آشنایی با تنها کتابخانه تخصصی اهل‌بیت(ع) در جهان / ۷۰سال قدمت، ۱۲۰هزار جلد کتاب و نسخه نفیس
تاریخ انتشار: ۳۰ خرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۲۸۲۱۰۲
به گزارش قدس آنلاین، کتابخانه اهل‌بیت(ع) با ارائه شمار بسیاری از منابع تخصصی حوزه معارف اهل‌بیت(ع) به‌ویژه حضرت رضا(ع)، اولین و بزرگ‌ترین کتابخانه جهان است که به‌صورت شبانه‌روزی در خدمت پژوهشگران علوم دینی و طالبان علم و اندیشه است.
یادگاری از واقف فرهنگی
مثل هر بنایی که در حریم رضوی، ماجرایی از احسان و بخشش دارد، کتابخانه اهل‌بیت(ع) نیز از نیت یکی از واقفان علاقه‌مند به ترویج علم و اندیشه پا گرفت و پس از انقلاب اسلامی برکت یافت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
او که یکی از محققین نامی دوران بود و ید طولایی در فعالیت‌های فرهنگی داشت که تأسیس کتابخانه‌ای در حرم رضوی تنها ثمره عمر فرهنگی‌اش نبود. سید سعید طباطبایی از آن بزرگ‌مردانی است که در عرصه اشاعه فرهنگی اقدامات شایستهای به نام خود به ثبت رسانده که تأسیس ۱۰ مدرسه، چاپخانه گلبهار در اصفهان در کنار تأسیس کتابخانه مسجد گوهرشاد از برجسته‌ترین اقدامات او است. از وی همچنین تألیف ۱۸ عنوان کتاب درسی و تصحیح و چاپ ۲۷ عنوان از کتب دیگر نویسندگان به یادگار مانده است.
کتابخانه‌ای پویا و روزآمد
کتابخانه جامع گوهرشاد در سال ۶۸ با مساحت یک هزار و ۲۰۰ مترمربع زیربنا دربست شیخ بهایی حرم مطهر احداث شد. اما افزایش چشمگیر طلاب علوم اسلامی و تقاضای عموم مراجعان برای بهره‌مندی از معارف اهل‌بیت(ع) و همین‌طور تلاش در جهت اجرای نیت واقف موجب شد تا از آذرماه ۸۹ هم‌زمان با میلاد باسعادت امام هادی(ع)، این کتابخانه توسط تولیت فقید، آیت‌الله وعظ طبسی با عنوان جدید «کتابخانه تخصصی اهل‌بیت(ع)»، به‌صورت شبانه‌روزی در خدمت مشتاقان معارف اهل‌بیت(ع) اعم از زائر و مجاور باشد.
از دیگر تغییر و تحولات این کتابخانه درگذر زمان و متناسب با نیاز روز، تغییر مکانی کتابخانه است که ابتدا در صحن قدس، سپس در طبقه فوقانی مسجد گوهرشاد و بعدها با رشد مخاطبان کتابخانه در بست شیخ بهایی دایر شد. ولی این کتابخانه در مسیر پروژه ساخت رواق زیرسطحی شیخ بهایی قرار گرفت و از تیرماه سال ۱۴۰۰ به محل موقت کنونی آن واقع در تالار اجتماعات دانشگاه علوم اسلامی رضوی در صحن امام حسن مجتبی(ع) منتقل شد.
اما جریان تغییرات به رشد کمی و کیفی کتابخانه ختم نشد و کتابخانه تخصصی اهل‌بیت(ع) که از آغاز مختص استفاده آقایان بود، به دلیل درخواست‌های مکرر مراجعین، برای اولین بار در این مکان موقت، «بخش ویژه بانوان» را نیز راه‌اندازی نمود.
