زواياي پنهان زورآزمايي ايران و عربستان
تاریخ انتشار: ۲۳ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۶۱۲۱۵۶
خبرگزاري آريا- پادشاهي محافظه کار سعودي متحد امريکا، ايران را تهديدي عليه خود مي داند و چنين احساسي رقابت بين رياض و تهران را شدت بخشيده است.
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري آريا، روزنامه فيگارو (فرانسه)، در گزارشي به زواياي پنهان جنگ سرد ايران و عربستان سعودي پرداخت.
بحران ناشي از استعفاي سعد حريري، نخست وزير لبنان، تازه ترين تحول رقابت فزاينده بين دو قدرت منطقه اي يعني عربستان سعودي و ايران که صحنه آن لبنان و نيز يمن، عراق و سوريه است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
چرا اين تنش از سرگرفته شد؟
عربستان سعودي، سردمدار وهابيت، و جمهوري اسلامي ايران، شيعه، روابط ديپلماتيک خود را در سال ٢٠١٦ قطع کردند و در مبارزه براي افزايش نفوذ خود از جناح هاي رقيب در لبنان، عراق، سوريه و يمن حمايت مي کنند. از چهارم نوامبر تا کنون با استعفاي سعد حريري، نخست وزير لبنان که از رياض ايران را از طريق حزب الله، جنبش شيعه تحت حمايت تهران، به مداخله در لبنان متهم کرد، تنش دو کشور از سر گرفته شد. زماني که وليعهد سعودي، محمد بن سلمان، با مقصر دانستن تهران در پرتاب موشک شورشيان حوثي يمن به نزديک رياض، ايران را به حمله به کشورش متهم کرد، اين تنش شدت يافته است. تهران هر گونه دخالت را رد کرد و از سعودي ها خواست تا با آتش بازي نکنند و مراقب «قدرت» ايران باشند.
رقابت ايران و سعودي ناشي از چيست؟
علاوه بر دشمني ديرينه بين ايراني ها و اعراب، با وقوع انقلاب در ايران در سال ١٩٧٩ و تاسيس جمهوري اسلامي در اين کشور که منادي پيام انقلابي و آزادي مردمي و به شدت ضد امريکايي است، پادشاهي محافظه کار سعودي متحد امريکا، ايران را تهديدي عليه خود مي داند و چنين احساسي رقابت بين رياض و تهران را شدت بخشيده است. رياض يکي از تامين کنندگان مالي مهم صدام حسين در طول جنگ ايران و عراق (١٩٨٠-١٩٨٨) بود. کلمان ترم، پژوهشگر موسسه بين المللي مطالعات راهبردي، که از نظر وي رقابت بين ايران و عربستان در درجه اول «جغرافيايي راهبردي» است، فاش ساخت که با تضعيف عراق پس از جنگ خليج ]فارس[ (١٩٩١) ، عربستان سعودي و ايران «دو قدرت مهم منطقه اي» شدند. رياض نفوذ منطقه اي فراينده ايران را با جنگ در عراق و سوريه و ادامه روند برنامه بالستيک ايران را همچون تهديدي براي امنيت خود مي بيند. از نظر ايران که معتقد است با پايگاه هاي امريکايي احاطه و با زرادخانه هايي که توسط همسايگانش با امريکا ساخته شده ، تهديد شده است، توسعه موشکي، اقدامي کاملاً دفاعي محسوب مي شود.
