به نقل از «جهان نيوز»

غروب زودهنگام رؤياهاي «كاك مسعود»

تاریخ انتشار: ۱۳ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۴۲۰۵۳۶

به گزارش جهان نيوز؛ مسعود بارزاني پس از 12سال تكيه زدن بر مسند رياست اقليم كردستان، زماني كه تصور مي‌كرد زمان براي تحقق رؤياي جدايي كردها فراهم شده، با اشتباه محاسباتي كه در همه‌پرسي جدايي از عراق مرتكب شد، علاوه بر اينكه رؤياهاي ديرينه‌اش بر باد رفت، با بزرگ‌ترين قمار سياسي، رياست خود را نيز از دست داد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

  زماني كه مسعود بارزاني، رئيس اقليم كردستان در رؤياي برگزاري همه‌پرسي جدايي كردستان از عراق بود و به رغم هشدارهاي جهاني همچنان بر اين مسئله اصرار داشت، شايد تصور نمي‌كرد كه در مدت كمتر از يك ماه همه چيز به ضررش تمام ‌شود. بارزاني كه در سوداي تحقق آرزوي پدرش براي تأسيس دولت كرد بود، وارد بازي خطرناكي شد كه نه تنها جدايي كردستان عملي نشد، بلكه داشته‌هاي قبلي خود را نيز از دست داد و شكست ديگري در كارنامه اين رهبر كرد ثبت شد.  بارزاني و نيروهاي پيشمرگه در دوران اشغالگري داعش با استفاده از فرصت به دست آمده برخي مناطق عراق را  به تصرف خود درآوردند و به رغم هشدارهاي دولت مركزي از تحويل آنها به بغداد خودداري كردند تا با جدايي كردستان در دوران پساداعش و ضميمه كردن مناطق نفت‌خيز به اقليم، قلمرو كردستان را توسعه دهند، اما چند هفته پس از برگزاري رفراندوم جدايي، نيروهاي عراقي در عمليات ضربتي توانستند اين مناطق را كه براي كردها اهميت ويژه‌اي داشت، پس بگيرند.  اين پايان كار نبود و شرايط بدتر از آن چيزي كه بارزاني فكر مي‌كرد، پيش رفت و علاوه بر فشارهاي منطقه‌اي و بين‌المللي، او در داخل اقليم نيز با چالش‌هاي زيادي روبه‌رو شد كه ادامه كار را سخت‌تر كرد. اينكه چرا كردها به رغم پيروزي نسبي در همه‌پرسي نتوانستند به رؤياي صد ساله خود دست پيدا كنند را بايد در عوامل زير جست‌وجو كرد:    مخالفت ظاهری قدرت‌هاي بزرگ  زماني كه بارزاني روي همه‌پرسي جدايي از عراق پافشاري مي‌كرد برخي گمانه زني‌ها حاكي از اين بود كه كردها به حمايت بين‌المللي به ويژه امريكا پس از جدايي از عراق دلگرم هستند و شايد با اكثريت قاطع رأي كردها، جامعه بين‌المللي مجبور خواهد شد اين مسئله را بپذيرد و روي اين تصور اشتباه بود كه بارزاني وارد يك بازي شد كه از همان ابتدا محكوم به شكست بود. هر چند سناريوي تجزيه عراق و جدايي كردستان اولين بار توسط جو بايدن، سناتور وقت امريكا در سال 2007 مطرح شد،اما در زمان برگزاري همه‌پرسي كردها، مقامات امريكايي حداقل در ظاهر مخالف چنين سياستي بودند. هر چند برخي تصور مي‌كردند با حمايت رژيم صهيونيستي و برخي سناتورهاي برجسته امريكا از مواضع كردها، احتمالاً واشنگتن به كردها چراغ سبز نشان داده است،اما مقامات امريكايي در محاسبات خود و در راستاي منافع منطقه‌اي در دوران پسا داعش و افزايش نفوذشان در عراق ناچار طرف بغداد را گرفتند. اين حدس و گمان وجود دارد كه امريكايي‌ها براي مقابله با نفوذ ايران سعي دارند به بغداد نزديك شوند و در اين ميان از حمايت كردها براي دست يافتن به معامله‌اي بزرگ دست كشيدند.  مخالفت امريكا و اروپا و حتي روسيه با جدايي كردستان، ادامه راه را براي كردها دشوار كرد و بارزاني به بن بستي دچار شد كه همه چراغ‌هاي پيش‌روي خود را خاموش مي‌ديد. ناگفته پيداست كه در نظم كنوني بين‌المللي تأسيس يك دولت جديد به شناسايي نياز دارد و بايد از سوي قدرت‌هاي جهاني به رسميت شناخته شود تا بتواند به عنوان هويت مستقل اعلام موجوديت كند،اما در مورد كردستان اينگونه نشد. حتي رژيم صهيونيستي كه پيش از برگزاري همه‌پرسي حامي اصلي جدايي كردستان بود، پس از مخالفت‌هاي جهاني سكوت اختيار كرد و از موضع‌گيري رسمي در حمايت از كردستان، خودداري كرد، بنابراين يكي از نقاط ضعف اين طرح آن بود كه نتوانست نظر مساعد هيچ يك از قدرت‌هاي جهاني را جلب كند و پروژه كردستان بزرگ منتفي شد يا به قول حيدرالعبادي، نخست‌وزير عراق به تاريخ پيوست.     