به نقل از «ایرنا»

قانون جدید احزاب و نقاط قوت و ضعف

تاریخ انتشار: ۳۰ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۷۲۴۱۸۳

تهران-ایرنا- گسترش فعالیت احزاب به عنوان یکی از ارکان مهم توسعه سیاسی کشور، کانون توجه و وعده رییس جمهوری در ایام انتخابات بود. قانون جدید نیز در راستای ساماندهی به فعالیت احزاب و عمل به این وعده از سوی وزارت کشور به مدیران احزاب ابلاغ شده است.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، گرچه تاریخ تحزب در ایران به سال های مشروطه و حتی پیش از آن باز می گردد اما طی یک سده گذشته احزاب و فعالیت آنها در ایران با آنچه در جوامع توسعه یافته انجام می شود، بسیار متفاوت بوده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، کارکرد احزاب در ایران یا فرمایشی یا نمایشی بود.
بر پایه سنت مورد قبول در جوامع پیشرفته عضویت آزادانه مردم عادی و افراد جامعه مهمترین رکن تشکیل یک حزب ارزیابی می شود و زمانی که حاکمیت و نهاد قدرت تصمیم بگیرد که افراد جامعه را وادار به حضور و عضویت در یک تشکل کند، آن تشکیلات تنها نام حزب را خواهد داشت. کارنامه حزب رستاخیز را شاید بتوان از بهترین نمونه های تحزب اجباری در تاریخ احزاب ایران پیش ازانقلاب نام برد.
دسته ای دیگر از احزاب هم چه پیش از انقلاب و چه پس از آن بیش از آنکه از ویژگی های بنیادین یک حزب نشانی داشته باشند، صرفا به محل و بهانه ای برای گردهمایی گروهی از هم فکران و هم مسلکان تبدیل می شود. احزاب موسمی، چند نفره و انتخاباتی نمونه ای از این دسته تشکل ها هستند که نه تنها در مسیر توسعه مردم سالاری در ایران تاثیرگذار نبوده اند بلکه در برهه هایی از موانع اصلی آن نیز به شمار آمده اند.
سامان دادن به فعالیت احزاب در دوره جدید کشور از همان سال های ابتدای انقلاب آغاز شد. احزابی چون جمهوری اسلامی و موتلفه حاصل تکاپوی آن سال ها برای رونق فعالیت حزبی در بحبوحه انقلاب بودند.
اکنون اما پس از گذشت چهار دهه از پیرزوی انقلاب اسلامی، ضرورت های تازه ای درفضای سیاسی کشور درباره تعریف ساختار؛ عملکرد و چارچوب فعالیت احزاب احساس می شود. از همین رو «محمد امین رضازاده» مدیرکل سیاسی وزارت کشور از تغییر قانون احزاب برای فعالیت سخن گفته است. قانونی که سال 1394 توسط مجلس نهم تصویب و در پاییزسال گذشته از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام تایید و از همان زمان برای اجرا به احزاب ارائه شد.
وزارت کشور یک سال به احزاب فرصت داد که شرایط خود را با این قانون تطبیق دهند، 14 آذرماه سال جاری این فرصت به پایان می رسد و احزاب در زمان باقیمانده باید شرایط خود را با قانون جدید تطبیق دهند. برخی احزاب مانند انجمن‌های اسلامی اصناف و بازار به گفته «احمد کریمی اصفهانی» دبیرکل خود، به این قانون عمل کرده و تغییرات لازم را در ساختار خود به وجود آورده اند.
