود که آیت الله خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی درمورد تشکیل بسیج برای نجات خاک ایران از اشغال صدام صادرکرد. شکل گیری و اقتدار نیروهای سازمان یافته مردمی درمنطقه و اتحاد آنها با ایران، نیز ازواقعیتهای تحولات مهم استراتژیکی درمنطقه خاورمیانه است.

ششم: بعد از پایان جنگ ایران و عراق، قدرتهای بلوک غرب به روند دشمنی با ایران ادامه دادند درحالیکه قدرتهای بلوک شرق، سیاست تعامل و دوستی و همکاری با ایران را برگزیدند. روندگرایش ایران به شرق، بعد از جنگ عراق علیه ایران آغاز و بعد از خروج ترامپ از برجام و اتخاذ سیاست فشارحداکثری، گسترش یافت که به توافقات راهبردی 25 ساله با چین و 20 ساله با روسیه تعمیق یافته است. بنابراین تحول چرخش ایران به شرق عملا شکل یافته است.

بازگشت به دیپلماسی

ایرانیها بسادگی نمیتوانند تجاوز عراق و آثار آن را فراموش کنند. ازاین گذشته، جنگ عراق عواقب درازمدت داشته که تغییرات ژئوپولتیک و سیاسی درمنطقه از جمله این عواقب است.بخش قابل توجهی از مشکلات منطقه، ریشه درتجاوز صدام و جنگ 8 ساله و حمایت قدرتهای جهانی و منطقه ای از تجاوز به خاک ایران دارد. همانطور که آثار تجاوز نظامی آمریکا به افغانستان و عراق، تجاوز نظامی عربستان به یمن، تجاوز ناتو به لیبی؛ آثار منفی درازمدت بسیار عمیقی درامر بی ثباتی، رشد تروریسم، جنگهای شهری وفرقه گرایانه درمنطقه داشته است. بنابراین باید پذیرفت که سیاست توسعه طلبی و اقتدار از طریق "جنگ"، یک سیاست فاجعه باری است که عواقب منفی آنها برای دهه ها دامن گیر کشورها، منطقه و جامعه جهانی است.

آمریکا قصد خروج از منطقه را دارد و رقابتها برای پرکردن خلاء حضور آمریکا، وضعیت نگران کننده جدیدی درمنطقه را رقم زده است که رفع این چالش، چاره اندیشی ازطریق دیپلماسی را میطلبد. بهترین مسیر برای پرکردن خلاء حضور آمریکا درمنطقه خلیج فارس و پایان بخشیدن به چند دهه جنگ و تنش دراین منطقه، این است که ایران، عربستان ، عراق، امارات، قطر، عمان، کویت و بحرین؛ یک سیستم همکاری و امنیت جمعی در خلیج فارس تشکیل دهند. چنین ابتکاری از طریق دیپلماسی و گفتگو قابل تحقق است و بهترین تضمین کننده صلح و ثبات و امنیت پایدار درمنطقه است.

صدام درتجاوز به ایران از حمایت همه قدرتهای غرب و شرق و منطقه برخوردار بود و نهایتا نابود شد. لذا باید تفکر توسل به قدرتهای خارجی و سیاستهای جنگ طلبی را به زباله دان تاریخ انداخت و مسیر دیپلماسی برای صلح و همکاری را جایگزین کرد.

منبع: خبرگزاری دانشجو

کلیدواژه: خاورمیانه ایران دیپلماسی قدرتهای جهانی کشورهای عربی بین ایران انقلاب 1979 خلیج فارس منطقه شد منطقه ای هسته ای

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت snn.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری دانشجو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۱۹۴۰۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پیام بارز «نیچروان» از ایران برای جهان

سفر بارزانی به ایران برای تحکیم روابط و تاکید بر ایفای نقش اقلیم کردستان به عنوان بخشی از کل حاکمیت عراق برای اثرگذاری در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی حائز اهمیت است. - اخبار رسانه ها -

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، سفر «نیچروان بارزانی» ‌به ایران و دیدار وی با مقامات کشورمان حاوی پیام‌های مختلفی است. این دومین سفر بارزانی به ایران پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم و به عنوان رئیس اقلیم کردستان عراق است.

بارزانی پیشتر در مراسم تحلیف آیت الله رئیسی به ایران آمده بود و حالا ضمن دیدار با رهبر معظم انقلاب با رئیس جمهور و رئیس مجلس شورای اسلامی ملاقات و گفت‌وگو کرد.