مخالفت قدرت‌هاي منطقه  مهم‌ترين اقدامي كه سبب شكست پروژه كردستان شد مخالفت همه جانبه تركيه و ايران بود كه با جديت در مقابل سناريوي تجزيه‌طلبانه كردها صف آرايي كردند و چه بسا در صورت ادامه اصرار اقليم، به مداخله نظامي نيز كشيده مي‌شد. بستن مرزهاي تركيه و ايران به روي اقليم و تسلط بر شاهرگ منابع نفتي اين منطقه، چنان سريع انجام شد كه بارزاني در تصميم‌گيري درست درمانده شد. او زماني كه واكنش جدي كشورهاي منطقه را مشاهده كرد، به ناچار با مذاكرات سياسي و تعليق همه‌پرسي موافقت كرد. تركيه كه پيش از اين به خاطر معاملات نفتي روابط نزديكي با كردستان داشت و با توجه به اينكه شاهرگ اقتصادي اقليم را به دليل عبور خطوط لوله نفت در اختيار داشت، نگران سرايت جدايي‌طلبي در مرزهاي جنوبي خود موضع خصمانه‌اي عليه كردها گرفت تا آنها را از اين اقدام منصرف كند.      اطمينان به پيروزي مقابل عراق  يكي از دلايلي كه به شكست پروژه كردستان منجر شد، محاسبات اشتباه بارزاني از واكنش دولت مركزي عراق بود. بارزاني كه نسبت به قدرت نيروهاي تحت حمايتش اطمينان زيادي داشت، تصور مي‌كرد كه بغداد در مقابله با كردها دست به عصا عمل خواهد كرد و از ترس شكست در مقابل پيشمرگه‌‌ها وارد نبرد با كردها نخواهد شد، اما تحولات ميداني آنگونه كه بارزاني فكر مي‌كرد، نبود و نيروهاي عراقي در عملياتي گسترده كه حاصل بيش از دو سال تجربه رويارويي با داعش بود، با كمترين تلفات توانستند مناطق تحت كنترل كردها را باز پس بگيرند. از دست دادن مناطق نفت‌خيز كركوك كه مي‌توانست كردستان را در صورت جدايي از عراق از لحاظ اقتصادي تأمين كند، اكنون در دست دولت مركزي بود و همين مسئله بود كه پس از آزادي كركوك، بارزاني تعليق همه‌پرسي براي ازسرگيري مذاكرات با بغداد را اعلام كرد. از طرفي، بارزاني احتمال مي‌داد در صورت حمله عراقي‌ها به كركوك، احتمالاً امريكايي‌ها مخالفت كنند،اما واشنگتن در بحران كركوك، موضع بي‌طرفانه گرفت و كردها را در مقابل بغداد تنها گذاشت.       اختلاف نظرهاي داخلي  هرچند بارزاني از ماه‌ها پيش مخالفت‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي را به جان خريده بود و از اين مسئله آگاه بود، اما چيزي كه وي انتظار آن را نداشت اختلاف نظر در درون احزاب كردستان بود كه در بحبوحه همه‌پرسي تشديد شد. او كه به قول خودش براي خدمت به همه كردها تلاش مي‌كرد، احتمال نمي‌داد نخبگان و رهبران كرد مقابلش صف آرايي كنند و زماني كه به حمايت آنها نياز داشت، به او ضربه بزنند. ظاهراً بارزاني موضع كردها را به خوبي نسنجيده بود و همين تصور اشتباه، هزينه‌هاي زيادي را براي او به همراه داشت و اولين مهره‌هايي كه بارزاني روي صفحه شطرنج سياسي حركت مي‌داد، از همان ابتدا به شكست منجر بود.      ارزيابي در مجموع، مي‌توان گفت كه بارزاني بدون توجه به فشارهاي ديپلماتيك براي تعويق همه‌پرسي جدايي كردستان و اشتباه محاسباتي درباره اوضاع داخلي و بين‌المللي، بزرگ‌ترين قمار سياسي خود را انجام داد كه علاوه بر عقب‌نشيني از جدايي‌طلبي، بسياري از مناطق تحت كنترل اقليم را به نيروهاي عراقي واگذار كرد. محاصره شدن از سوي كشورهاي همسايه و قطع صادرات نفتي به خارج عملاً كردها را در شرايط بدي قرار داد و الان موقعيت اربيل در مذاكرات سياسي با بغداد نسبت به گذشته تضعيف شده است كه حتي امكان دارد در گفت‌وگوهاي آينده از برخي امتيازات سياسي خود نيز عقب‌نشيني كند. از سويي، كردها بدون وحدت، انسجام و حل اختلافات خانوادگي نمي‌توانند رؤياي كشور كردستان را عملي كنند، بنابراين به نظر مي‌رسد محاسبات اشتباه بارزاني، رؤياي تأسيس دولت كردستان را نقش بر آب كردند و اكنون با افول رؤياي كردها، راه سختي پيش‌روي آنها گشوده شده است كه به گفته بارزاني فقط كوه‌ها ياور كردستان هستند.   منبع: روزنامه جوان

