زاکانی در دانشگاه شهید بهشتی: آورده‌های جریان اصولگرا کافی نیست/ چپ‌ها فرمایشات امام را طوطی‌وار تکرار می‌کردند

به گزارش خبرنگار حوزه احزاب خبرگزاری فارس، علیرضا زاکانی نماینده سابق مردم تهران در مجلس شورای اسلامی ظهر امروز در دانشکده ادبیات دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه در سوریه امروز دو تفکر و دو نماد در حال رقابت است، گفت: آمریکایی‌ها ابزارها و امکانات‌شان را ساماندهی کرده‌اند و از طرفی نیز انقلاب اسلامی امکانی را فراهم کرده که آمریکا را به زمین می‌کشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی با تأکید بر اینکه معادله جنگ اراده‌ها تغییر کرده و برمبنای انقلاب اسلامی موقعیت‌های جدیدی رقم می‌‌خورد در جواب برخی جریانات گفت: انقلاب اسلامی داعیه‌دار عدالت، استقلال، آزادی و پیشرفت است.

نماینده سابق مردم تهران در مجلس با اشاره به اینکه انحرافات از انقلاب اسلامی در چهار ساحت اندیشه، باور، الگوگیری و عمل اتفاق می‌افتد، خاطرنشان کرد: برای اینکه دقیق‌تر صحبت کنیم می‌توان چهار عنصر را به این میزان‌ها ارجاع داد و آنها را به محک کشاند که آن چهار عنصر مسئولان کشور، جریانات سیاسی،‌ نخبگان و جنبش دانشجویی است.

وی با اشاره به برخی مکاتب معارض با انقلاب اسلامی تصریح کرد: لیبرال سرمایه‌داری خدا را تماشاگری بیش نمی‌بیند و خود را حاکم بر همه چیز می‌بیند و جامعه را نیز جمع جبری انسان‌های لذت‌جو می‌شمرد و همچنین طبیعت را هم در جنگ خود می‌داند.

*شش گروه از ابتدای انقلاب مقابل حضرت امام بودند

زاکانی با تأکید بر اینکه امکان ندارد که در پارادایم دیگران فکر کنیم ولی در آن پارادایم به انحراف کشیده نشویم، خاطرنشان کرد:‌ شش گروه از ابتدای انقلاب رقیب حضرت امام بودند و همواره سعی کردند که خود را در مقابله با ایشان قرار دهند.

وی با اشاره به سلطنت‌طلب‌ها به عنوان اولین گروه معارض با امام خمینی (ره) گفت: سلطنت‌طلب‌ها امام را مخل چپاولگری خود می‌دیدند و دلیل آن نیز این بود که امام نیاز استقلال‌طلبی از سلطه‌جویی بیگانه و آزادی از سلطه ستم‌شاهی را به جامعه فهماند و به مردم گفت که باید این دو مشخصه استبداد و استکبار را حل کرده و از بین ببریم.

نماینده سابق مردم تهران در مجلس ادامه داد: رقبای دیگر امام متحجرین و انجمنی‌ها، منافقین، ملی‌ مذهبی‌ها، ملیون و مارکسیست‌ها بودند که هر کدام به نحوی به معارضه با اندیشه‌های امام پرداختند.

زاکانی با بیان اینکه دو جریان در داخل انقلاب تاکنون با هم رقابت کرده‌اند که در دهه شصت چپ و راست نامیده می‌شدند، تصریح کرد: چپی‌های آن روز عمق اندیشه امام را فهم نکرده بودند ولی باور امام را در اندیشه جهانی طوطی‌وار تکرار می‌کردند.

*یک پایه از دادن جام زهر به امام چپ‌ها بودند

وی افزود: چپ‌ها در مقام الگو نیز دچار مشکل بودند و در مقام عمل نیز دچار تأخیر زمانی شده بودند و برای مثال می‌بینیم که در حوزه اقتصاد مهندس موسوی علناً می‌گوید که نمی‌توانیم به توصیه‌های امام عمل کنیم، لذا یک پایه از دادن جام زهر به امام همین گروه چپ‌ها بودند.