براساس قانون احزاب که نخستین بار در سال 1360تدوین شد در حال حاضر 230 حزب ثبت شده در کشور وجود دارد که حدود 200 حزب از این تعداد در خانه احزاب عضویت دارند. قانونمند سازی فعالیت این احزاب، تلاش برای تعمیق و نهادینه کردن تحزب و حمایت از احزاب شناسنامه دار مهمترین اهداف دولت و وزارت کشور در فرآیند تغییر قانون احزاب عنوان شده است. اما در کنار تلاش دولت برای ساماندهی به امور احزاب، طرح مورد نظر وزارت کشورنقاط ضعفی نیز دارد.
«فرصت حیات از احزاب ضعیف، پرحاشیه و مساله دار گرفته خواهد شد» این جمله بخشی از سخنان معاون سیاسی وزارت کشور درباره تغییر قانون احزاب است که برخی منتقدان با استناد به آن، این قانون را مورد نقد قرار می دهند. این پرسش که منظور امین زاده و این قانون از احزاب پرحاشیه و مساله دار چیست؟ هنوز برای برخی مدیران کل احزاب و فعالان سیاسی محل ابهام و پرسش است.
هرچند بسیاری شخصیت های سیاسی این اقدام دولت تدبیر و امید را در راستای سامان بخشی به احزاب روی کاغذ و فاقد شناسنامه دانستند و از این اقدام استقبال کردند اما به نظر می رسد بسیاری از فعالان حزبی از اعمال سلیقه در تفسیر این قانون نگران هستند. اینکه کدام احزاب شامل چنین طرحی خواهد شد هنوز برای بسیاری مجهول است. برخی احزاب اصلاح طلب سخنان معاون سیاسی وزارت کشور در این زمینه را گمراه کننده عنوان کرده اند.
برخی فعالان هم این میان نگران کاهش و ریزش تعداد احزاب در کشور هستند، به باوراین گروه با اجرای قانون تازه، بسیاری احزاب فرصت و توانایی انطباق با برخی از اصول آن را نخواهند داشت و به این ترتیب از چرخه تحزب کشور حذف خواهند شد. منتقدان این موضوع را در مسیر مردم سالاری چالش آفرین می دانند.
ز سوی دیگر برخی صاحبنظران سیاسی هم معتقدند وجود احزابی که درعمل بدنه اجتماعی قابل توجه ندارند، فعالیت تعریف شده حزبی هم از خود به نمایش نمی گذارند، نه تنها تسهیل کننده راه مردم سالاری نیست بلکه در این مسیر به سبب فعالیت های بی اثر و پراکنده ساختن نیروهای تاثیرگذار برخی جریان های فکری حرکت خلاف جهت خواهد داشت.
در قانون تازه، احزاب موظف هستند که 300 عضو رسمی از نیمی از استان های کشور و دفتر حزب در یک سوم استان ها داشته باشند. می توان گفت این ماده از طرح تازه قانون احزاب تا حدی می تواند موضوع بدنه اجتماعی در احزاب را مورد توجه قرار دهد اما برخی از منتقدان کیفیت بدنه را موضوعی دانسته اند که در سایه کمیت و تعداد قرار گرفته و در برخی مواقع راه را برای سواستفاده از این کمیت هموار می کند.
صاحبنظران و حقوقدانان ممنوعیت عضویت همزمان یک شخصیت سیاسی در چندین حزب و تشکل را از نقاط قوت قانون جدید می دانند. درمقابل اما برخی هم معتقدند این قانون نه تنها به تجمیع تشکل ها که از اهداف قانون جدید است، کمکی نخواهد کرد بلکه فزونی تعداد احزاب و جبهه ها را درپی خواهد داشت.
وزارت کشور و معاون سیاسی این وزارتخانه در دولت دهم، همه مدیران کل احزاب را به مشورت درباره بهبود قواعد تحزب در کشور فراخوانده است. جامعه سیاسی کشور هم امیدوار است در سایه اصلاح قانون احزاب، راه برای فعالیت مستمر و موثر تشکل های سیاسی هموارتر و از این رهگذر مزیت های فراوان تجربه تحزب در ایران هم تکرار شود.