منبع: جهان نيوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jahannews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جهان نيوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۴۲۰۵۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تحلیل مسعود نیلی از شرایط اقتصادی ایران در ۱۰ سال آینده

دکتر مسعود نیلی با بیان اینکه با وجود رشد بالای اقتصاد در سه سال گذشته، سرمایه گذاری رشد بسیار ناچیزی داشته است، تصریح کرد ۱۰ سال آینده ما با امروز بسیار متفاوت خواهد بود. ممکن است که در شرایط بسیار نامناسبی قرار بگیریم و رشد اقتصادی در محدوده ۲ تا ۳ درصدی تا پایان این دهه خوش‌بینانه است.

به گزارش جماران، دکتر مسعود نیلی در مقاله مشترکی که با دکتر یاسر ملایی منتشر کرده، آورده است: پرنوسان‌ترین بازه زمانی رشد اقتصادی، دهه ۶۰ بوده است و بعد از آن، بازه‌ای که اکنون در آن قرار داریم. از لحاظ تورم نیز، پرنوسان‌ترین بازه‌ای که تابه حال تجربه کرده ایم، ۱۰ سال گذشته بوده است. به لحاظ رکورد تورم هم بالاترین تورمی که تجربه کرده ایم در همین سال‌های اخیر، به طور مشخص از سال ۱۳۹۷ به بعد، بوده است.

