به نقل از «ایرنا»

حل بحران محیط زیست با مشارکت و همگرایی جهانی

تاریخ انتشار: ۱۵ خرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۸۹۸۹۴۲۴

تهران- ایرنا- محیط زیست به عنوان بستری مناسب برای زندگی و فعالیت انسان ها با بحران هایی نظیر گرمایش زمین، کم آبی و فرسایش خاک روبرو شده است. از این رو کشورهای مختلف باید با سیاست های همگرایی و مشارکتی حفاظت از آن را به دغدغه همگانی تبدیل کنند تا جامعه جهانی بتواند اقدام های موثر و کارآمدی در این حوزه انجام دهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بشر در طول تاریخ کوشیده است تا به قانون و نظام طبیعت پیرامون خویش احترام بگذارد و خود را با آن سازگار کند اما گاهی خواسته و ناخواسته روند طبیعی محیط زیست را دگرگون کرده است. هر روز درختان بسیاری قلع و قمع می شوند، آب ها به هدر می روند، خاک ها فرسایش می یابند و جنگل های طبیعی نابود می شوند، بسیاری از گونه های زیستی در حال انقراض هستند و صدها گونه به سبب از دست دادن زیستگاه های خود از میان رفته اند.

روند صعودی تخریب زیست بوم و بروز بحران‌ های زیست محیطی باعث شد تا کشور‌ها به طور جدی به چاره جویی در این زمینه بپردازند. از این رو در 1972 میلادی نخستین کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد به نام «کنوانسیون استکهلم» درباره انسان و محیط زیست در سوئد تشکیل شد. همزمان با برپایی این کنفرانس مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه ‌ای را تصویب کرد که به تشکیل برنامه محیط زیست سازمان ملل(UNEP) منجر شد. در این سال مجمع عمومی سازمان ملل متحد پنجم ژوئن را «روز جهانی محیط زیست» اعلام کرد.

هدف از این نامگذاری افزایش آگاهی مردم برای حفظ محیط زیست و ترغیب مسوولان به اتخاذ تدابیری برای مقابله با تخریب محیط زیست و گونه‌های زیستی‌جانوری بوده است.

مراسم روز جهانی محیط زیست به روش های مختلف مانند راهپیمایی‌، همایش‌ های دوچرخه سواری، برگزاری نمایش، مسابقه های نقاشی و مقاله نویسی در مدارس، درختکاری، ‌فعالیت ‌های مربوط به بازیافت، پاکسازی و... انجام می شود. هدف از برگزاری چنین مراسمی جلب توجه عمومی به مسایلی است که محیط زیست را نابود می‌سازد. همچنین هر سال یکی از مسایلی که محیط زیست را تهدید می کند، به عنوان موضوع این روز انتخاب می شود.

شعار روز جهانی محیط زیست در 2018 میلادی «غلبه بر آلودگی پلاستیک» تعیین شده است که هدف از آن حذف آلودگی های پلاستیکی و فراخوانی برای حل یکی از بزرگترین چالش‌های محیط ‌زیستی محسوب می شود.

به مناسبت روز جهانی محیط زیست در ایران 15 تا 21 خرداد به عنوان هفته محیط زیست نامگذاری شده است.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت «روز جهانی محیط زیست» با «اسماعیل کهرم» استاد دانشگاه و فعال حوزه محیط زیست به گفت وگو پرداخته است.

**تهدیدات محیط زیستی در ایران
محیط زیست در ایران با تهدیدهای گوناگونی روبرو است که در این میان مساله آب را می توان نخستین تهدید دانست. در سال های گذشته با استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی این مایه حیات کاهش پیدا کرده و بحران آب به عنوان یک چالش جدی برای جامعه مطرح شده و به خشک شدن مراتع، فرونشست خاک، خشکی رودخانه ها، تالاب ها و دریاچه هایی مانند ارومیه انجامیده و محیط زیست این مکان ها با تهدیدات جدی روبرو شده است.

همچنین مساله آلودگی هوا و وجود ریزگردها نیز در ایران یک مقوله زیست محیطی به شمار می رود که در سال های گذشته کشورهای مختلفی درگیر آن بوده اند و بدون وجود یک دیپلماسی و همگرایی میان کشورهای مختلف قابل حل نیست.

