به نقل از «دانا»

با تخت فولاد و ۴۰ قبرستان قدیمی شهر اصفهان آشنا شوید/ تاریخ در دل گورستان!

تاریخ انتشار: ۱۹ مرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۳۴۰۴۰۸

در این مقاله سعی شده است علاوه بر معرفی اجمالی تخت فولاد اصفهان، اشاره ای به دیگر قبرستان های این شهر داشته باشیم که به دو قسمت کلی تقسیم می شوند: قبرستان هایی که از بین رفته اند، و قبرستان هایی که تغییر کاربری داده اند

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛به نقل ازندای اصفهان–پوریا استکی/ براساس گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) در سال ۲۰۱۶ بخش سفر و گردشگری رتبه چهارم مشارکت اقتصادی و اشتغال را در جهان به خود اختصاص داده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به همین دلیل جوامع میزبان از هر امکاناتی در جهت جذب گردشگر استفاده خواهند کرد و هرمکانی که بتواند گردشگر را جذب خود کند و از طریق این امر، درآمدی نصیب جامعه میزبان گردد مورد برنامه ریزی و احیاء قرار می گیرد.

یکی از همین مکانهایی که با توسعه گردشگری مورد بهره برداری قرار گرفته است، قبرستان ها و آرامگاه های مهم است که در کشورهای مختلف به آن اهمیت داده می شود.

گورستان پرلاشز پاریس، گورستان سیسیل در ایتالیا، گورستان زیرزمینی در فرانسه، قبرستان بقیع در مدینه، قبرستان وادی السلام در نجف و قبرستان تخت فولاد اصفهان در ایران نمونه ای از این نوع گردشگری هستند.

علاوه بر این بسیاری از کشورها آرامگاه هایی در شهرهای خود داشته اند که اکنون یا به مرور زمان از بین رفته یا تغییر کاربری داده اند که اطلاع دادن از این مکان ها و حتی تبلیغ صحیح در شناسایی این مکان ها می تواند در نوع خود برای گردشگران جالب باشد.

بازدید از آرامستان ها را می توان نوعی از گردشگری فرهنگی دانست که بسته به هدف بازدیدکننده یا اشخاص مدفون شده، در دل خود انواع دیگری از گردشگری مانند گردشگری سیاه، گردشگری مذهبی زیارتی، گردشگری ادبی و گردشگری میراث را می پرورانند.

اگرچه زیارت از قبور قدمتی بسیار دارد اما شکل مدرن این نوع از گردشگری از اوایل قرن نوزدهم از زمانی آغاز شد که قبرستان پرلاشز در پاریس به یک مقصد مد روز و شیک برای زنده ها و همچنین مرده ها درآمد.

هر چه برتعداد کتاب های راهنمای تهیه شده براساس سلیقه جوانان که آرامستان ها را به عنوان مکان های جذاب شهری نشان می داد افزوده شد، شهرهای بیشتری نسبت به توسعه گردشگری بازدید از آرامستان به عنوان بخشی از جاذبه های گردشگری خود اشتیاق نشان می دادند. (منبع سایت آژانس مسافرتی آشنا پرواز ایرانیان)

به همین دلیل جوامع میزبان، مسئولیت این امور را به نهادهای دولتی یا NGO ها داده اند.

دین مبین اسلام برای مردگان ارزش و احترام خاصی قایل گردیده است به طوری که ارزش مردگان را برابر با افراد زنده می داند و حتی در فقه قاعده ای تحت عنوان «حرمه المیت کحرمه‌ الحیّ» وجود دارد. همانگونه که در دین اسلام به عمل برخاستن در مقابل افراد زنده سفارش شده است همین عمل نیز برای مردگان و عبور از جایی که مردگان در آن دفن هستند سفارش شده است.

تخت فولاد اصفهان

در شهر اصفهان، وجود آرامستان تخت فولاد، رنگ و بوی دیگری به این شهر داده است و اصفهان به خوبی توانسته است در جذب گردشگران موفق عمل کند. شهرداری اصفهان با تاسیس مجموعه فرهنگی مذهبی تخت فولاد و فعالیت های تخصصی گردشگری در این زمینه ایفای نقش می کند.