وی افزود: از سال ۱۳۹۹ به بعد، ما رشد اقتصادی باثبات بالای ۴ درصد را تجربه کرده ایم. این موضوع برای ما این سوال را پیش می‌آورد که آیا واقعا با یک تحول ساختاری از نظر رشد اقتصادی مواجه بوده ایم و وارد یک دوره رشد باثبات شده ایم؟ به خصوص اینکه در شرایط کرونا در همه جا رشد منفی بوده، اما به عنوان پدیده ا‌ی عجیب، اقتصاد ایران وضعیت خوبی داشته است. نه تنها تحریم، کرونا و کاهش قیمت نفت بر اقتصاد ما اثر نکرده، بلکه اقتصاد وضعیت بهتری هم پیدا کرده است. گویی در شرایطی که بر روی واکسن کرونا کار می‌شد که به مردم تزریق شود، ما واکسنی برای اقتصاد فراهم کرده بوده ایم! اگر بخواهیم راجع به آینده رشد اقتصادی کشورمان فکری بکنیم باید بتوانیم این پدیده را تحلیل کنیم و اگر در تحلیل این پدیده خطایی داشته باشیم، نتیجه گیری‌های ما در مورد آینده هم با خطا مواجه خواهد شد.

این اقتصاددان با بیان اینکه چه در اقتصاد ایران و چه در اقتصاد‌های دیگر، دو دسته سازوکار وجود دارد که تغییرات تولید ناخالص داخلی را رقم می‌زند، توضیح داد: یک دسته سازوکار‌های بلندمدت هستند که رشد اقتصادی پایدار را ایجاد می‌کنند؛ و دسته دیگر سازوکار‌های کوتاه مدت هستند که نتیجه نوسان‌هایی هستند که از شوک‌ها ایجاد می‌شوند. اینکه شوک‌های اقتصادی به چه صورت انتقال پیدا کنند و مستهلک شوند، نوسانات کوتاه مدت را تشکیل می‌دهد.

نیلی ادامه داد: اگر بخواهیم مشاهده اولیه مان را دقیقتر کنیم و به آن پاسخ دهیم، باید بدانیم که رشد اقتصادی سه سال اخیر ما محصول سازوکار‌های بلند‌مدت اقتصاد است یا سازوکار‌های کوتاه‌مدت. سازوکار‌های بلندمدت رشد اقتصادی در ایران عمدتا با محوریت سرمایه گذاری رخ می‌دهد. سرمایه گذاری بر رشد موجودی سرمایه اثر می‌گذارد و موجودی سرمایه به عنوان یک نهاده مسلط تولید، تولید ناخالص داخلی را ایجاد می‌کند. بخشی از آن تولید دوباره تبدیل به سرمایه گذاری می‌شود و این موضوع یک چرخه‌ای را فعال می‌کند. البته آن چیزی که عمدتا در دنیا رشد اقتصادی پایدار را فراهم می‌کند، تکنولوژی است، اما از آنجا که تکنولوژی و به‌طور کلی، بهره وری نقش ناچیزی در رشد اقتصادی ایران دارد، روی آن تاکید نکرده ایم.

بهره وری سرمایه در ایران پایین است

این استاد اقتصاد با بیان اینکه میانگین نسبت موجودی سرمایه به تولید ایران از سال ۱۳۶۹ تا ۱۴۰۰ هم در کشور ما و هم در کشور‌های دیگر، حول یک خط افقی نوسان می‌کند، گفت: آن چیزی که ما را از بقیه کشور‌ها متمایز می‌کند زیاد بودن این نسبت است که نشان دهنده بهره وری پایین سرمایه است. این نسبت در ایران در اطراف ۳.۷ نوسان می‌کند، اما در کشور‌های دیگر در حدود ۲.۷ تا ۳ است. این موضوع نشان می‌دهد که سرمایه گذاری در ایران به تولید متناسب با خودش ختم نمی‌شود.