وی با تأکید بر اینکه جریان راست ریشه و عمق اندیشه داشت ولی این فهم به اندازه فهم حضرت امام از انقلاب نبود، خاطرنشان کرد: فلذا می‌بینیم اگر چپ‌ها فرمایشات امام را طوطی‌وار تکرار می‌کردند جریان راست در جاهایی مانع از کارهای امام می‌شدند فلذا تشرهای امام را به این جریان در مقاطعی شاهد بودیم.

زاکانی با اشاره به مشکلات فکری جریان چپ پس از دهه هفتاد خاطرنشان کرد: بعد از دهه هفتاد جریان سطحی اول انقلاب دچار یک بازگشت شد و کار به جایی رسید که اساس اسلام را به سخره گرفتند و گفتند ما باید جذب جامعه جهانی شویم و مسیری را طی کردند که تجدیدنظرطلبی کف آن بود.

وی با بیان اینکه جریان راست در دهه هفتاد خود را تنظیم کرد ولی نتوانست همپای تراز انقلاب بالا بیاید، گفت: جریان راست که با تغییراتی عنوان اصولگرایی را به خود اختصاص داد آورده‌هایی داشته ولی ما از آن راضی نیستیم چون کافی نیست.

*بهزاد نبوی و امثال او امکانات کافی برای جنگ ندادند

نماینده سابق مردم تهران در مجلس با اشاره به اینکه 90 درصد اثرگذاری کشور دست دولت است و همین مسئله را در جریان جنگ شاهد بودیم، خاطرنشان کرد: پایه خوراندن جام زهر به امام را بدعملی نسبت به تعهدات دولت وقت نسبت به جنگ رقم می‌زند و برای مثال بهزاد نبوی و امثال او امکانات کافی برای جنگ ندادند و مسئولان حاضر نشدند امکانات دولت را به جنگ اختصاص دهند.

زاکانی با اشاره به نگاه مرحوم هاشمی رفسنجانی به انقلاب اسلامی تصریح کرد: هاشمی باورهای امام را نداشت و برداشت او از انقلاب اسلامی بسیار سطحی و جزیی بود.

وی با اشاره به قدرت کنونی جمهوری اسلامی ایران در منطقه و اثرگذاری آن خاطرنشان کرد:‌ شاهد بودیم که روسیه در مبارزه با داعش با جمهوری اسلامی همراهی کرد و چند سال پیش نیز حاج قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس با رئیس‌جمهور روسیه دیداری داشت. 

زاکانی در همین راستا افزود: حاج قاسم سلیمانی در آن جلسه به پوتین گفته بود که باید در نقطه آغاز با داعش جنگید و این نکته‌ای اساسی و منطقی است که به آن اشاره کرده بود و می‌توان در جواب کسانی که جنگ در سوریه را نفی می‌کنند همین پاسخ را داد.

وی ادامه داد: در سطح دوم می‌توان به اهمیت نقش‌آفرینی ایران در معادلات منطقه اشاره کرد و همچنین در سطح بعدی می‌توان یک نزاع جهانی را مطرح کرد که در این نزاع ایران نمی‌تواند عنصری بی‌تفاوت باشد.

نماینده سابق مردم تهران در مجلس با اشاره به دولت‌های نهم و دهم و عملکرد آنها تصریح کرد: آقای احمد‌ی‌نژاد شعارهای عدالت را مطرح کرد ولی در مقام اندیشه دچار سطحی‌نگری و اغراق‌گونه شد و این نشان می‌دهد که فهم صحیحی از انقلاب اسلامی نداشتند.

زاکانی با بیان اینکه دولت‌های نهم و دهم در مقام عمل اقداماتی انجام دادند که بر مبنای شعارهای اولیه‌شان بود، خاطرنشان کرد: ولی در نهایت آنچه دوشیده بودند را با یک لگد ریختند و برای مثال اگر شعار عدالت داده بودند برای خود و اطرافیان خود حریم تعریف کردند.