برگزاری دورهای آشنایی با تخت فولاد و استفاده از اساتید مطرح دانشگاهی، خود گواه بر شروع یک حرکت فرهنگی در جهت معرفی این بنای عظیم توسط شهرداری است.

روزگاری در اصفهان مفاخیر علمی و دینی زیادی می زیستند، از بابا رکن الدین تا آغاباشی و خوانساری ها، میرفندرسکی و… در سفرنامه های مختلف این موضوع به خوبی اشاره شده است.

اصفهان را در آن زمان می توان یک مرکز دانشگاهی و قطب علمی کشور نامید. شهری که مفاخر علمی فراوانی در آن می زیستند. هرکسی جویای علم و دانش بود اصفهان را انتخاب می کرد. وجود مدارس متعدد در این شهر، اصفهان را شبیه یک دانشگاه علمی کرده بود.

تخت فولاد اصفهان را می توان سندی مستند بر علمی بودن شهر اصفهان دانست. وجود عالمان و عارفان مدفون در تخت فولاد، عظمتی برای شهر ایجاد کرده که قبرستان تخت فولاد پس از قبرستان بقیع و قبرستان دارالسلام در نجف اشرف، سومین قبرستان بزرگ جهان شیعه نامیده می شود.

گورستان تخت فولاد نیز یکی از گورستان های اصفهان بوده که از زمان دفن بابارکن الدین شیرازی عارف مشهور عصر ایلخانی اهمیت ویژه می یابد و در زمان صفویه به گورستان عمومی شهر تبدیل می شود. (نیلفروشان، ۱۳۸۴،۱)

قدمت و اهمیت این گورستان در بخشی از آن به نام لسان الارض آن چنان که از شواهد بر می آید با خلقت آسمان و زمین آغاز می شود. همچنین وجود قبر یوشع نبی از انبیاء بنی اسرائیل در حدود ۲۰۰۰ سال پیش، بر سابقه تاریخی این منطقه می افزاید. (نیلفروشان، ۱۳۸۴،۳)

درباب اهمیت تخت فولاد همین مطلب کافی است که بیش از چندین جلد پیرامون این قبرستان تالیف و به چاپ رسیده شده و این بنای مهم توسط مجموعه فرهنگی مذهبی تخت فولاد وابسته به شهرداری اصفهان به یکی از مراکز توریستی و جذب گردشگر تبدیل شده است.

گورستان تخت فولاد به مساحت تقریبی ۷۵ هکتار در حاشیه جنوبی زاینده رود واقع شده است. از این گورستان در کتب تاریخی به نامهای لسان الارض، بابارکن الدین و تخت فولاد یاد شده است. (عقیلی، ۱۳۸۵،۱۷)

وجه تسمیه

دکتر سید احمد عقیلی در کتاب تخت فولاد اصفهان، وجه تسمیه تخت فولاد را این گونه نوشته است:

«وجود عبادتگاه و قبر بابافولاد حلوایی (امروز در مرکز مخابرات خیابان فیض امروزی است) و سنگ قبر این عالم یکی از مهمترین علل نامگذاری این قبرستان به تخت فولاد ذکر شده است. (عقیلی، ۱۳۸۵،۱۷)

البته این نکته را باید توجه داشت همانطور که در متن بالا اشاره شد یکی از علل نامگذاری تخت فولاد این بوده است و نامهای مختلف و علت های مختلف هم داشته است. که در این مقاله بیش از این نیاز نیست و در مقاله ای جداگانه به آن اشاره می گردد.

در ادوار تاریخ

این سرزمین در طول زمان یکی از متبرک ترین و مقدس ترین مزارات جهان اسلام در ادوار گوناگون تاریخی بوده است و ازجهات معنوی مورد توجه علما و مردم بوده و هست.

اصفهان از گذشته های دور آغوش خود را برای حضور دانشمندان از اقصی نقاط جهان باز کرده بود به همین دلیل دانشمندان بسیاری به این شهر علم دوست می آمدند.