رشد موجودی سرمایه تعیین کننده رشد بلندمدت اقتصاد ایران است

نیلی در این مقاله که بخشی از آن هم در نشست بررسی چشم انداز اقتصاد ایران در موسسه آکادمی دانایان ارائه شد، با بیان اینکه در اقتصاد ایران هر چقدر موجودی سرمایه رشد کند، تولید داخلی هم رشد می‌کند، توضیح داد: در نتیجه اگر بخواهیم چشم‌اندازی از رشد داشته باشیم باید بدانیم که رشد موجودی سرمایه به چه صورتی است. رشد موجودی سرمایه با تولید همبستگی بالایی دارد و در نتیجه رشد بلندمدت ایران حاصل رشد در موجودی سرمایه است. پس تا اینجا می‌توانیم نتیجه بگیریم که رشد موجودی سرمایه تعیین کننده رشد بلندمدت اقتصاد ایران است.

این اقتصاددان ضمن تشریح نوسانات کوتاه مدت تولید ناخالص داخلی در ایران، گفت: عمده نوسانات تولید ناخالص داخلی کل و تولید بدون نفت، دارای همبستگی بالا با نوسانات درآمد‌های ارزی نفتی است. یک جمع‌بندی اولیه به ما نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در بلندمدت با رشد موجودی سرمایه رشد می‌کند و افت وخیز‌های کوتاه‌مدت آن، به وسیله نوسانات درآمد‌های ارزی حاصل از صادرات نفت رقم زده می‌شود.

ارزش افزوده بخش نفت نسبت به پایان سال ۹۸ بیش از ۳۲.۸ درصد رشد داشته

بیشترین رشد نسبت به بقیه بخش‌ها

این استاد اقتصاد ادامه داد: تولید ناخالص داخلی ما نسبت به سال ۱۳۹۸ در مجموع، ۱۳ درصد رشد کرده است. ما می‌خواهیم بدانیم که این رشد در نتیجه چه عواملی حاصل شده و آیا می‌تواند برای ما رشد پایدار ایجاد کند یا خیر. ایران کشوری است که نفت در آن نقش زیادی دارد. این نقش شامل اثرات مستقیم و اثرات غیرمستقیم می‌شود. اثر مستقیم این است که اگر تولید نفت افزایش پیدا کند، ارزش افزوده بخش نفت هم به تبع آن افزایش پیدا می‌کند و به اندازه سهمی که این بخش دارد به افزایش تولید ناخالص داخلی کمک می‌کند. ارزش افزوده بخش نفت نسبت به پایان سال ۹۸ بیش از ۳۲.۸ درصد رشد داشته که به طور کاملا واضحی، بیشترین رشد را نسبت به بقیه بخش‌ها داشته است. اما اثرات غیرمستقیم از طریق چند کانال ظاهر می‌شود.

نیلی توضیح داد: افزایش تولید نفت اگر باعث افزایش صادرات شود افزایش درآمد‌های ارزی را در پی دارد. درآمد‌های ارزی نفتی از حاصل‌ضرب دو مقدارِ صادرات و قیمت نفت حاصل می‌شود. قبل از تحریم، عامل اصلی نوسان درآمد‌های ارزی ایران، نوسانات قیمت نفت بوده است. اما بعد از تحریم، مقدار صادرات هم به عامل نوسان‌زای دیگری تبدیل شده است که حاصل‌ضرب این دو عامل باعث افزایش نوسانات بیشتر شده است. برای مثال در سال ۹۷ هم صادرات نفت و هم قیمت نفت کم شده و در مواقعی دیگر هر دوی این متغیر‌ها با هم افزایش پیدا کرده اند؛ بنابراین دو عامل نوسان در اقتصاد ایران اتفاق افتاده است. در سال‌های اخیر به علت اتفاقاتی که در نتیجه حمله روسیه به اوکراین در بازار نفت رخ داده، صادرات نفت ایران نسبتا افزایش پیدا کرده و از ۲۴ میلیارد دلار در سال ۹۹ به بیش از ۵۵ میلیارد دلار رسیده است.