* آقای روحانی در مقام اندیشه درک درستی از مکتب امام ندارد 

وی همچنین با اشاره به دولت یازدهم و رئیس جمهور فعلی تصریح کرد: آقای روحانی در مقام اندیشه درک درستی از مکتب امام ندارد و در مقام باور نیز فردی سلطه‌پذیر و به دنبال الگوهای غربی است و در مقام عمل نیز شاهد یک بی‌عملی از سوی دولت ایشان هستیم که ضعف اقدامات در مسئله زلزله اخیر غرب کشور و عدم توانایی کافی در تجهیز زلزله‌زدگان یکی از این ضعف‌ها در حوزه عمل است.

نماینده سابق مردم تهران در مجلس با تأکید براینکه 16 آذر 1332 افتخاری برای ما است که هم جنبه ضداستکباری و هم جنبه ضد استبدادی دارد، تصریح کرد: 13 آبان 58 نیز افتخاری برای ما است و برخلاف اینکه عده‌ای از آن پشیمان شده‌اند جنبش دانشجویی در 13 آبان انقلاب را یک سطح بالاتر برد و به آن جنبه جهانی داد.

زاکانی در پایان تأکید کرد: نیاز جامعه ما به یک بازسازی در مقام اندیشه باور و الگو است و این به دست جوانان کشور شدنی است.

انتهای پیام/

منبع: فارس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۹۰۶۶۵۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مکتب کلامی امام صادق علیه السلام و امتداد آن تا عصر حاضر

 

همزمان با ۲۵ شوال برابر با 15 اردیبهشت ۱۴۰3سالروز شهادت امام جعفر صادق(ع) به منظور آگاهی بیشتر مکتب کلامی امام صادق علیه السلام و شکوفایی بحث‌های کلامی در عصر آن امام همام و امتداد آن تا عصر حاضر یادداشتی از سوی حسین لطیفی، مدیر گروه کلام اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی نگاشته شده است که اینک پیش روی مخاطبان گرامی است:

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دین مبین اسلام را در عصری که دیدگاه های مختلفی در باره آغاز و انجام هستی وجود داشت و در میان باورمندان عقاید مختلفی چون: مسیحیت و تثلیث، یهودیت، ثنویت و غُنوصی گری، مانویت و دهری گری، بودیسم و تناسخیه، بی خدایی و زنادقه، شرک و چندخدایی و مانند آن، تبلیغ و شالوده معارف و جهان بینی الهی و راستین را پی ریزی کرد.  و در طول ۲۳ سال دوران رسالت خود، تحول فکری عظیمی در جامعه آن عصر ایجاد کرد. 

2. به تصریح اندیشمندان اسلامی، مدینه النبی نخستین حوزه علمی جهان اسلام بود که در آن جهان بینی و معارف اسلامی با حضور امامان معصوم، مباحثات اعتقادی و کلامی تبیین، تدوین و تدریس می شد و 
نقش کلیدی در تکوین علوم و دانش اصیل اسلامی داشتند. اگر بخواهیم نگاه تاریخی به این حوزه داشته باشیم. تاریخ بیش از دو قرن (از آغاز امامت امیر المومنین علی علیه السلام تا تبعید امام هادی علیه السلام به سامرا) این حوزه را می توان به دو دوره کلی تقسیم کرد:
دوره نخست (11-94ق)؛ از شروع امامت امیر المومنین علی علیه السلام تا عصر امام سجاد علیه السلام بود. مهمترین ویژگی این دوره تعریف، تبیین و تقویت مبانی اعتقادی و حفظ و حراست از معارف اسلامی و شیعی بود.
دوره دوم (94-242ق)؛ عصر امام باقر علیه السلام تا مهاجرت امام هادی علیه السلام به سامرا. مهمترین ویژگی این عصر شکوفایی علوم اسلامی و تثبیت و زمینه سازی انتقال به عصر امام رضا علیه السلام و امامان بعدی بود. محمدبن مسلم، مفضّل، جابربن حیان هشام بن حکم، هشام سالم، مومن طاق، علی بن میثم تمار و مانند آن از جمله شخصیت های تاثیر گذار بودند و در گسترش و انتقال معارف امامان معصوم به ویژه امام صادق علیه السلام در شهرها و حوزه های علمی دیگر نقش آفرین بودند.