همچنین اصفهان در دوره های مختلف پایتخت ایران بوده است به همین دلیل قبرستان های بسیاری در شهر اصفهان وجود داشت.

از گذشته های دور، هر محله از محلات شهر اصفهان، خارج از فضای مسکونی خود، گورستانی داشته و ساکنان محل مردگان خود را در آن دفن می کردند. (نیلفروشان، ۱۳۸۴،۱)

در این مقاله سعی شده است علاوه بر معرفی اجمالی تخت فولاد اصفهان، اشاره ای به دیگر قبرستان های این شهر داشته باشیم که به دو قسمت کلی تقسیم می شوند:

الف:قبرستان هایی که از بین رفته اند.

ب:قبرستان هایی که تغییر کاربری داده اند.

البته در تقسیم بندی دیگر می توان قبرستان های شخصی را هم نام برد که در این مقاله به آن اشاره ای نشده است.

مرحوم مصلح الدین مهدوی که تحقیق و پژوهش های بسیاری درباره تخت فولاد و مدفونین در آن انجام داده است و محققان امروز تخت فولاد بیشترین آثار پژوهشی خود را مدیون تلاشهای این شخص بزرگ هستند، در کتاب دانشمندان و بزرگان اصفهان جلد اول اسامی قبرستان های شهر اصفهان را آورده است.

اول: قبرستان هایی که از بین رفته است و آنها عبارتند از:

۱–قبرستان آب بخشان، از قدیمی ترین و معظم ترین مقابر اصفهان که از حدود قرن سوم تا اوایل قرن ۱۴ هجری مورد نظر و توجه بوده، و در قدیم آن را مقبره مردبان می گفته اند، و اکنون آنجا را میدان پهلوی می نامند {نام فعلی آن شهدا است} و از آثار آن فقط بقعه شیخ ابومسعود رازی و قبر میرزا ابراهیم جوهری باقی است. تا سال ۱۳۵۴ قسمتی از آن باقی بود، و اداره بهداشت، و دبستان تبریزی، و هنرستان دختران در قسمتی از آن ایجاد شده است.

۲-قبرستان آسیاب چهار سنگ، در نزدیکی خواجوی قدیم، مقبره یهودیان بوده و اکنون به کلی از بین رفته است.

۳–قبرستان احمد آباد معروف به گلستانه، در عهد صفویه دارای اهمیت بوده، در قسمت شمالی خیابان حافظ جنب چشمه پاقلعه قرار داشته، و تا ۱۳۵۰ قسمتی از آن باقی بود، و اکنون عموم آن خانه و باغ شده، و ساختمان شیرخوارگاه در قسمتی از اراضی آنجا ایجاد گشته است.

در تاریخ نایین گوید: شیخ العراقین آنجا را خراب و متصرف شد.

۴–قبرستان باغ جلفا، جنب چهارسو مقصود، محل فعلی دبیرستان و دبستان مریم بیگم.

۵–قبرستان باغ سهیل و شیر سبز، در حوالی طوقچی، مقبره جماعتی از سادات گلستانه بوده و باقیمانده آن در سال های اخیر به صورت مسجد در آمد.

۶–مقبره بکتاش، حوالی محله حسن آباد، در حدود هشتاد جریب وسعت داشته و همگی خانه شده است.

۷–قبرستان بیدآباد، از مقابر قدیمی اصفهان می باشد که در حدود یکصد و پنجاه سال قبل به صورت باغ و خانه درآمده و محل آن دنباله جوی بیدآباد حوالی یخچال درکوشک می باشد.

۸–قبرستان پشت مسجد شاه، در قسمت جنوبی مسجد شاه قرار داشته و از یک قرن و نیم قبل، از صورت قبرستانی درآمد، و باغ و ملک و خانه شده است.

۹–قبرستان دربکوشک، از دوره قبل از سلاطین آق قوینلو، و تا ۱۳۵۵ قسمتی از آن در جنوب دروازه آنجا باقی بود که به صورت خانه درآمد، و قسمتی از آن به نام درمانگاه صحت می باشد، و مسجد دربکوشک و مدرسه باقریه که به مدرسه دربکوشک معروف است قسمتی از آن بوده است.

