پشت صحنه خلق «آمدم ای شاه، پناهم بده»/ مرحوم کریمخانی چگونه یکی از تأثیرگذارترین آثار مداحی ایران را رقم زد؟
تاریخ انتشار: ۲ تیر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۳۰۵۴۵۰
خراسان نوشت: نخستین‌بار سال 1385 بود که صدای دلنشین او به گوشم خورد؛ در صحنه‌ای از سریال «سال‌های برف و بنفشه» که در قسمتی از آن، ماجرای قتل‌عام کفن‌پوشان ورامین در جریان قیام 15 خرداد سال 1342 به تصویر کشیده شد.
صدای مداحی استاد محمدعلی کریمخانی، با شعر معروف «مستان همه افتاده و ساقی نمانده»، چنان روی تصاویر مربوط به پیکر شهدا نشسته بود و چنان دل را تکان می‌داد که آن را ضبط کردم و بارها شنیدم؛ بعدها فهمیدم که نه فقط من، بلکه بسیاری از مردم این دیار و دلدادگان اهل‌بیت(ع)، با شنیدن صدای او، منقلب می‌شوند و اشک می‌ریزند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
استاد محمدعلی کریمخانی، بعدها با مداحی‌های پرجذبه‌تری در حافظه مردم ماندگار شد؛ «من آمدم ای خدا»، «ای نازنین برادرم»، «من که غلتان به خون روی زمینم»، «دارم سودای حسین» و شاه‌بیت این غزل، قطعه «آمدم ای شاه، پناهم بده». او در میان ناباوری دوستان و علاقه‌مندانش، در آستانه روز مخصوص زیارتی ثامن‌الحجج(ع)، دارفانی را وداع گفت و به دیدار معبود شتافت.
آرزویی که برآورده شد
زنده‌یاد، مرحوم استاد محمدعلی کریمخانی، زاده سال 1329 در روستای «نرجه» از توابع شهرستانِ تاکستان بود؛ ناحیه‌ای که امروزه بخشی از استان قزوین است و مردمان خونگرمش، تُرک‌زبان هستند. استاد، مداحی را از کودکی آغاز کرد؛ معلم قرآن دبستانش مشوق او در این مسیر بود. خودش در جایی گفته‌است: «از کودکی قرآن می‌خواندم و مداحی می‌کردم.
در واقع، معلم قرآن دبستانم، مشوّق اصلی‌ام برای خواندن بود. در هر هیئت و محفلی هم که می‌خواندم، همه تشویقم می‌کردند و می‌گفتند: صدای این جوان خوب است.» خوب بودن صدا فقط یک بهانه بود؛ محمدعلی کریمخانی می‌خواست خادم اهل‌بیت(ع) باشد، مخصوصاً علاقه ویژه‌ای به امام رضا(ع) داشت.
14 ساله بود که در سفری به مشهد، از آقا خواست که او را در این مسیر یاری کند و با عنایتش، دست وی را بگیرد؛ همان‌جا بود که یک آرزو هم کرد: «به حضرت عرض کردم: می‌شود عنایتی کنی تا مدحی بخوانم یا اذانی بگویم در حَرَمَت که ماندگار شود؟» و امام رضا(ع)، سال‌ها بعد، حاجتش را داد؛ فکر نمی‌کنم کسی در میان ما باشد که مداحی «آمدم ای شاه پناهم بده» را بشنود و از سر شوق، اشک بر گونه‌هایش روان نشود.
عیار والای هنری
با وجود آن‌که صدای استاد کریمخانی، صدایی خاص و ویژه بود، اما بزرگانِ هنر و هنرشناسان نامی خیلی دیر او را شناختند؛ شاید دلیل اصلی این دیر شناختن، آن بود که کریمخانی اصولاً میلی به شهرت نداشت.
نخستین بار، محمد اصفهانی او را به رادیو برد؛ نزد زنده‌یاد حسین صبحدل که در عرصه تولید موسیقی و نغمات مذهبی، ید طولایی داشت. محمد اصفهانی در این‌باره می‌گوید: «راجع به این هنرمند با صبحدل صحبت کردم و قرار شد او از کریمخانی تست بگیرد. این آزمون در سبزه‌میدان ارگ و در یک جای دنج انجام شد و او دو بیتی را برای صبحدل خواند، در حالی که ساعت 10 صبح بود و صبح خواندن برای خواننده کار بسیار سختی است.
اما هنگامی که صبحدل همان نیم بیت اول را با صدایش شنید، گفت: کافیه! برویم استودیو.»