3. عصر امام جعفر صادق علیه السلام، عصر شکوفایی و انتشار علوم اسلامی و انسانی از قبیل تفسیر، فقه، حدیث، کلام، انساب، لغت، شعر، طب، تاریخ، نجوم و... بود و موجب پیدایش افکار و اندیشه‌های مختلف، مذاهب اسلامی و مکاتب کلامی شد. چنان که پیش از این اشاره شد، جهان بینی و مکاتب فکری و کلامی متعددی در این عصر رواج داشت. مکاتب کلامی چون: قدریه، خوارج، معتزله، مرجئه، اهل حدیث، جبریه، حشویه و مشبهه و مانند آن. و همچنین وجود نحله های فکری و فرهنگی دیگر چون زنادقه و دهری مذهبان و الحادگرایی، مسیحیت و یهودیت، و وجود شخصیت هایی چون: ابن ابی العوجاء، عبدالله‏بن مقفع، ابوشاکر دیصانی، عبدالملک مصری و... و سوء برداشت و کج فهمی‏هایی که با ترجمه آثار حکما، یونانی را به همراه داشته است، و شور بختانه، هر یک زمینه‏ای برای انحراف از عقاید درست دینی را فراهم کرده بودند.  
بی شک در چنین عصری نقش امام نقش برجسته و حیاتی بوده است. هر چند در حوزه مدینه ساختمان بنای عظیم جهان بین اسلامی و شیعی‏ پیشوایان پیش از او و پس از او نیز نقش داشتند، و از خود پیامبر صلی الله علیه و آله که شهر علم و دانش بود آغاز شده و با علی علیه السلام که دروازه آن شهر بود، و نیز امامان بعدی علیهم السلام تداوم یافت، لیکن تکمیل و تاسیس این بنای عظیم «مکتب تشیع» به نام مبارک آن حضرت ثبت‏شده است.
 مباحث اعتقادی به خاطر در برداشتن مسایل زیربنایی اسلام یعنی عقاید دینی، در احادیث اعتقادی آن حضرت به طور گسترده مطرح شده است، و امام نیز به تبیین مسایل عقیدتی اسلامی به شکل‏های گوناگون ‏پرداخته است. از این رو، امام در گسترش مباحث اعتقادی و دانش کلام به ویژه شکل گیری شیعه نقش مؤثری داشتند. این‏ها موجب شد تا امام صادق علیه السلام به تشریح و تبیین مبانی دینی - اسلامی پرداخته و به شبهات و پرسش‏های منکران و زندیقان پاسخ منطقی و مستدل دهند. 
شاید یکی از دلایل رشد و شکوفایی علم کلام در عصر امام صادق علیه السلام و فراوانی  شاگردان کلامی اعم از محدثان متکلم و متکلمان محدث و ترویج مباحثات و تراث کلامی وضعیت سیاسی و اجتماعی عصر امام باشد. زیرا عصر امام صادق علیه السلام در پی رقابت‌های سیاسی امویان و نیز ضعف اولیه حکومت بنی عباس و فرصت کوتاهی که فراهم آمد، عصر متمایزی با سایر ائمه(ع) بوده است. امام در این فرصت کوتاه، توانستند با برپایی کلاس‌هایی شاگردان بزرگی را تربیت کنند و هر یک را در موضوع خاص ماهر و متخصص بار آورند. به این ترتیب نخستین متکلمان امامیه ظهور و بروز کردند.
. براساس گزارش صاحبان رجال و ملل و نحل بیشترین دوره رونق علم کلام درعصرامام صادق(ع) بوده است. از این رو عصر امام صادق علیه السلام را می‌توان عصر شکوفایی دانش کلام دانست. به‌طوری که بیشترین دانشمندان متکلم در این دوره بودند و در این رهاورد اصحاب و شاگردان امام بیشترین تالیف کتب کلامی را از خود بر جای گذاشته اند. 
طبق گزارش صاحبان رجال و تراجم بیش از پانصد اثر کلامی شیعه در این دوره قابل شناسایی است. 
به نظر می رسد حداقل بخشی از این تراث کلامی شیعه به ویژه در سه قرن نخست قابل شناسایی و احیاء است. امام ضمن اهتمام به تبیین مبانی اعتقادی و کلامی بیشترین تشویق را از کار متکلمان داشتند. حتی دستور می‌داد متکلمان شیعه در حضورشان با مخالفان مناظره کنند و علاوه بر مناظره به تدوین و تالیف مسائل کلامی تشویق می کردند. طبق برخی منابع تاریخی امام بیش از ۴۰۰۰ شاگرد در خوزه های دانشی مختلف تربیت و پرورش داده اند. 