**فرسایش خاک؛ تهدید زیست محیطی
یکی دیگر از تهدیدات زیست محیطی کشور فرسایش خاک به شمار می رود. ایران در جهان گاهی در رتبه نخست و برخی اوقات رتبه 2 در فرسایش خاک قرار می گیرد. به این صورت که کشور در هر سال در هر هکتار 48 تن خاک از دست می دهد در حالی که در اروپا این رقم 12 تن و در آمریکا چهار تن است.

بخش بزرگی از فرسایش خاک بر اثر پدیده جنگل زدایی شکل می گیرد. هنگامی که درختان قطع می شود، پوشش گیاهی جنگل از میان می رود و این به فرسایش خاک می انجامد. بنابراین چنین خاکی برای مرتع، کشاورزی و کاشت درخت کاربرد ندارد و تنها می توان در آن ساختمان هایی ساخت که برای محیط زیست خطرهای دیگر به همراه خواهد داشت. از این رو استفاده بیش از میزان از سفره های آب زیرزمینی به چنین امری منجر شده است که راهی به جز صرفه جویی وجود ندارد.

بنابراین محیط زیست ایران در حوزه های آب، خاک، هوا و پوشش گیاهی دچار بحران است و باید به فکر حل این بحران ها بود زیرا در غیر این صورت نه تنها نمی توان مواد غذایی صادر کرد بلکه در تامین آن در داخل کشور نیز با مشکل هایی روبرو خواهیم بود. بدین شکل روز محیط زیست بهانه ای است تا با یادآوری این بحران ها به فکر محیط زیست سالم برای آینده بود.

** توانمندسازی مردم در حوزه محیط زیست
«توانمند سازی مردم برای تبدیل شدن به فعالانی در زمینه توسعه پایدار و متوازن» نیز یکی دیگر از برنامه های محیط زیستی سازمان ملل است که کشورهای مختلف به آن توجه دارند. هر چند این مهم بدون دخالت دولت ها امکان پذیر نیست. برای نمونه در مدیریت مصرف آب در ایران صرفه جویی مردم در سه درصد آن تاثیرگذار است و بخش بزرگی از آن به مصرف های دیگر می رسد که دولت باید با ایجاد راهکارهای مناسب در حوزه های مختلف از هدر رفتن آن جلوگیری کند.

یکی از این بخش ها، کشاورزی به شمار می رود که حدود 91 درصد آب به آن اختصاص پیدا می کند. بنابراین دولت ها باید سیستم آبیاری در بخش کشاورزی را به گونه ای طراحی کنند که 91 درصد آبی که در این حوزه صرف می شود، به روش های مدرن کاهش پیدا کند. این کار به سبب هزینه های هنگفت از عهده کشاورز خارج است. از این رو دولت ها باید به این حوزه ورود پیدا کنند تا بتوان به نتیجه مطلوبی در این زمینه دست پیدا کرد.

امروزه به واسطه وسایل آگاهی بخش و سطح تحصیلات، مردم در ایران به اندازه کافی در ارتباط با محیط زیست خود آگاه هستند اما به سبب هزینه بر بودن و مشکل های دیگر قادر به عمل در این حوزه نیستند از این رو دولت ها باید به حوزه محیط زیست ورود پیدا کنند تا بحران ها این حوزه کاهش پیدا کند.

**بحران های زیست محیطی خاورمیانه
در خاورمیانه به سبب سیاست های نادرست و سدسازی های بی رویه ای که انجام شده بحران هایی در حوزه محیط زیست این منطقه به وجود آمده است. مسایلی مانند ریزگردها و کم آبی که به یک کشور نیز محدود نمی شود. هر چند سازمان ملل در حوزه محیط زیستی برنامه های ارایه کرده است اما بدون پایبندی به این برنامه ها مشکل زیست محیطی خاورمیانه قابل حل نیست مشکلی که خود کشورها باعث ایجاد آن شده و در سال های اخیر نیز به این مشکل ها دامن زده اند. هر چند در اروپا این سیاست ها اعمال می شود و کشورهای مختلف نیز به آن پایبند هستند. برای نمونه رودخانه راین از آلمان به طرف سوئیس سرازیر می شود و هر کشوری به اندازه و سهم خود از این آب استفاده می کند اما در خاورمیانه وضعیت به شکل دیگری دنبال می شود و کشورها در حوزه های محیط زیستی کمتر به تعهدهای خود پایبند مانده اند.