۱۰–قبرستان سنبلستان یا چملان، از مقادیر قدیمی اصفهان به مقبره درب امام متصل بوده و تا سال ۱۳۵۰ باقی بود که آن را تسطیح نموده، و اکنون در آنجا چندین مدرسه و بیمارستان امین می باشد.

۱۱-قبرستان قبله دعا (دوقسمت) در قسمت غربی آب بخشان بوده و مربوط به اواخر عهد صفویه و زمان قاجاریه می باشد، و تا سال ۱۳۷۰ باقی بوده و اکنون دبیرستان نمونه در آنجا ساختمان شده است. (قبلا دعا قبل از صفویه، مصلای اصفهان بوده است)

۱۲–قبرستان جنب مسجد لنبان، که مقبره آل ترکه نیز در آن واقع بوده و از قبرستان های قدیمی اصفهان به شمار می رفته است.

۱۳–قبرستان شیخ یوسف بنا، عارف معروف، واقع در محله قصر منشی.

منشی الممالک به دستور شاه عباس قبرستان نامبرده را تسطیح نموده، و در آن مسجد و مدرسه و حمام و بازارچه و خانه و قصر احداث نمود، و آن را از صورت قبرستان بودن خارج نمود.

دوم: قبرستان هایی که عموما از حالت قبرستان بودن خارج شدهلکن کم و بیش اثری از قبور در آن ظاهر است، و آنها عموما امامزادگان و مقابر خصوصی می باشند. که در این مقاله سعی گردیده است بر اساس جدول، نام قبرستان ها ارائه گردد.

ردیف نام محله شرح کارکرد کنونی ۱ شاهزاده ابراهیم محله مستهلک از مقابر عهد صفوی این اواخر به صورت خانه و باغ در آمد ۲ امامزاده احمد محله حسن آباد ساختمان بقعه از آثار باستانی به شمار می آید در زمان سلاطین صفوی از صورت قبرستانی خارج شده است آثار برخی قبور تا خانه ها مشهود بود مانند منزل مقابل امامزاده که به خانه محتسب الممالک شهرت داشت و اکنون چندین باب خانه گردید ۳ امامزاده اسماعیل محله گلبهار که در قدیم آن را خوشینان می گفتند ۴ مقبره امام جمعه محله خوابجون معروف به سر قبر آقا قبرستان به صورت خانه و دکان درآمده قسمتی از آن به صورت تیمارستان و قسمتی هنرستان حرفه ای است. ۵ امامزاده باقر ع خواجوی فقط بقعه امامزاده باقی مانده است. قبر حکیم و فیلسوف معروف ابن مسکویه در این قبرستان بوده است. ۶ بابارکن الدین به تخت فولاد مشهور است ۷ بابا علمدار محله الیادران (الیاران) دبستان اشراق در قسمتی از اراضی آن ساختمان شد. ۸ بابا قاسم جنب محله طوقچی ساختمان بقعه از آثار باستانی اصفهان ۹ بابانوش، از متفراعات قبرستان چملان محله دروازه نو از مقابر عهد صفویه است ۱۰ باغ درویش عباس بهشتیان از وجود این قبرستان خبر داده است ۱۱ مقبره جنب تکیه ظلمات چهارراه کرمانی ۱۲ تخت فولاد ۱۳ جعفریه مقابل امامزاده اسماعیل خ هاتف آثار باستانی ۱۴ مقبره سید حجت الاسلام جنب مسجد سید ۱۵ مقبره سید حسن مدرس جنب مدرسه رحیم خان ۱۶ مقبره خواجه میر حسن مقابل مسجد مصری از مقابر قرن نهم هجری ۱۷ مقبره خواجه نظام الملک طوسی محله دارالبطیخ احمد آباد اصفهان ۱۸ مقبره درب امام متفرعات قبرستان چملان دارای صحن های متععد و بارگاه ۱۹ امامزاده دوقلی خیابان شاه عباس در محله خواجو از مقادیر عهد صفوی ۲۰ امامزاده شاه زید اراضی بافجون در قسمت شرقی خیابان بزرگمهر تا کنون قسمتی از آن باقی است که آن هم از بین رفت و فقط امامزاده باقی مانده است ۲۱ مقبره سادات جنب مسجد حکیم محله جورجیر ظاهرا اصل مقبره مربوط به عهد صفوی است ۲۲ مقبره ستی فاطمه قسمت شمالی محله چهارسو شیرازی در عهد سلاطین آق قویونلو و بالاخص در عهد صفویه ساختمان بیمارستان صد خوابی و پرورشگاه در قسمتی از اراضی واقع شده است ۲۳ مقبره سه تنان جنب مسجد آقا نور محله باب الدشت اکنون اینجا را دردشت می نامند ۲۴ مقبره امامزاده شوری (عبدا…) محله دردشت ۲۵ مقبره صاحب بن عباد معروف به سرشاهرضا بقعه و تکیه حافظ ابولقاسم طبرانی طوقچی صورت حسینیه در آمده ۲۶ قبرستان طوقچی گورستان های بسیار بزرگ و قدیمی اصفهان متعلق به حنفیان بوده ساختمان دبستان و دبیرستان هاتف و فقط مقبره امامزاده ابراهیم منصوب به حضرت موسی بن جعفر و بقعه علی بن سهل صوفی و عارف مانده ۲۷ مقبره شاه سید علی محله خواجوی قدیم مقابر عهد صفوی دبستان شیخ بهایی در قسمتی از این قبرستان باقی مانده ۲۸ مقبره جنب مسجد قطبیه خیابان شاه ۲۹ مقبره حاجی کلباسی جنب مسجد حکیم دارای بقعه و تکیه از مقابر عهد قاجاریه ۳۰ مقبره علامه مجلسی معروف به سر قبر آخوند جنب مسجد جامع ۳۱ مقبره امامزاده موسی اول جوزدان خیابان دروازه تهران ۳۲ قبرستان شاه میرحمزه قسمت شرقی خیابان سروش گورستان های وسیع عهد سلاجقه سال های اخیر مردم آنجا را تسطیح نموده و در اول به صورت ملک مزروعی و حالیه به صورت خانه و مغازه شده، ساختمان امامزاده به همت اوقاف تعمیر شده ۳۳ هارون و ولایت میدان کهنه در عهد صفویه رونق داشته است