اهمیت افزایش تولید صنعتی و تاثیر آن بر دیگر بخش‌های اقتصاد ایران

وی یادآورشد: وقتی این درآمد‌ها افزایش پیدا می‌کند، به‌طور بالقوه، واردات هم می‌تواند افزایش یابد. اگر به قیمت‌های ثابت ۱۴۰۱ واردات کالا‌های غیرنفتی را ببینیم، رشد قابل توجهی کرده است. این رشد، در واقع، رکوردی در رشد واردات است. افزایش واردات، دسترسی واحد‌های تولیدی عمدتا صنعتی را به قطعات و مواد اولیه افزایش می‌دهد و باعث افزایش ارزش افزوده بخش صنعت می‌شود. به همین دلیل، در سه سال اخیر ما ۲۱.۲ درصد رشد ارزش افزوده بخش صنعت را داشته ایم که عمدتا با محوریت نفت بوده است.

به گفته نیلی؛ هنگامی که تولید صنعتی افزایش پیدا می‌کند، تقاضا برای خرده فروشی، عمده فروشی و حمل‌ونقل و سایر موارد هم افزایش پیدا می‌کنند که این موضوع باعث رشد بخش خدمات می‌شود. به همین دلیل بخش خدمات ایران هم در سه سال اخیر ۱۱.۷ درصد رشد داشته است. ایران رشد ۳۲.۸ درصدی در بخش نفت و رشد ۲۱ درصدی در بخش صنعت داشته است که این موارد باعث رشد در بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و سایر بخش‌ها شده است.

وی اظهارداشت: یک سازوکار غیرمستقیم دیگر، می‌تواند این باشد که درآمد‌های ارزی ایران صرف واردات ماشین آلات و تجهیزات شود که همان سرمایه گذاری است و می‌تواند موجودی سرمایه ایجاد کند که در بلندمدت باعث رشد اقتصادی شود. برای این که ببینیم این اتفاق رخ داده است یا نه باید سمت مصارف تولید را نگاه کنیم تا ببینیم که این ۱۳ درصد افزایش به چه مصرفی رسیده است.

این اقتصاددان با بیان اینکه تولید ناخالص داخلی می‌تواند به چهار حالت مصرف شود؛ مصرف خانوار، مصرف دولت، سرمایه گذاری و تغییر در موجودی انبار را این چهار حالت عنوان کرد و ادامه داد: دولت می‌تواند با مصرف بیشتر، که معادل کالای عمومی است، رفاه را افزایش دهد، اما این عامل در سال‌های اخیر تغییر زیادی نداشته است.

با وجود رشد بالای اقتصاد در سه سال گذشته، سرمایه گذاری رشد بسیار ناچیزی کرده است

نیلی گفت: بخش دیگری می‌تواند تبدیل به سرمایه گذاری شود که با تبدیل به موجودی سرمایه باعث فعال شدن چرخه رشد افتصادی ایران شود. اما علی‌رغم رشد بالای اقتصاد ایران در سه سال گذشته، سرمایه گذاری رشد بسیار ناچیزی کرده است. به صورتی که سرمایه گذاری در سال ۱۴۰۰حدود نصف سرمایه گذاری در سال ۱۳۹۰ بوده است.

افزایش تولید، عمدتا به موجودی انبار اضافه شده است

روند صعودی تغییر در موجودی انبار در اقتصاد ایران، حاکی از ناکارایی‌های زیادی است

این استاد اقتصاد تاکید کرد: اتفاق جالبی که در اقتصاد ایران و طی این سه سال افتاده است این است که افزایش تولید، به‌جز بخشی که به مصرف خانوار‌ها رسیده، عمدتا به موجودی انبار اضافه شده است. ۱۶ تغییر در موجودی انبار ایجاد شده که یا ناشی از کاهش تقاضا از سمت خانوارهاست یا ناشی از عدم قطعیت‌ها و انتظارات تورمی. روند صعودی تغییر در موجودی انبار در اقتصاد ایران، حاکی از ناکارایی‌های زیادی است که آن هم در نتیجه عدم قطعیت‌هایی است که وجود دارد. جمعبندی مصارف هم نشان می‌دهد افزایش موجودی انبار، بیشترین رشد مصارف را با ۵۲.۳ درصد داشته است.