4. از جمله ویژگی های مکتب کلامی امام صادق علیه السلام  به موارد زیر می توان اشاره داشت:
 ویژگی نخست، تثبیت مرجعیت علمی اهل بیت و امام صادق علیه السلام  در میان مسلمانان به ویژه شیعیان بود که با اقدامات علمی و فکری آن امام همام موجب طرح  مبانی کلامی شیعه به شکوفایی و اوج خود رسیده است. 
ویژگی دوم، تکوین و پیدایش علم کلام و تدوین و تبیین آموزه های کلامی شیعه؛ 
ویژگی سوم، بیشترین آحادیث کلامی از سوی امام صادق علیه السلام  مطرح شده است به عنوان نمونه فقط در کتاب شریف کافی بیش از ۱۸ هزار سند روایی وجود دارد و از این تعداد چیزی نزدیک به ۱۲ هزار سند آن از امام صادق علیه السلام روایت شده است، این یعنی نزدیک به هفتاد درصد از روایات شریف کافی ا ز امام صادق (ع) نقل شده است. 
چهارمین ویژگی، شاگرد پروری و جذب و آموزش نیروهای زبده کلامی و اعزام آنها به دیگر مناطق اسلامی و گسترش کمی و کیفی تشیع امامی.
پنجمین ویژگی پشتیبانی علمی و فکری تشیع در نقاط مختلف مانند کوفه، بغداد، ری، قم و خراسان.
ششمین ویژگی، اصلاح کژی ها و انحرافات سیاسی و مذهبی درون دینی و مذهبی و پلسخ به شبهات و سوالات شیعیان و سوالات و شبهات سایر گروه های دینی و غیر دینی. 