**برنامه های محیط زیست سازمان ملل
«ترویج مشارکت با هدف اطمینان از برخورداری همه ملت ها از آینده‌ ای امن‌تر و سعادتمندانه‌تر و ارتقا این بینش عمومی که جوامع در تغییر دیدگاه‌ ها و در خصوص مساله محیط زیست نقش محوری و اساسی ایفا می‌نمایند» از هدف هایی بوده که در برنامه محیط زیست سازمان ملل به آن توجه شده است. از این رو کشورهای مختلف باید در راستای این هدف گام بردارند، هر چند این اهداف در کشورهای مختلف و در اروپا و آسیا به صورت متفاوت دنبال می شود.

پژوهش**9370**2002**9131

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اجتماعي مناسبت ها روز جهاني محيط زيست

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۸۹۸۹۴۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حکمرانی ولایی، نظریه جدید در مدل حکمرانی

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، حجت‌الاسلام و المسلمین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با حضور در همایش حکمرانی متعالی در دانشگاه آزاد اسلامی گرگان با بیان این مطلب گفت: اولویت و مسئله جدی بشریت، مسئله حکمرانی است و خیلی مهم است که دانسته شود که حکمرانی چه هست؟ و حکمرانی چه نیست؟ بشر اگر در یک و نیم قرن اخیر با بحران‌هایی مانند بحران محیط زیست، بحران خانواده، بحران هویت یا بحران آب مواجه شده است و این بحران‌ها باعث شده که دانشمندان به ارائه نظریاتی در این باره بپردازند مثلا در بحران هویت نظریّات جامعه‌شناختی یا روان‌شناسی ارائه شود. در اواخر قرن بیستم، دانشمندان با بحرانی مواجه شدند با نام بحران حکمرانی.  به همین خاطر از 1980 به بعد، بیشترین کتاب‌ها با عنوان حکمرانی، مرتبط با چهار دهه اخیر خصوصا دو ده اخیر است که توفیق داشتم که بیش از 207 کتاب در حوزه حکمرانی که به زبان انگلیسی نوشته شده است را مطالعه کنم و در این تحقیق، حدود 200 تعریف از ((حکمرانی)) از دانشمندان غربی استخراج شود.

وی با تأکید بر اینکه مسئله حکمرانی از موضوعات جدی دنیای امروز است و هنوز هم به این سؤال که بهترین مدل حکمرانی چه هست؟ پاسخ دقیقی داده نشده است، گفت: درست است که اصطلاح حکمرانی خوب مطرح شده و گفته‌اند حکمرانی خوب، حکمرانی است که هشت ویژگی مشارکت مردم، حاکمیت قانون، شفافیت، پاسخگویی، وفاق عمومی، تساوی یا عدالت،اثر بخشی و مسئولیت‌پذیری را داشته باشد، اما بعد از حکمرانی خوب، اصطلاح حکمرانی سالم را مطرح کرده‌اند که بعد از این تعریف از حکمرانی خوب یا حکمرانی سالم، سؤال مطرح می‌شود که مثلا عدالت چیست؟ الگوی شفافیت، پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری چیست؟ مثلا در حوزه عدالت، تئوری‌های مختلفی توسط دانشمندان ارائه می‌شود. به این ترتیب باید گفت که پروژه چیستی حکمرانی خوب، هنوز حل نشده است و در این باب هم البته تحقیقات زیادی در حال انجام است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در کشور ما نیز، حدود ده سالیست که واژه حکمرانی، در زبان‌ها و بیان‌ها استفاده می‌شود  اما خیلی اوقات دقیق به کار نمی‌رود، مثلا برخی می‌گویند مقصود از حکمرانی، حکومت‌داری است، حکومت در دوران سنت، به معنای ایجاد امنیت و حفظ مرزها بدون توجه به رفع نیازها بود اما با ایجاد حکومتداری مدرن در غرب و تأسیس  بروکراسی سلسله مراتبی؛ گستره نیازهای حکومت توسعه پیدا کرد و مواردی مانند نیازهای سلامت، امنیت، محبت، اقتصاد، فرهنگ برعهده دولت گذاشته شد و حکومت متولی رفع همه نیازهای مردم شد اما به شکل رسانه و سلسله مراتبی. این مدل از حکومتداری، دولت را فربه می‌کرد و ناکارآمدی و فساد را به دنبال داشت. برای حل این مشکل، یک اصطلاح با عنوان مدیریت دولتی نوین شکل گرفت که در این مدل از حکومتداری، مدیریت جامعه از طریق جوامع مدنی مانند تشکل‌ها و سندیکاها تقویت شد اما در این میان یک چالش جدی به وجود آمد و آن نسبت میان بخش دولتی و بخش خصوصی و نسبت آن‎ها با عدالت به وجود آمد. به‌عنوان نمونه بخش خصوصی با ابزارهای تبلیغی و رسانه‌ای، فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد که در نهایت ممکن است فقط خودش سود ‌برده و سودی به مردم نرسد و یک بی‌عدالتی شکل گیرد. اصصلاح حکمرانی در غرب به وجود آمد البته لازم است این اصصلاح در غرب خوب شناخته شود تا بعد از آن، با نگاهی به مبنای خود، ببینیم چه چیزی می‌توانیم بگوییم.