رشد موجودی سرمایه در اقتصاد ایران به صفر رسیده است

وی افزود: اگر دوباره به سازوکار‌های بلندمدت اقتصاد ایران بازگردیم، می‌بینیم که رشد موجودی سرمایه در اقتصاد ایران به صفر رسیده است. یعنی از سال ۱۳۹۶ به بعد، به همان مقداری که در اقتصاد ایران استهلاک داریم سرمایه گذاری انجام شده است؛ بنابراین موجودی سرمایه دیگر در رشد اقتصادی ایران سهمی ندارد.

موجودی سرمایه در صنعت و نفت که برای ما رشد ایجاد می‌کنند، منفی است

با رشد منفی موجودی سرمایه در نفت و صنعت، موتور رشد اقتصادی ما خاموش است

این اقتصاددان با بیان اینکه موجودی سرمایه یک ساختار بخشی دارد و قسمتی از آن در بخش کشاورزی و قسمتی در صنعت و قسمتی در نفت است، خاطرنشان کرد: در این ساختار، آن چیزی که عمدتا برای ما رشد ایجاد می‌کند، موجودی سرمایه در بخش‌های صنعت و نفت است. اگر به موجودی سرمایه در این دو بخش نگاه کنیم، مشاهده می‌کنیم که هر دو شاهد رشد منفی بوده اند. یعنی از سال ۱۳۸۹ به بعد، و ۱۳۹۶ برای بخش صنعت، موجودی سرمایه این دو بخش کوچک و کوچکتر می‌شود و ساختمان‌ها و ماشین‌آلاتی که در قدرت تولید این دو بخش هستند ضعیف‌تر می‌شوند. می‌توان گفت که با رشد منفی موجودی سرمایه در این دو بخش، موتور رشد اقتصادی ما خاموش است و آن چیزی که باعث افزایش موجودی سرمایه می‌شود، سرمایه گذاری در بخش مسکن و خدمات است.

رشد اقتصادی سه سال گذشته، ناشی از عوامل پایدار رشد نبوده

نوسانات کوتاه مدت و شوک‌ها عامل این رشد بوده اند

نیلی تاکید کرد: از مجموع این شواهد می‌توان نتیجه گرفت که رشد اقتصادی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ ناشی از سازوکار‌های بلندمدت و عوامل پایدار رشد اقتصادی نبوده است، بلکه در نتیجه شوک‌ها و نوسانات کوتاه‌مدت ایجاد شده است؛ بنابراین ادامه رشد با ماهیت شرایط فعلی، تنها با ادامه افزایش تولید، صادرات یا افزایش قیمت نفت امکان‌پذیر است. ادامه افزایش صادرات شاید در شرایط تحریم غیرواقعی به نظر برسد و افزایش قیمت نفت هم عاملی خارج از کنترل سیاست‌گذار است.

در برنامه هفتم توسعه، رشد ۸ درصدی در هر سال برای ایران پیش‌بینی شده

نکته بسیار قابل تاملی ا‌ست

وی با بررسی اینکه با فرض نرخ استهلاک برابر ۴/۵ درصد و ثبات نسبت موجودی سرمایه به تولید، اگر بخواهیم به اعداد مختلفی در رشد بلندمدت دست پیدا کنیم باید چه مقدار رشد سرمایه گذاری داشته باشیم، توضیح داد: اگر بخواهیم تا سال ۱۴۱۰ مقدار ۱/۷ درصد رشد اقتصادی داشته باشیم باید رشد ۴/۵ درصدی در سرمایه گذاری ایجاد کنیم؛ که در ۱۰ سال گذشته چنین تجربه‌ای را نداشته ایم. اگر بخواهیم رشد ۴/۳ درصد تولید را تجربه کنیم، باید شاهد رشد ۱۵ درصدی در سرمایه گذاری سالانه باشیم. توجه به این نکته ضروری است که متوسط رشد سرمایه گذاری ما در سال‌های گذشته هیچوقت از ۷/۵ درصد بیشتر نشده که این هم میانگین اعدادی با نوسان بسیار بالا (از ۲۵ درصد تا ۱ درصد) است. برای حالتی که رشد ۵/۸ درصدی در تولید را انتظار داریم، باید رشد ۲۰ درصدی در سرمایه گذاری داشته باشیم. در برنامه هفتم توسعه، رشد ۸ درصدی در هر سال برای ایران پیش‌بینی شده است که نکته بسیار قابل تاملی ا‌ست.