منابع:

– عقیلی، سید احمد، تخت فولاد اصفهان، ۱۳۸۵ انتشارات کانون پژوهش اصفهان

– مهدوی، مصلح الدین، دانشمندان و بزرگان اصفهان، جلد اول، تحقیق و تصحیح و اضافات رحیم قاسمی محمد رضا نیلفروشان، انتشارات گلدسته

– نیلفروشان، محمدرضا، تربت پاک معرفی تخت فولاد اصفهان، چاپ اول، زمستان ۸۴، انتشارات گلدسته

– سایت آژانس مسافرتی آشنا پرواز ایرانیان

انتهای پیام/

منبع: دانا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۳۴۰۴۰۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رسمی؛ اعلام برنامه هفته های 27، 28، 29 و 30 لیگ برتر

برنامه هفته های پایانی لیگ برتر اعلام شد.

طرفداری | سازمان لیگ فوتبال، زمان پایان مسابقات لیگ برتر در فصل بیست و سوم را اعلام کرد.

به نقل از سایت سازمان لیگ، برنامه مسابقات به شرح زیر است:

هفته بیست و هفتم؛ بزرگداشت آغاز دهه کرامت و ولادت حضرت معصومه (س) و روز دختران

شنبه ۲۲ اردیبهشت

شمس آذر قزوین- ملوان بندر انزلی- ساعت ۱۷:۱۵- ورزشگاه سردار آزادگان قزوین
مس رفسنجان - فولاد مبارکه سپاهان اصفهان- ساعت ۱۷:۵۰- ورزشگاه شهدای مس رفسنجان
هوادار تهران - پرسپولیس- ساعت ۱۸:۲۰- ورزشگاه پاس قوامین تهران
آلومینیوم اراک - صنعت نفت آبادان- ساعت ۱۸:۳۰- ورزشگاه امام خمینی (ره) اراک
تراکتور تبریز - گل گهر سیرجان- ساعت ۱۸:۵۰- ورزشگاه یادگار امام تبریز