وی اضافه کرد: هنگامی که دانشمندان غربی از حکمرانی سخن می گویند، منظور حکومت نیست بلکه حکومت هم می‌تواند مصداقی از آن باشد، به اصصلاح منطقی این دو، نسبت عموم و خصوص من‌وجه باشد، مثلا ممکن است منظور از حکمرانی، حکومت باشد یا ممکن است منظور حکمرانی به معنای سیاسی آن نبوده و هدف حکمرانی در محدوه یک سازمان باشد. به همین دلیل هم نباید حکمرانی را با حکومت‌داری مترادف دانست. برخی دیگر نیز حکمرانی را با سیاستگذاری عمومی مترداف می‌دانند که این نیز اشتباه است.

استاد خسروپناه گفت: سیاستگذاری عمومی، بخشی از حکمرانی است، برخی نیز حکمرانی را مدیریت دانسته‌اند چو ن در حکمرانی و مدیریت، سیاستگذاری، ساماندهی، نظارت و ارزیابی وجود دارد اما حکمرانی فقط مدیریت نیست و تفاوت‌هایی با هم دارنند. در هر حال آنچه از مجموعه بررسی‌های انجام شده در حوزه حکمرانی به دست می‌آید این است که حکمرانی از سنخ فرآیند است و نه یک پروژه. و  پروژه تصمیم گیری است برای این فرایند تصمیم گیری، در ساحت سیاستگذاری، تنظیم گری، هدایتگری و راهبری، تصدی گری و نظارت و ارزیابی. حکمرانی از سیاستگذاری عمومی در ساحت فرهنگ، اقتصاد، تعلیم و تربیت، سلامت و دیگر حوزه‌های اجتماعی شروع شده و بعد از آن نوبت به تنظیم‌گری می‌رسد که البته باید دانست که تقنین بخشی از تنظیم‌گری است، قانونگذاری، ساختار سازی، گفتمان‌سازی، راهبری و هدایت‌گری از عناصر تنظیم‌گری است.