5. نکته دیگری که در اینجا اهمیت دارد این است که جریان‌های فکری و انحرافی که در عصر امام حضور داشتند که ریشه‌های آن در عصر حاضر نیز قابل پی گیری است. از جمله مهمترین و با سابقه‌ترین جریان فکری، جریان اهل حدیث است که از مهمترین جریان‌های منحرف و افراطی به شمار می‌رود که در تاریخ اسلام شکل گرفته بود. در واقع امتداد این جریان منحرف را می‌توان تا امروز نیز  با 
جریان موسوم به «سلفیه» دنبال کرد. 
دومین جریان فکری جریان غالیان است. این جریان منحرف مورد لعن و نفرین اهل البیت(ع) بوده است. به‌طوری‌که امام صادق علیه السلام از پیروان خود می‌خواستند تا از این گروه بیزاری و دوری بجویند. گزارش‌های فراوانی از مباره امام با این گروه در متون روایی و تاریخی وجود دارد.
سومین جریان‌های فکری عصر امام، جریان خداناباور است که در قدیم بخشی از زنادقه دینی را شامل می شدند. عبدالله بن مقفع و عبدالکریم بن ابی العوجاء، دو تن از زندیقان معروف این عصر بودند و مناظرات زیادی با امام داشتند. واکنش و مواجهه امام علیه السلام در برابر این جریان مبتنی بر به کارگیری منطق و خرد در مجادله بوده است و از برخورد طردی و دفعی و خشن با این افراد خودداری می‌کردند. به عنوان نمونه  یکی از مناظره امام صادق علیه السلام را از کتاب اهلیلجه که توسط مفضل بن عمر روایت‏شده است می‏آوریم. در این بحث امام شیوه مجادله با شکاکان و خداناباوران را نشان می‏دهد. امام، این گونه سخن را آغاز کرده و می‏پرسد: ... به من بگو آیا به همه سوی جهان رفته ‏ای و به پایان آن رسیده‏ ای؟ آیا به پایان همین آسمانی که دیده می‏شود پا نهاده‏ ای، یا به عمق زمین فرو رفته‏ ای و در سرزمین ‏های گوناگون گردش کرده ‏ای؟ چه می‏دانی شاید آنچه را رد می‏کنی، نتوانسته ‏ای با حواس خود بیابی و دانشت‏بدان نرسیده است، و هرگاه از در انکار به در آمدی، و به وادی شک پا نهاده‏ ای، امید است که سرانجام به معرفت (خدا) دست‏یابی! .

6: یکی دیگر از عواملی که موجب شکوفایی علم کلام و سایر علوم اسلامی در عصر امام صادق علیه السلام شد، وجود شاگردان برجسته آن حضرت در این زمینه است. آن‏ها بخش مهمی از رسالت‏های علمی و فرهنگی امام صادق علیه السلام را بر دوش کشیدند، و به نشر آرا، افکار و نظریات مترقی و نوین آن حضرت در رشته‏های مختلف علوم و معارف اسلامی بویژه علم کلام پرداختند. 
مرحوم کلینی عقاید امروز شیعه را ثمره فعالیت‌های امام صادق علیه السلام دانسته و می‌گوید: «کاری که امام در این مقطع انجام می‌دهند تربیت شاگردان فقیه و عالمانی است که مردم را تربیت کنند. مشهورترین راویان شیعه شاگردان حضرت هستند، همچنین مشهورترین متکلمان شیعه مانند مؤمن طاق و حشام بن حکم همگی جز شاگردان حضرت بوده‌اند. خیلی از این‌ها ساکن شهرهای دیگر مانند کوفه هستند که علم امام را در نقاط مختلف ترویج می‌نمودند. از طرف دیگر مجموعه اعتقادات شیعه در مواجهه با فرقه‌های ضاله مانند قدریه، جسمیه، خوارج، معتزله و … به واسطه امام صادق علیه السلام و شاگردان ایشان در مناظرات شکل گرفته است. پس به طور خلاصه امام در یک نزاع سراسر مکتبی شیعه جعفری را شکل داده‌اند. طبق گزارشات تاریخی حضرت و شاگردان همواره در مناظرات پیروز بوده‌اند.»
هشام بن حکم از شاگردان برجسته امام صادق و امام کاظم علیه السلام بود که در مباحث کلامی به خصوص در موضوع امامت سرآمد شاگردان آنها به شمار می‌رفت. از وی آثار بسیاری هچون «کتاب التوحید»، « کتاب المعرفه»، «کتاب الامامه»، «کتاب رد بر معتزله» به یادگار مانده است.
ابوجعفر محمدبن علی بن نعمان معروف به مومن طاق نیز یکی از شاگردان امام سجاد و امام باقر و امام صادق علیهم السلام و چیره دست در مناظرات کلامی بوده است. عیسی بن روضه از متکلمان شیعی در عصر امام و مولف «کتاب الامامه»، جابربن حیان صاحب آثار متعدد در حوزه‌های دانشی که برخی تا ۶۰۰ اثر به وی نسبت داده‌اند، مفضل بن عمر جعفی، صاحب «کتاب توحید» معروف به «توحید مفضَّل» در موضوع خداشناسی که امام مطالب آن را به مفضل املاء کرده است و خلیل بن احمد لغوی مشهور مولف «کتاب الامامه» و ...