چه عواملي به تشديد تنش ها کمک مي کند؟
کلمان ترم با نام بردن از صحنه هاي جنگ در عراق، سوريه و يمن مي گويد: «نخستين علت تنش هاي کنوني مربوط به جنگ نيابتي بين ايران و عربستان سعودي است.» از نظر مکس آبرامز، استاد دانشگاه نورث ايسترن بوستون و کارشناس مسايل امنيت بين المللي، با تضعيف اخير گروه جهادي داعش در عراق و سوريه، رقابت «سعودي و ايران حتي بارزتر شده است.» او مي گويد که اين رقابت «سازمان دهنده اصلي اتحاد ها در خاورميانه شده و شبيه به جنگ سرد است که کشورها را به دو اردوگاه تقسيم کرده است.» از نظر کلمان ترم «رسيدن دونالد ترامپ به رياست جمهوري امريکا، انرژي هاي ضد ايراني را در شبه جزيره عربي آزاد کرد» زيرا واشنگتن «از متحد سعودي خود طرفداري» و با ايران مخالفت مي کند. سياست امريکا متمايز از سياست دولت باراک اوباما (٢٠٠٩-٢٠١٧) است که با امضاي توافق تاريخي بر سر مساله هسته اي ايران مشخص شده است.
اختلاف بين شيعيان و سني ها در اين مبارزه قدرت چه نقشي ايفاء مي کند؟
کلمان ترم خاطر نشان مي سازد که پس از اشغال عراق در سال ٢٠٠٣ توسط امريکا که يک قدرت شيعي را در بغداد به وجود آورد «به خصوص پس از بهار عربي سال ٢٠١١» ، اين تنش هاي مذهبي «به عنوان پارامترهاي مهم رقابت ايران و سعودي پديدار شدند.» او با اشاره به حمايت تهران از خواسته هاي اقليت هاي مهم شيعه در کشورهاي پادشاهي در مطنقه خليجفارس افزود: «کشورهاي عرب همچون کشورهاي آسيب پذير معرفي شدند و ايران به عنوان تهديد اصلي براي ثبات منطقه تعريف شد.»
چگونه ممکن است اين بحران تغيير يابد؟
گراهام گريفت، تحليلگر دفتر شوراي کنترل خطر، مي گويد: «عربستان سعودي تلاش خواهد کرد براي بسيج حمايت ها از تحريم هاي بيشتر بر ضد برنامه بالستيک ايران، از پرتاب موشک از سوي حوثي ها، بهره برداري کند . » او مي گويد: «اما آغاز درگيري منطقه اي گسترده تر بعيد است.» کلمان ترم نيز با يادآوري اين که «ايران تجربه دردناک جنگ با عراق را دارد» مي گويد: «به نظر مي رسد خطر زورآزمايي به علت ترس از جنگ کاهش يافته است.» عربستان سعودي نيز از مارس ٢٠١٥ در راس ائتلاف نظامي براي جلوگيري از پيشروي شورشيان حوثي در باتلاق يمن گرفتار شده است».از نظر شرکت مشاوره خطر سياسي گروه اوراسيا «رجز خواني هاي سعودي لزوما به به معني جنگ طلبي نيست». اما محمد بن سلمان، وليعهد سعودي، که اکنون براي «تحکيم موقعيت خود» قوانين را در پادشاهي محافظه کار افراطي تغيير داده است، از استدلال «ملي گرايي» بر ضد ايران مي تواند استفاده ابزاري کند.
منبع: خبرگزاری آریا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۶۱۲۱۵۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
معامله ریاض – واشنگتن به مویی بند است
سایت خبری – تحلیلی المانیتور در تازهترین گزارش درباره معامله بزرگ جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده بین عربستان سعودی و اسرائیل نوشت: پس از جلوگیری از درگیری منطقهای با جمهوری اسلامی ایران، دولت بایدن اکنون خود را وابسته به توافق آتش بس بین حماس و اسرائیل برای نجات استراتژی خود در خاورمیانه میبیند.
به گزارش جماران، اجزای لازم برای یک پیمان دفاعی تاریخی ایالات متحده با عربستان سعودی تقریبا فراهم شده است؛ توافقی که به عادی سازی روابط ریاض با دولت یهود کمک میکند و بنابراین، امکان جریان متقابل سرمایه و همکاری نظامی را فراهم میکند که میتواند ایران را بیشتر منزوی کند.
فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی روز دوشنبه در نشست مجمع جهانی اقتصاد در ریاض گفت: «در مورد توافقات دوجانبه بین پادشاهی سعودی و ایالات متحده، ما بسیار بسیار به پایان نزدیک هستیم و بیشتر کارها قبلا انجام شده است.» آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده نیز آن را تکرار کرد.
جزییات پیمان مورد نظر آمریکا و عربستان سعودی علنی نشده است. آنچه که از طریق منابع دیپلماتیک به رسانهها درز داده شده نشان میدهد که این توافق چیزی شبیه ماده ۵ معاهده ۱۹۶۰ ایالات متحده با ژاپن که ایالات متحده را متعهد میکند در صورت حمله به ژاپن از این کشور دفاع کند را در دل خود ندارد. اما احتمالاً فراتر از متن توافقهای موجود میان واشنگتن و کشورهای عربی خلیج فارس است که برخی از آنها متحد اصلی غیرناتو واشنگتن محسوب میشوند است. در توافقهای فعلی صرفا بندی درباره ضرورت مشورت در مورد گامهای دفاعی به چشم میخورد.
با این حال، سنگ بنای مورد نیاز برای دستیابی به موافقت کنگره برای توافق پیشنهادی، عادی سازی عربستان با اسرائیل است که همچنان مبهم باقی مانده است. یکی از خواستههای کلیدی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، تعهد رهبران اسرائیل به برداشتن گامهای برگشت ناپذیر به سوی تشکیل کشور فلسطین – است که هنوز برآورده نشده است. مقامات آمریکایی میگویند رسیدن به این هدف، مستلزم پایان جنگ در غزه است.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، که با فشار داخلی شدید مواجه است، بیش از آنکه به فلسطینیها امتیاز بزرگی بدهد، به دنبال پایان دادن به حیات حماس است. نتانیاهو این هفته وعده خود را برای اعزام ارتش اسرائیل به رفح "با یا بدون" توافق آتش بس تکرار کرد.
دولت بایدن همه راهها را برای جلوگیری از آن انجام میدهد، در حالی که فشار بر حماس برای پذیرش فوری آخرین پیشنهاد آتشبس را مضاعف میکند.
جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز سه شنبه در پاسخ به این سوال که آیا دولت برنامه B دارد یا خیر، به خبرنگاران گفت: «فقط باید یک توافق وجود داشته باشد. اگر بتوانیم آتشبس به دست آوریم، میتوانیم چیزی پایدارتر به دست آوریم، سپس شاید به درگیری پایان دهیم و با پروژه عادیسازی پیش برویم. اما همه این پروسه باید با یک معامله شروع شود.»
به نظر میرسد که دولت بایدن برای به نتیجه رساندن مذاکرات جاری و رسیدن به سنگ بنای معامله مدنظر، از هر گونه اقدام تنش آفرین و تحریک کننده اسرائیل خودداری میکند. اوایل این هفته، وزارت امور خارجه از تحریم چهار واحد امنیتی اسرائیل که به نظر میرسید قوانین بشردوستانه بینالمللی را به شدت نقض کردهاند، خودداری کرد، چیزی که برخی آن را آخرین ژست آشتیجویانه در قبال دولت نتانیاهو تعبیر کردند.
بلینکن روز سهشنبه برای نزدیک به سه ساعت با نتانیاهو دیدار کرد تا برای ارسال کمکهای بشردوستانه بیشتر به غزه و پرهیز از تهاجم ره رفح که رئیس پنتاگون میگوید اسرائیل به اندازه کافی برای آن آماده نیست به او هشدار داده باشد. یک منبع مطلع در مورد این دیدار گفت که این دیدار برای طرف آمریکایی خوب پیش نرفت، اما جزئیاتی ارائه نکرد.