وی افزود: مرحله بعد تصدی‌گری و نظارت و ارزیابی است. یعنی در حکمرانی، حکمرانان که می‌توانند دولت مردان یا بخش خصوصی یا توده‌های مردم یا ذی‌نفعان مؤثر در حکمرانی باشند، بدیهیست اگر ذی‌نفعان هر موضوع  مثلا صنایع دستی، در تدوین سند مرتبط با آن نقش داشته باشند، در اجرای آن فعال‌تر خواهند بود. یکی از دلایلی که سند در کشور تدوین و تصویب می‌شود اما اجرا نمی‌شود این است که ذی‌نفعان در تدوین آن سند یا آیین‌نامه و قوانین مرتبط مشارکت ندارنند، مشارکت ذی‌نفعان در تدوین سند، میزان مشارکت آن‌ها در اجرا افزایش خواهد داد و به اصطلاح سند، اجرایی‌تر می‌شود. در این مدل از حکمرانی بسیار اهمیت به مشارکت ذی‌نفعان داده شده است که در مدل حکمرانی خوب و سالم در غرب شناخته شده است. البته باید توجه داشت که تفاوت‌هایی میان حکمرانی خوب و حکمرانی سالم در غرب وجود دارد. اما یک تجربه عقلانی است که باید مورد توجه باشد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر عنوان همایش گفت: آنچه که در عنوان این همایش به عنوان حکمرانی متعالی مطرح شده است، که هدف آن بهره‌مندی از حکمت قرآنی یا حکمت متعالی است. به‌عنوان نمونه چگونه می‌توان از میراث ارزشمند حکمای بزرگی مانند مانند سهروردی، ملاصدرا، میرفندرسکی یا دیگر شخصیت‌ها در موضوع حکمرانی چه بهره‌ای می توان برد؟ یا از آموزه‌های حکمی قرآنی چه استفاده‌هایی می‌توان کرد تا این دستاورد عقلی بشری درموضوع حکمرانی را تعالی دهد و بتوانیم حرفی نو برای گفتن با دنیای غرب هم داشته باشیم.

وی با اشاره به اهمیت طرح حرف نو  برای ارائه به جهان علمی گفت: چند کلید واژه نسبت به حکمرانی  که می‌تواند حرف نویی در حوزه حکمرانی باشد می‌تواند در این موضوع قابل توجه باشد سه الگوی حکمرانی تاکنون پیشنهاد شده که هر آنها، دارای مزایا و معایبی است، الگوی حکمرانی سلسله مراتبی، الگوی حکمرانی بازاری یا بنگاهی، که در این مدل، دولت نقش حداقلی دارد و بخش خصوصی نقش حداکثری را داراست.مدل سوم نقش حکمرانی شبکه‌ای است که در آن گروه‌ها، تشکل‌ها و فعالان مردمی نقش بیشتری داشته باشند و نقش دولت و بازار کم‌رنگ‌تر باشند که هر سه الگو، معایب و مزایایی دارد. حال سؤال این است که حکمت اسلامی در مورد نقش بازار، مردم یا دولت در موضوع حکمرانی چه دیدگاهی دارد؟ آیا ایده یا دیدگاه جدیدی دارد؟ باید گفت که در قران کریم، سوره مائده را که در اواخر عمر پیامبر اسلام (ص) نازل شده است باید سوره حکمرانی نامید همانگونه که برخی مفسّرین این سوره را سوره ولایت نامگذاری کرده‌اند. در این سوره موضوع ولایت هم به صورت ایجابی و هم به صورت سلبی بیان شده است.

استاد خسروپناه تصریح کرد: به‌نظر می‌رسد موضوع حکمرانی ولایی می‌تواند نظریه جدیدی در الگوی حکمرانی ارائه دهد و معایب مدل‌های سه گانه حکمرانی را برطرف کند. در این دیدگاه، ولی یک محور است و بین مردم و ولی یک پیوند ناگسستنی است و این مردم در تصمیم‌سازی نقش دارند، به بیان دیگر این مدل حکمرانی بسیاری از آسیب‌های حمکرانی سلسله مراتبی یا بازاری را ندارد ولی مدل به مدل حکمرانی شبکه‌ای شباهت دارد. در این مدل از حکمرانی، ولی؛ حکم خداوند را بیان می‌کند اما اجرای آن حکم، نیاز به سیاستگذاری، قانونگذاری، ساختارسازی و دیگر موارد مورد نیاز دارد که مردم به‌عنوان حلقه شبکه‌ای پیرامون ولی در این موضوعات، مشارکت می‌کنند. این مدل از حکمرانی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال اجراست. قطعا اساتید دانشگاهی و شخصیت‌های فرهیخته می‌توانند با بررسی موضوعات مرتبط با حکمرانی، نظریّات جدیدی را ارائه دهند که این موضوع می‌تواند تحولی در موضوع حکمرانی در سطح بین‌الملل ایجاد کند.

انتهای پیام/