صدای استاد کریمخانی، خیلی زود نزد آشنایانِ با صوت و لحن و موسیقی‌دانانِ بزرگ ایران، شناخته و محبوب شد؛ آن‌قدر که همایون شجریان چند سال بعد، در 1397، در آلبوم «ایران من»، قطعه «من کجا، باران کجا» را بر اساس آوازی از استاد کریمخانی تنظیم و به او تقدیم کرد.
همایون شجریان در جلسه رونمایی از این آلبوم، در 24 مرداد 1397، به ذکر خاطره مشترک محمد اصفهانی و پدرش، زنده‌یاد استاد محمدرضا شجریان درباره استاد کریمخانی پرداخت و گفت: «من آواز «من کجا، باران کجا» را بر اساس آواز استاد کریمخانی تنظیم کردم. چند سال قبل که صدای او را شنیدم، مبهوت شدم و کارهای او را دنبال و آوازی را طراحی کردم بر اساس قواعدی که ایشان آواز خود را خوانده بودند.
در ادامه استاد محمد اصفهانی وقتی ارادت من را متوجه شدند، خاطره‌ای تعریف کردند از سال‌ها قبل که در شرکت ما، همراه با استاد کریمخانی ملاقاتی با پدرم داشتند. پدر، استاد کریمخانی را نمی‌شناختند. [اما می‌گفتند:] وقتی او می‌خوانْد، تمام شیشه‌های اتاق می‌لرزید. پدر می‌گفتند در سبک اوج‌خوانی، باید شکلی باشد که شنونده احساس ضعف نکند و این در صدای کریمخانی مشهود است.»
روح حاکم بر آثار استاد کریمخانی
با این حال، استاد کریمخانی دغدغه موسیقی نداشت، نه اینکه نسبت به آن بی‌تفاوت باشد؛ اما وظیفه اصلی خودش را مداحی می‌دانست؛ همیشه می‌گفت: «گریه مردم برای امام رضا(ع)، بهترین ثمره زندگی من است».
محمد اصفهانی در مراسم رونمایی از آلبوم «ساقی سرمست» (22 آبان 1391)، کار مشترک استاد کریمخانی و آریا عظیمی‌نژاد، با محتوای سوگواری شهیدان کربلا، به این دغدغه استاد اشاره کرده و گفته‌است: «او همیشه از کار با موسیقی نگران بود و می‌گفت: من مداح اهل‌بیت(ع) هستم و با موسیقی نمی‌دانم چه کار کنم؟»
استاد کریمخانی به فضایی وارد نمی‌شد که در آن، رد و نشانی از محبت به اهل‌بیت(ع) و به طور کلی، فضای مذهبی وجود نداشته‌باشد؛ او پیونددهنده راستین دین و هنر بود.
در کارهایی که انجام می‌داد، همیشه این اصل را لحاظ می‌کرد که بدون برقراری پیوند و ارتباط قلبی با اهل‌بیت(ع)، نمی‌تواند حق مطلب را درست ادا کند.
روایتِ شگفتِ تولدِ «آمدم ای شاه، پناهم بده»
استاد در جایی، ضمن یادآوری خاطرات ساخت آلبوم «ساقی سرمست»، گفته‌است: «ساقی سرمست سه سال طول کشید تا ما بخوانیمش. 12 قطعه پنج، شش دقیقه‌ای است و برایش خیلی زحمت کشیدیم.
باور کنید من می‌خواندم و می‌آمدم خانه، آریا [عظیمی‌نژاد، آهنگ‌ساز آلبوم] زنگ می‌زد، می‌گفت آقای کریمخانی یک تُک پا بیایید، این جایش ایراد دارد و دوباره از سر می‌خواندم. من یک قطعه «السلام‌علیک یا علی‌ابن موسی‌الرضا» را 36 دفعه خواندم و یک دانه‌اش را برداشت.»
آشنایی استاد کریمخانی و عظیمی‌نژاد، به واسطه دوستی مشترک با محمد اصفهانی رقم خورد و شکوهمندترین کار استاد کریمخانی، یعنی قطعه «آمدم ای شاه، پناهم بده»، با شعر زیبا و تأثیرگذار زنده‌یاد استاد حبیب‌ا... چایچیان، حاصل همین آشنایی است.