پژوهشم** 9402**1601 **خبرنگار: لیلا واحدی** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.

منبع: ایرنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۷۲۴۱۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تمرین نخستین رفتارهای تشکیلاتی و سیاسی در مساجد/مسجد باید جامعه را تربیت کند

به گزارش قدس خراسان، مساجد از صدر اسلام نقش اساسی در پیشبرد اهداف فرهنگی، علمی و سیاسی اسلام داشتند و پایگاهی برای فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی بوده‌اند، این نقش مساجد در پیش از انقلاب نیز رونق خاصی در برخی مساجد شاخص شهر مشهد داشت که در نتیجه این فعالیت‌ها در مساجد انقلاب به بلوغ خود رسیده و در سال ۵۷ به پیروزی رسید.

مساجد پس از انقلاب نیز به روند رو به رشد ادامه دادند اما با افزایش جمعیت و تأسیس بیشتر مساجد در مشهد کم‌کم این فعالیت‌ها در برخی مساجد کمرنگ شده و کارکردهای سیاسی و اجتماعی مساجد به حاشیه رفته است، به‌ گونه‌ای که در برخی مساجد تنها نمازجماعت اقامه می‌شود و هیچ فعالیت دیگری صورت نمی‌گیرد.

برای بررسی علمی و دقیق این موضوع به سراغ هادی وکیلی، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد رفتیم تا نظر او را در این باره جویا شویم.

وکیلی اظهار کرد: از زمان تأسیس مسجد در صدر اسلام و در زمان پیامبر اکرم(ص) مسجد یک کاربرد اساسی و بنیادی داشت که مبتنی بر آن تعریف کاربردهای متفاوتی از آن تحت نظارت شارع و رهبر دین به میدان می‌آمد و عمل می‌شد.

استاد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه کاربرد اصلی مسجد محل عبادت است و مشخصاً کلمه مسجد از سجده و سجود می‌آید به این معنا که مسجد محل نماز خواندن است، گفت: نماز و سجده عالی‌ترین مرتبه نماز است، اما با توجه به اینکه در دین اسلام نماز بسیار توصیه شده و عمود دین خوانده شده است، مسجد به عنوان عالی‌ترین مکان عبادت در نظر گرفته شده، اما قرآن و سیره پیامبر(ص) نمی‌گوید در مسجد فقط نماز بخوان چون عالی‌ترین سطح عبادت است؛ چرا که دیگر مناسک شرعی نیز عبادت است و در مساجد انجام می‌شده و عبادت به معنای اعم در مسجد به عنوان پایگاه اصلی انجام می‌شده است.

توجه به عبادت و مسجد به معنای اعم کلمه در صدر اسلام

وی افزود: برنامه‌های عبادی همچون اعتکاف و پرداخت صدقه و زکات نیز در مسجد انجام می‌شده، این موارد نشان‌دهنده این است که در مسجد عبادات خاص و مناسک شرعی نیز انجام می‌شده، به عنوان مثال در آیه ولایت، امیرالمؤمنین(ع) در حال رکوع نماز زکات داده‌اند، بنابراین مسجد را نباید به یک حکم فقهی و نماز محدود کرد.

وکیلی درباره معنای عبادت در اسلام نیز گفت: عبادت در اسلام یک معنای اعم دارد، همان طور که حضرت محمد(ص) فرموده‌اند: «یک ساعت تفکر از ۷۰سال عبادت بدون تفکر ارزشمندتر است»، امام رضا(ع) نیز در این باره می‌فرمایند: «عبادت به فراوانی نماز و روزه نیست؛ عبادت واقعی، تفکر در کار خدای جلیل است». با این معنا بقیه عبادات مانند گفت‌وگوهای علمی نیز در مسجد انجام می‌شده است.

این استاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه مسجد در زمان پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) محل تدریس و بحث و گفت‌وگوی علمی بوده و جایگاه فرهنگی و علمی داشته است، عنوان کرد: اکنون نیز برخی مسجد و مجتمع فرهنگی می‌سازند که در واقع همان گستره مفهوم مسجد است؛ چرا که باید در مسجد کار فرهنگی خوب انجام شود همان کارکردی که در صدر اسلام نیز از آن استفاده می‌شده است.

وی ادامه داد: در عرصه سیاسی نیز پیامبر(ص) بسیاری از مشاوره‌های سیاسی و نظامی را در مسجد انجام می‌دادند، همچنین بسیاری از خطبه‌ها درباره امور سیاسی و کشورداری را در مسجد ایراد می‌کردند، بنابراین مسجد محل انجام عبادات به معنای کامل است.

وکیلی با اشاره به سیره پیامبر اسلام(ص) بیان کرد: در سیره پیامبر(ص) به لحاظ گروه‌های اجتماعی انحصاری وجود نداشت و در مسجد مردان و زنان در همه رده‌های سنی، همچنین فقرا و اغنیا می‌توانستند حضور داشته باشند.