اکنون همه چیز به دستیابی حماس و اسراییل به یک توافق آتش بس بستگی دارد تا فشار بر دولت اسرائیل را به امید سازش در آینده کاهش دهند.
مقامات پیشین امنیت ملی آمریکا به المانیتور گفتند که به نظر میرسد پیشنهاد بلینکن در اوایل این هفته مبنی بر اینکه ایالات متحده و عربستان سعودی در حال آماده کردن توافقنامه دفاعی دوجانبه خود هستند، با هدف جلب نظر رهبران اسرائیلی بوده است، نه نشاندهنده هرگونه پیروزی قریبالوقوع برای واشنگتن.
عربستان سعودی مدتهاست که به دنبال دسترسی بیشتر به تسلیحات پیشرفته ایالات متحده، از جمله دفاع هوایی و موشکی، و کاهش کنترل صادرات ایالات متحده بر روی تراشههای پیشرفته مورد استفاده برای توسعه سیستمهای هوش مصنوعی بوده است. ممکن است یک توافق دوجانبه موقت به عنوان یکی از راههای محدود کردن نفوذ استراتژیک چین بر ریاض تا زمانی که دولت آینده اسرائیل آماده ارائه امتیازاتی به فلسطینیان باشد، تلقی شود.
یکی از مقامات ارشد سابق آمریکایی میگوید که راههایی وجود دارد که میتوان چنین توافقی را بدون نیاز به تصویب سنا پیش برد. دولت بایدن در سال ۲۰۲۱ به قطر موقعیت متحد اصلی غیر ناتو اعطا کرد و سال گذشته یک توافق راهبردی گسترده با بحرین امضا کرد که به منامه اجازه دسترسی ممتاز به اشتراک اطلاعات، دفاع موشکی و همکاری در زمینه هوش مصنوعی را داد. یکی از مقامات ارشد کاخ سفید در آن زمان از توافق اخیر به عنوان «الگو» یی برای منطقه یاد کرد.
اما دیگر مقامات سابق امنیت ملی در مورد این گزینه تردید دارند. هر پیمانی که متضمن تضمینهای دفاعی ایالات متحده و انتقال تسلیحات عمده برای عربستان سعودی باشد، مستلزم کسب مجوز از جانب کنگره است. از سوی دیگر تحقق درخواست محمد بن سلمان برای برخورداری عربستان از پروسه غنیسازی کامل هستهای، نگرانیهای آمریکا در مورد اشاعه تسلیحات هستهای را به همره دارد. در غیاب عادی سازی رابطه عربستان با اسرائیل، جمهوری خواهان سنا احتمالاً این توافق را برای ایالات متحده ناکافی میدانند.
جاناتان لرد، مدیر برنامه امنیتی خاورمیانه در مرکز امنیت جدید آمریکا در واشنگتن میگوید: بخش بزرگی از این توافق میان عربستان و آمریکا از لحاظ سیاسی و استراتژیک مربوط به عادی سازی رابطه ریاض با اسرائیل بود. بدون آن، دولت بایدن احتمالاً باید عربستان سعودی را متقاعد کند که با واگذاری امتیازات اضافی موافقت کند تا شاید بایدن بتواند با دست پرتر اعضای کنگره را با خود همراه سازد. یکی از این امتیازها میتواند محدودیتهای گستردهتر بر همکاری امنیتی عربستان و چین و تعهد عمیق مقامات سعودی برای ادغام نظامی با دیگر شرکای آمریکایی در منطقه باشد.
مقامات سعودی حداقل به طور علنی هیچ نشانهای مبنی بر اینکه ولیعهد مایل است به چیزی کمتر از تضمینهای کامل دفاعی ایالات متحده و راهی برای تشکیل کشور مستقل برای فلسطینیان رضایت دهد، بروز نداده اند. یک مقام منطقهای آشنا به مذاکرات به المانیتور گفت که پذیرش هر چیزی جز این «برای ریاض بسیار دشوار خواهد بود».