وی در صفحه ایکس خود درباره دیدار با رهبر معظم انقلاب نوشت:‌« بە دیدار رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران آیت الله العظمى سید علی خامنه‌ای در تهران شرفیاب شدم.در این نشست بر آمادگی و تمایل عراق و اقلیم کردستان جهت پیشبرد روابط همه جانبه با جمهوری اسلامی ایران تأکید نمودیم.»

حضور رئیس اقلیم کردستان عراق پس از تحولات منطقه از جمله حمله تلافی‌جویانه و بازدارنده موشکی پهپادی ایران به رژیم صهیونیستی برای ناظران و افکارعمومی معنادارتر تلقی می‌شود.

برخی از بازیگران منطقه‌ای از جمله «رژیم صهیونیستی»‌ سعی داشتند تحرکاتی در اقلیم کردستان عراق به عنوان حیاط خلوت ایران انجام دهند و خود را در این منطقه نزدیک ایران تثبیت و اقلیم را به پایگاهی ناامن کننده برای کشورمان تبدیل کنند.

سفر بارزانی به ایران و رایزنی‌های وی، این پیام را برای اسرائیل و گروه‌های تجزیه‌طلب کرد و سایر بازیگران ارسال می‌کند که اقلیم کردستان به هیچ وجه پشتیبان و مخفیگاه مناسبی برای آنان نیست.

درواقع بارزانی تاکید می‌کند که اقلیم کردستان عراق یک منطقه جداشده از این کشور نیست و در طرح امنیتی یک پارچه عراق در همکاری با جمهوری اسلامی ایران شرکت خواهد کرد و تصریح کرد که به ابزاری برای اهداف دشمنان بدل نمی‌شود.

از همین روست که رئیس اقلیم کردستان در دیدار با آیت الله سید ابراهیم رئیسی،‌ رئیس جمهور کشورمان بیان می‌کند: «هیچ عقل سلیمی اجازه نمی‌دهد ما روابط با رژیمی را که امروز در بدترین موقعیت خود قرار دارد، بر روابط با کشور قدرتمند و دوست ترجیح دهیم.»

وی همچنین بر پایبندی بر اجرای کامل توافق امنیتی ایران و عراق تاکید کرد.

بارزانی همچنین از ایران به عنوان دوست روزهای سخت یاد می‌کند و با یادآوری و قدردانی از دستاوردهای سردار شهید سلیمانی در مقابله با تروریست داعش و ایجاد امنیت در منطقه بیان کرد: «اشتراکات دینی، تاریخی و فرهنگی، در طول سالیان متمادی همسایگی، پیوندهایی عمیق را میان دو طرف ایجاد کرده است و جمهوری اسلامی ایران به عنوان دوست روزهای سخت و کشوری است که همواره در هنگام بروز مشکلات کنار عراق و اقلیم کردستان بوده است.»

این سفر خیلی زود بازتاب بین المللی یافت و «متیو میلر»، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، در پاسخ به این که چه نظری درباره سفر نیچروان بارزانی، رییس اقلیم کردستان به ایران دارد، گفت: «نمی‌خواهم درباره این گفت‌وگوی به خصوص اظهار نظر کنم اما ما مسلما، همیشه تشویق به انجام شدن گفت‌وگوهایی کرده‌ایم که به تنش‌زدایی و ثبات بیشتر در منطقه، از جمله در قبال ایران می‌انجامد.»

با توجه به سخنان رئیس اقلیم کردستان عراق به چند موضوع مهم و محوری در این سفر می‌توان اشاره کرد.

ضعف رژیم صهیونیستی به ویژه بعد از عملیات وعده صادق برای همه بازیگران کوچک و بزرگ منطقه‌ای مشخص است و اقلیم کردستان نیز روی یک اسب بازنده که می‌تواند روابط خود را با کشوری قدرتمند و دارای اشتراکات مهم فرهنگی و اجتماعی و ... از جمله ایران خدشه‌دار کند، شرط نمی‌بندد و اقلیم کردستان از این ظرفیت برای تحکیم روابط فی مابین استفاده می‌کند.

جمهوری اسلامی ایران که مقتدرانه در خاورمیانه حضور فعال دارد نه تنها امروز بلکه در طول تاریخ روابط خود با کشورهای مختلف را تحت عنوان یک شریک امن و دوست روزهای سخت تداوم بخشیده و عقلانیت سیاسی بر روابط حسنه با ایران تاکید می‌کند که سفر بارزانی به کشورمان نیز در همین راستا انجام شده است.

منبع: جهان نیوز

انتهای پیام/