گنجینه‌ای در اختیار اهل تحقیق و مطالعه
برای دسترسی ساده‌تر محققان و مراجعان به کتاب‌های مرتبط با اهل‌بیت(ع)، منابع موجود در یک تقسیم‌بندی موضوعی در دو تالار سیره و تاریخ اهل‌بیت(ع) و تالار علوم و معارف اهل‌بیت(ع) و نیز کتابخانه الکترونیکی اهل‌بیت(ع) در معرض استفاده اهالی تحقیق و مطالعه قرارگرفته است.
در آستانه ۷۰ سالگی کتابخانه تخصصی اهل‌بیت(ع)، گنجینه‌ای با انواع منابع اعم از ۳ هزار و ۹۱۹ نسخه خطی، ۳ هزار و ۵۴۲ نسخه چاپ سنگی، سربی و چاپی نفیس، افزون بر ۱۱۵ هزار جلد کتاب چاپی و مرجع در اختیار مراجعان است. همچنین ۵ عنوان نشریه، ۵۲۰ نسخه پایان‌نامه، یک هزار و ۷۶۰ لوح فشرده و منابع دیداری شنیداری و بیش از ۱۳۰ هزار منبع الکترونیکی در میان منابع علمی روزآمد این مجموعه تدارک دیده‌شده تا به‌خوبی پاسخگوی نیازهای ۱۹ هزار عضو خود از دانشجو تا استاد و محقق باشد.
ارائه خدمات به طیف‌های مختلف مخاطبان
ارائه خدمات به طلاب علوم دینی، دانشجویان و پژوهشگران از طریق دسترسی به اینترنت، نشریات تخصصی، جستجوی مقالات پژوهشی در پایگاه‌های علمی تخصصی و نرم‌افزارهای تخصصی و اسلامی نظیر نورمگز، مگ ایران و... برخی از خدمات تخصصی این مجموعه فرهنگی هستند.
در کنار آن، برخی از خدمات نیز به عموم مراجعان ارائه می‌شود که عضوگیری در کتابخانه، امانت و تحویل مدرک به‌صورت حضوری، خدمات اطلاع‌رسانی، جستجوی کتاب در پایگاه منابع کتابخانه‌ای آستان قدس رضوی با عنوان «سیمرغ» و معرفی اعضا به سایر تالارهای کتابخانه مرکزی و کتابخانه‌های آستان قدس از این جمله است.
این کتابخانه، فقط سه روز در سال تعطیلات است و ضمن برگزاری نمایشگاه کتاب و برپایی رویدادهای فرهنگی، فرصت مغتنمی را برای بهره‌برداری شبانه‌روزی زائران و مجاوران بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) از منابع ارزشمند مکتوب و برخط در جهت ترویج روزافزون فرهنگ اهل‌بیت(ع) و برداشتن گامی در راستای تحقق مرجعیت علمی مهیا کرده است.
انتهای پیام/
منبع: آستان نیوز
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: کتابخانه تخصصی اهل بیت آستان قدس رضوی کتابخانه تخصصی اهل بیت ع معارف اهل بیت ع کتابخانه ای
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۲۸۲۱۰۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
شرحی بر قدیمی‌ترین فهرست‌نامه‌های کتابخانه آستان قدس رضوی/خدمتی به گذشته، امروز و آینده
وقتی درباره فهرست منابع یک کتابخانه صحبت می‌کنیم، بیشتر ما درک اندکی از موضوع صحبتمان در این باره داریم و تقریباً می‌دانیم فهرست یک کتابخانه، لیست منظمی از کتاب‌ها و سایر مدارک موجود در آن است و همان‌طور که فهرست یک کتاب نشان‌دهنده محتویات داخل آن است، فهرست کتابخانه نیز منابع موجود در آن را معرفی می‌کند. این فهرست منظم در گذشته شبیه سیاهه‌ای بوده که ممکن است ما از وسایل داخل یک مکان بنویسیم، اما در حال حاضر این فهرست شامل اطلاعات متعدد و متنوعی از قبیل نام نویسنده، عنوان، ویرایش، ناشر، تاریخ انتشار، مشخصات ظاهری، موضوع و محل بایگانی مدرک مورد نظر است. اطلاعاتی که سهولت دسترسی مراجعان به یک اثر را نه تنها با نام کتاب که به کمک سایر اطلاعات آن مانند نام نویسنده یا موضوع، ممکن می‌کند. همان‌طور که گفته شد، از گذشته‌های دور، گردانندگان کتابخانه‌ها یا صاحبان آنها فهرست‌هایی از منابع موجود در آنها تهیه می‌کرده‌اند. عملی که در کتابخانه‌های کشورهای اسلامی نیز انجام شده است. از فهرستهای گذشته مانند فهرست کتابخانه مأمون عباسی فقط نامی در متون آمده، اما اینکه این فهرست‌ها به چه شکل تهیه شده و یا شامل چه کتاب‌هایی بوده، مطلبی در اختیار پژوهشگران نیست.