دوشنبه ۲۴ اردیبهشت

ذوب آهن اصفهان- پیکان تهران- ساعت ۱۸:۱۵- ورزشگاه فولاد شهر فولاد شهر
استقلال خوزستان- نساجی مازندران- ساعت ۱۹:۳۰- ورزشگاه غدیر اهواز
استقلال - فولاد خوزستان- ساعت ۱۹:۳۰- ورزشگاه آزادی تهران

هفته بیست و هشتم؛ گرامیداشت سالروز فتح خرمشهر، روز مقاومت، ایثار و پیروزی روز دزفول

سه شنبه اول خرداد

پیکان تهران - تراکتور تبریز- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه پاس قوامین تهران
ملوان بندر انزلی- مس رفسنجان- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه تختی انزلی
فولاد مبارکه سپاهان اصفهان - هوادار تهران- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه نقش جهان اصفهان
گل گهر سیرجان - آلومینیوم اراک- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه شهید سلیمانی سیرجان
صنعت نفت آبادان -شمس آذر قزوین- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه تختی آبادان
فولاد خوزستان- ذوب آهن اصفهان - ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه شهدای فولاد اهواز
نساجی مازندران - استقلال - ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه شهید وطنی قائمشهر
پرسپولیس- استقلال خوزستان- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه آزادی تهران

هفته بیست و نهم؛ صرفه جویی در مصرف آب

یکشنبه ۶ خرداد

فولادخوزستان- پیکان تهران- ساعت ۲۰- ورزشگاه شهدای فولاد اهواز
استقلال - گل گهر سیرجان- ساعت ۲۰- ورزشگاه آزادی تهران
هوادار تهران -نساجی مازندران- ساعت ۲۰- ورزشگاه پاس قوامین تهران
آلومینیوم اراک - فولاد مبارکه سپاهان اصفهان - ساعت ۲۰- ورزشگاه امام خمینی (ره) اراک
شمس اذر قزوین-پرسپولیس - ساعت ۲۰- ورزشگاه سردار آزادگان قزوین
مس رفسنجان-استقلال خوزستان- ساعت ۲۰- ورزشگاه شهدای مس رفسنجان
تراکتور تبریز-ملوان بندر انزلی - ساعت ۲۰- ورزشگاه یادگار امام تبریز
ذوب آهن اصفهان- صنعت نفت آبادان- ساعت ۲۰- ورزشگاه فولاد شهر فولاد شهر

هفته سی ام؛ روز جهانی بدون دخانیات و مبارزه با مواد مخدر

جمعه ۱۱ خرداد

پیکان تهران- استقلال- ساعت ۲۰- ورزشگاه پاس قوامین تهران
استقلال خوزستان- هوادار تهران- ساعت ۲۰- ورزشگاه غدیر اهواز
ملوان بندر انزلی- آلومینیوم اراک - ساعت ۲۰- ورزشگاه تختی انزلی
صنعت نفت آبادان - تراکتور تبریز- ساعت ۲۰- ورزشگاه تختی آبادان
گل گهر سیرجان- ذوب آهن اصفهان- ساعت ۲۰- ورزشگاه شهید سلیمانی سیرجان
فولاد مبارکه سپاهان اصفهان – شمس آذر قزوین- ساعت ۲۰- ورزشگاه نقش جهان اصفهان
پرسپولیس - مس رفسنجان- ساعت ۲۰- ورزشگاه آزادی تهران
نساجی مازندران - فولاد خوزستان - ساعت ۲۰- ورزشگاه شهید وطنی قائمشهر

از دست ندهید ????????????????????????

عبدالکریم حسن هم نامش را تغییر داد اعتراض سرمربی چلسی: VAR به فوتبال ضرر زده است آقای الگری سال بعد هم در تیم ما بمان! درگیری صلاح با کلوپ: ساکت شو!