استاد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: اگر امروز بخواهیم الگوی درستی برای تمدن نوین اسلامی از مسجد داشته باشیم و عرضه و احیا کنیم، باید مسجد با تمامی کارکردهایش احیا شود، اگر مسجد را تنها به محلی برای خواندن نماز جماعت تبدیل کنیم، درِ مسجد نیم ساعت پیش از اذان باز شود و یک ساعت پس از اقامه نماز بسته شود و کارکرد دیگری برای این فضای معنوی و الهی تعریف نشود، این کار تناسبی با کارکردهایی که در صدر اسلام و در سیره معصومین(ع) در مسجد انجام می‌شده، ندارد.

وی درباره پیشینه فعالیت‌های مساجد در پیش از انقلاب گفت: در سال‌های ۲۰ تا ۵۷ و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مسجد محل توجه و بهره‌برداری از ابعاد چندگانه خودش شد، یعنی متدینان و عالمان دینی به این موضوع بیشتر اهمیت دادند که مسجد نباید تنها محل نماز باشد، بلکه باید محلی برای تربیت جامعه و نسل جوان باشد، به همین دلیل در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ در مساجد مهمی در شهر مشهد فعالیت‌های دیگری گزارش و دیده شده، از جمله در مسجد کرامت، مسجد امام حسن مجتبی(ع)، مسجد بناها، مسجد حوض لقمان، مسجد فیل و مسجد صاحب الزمان(عج) کارکردهای چندگانه‌ای همچون کارکردهای اجتماعی، امور خیریه، تربیتی، آموزش قرآن و معارف و کلاس‌های معارف و احکام فقهی انجام می‌شده است.

تمرین نخستین رفتارهای تشکیلاتی و سیاسی در مساجد

وکیلی افزود: در این مساجد فعالیت‌ها و کنش‌های سیاسی نیز به صورت محسوس و نامحسوس در پیش از انقلاب انجام می‌شد، فعالان سیاسی در مساجد مشهد با یکدیگر آشنا می‌شدند و نخستین رفتارهای تشکیلاتی برای حرکت‌های سیاسی را تمرین می‌کردند. همچنین انجام فعالیت‌های فرهنگی، برگزاری کلاس‌های آموزشی و اردو و کوهنوردی از پایگاه‌های مساجد در پیش از انقلاب آغاز شد، به ویژه مساجد کرامت و امام حسن مجتبی(ع) که رهبر معظم انقلاب کلاس‌های آموزشی داشتند، نقش مهمی در آن زمان ایفا کردند و در پس از انقلاب نیز این برنامه‌ها اجرا می‌شد.

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: خوشبختانه پس از انقلاب نیز مساجد با همین کارکرد جلو آمدند اما متأسفانه در برخی از مساجد این کارکردها مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ چرا که اکنون فعالیت برخی مساجد مشهد به همان ساعات نماز جماعت محدود شده و این مکان بزرگ با سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و هزینه‌هایی که برای ساخت آن‌ها صرف شده است، گاهی اوقات صبح تا ظهر یا بعد از ظهر و شب‌ها تنها به مجلس ترحیم اختصاص پیدا می‌کند، در حالی که برخی مساجد دیگر جلسات بصیرتی، دوره‌های تربیتی و کلاس‌های درسی برای همه گروه‌های سنی و جنسی برگزار می‌کنند.

وی با بیان اینکه باید کاری کنیم سه مکان مهم مسجد، مدرسه و خانه به هم پیوند بخورند و دارای کارکردهای مشترک باشند، گفت: بخشی از کارکردهای مدرسه را باید مسجد بر عهده بگیرد و برعکس برخی کارکردهای مسجد مانند اقامه نماز جماعت را مدرسه اجرا کند، خانواده نیز باید به ‌گونه‌ای با مسجد و مدرسه در ارتباط باشد تا این سه مکان مکمل یکدیگر باشند، اگر بتوانیم این‌ها را به درستی با یکدیگر مرتبط کنیم و خانواده‌ها کودکانشان را درون این مثلث تربیت کنند، نتایج خوب فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حاصل می‌شود.

خبرنگار: فریده خسروی