ضرورت توجه به محدودیت‌های انرژی، آب، محیط زیست و ... در برآورد رشد اقتصادی

نیلی تاکید کرد: این تحلیل با محوریت نقش سرمایه گذاری در رشد اقتصادی کشور بود، اما برای این که رشد اقتصادی مناسب بتواند استمرار پیدا کند نیاز به چندین مقوله است. می‌توانستیم این موضوع را از سمت محدودیت‌های انرژی هم بررسی کنیم. برای مثال، در بحث اخیر یک فرض بسیار ساده کننده وجود دارد و آن هم این که برای رشد ۴ درصدی با محدودیت انرژی مواجه نیستیم. همین‌طور می‌توانستیم به محدودیت‌های تامین مالی اشاره کنیم. می‌توانستیم از نگاه محدودیت‌های محیط زیستی و مشکلات منابع آب به این موضوع توجه کنیم. به موارد دیگری هم می‌توانستیم اشاره کنیم از جمله محدودیت‌های سرمایه انسانی، کاهش بهره وری و بی‌ثباتی‌های اقتصاد کلان و تورم بالا.

به نظر نمی‌رسد ایران بتواند رشد بالاتر از ۲ درصد را به راحتی تجربه کند

رشد در محدوده ۲ تا ۳ درصدی تا پایان این دهه خوش‌بینانه است مگر اینکه...

وی با بیان اینکه در کنفرانس اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۳ با آقای خاوری نژاد پیش بینی کردیم که به نظر نمی‌رسد ایران بتواند رشد بالاتر از ۲ درصد را به راحتی تجربه کند که آمار هم حاکی از همین است، یادآورشد: اکنون هم می‌توان نتیجه گرفت که رشد در محدوده ۲ تا ۳ درصدی تا پایان این دهه خوش‌بینانه به‌نظر می‌رسد؛ مگر اینکه تغییرات بزرگی در عواملی که رشد اقتصادی برای ایران ایجاد می‌کنند رخ دهد. مانند دسترسی بیشتر به تکنولوژی، اصلاحاتی در ساختار بودجه و در نظام بانکی، حل مشکلات انرژی و منابع آبی و سایر عوامل.

۱۰ سال آینده ما با امروز بسیار متفاوت خواهد بود

ممکن است که در شرایط بسیار نامناسبی قرار بگیریم

نیلی گفت: معتقدم که با توجه به شرایط خطیری که اکنون در آن قرار داریم، ۱۰ سال آینده ما با امروز بسیار متفاوت خواهد بود. امیدواریم که بسیار بهتر باشد، اما ممکن است که در شرایط بسیار نامناسبی قرار بگیریم.

وی در پایان افزود: اشاره به یک نکته حائز اهمیت است و آن اینکه بخش‌های کوچکی از اقتصاد ایران که عمدتا کسب وکار‌های اینترنتی و کسب‌وکار‌های نوین را شامل می‌شوند، با کیفیتی مناسب و با جذب نیروی انسانی کیفی، در حال رشد هستند. در صورتی که دولت محدودیتی در ادامه فعالیت این کسب‌وکار‌ها ایجاد نکند، ممکن است چراغ امیدی برای آینده کسب‌وکار‌ها در اقتصاد ایران هرچند محدود، روشن شود.