روایت ساخت این قطعه هم، مانند اثرش شگفت‌انگیز است. آریا عظیمی‌نژاد می‌گوید: «اول آقای کریمخانی خواند. خُب، نگرفت. اصلاً یک جوری شد که ما داشتیم ضبط را تعطیل می‌کردیم. کار درست درنمی‌آمد. کریمخانی حالِ خوبی نداشت. خیلی ناراحت شد.
من برای اینکه کمی آرام شود، برایش چای آوردم و گفتم: مهم نیست؛ گاهی پیش می‌آید و اصلاً کار هنری همین است دیگر، گاهی نمی‌شود. کریمخانی این حرف را که شنید، شروع کرد به گریه‌کردن و گفت: یعنی من این‌قدر لایق نبودم که یک کار برای ارباب بخوانم؟ فضای عجیبی درست شد. سکوت برای مدتی بین ما حاکم بود.
چای را که خوردیم، ناگهان به من گفت: دوباره بخوانم؟ گفتم: بخوان! و خواند، آن هم چه خواندنی؛ اصلاً باورم نمی‌شد. دیگر به قطعه دست نزدم. وقتی تمام شد، کریمخانی را نشاندم و برای خودش پخش کردم و او در تمام مدت، به پهنای صورتش اشک می‌ریخت.»
تماشاخانهمنبع: عصر ایران
کلیدواژه: محمدعلی کریمخانی استاد کریمخانی محمد اصفهانی آمدم ای شاه استاد محمد عظیمی نژاد پناهم بده اهل بیت ع زنده یاد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۳۰۵۴۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پهپاد‌های انتحاری «شاهد» چگونه به ابزار کارآمد روسیه در جنگ اوکراین تبدیل شدند؟
به گزارش صدای ایران از یورونیوز،سرگرد ایلیا یولاش سخنگوی نیروی هوایی اوکراین می‌گوید نمی‌تواند روزی را بدون صدای پهپاد‌های «انتحاری» ایرانی، که کشورش را ویران می‌کنند، به یاد بیاورد.
به گفته وی از ماه اوت سال ۲۰۲۲ سربازان اوکراینی که با روسیه می‌جنگند مجبور شده‌اند با هواپیما‌های بدون سرنشین ایرانی معروف به «شاهد» مبارزه کنند؛ پهپاد‌هایی که به هنگام اصابت «همه چیز را نابود می‌کنند.»
آقای یولاش به یورونیوز می‌گوید: «اگر یک پهپاد شاهد به ساختمانی قدیمی و پر از آدم برخورد کند، آن را کاملاً ویران خواهد کرد.»
پهپاد‌های شاهد در حمله اخیر ایران به خاک اسرائیل نیز مورد استفاده قرار گرفتند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشته بود: «صدای پهپاد‌های شاهد، این ابزار‌های وحشت، در آسمان خاورمیانه و اروپا یکسان است».
او اضافه کرد: «این صدا باید به عنوان زنگ خطری برای جهان آزاد باشد و نشان دهد که تنها اتحاد و عزم ما می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد و از گسترش وحشت در سراسر جهان جلوگیری کند.»
پهپاد شاهد چیست؟
پهپاد‌های شاهد، هواپیما‌های بدون سرنشین یکبار مصرف، دوربرد و دارای مهمات هستند. تا زمانی که اپراتور این پهپاد‌ها هدفی را برای منفجر کردن انتخاب کند، آنها می‌توانند در اطراف یک منطقه چرخ بزنند.
مقامات رسمی اوکراین می‌گویند چند نوع پهپاد شاهد وجود دارد که توسط روسیه در اوکراین استفاده می‌شود. از این مدل‌ها می‌توان به شاهد ۱۳۶ و شاهد ۱۳۱ اشاره کرد که پیشتر توسط ایران ساخته شده‌اند.
با این حال گفته می‌شود روس‌ها نام مدل جدید این پهپاد را به دلیل استفاده در اوکراین به «Geran-۲» تغییر داده‌اند، هرچند مشخص نیست تعداد آنها چقدر است.
جان هاردی، معاون بخش روسیه بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، می‌گوید: «پهپاد‌های شاهد ۱۳۶ با سر جنگی ۴۰ کیلوگرمی برای روسیه جهت تخریب زیرساخت‌های حیاتی و دفاع هوایی اوکراین ارزان و مفید بوده‌اند.»
آقای هاردی می‌گوید قیمت ارزان به این معنی است که روس‌ها احتمالاً ۵۰ هزار دلار برای هر عدد از آنها می‌پردازند. این در شرایطی است که یک گزارش نیویورک تایمز به نقل از کارشناسان، قیمت آنها را تنها ۲۰ هزار دلار برآورد کرده است.