کتابخانه مبارکه حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا(ع)
ازجمله سیاهه‌هایی که باقی مانده، فهرست کتاب‌های کتابخانه آستان قدس رضوی است. کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام است که آثار آن از گذشته مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران بوده است. بر کسی پوشیده نیست که این کتابخانه به دلیل همجواری با حرم مطهر امام رضا(ع) و موقوفات بسیار آن شکل گرفته و رشد کرده و به عظمت امروزش رسیده است. حضور همین کتب وقفی موجب شکل‌گیری فهرستهای متعدد از منابع این کتابخانه شده است. اهمیت این فهرست‌ها از این نظر است که می‌توان گفت آن‌هاتنها فهرستهای به‌جامانده از کتابخانه‌ها در ایران قدیم هستند. از کتابخانه‌های دوره صفویه فهرست‌هایی با این مشخصات فعلاً موجود نیست و از دوره قاجار نیز فقط چند فهرست داریم که قابل مقایسه با فهرستهای کتابخانه آستان قدس هستند. الهه محبوب در مقاله «فهرستهای کتابخانه آستان قدس رضوی از صفویه تا قاجار» فهرستهای موجود از کتابخانه آستان قدس را به چند دسته تقسیم کرده و به ذکر موارد مهم این فهرست‌ها در سه دوره زمانی صفویه، افشاریه و قاجار پرداخته است.
قدیمی‌ترین سیاهه کتاب‌های کتابخانه رضوی
براساس این گزارش، قدیمی‌ترین فهرست این مجموعه متعلق به سال‌های 1007 تا 1010 هجری قمری است. در این فهرست که با عنوان «تفسیر تحویل صاحب جمعان بیوتات روضه منوره...» آغاز شده، موجودی کتابخانه به تفکیک آمده است. نویسنده فهرست گویی بیشتر به خصوصیات ظاهری کتاب‌ها توجه کرده و آنها را به صورت قرآن‌های جلددار، بدون جلد، کتب جلددار، کتب بدون جلد، تفاسیر، سی‌پاره‌ها و مصاحف و سایر کتب دسته‌بندی کرده است. این فهرست همچنین صورتی از اموال کتابخانه شامل رحل‌های موجود در حرم مطهر و کتابخانه و سی‌پاره‌دان‌ها را در خود دارد. در هر مورد، قطع، تعداد سطور، خصوصیات خطی، نوع ،و نوع تذهیب و همچنین نام واقف آمده است. گاهی شروط وقف کتاب نیز در فهرست ذکر شده است. کتابدار غیر از این اطلاعات به شرح امانت نیز پرداخته است. این نشان می‌دهد کتابدار با توجه به این فهرست، کتاب را به امانت و یا از مکان مربوط تحویل می‌گرفته: «قرآن وقفی مسماه زهراباجی مشروط بر آنکه در شرفیه مخصوص سلطان حیدرمیرزا در حرم تلاوت نمایند».