7. امتداد مکتب کلامی امام صادق علیه السلام در مدرسه کلامی مدینه پس از شهادت آن امام از سوی امامان بعدی علیهم السلام تداوم یافت، و پس از عصر حضور امامان معصوم علیه السلام، در مدرسه کلامی حله، بغداد، قم و ری تا عصر حاضر، دوره‌های مختلفی را از نظر رکود و پیشرفت در کلام شیعه امامی، سپری کرده است. 
هر چند با هجرت امام علی علیه اسلام به کوفه زمینه انتقال مدرسه کلامی مدینه به کوفه فرام شده بود. ولی با اقامت کوتاه مدت امام صادق علیه السلام در پی چند سفر موجب تثبیت این مدرسه به عنوان اولین مرکز علمی شیعه در دوره حضور ائمه تا امام رضا علیه السلام گشت و بهره مندی شیعیان را از معارف و تعالیم حضرت به دنبال داشت. بنابراین نخستین امتداد مکتب امام صادق علیه السلام را می توان مدرسه کوفه نام برد. در واقع کوفه در قرون اولیه مبدأ صدور حدیث به دیگر شهرها از جمله بغداد و قم بوده است. ابراهیم بن هاشم کوفی احادیث را در میان علما و شاگردان مکتب ائمه رواج می دادند. رفت و آمد علما و ارادتمندان اهل بیت از شهرهای خراسان، اصفهان، قم به کوفه و مهاجرت محدثان کلامی و متکلمان محدث کوفه به شهرهای دیگر موجب انتقال احادیث به ویژه معارف اعتقادی به دیگر نقاط اسلامی می شدند. بنابر این مدرسه کلامی کوفه نقش تاثیر گذاری در امتداد مکتب کلامی امام صادق علیه السلام و تراث شیعه آن به مدارس کلامی دیگر داشته است.
دومین مرکز علمی شیعه مدرسه کلامی بغداد است. این مدرسه در پی مسافرت امام به بغداد تاسیس شد. هشام بن حکم در ابتدا پیرو مذهب جهمی بود و در اثر ملاقات با امام در این شهر مستبصر شد و در شمار اصحاب آن حضرت در آمد. بنابراین شکوفایی این مدرسه در تاریخ اندیشه اسلامی شیعی به کوشش اصحاب امام صادق علیه السلام از جمله هشام بن حکم و مومن طاق بوده است. از ویژگی های این مدرسه رویکرد عقل گرایانه در کلام امامی است و در عقل گرایی کلام شیعه نقش تاثیر گذاری داشته است.
شایان ذکر است که مدرسه کلامی قم به واسطه؛ یعنی از طریق مدرسه کلامی کوفه و مدرسه کلامی ری از طریق مدرسه کلامی بغداد امتداد مکتب کلامی امام صادق علیه السلام بوده است و تاحدی میراث دار آن  و مدرسه کلامی مدینه بوده اند. مثلا احمد بن محمد بن عیسی اشعری در انتقال این تراث به قم سهم بسزایی داشته است. 

8.  نکته پایانی این که از این رو مکتب کلامی امام جعفر صادق علیه السلام، چه بلحاظ گستره نحله های فکری و کلامی و چه بلحاظ فراوانی مباحث و آموزه های کلامی از جمله مکاتب منحصر به فرد و کمتر مطالعه شده ای  است. 
شور بختانه، امروزه ما شاهد امتداد سه جریان‌های فکری و انحرافی- جریان اهل حدیث و سلفیه، جریان غالیان و جمود فکری و جریان خداناباور - از عصر حضور تا عصر حاضر هستیم. از این رو، امتداد این مکتب تا عصر حاضر محل تأمل و بایسته تحقیق و پژوهش است و توجه محافل پژوهشی حوزه هایی علمیه و دانشگاه را می طلبد. انشاء الله. 

منبع: آستان نیوز