اولین حمله در کی‌یف با این پهپاد‌ها در ماه اوت ۲۰۲۲، چهار کشته برجا گذاشت و از آن زمان تا کنون سربازان اوکراینی در خط مقدم با شاهد‌ها درگیر بوده‌اند.
در یک گزارش اطلاعاتی ایالات متحده در اواسط سال ۲۰۲۲ آمده است: «پس از ته کشیدن شدید ذخایر مهمات هدایت دقیق روسیه در ماه‌های آغازین جنگ، ایران پهپاد‌هایی را برای پشتیبانی از مسکو جهت حمله به اوکراین در اختیار این کشور قرار داد.»
ایلیا یولاش می‌گوید روس‌ها به صورت گروهی از پهپاد‌ها استفاده می‌کنند و آنها را در جهات مختلف به کار می‌گیرند تا سیستم دفاع هوایی اوکراین را «خسته کنند». وی اضافه کرد: «آنها همچنین ممکن است پنج روز از این پهپاد استفاده کنند و [در]روز ششم، نوع دیگری از پهپاد را پرتاب کنند.»
یوری ایهنات، که پیش از این در نیروی هوایی اوکراین خدمت کرده است، به رسانه ایندیپندنت کیف می‌گوید که پهپاد‌های شاهد معمولاً در امتداد بستر رودخانه‌ها و جاده‌ها حمله می‌کنند، زیرا برای رادار ضدهوایی اوکراین دشوارتر است که پهپاد‌ها را بر فراز آب تشخیص دهد و ردیابی کند. همینطور صدای پهپاد‌ها با صدای عبور خودرو‌ها خنثی می‌شود و به همین خاطر جاده‌ها مسیری بهتر برای آنها محسوب می‌شوند.
اوکراین به مرور زمان رادار‌های مختلفی را برای ردیابی نحوه عبور پهپاد‌ها از حریم هوایی خود به خدمت گرفته و با استقرار یک «واحد آتش سیار» از لیزر و استینگر برای سرنگونی پهپاد‌ها استفاده می‌کند.
آقای یولاش با بیان اینکه امروزه تقریباً تمام پهپاد‌های پرتاب‌شده به وسیله روسیه توسط ارتش اوکراین منهدم می‌شوند، می‌گوید از آنجایی که پهپاد‌ها بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر در ساعت سرعت دارند ردیابی آن «بسیار ساده‌تر» از سایر سلاح‌ها است.
آقای هاردی می‌گوید پهپاد شاهد «مهمترین» کمکی است که ایران به ارتش روسیه کرده است، چرا که آنها توانسته‌اند خسارت عمده‌ای به اوکراین وارد کنند.
ایران ارسال یا ساخت پهپاد برای روسیه برای «جنگ علیه اوکراین» را تکذیب کرده است، با این حال آمریکا و اتحادیه اروپا شرکت‌های ایرانی سازنده پهپاد را تحریم کرده‌اند و می‌گویند که این کشور هواپیما‌های بدون سرنشین به روسیه داده است.
اورزولا فن‌د‌رلاین، رئیس کمیسیون اروپا، سال گذشته در بیانیه‌ای گفته بود «سپاه پاسداران ایران پهپاد‌های شاهد را برای حمله به زیرساخت‌های غیرنظامی در اوکراین در اختیار روسیه گذاشته است.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
آقای هاردی می‌گوید که به طور کلی رابطه تهران و مسکو پس از تهاجم تمام‌عیار روسیه و با روی آوردن روسیه به ایران برای دریافت سایر کمک‌های نظامی عمیق‌تر هم شده است.
وی اضافه می‌کند در ابتدا ایران قطعات هواپیما‌های بدون سرنشین را به روسیه می‌فرستاد تا در آنجا مونتاژ شده و در خط مقدم مستقر شوند. اکنون، اما گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ایران به روسیه کمک کرده تا کارخانه‌های خود را توسعه داده و پهپاد‌ها را به صورت محلی بسازد.
یک گزارش روزنامه واشنگتن پست در ماه اوت ۲۰۲۳ نشان داد که هدف روسیه تولید ۶ هزار پهپاد در داخل مرز‌های این کشور تا سال ۲۰۲۵ است. امری که به لطف یک «معامله تسلیحاتی میلیارد دلاری» با تهران قابل انجام خواهد بود.
پلمب بیمارستان محب مهر به دلیل کشف حجاب صحت ندارد