فهرستی از علوم کثیره موجود و مخزون
فهرست متعلق به دوره افشاریه سندی است در 28صفحه که کاتب آن به ذکر تعداد کتب و خصوصیات آنها پرداخته است. در این فهرست نام کتب قرآن، فهرست خطوط ائمه(ع) و کتب وقفی و امانی و همچنین فهرست کتب وقفی شاه‌عباس با عنوان «بندگان سکندر نشان» آمده است. دیگر فهرست مشهور کتابخانه آستان قدس رضوی فهرستهای موجود در دوره قاجار است. برخی از این‌ها به دستور متولیان و به صورت کتابچه مستقل و یا همراه با سایر موجودی کل حرم (مثل فهرست دفتر عضدالملکی) تهیه شده و یا در کتب افرادی که از کتابخانه بازدید کرده‌اند به‌طور خلاصه (سفرنامه خانیکوف) و یا مفصل (مطلع‌الشمس) آمده‌اند. «مطلع‌الشمس» یکی از کتاب‌های نوشته شده توسط «محمدحسن اعتمادالسلطنه» ملقب به «صنیع‌الدوله» است. این کتاب در سه جلد نگاشته شده و موضوع آن، گزارش یکی از سفرهای ناصرالدین‌شاه قاجار به شهر مشهد است. اما جلد دوم این کتاب در این گزارش مورد توجه ماست که به مشهد و آستان مقدس علی بن موسی‌الرضا(ع) اختصاص دارد و در آن به مشهد، آثار و ابنیه حرم مطهر و کتیبه‌های آن و شرح حال بزرگان شهر می‌پردازد و در پایان، فهرست جامعی از کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در آن گردآوری شده است. این فهرست در زمان تولیت میرزا سعیدخان مؤتمن الملک به سال 1296ه.ق تنظیم شده است. اعتماد السلطنه در مقدمه فهرست، چگونگی یافتن فهرست را شرح داده: «درحین تألیف جلد ثانی کتاب مطلع‌الشمس، فهرست جمیع نسخه‌ای که فعلاً در کتابخانه مبارکه حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا علیه الصلوةوالسلام از علوم کثیره موجود و مخزون است بدست آمده، اگر چه صورت آن فهرست چندان مصحح نبود ولی به قدر می‌شود منقح ساخته ثبت و الحاق آن پرداخته شد». البته نویسنده در این فهرست تنها نام و موضوع کتاب‌ها را آورده و ظاهراً آن را از روی فهرستهای کتابخانه یادداشت‌برداری کرده است.
خدمتی به گذشته، امروز و آینده
فهرستهای فوق نشان می‌دهد کتابخانه آستان قدس رضوی از همان آغاز شکل‌گیری دارای نظمی خاص در ساماندهی بوده و افرادی آشنا به امور نسخه‌شناسی بوده‌اند که این فهرست‌ها را تهیه می‌کرده‌اند. جز این، فهرست کتب می‌توانند ما را به جهان اندیشه‌ای مردمان در گذشته برسانند. درواقع فهرست‌نویسان تنها به مردمان دوره خود خدمت نمی‌کنند و به نوعی به آیندگان نیز سود می‌رسانند. اینکه در آن روزگاران چه کتبی نوشته می‌شده و مورد توجه علما و اندیشمندان بوده و مردمان نیز بیشتر چه کتبی را اهدا و وقف می‌کرده‌اند. دیگر نکته مهم در این فهرست‌ها شرح ویژگی جلدها و تذهیب و خط کتب است که می‌تواند در خصوص هنر مجلدسازی و تذهیب اطلاعاتی را در اختیارمان بگذارد. نام و جایگاه واقفان نیز چهره اجتماعی مردمان آن روزگار را ترسیم می‌کند.
آزاده خلیلی
پلمب بیمارستان محب مهر به دلیل کشف حجاب صحت ندارد