امام خمینی(ره) با فقه سیاسیات انقلاب کرد و نه فقه فردی
تاریخ انتشار: ۱۵ آذر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۸۳۴۵۵۹
به گزارش ایکنا؛ چندی پیش آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی از مدرسین سطوح عالی حوزه علمیه قم در ضمن سخنرانی در دومین همایش نکوداشت مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی(ره) بیان کردند که فقه فاقد نظام است و نظام سازی فقهی ممکن نیست؛ اگر چنین بود آن‌کسی که باید در درجه اول به آن می‌رسید حضرت امام(ره) بود. این سخنان واکنش‌هایی را در محافل علمی برانگیخت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
ایکنا: شما در جریان بیانات استاد فاضل لنکرانی قرار گرفتید؟
بنده در این همایش شرکت کردم ولی پس از سخنرانی جناب استاد فاضل لنکرانی به مجلس رسیدم، البته از طریق حجت‌الاسلام یونسی که سخنران بعدی همایش بودند، فی‌الجمله در جریان مطلب قرار گرفتم.
ایکنا: پیش از شروع بحث بفرمائید نظام فقهی چه معنایی دارد و آیا اساساً می‌توانیم از فقه توقع نظام فقهی داشت باشیم؟
چند نکته را باید توضیح بدهیم؛ نکته نخست اینکه اصلاً نظام در این گونه مسائل علمی به چه معناست؟ برای مثال وقتی می‌گوییم نظام اقتصادی اسلام منظور از نظام چیست، یا وقتی می‌گوییم نظام حقوقی و قضائی یا فقهی منظورمان چیست. آنچه برداشت می‌کنم این است که آیا در مجموعه آیات، روایات و همچنین اجماعات و منابع عقلی که برای مسائل مثلاً اقتصادی داریم می‌توان یک شاکله منطقی ترسیم کنیم.
برای مثال از مبادی و منابع اولیه‌ای شروع کنیم و موضوع علم اقتصادی اسلام، محمولات، مسائلش و بر اساس آنچه که امروزه در معرفتشناسی گفته می‌شود که یک علم باید رئوس ثمانیه‌ای داشته باشد؛ مثلاً آیا می‌توان در بحث اقتصادی اسلام این ترتیب را داشته باشیم یا نه. همچنین در نظام قضایی یا سایر نظام‌ها نیز این پرسش مطرح است. نظام در اینجا به معنای نوعی ترتب منطقی بین فصول مختلف و مباحث مربوط به موضوع است.
مسئله دیگر این است که اکنون می‌بینیم که برخی از فقهای ما مانند شهید صدر ادعا کردند که در اسلام نظام اقتصادی داریم. دیگران هم برگرفته از شهید صدر کتاب‌هایی مانند نظام اقتصادی اسلام نوشته‌اند؛ برخی می‌گویند که مکتب اقتصادی داریم و برخی هم ادعا دارند که آنچه در اقتصاد در روایات ما از اهل بیت(ع) رسیده یا در آیات قرآن مطرح است، مطالب پراکنده اقتصادی است؛ لذا نظام را باید ما کشف و استخدام کنیم و به شکل یک مجموعه قضایای منسجم در ابواب و فصول منطقی بریزیم.
پیشنهاد علما این است که حداقل در بخش‌هایی از اسلام نظام داریم، ولی آنچه که آقای فاضل گفتند این است که این نظام‌ها در صدر اسلام و در زمان اهل بیت(ع) نبوده و به تدریج در طول تاریخ برگرفته از سیره عقلای بشر شکل گرفته است. امروزه نظام قضایی داریم و یک پرونده قضایی باید سلسله مراتبی را طی کند؛ دادگاه بدوی، دادگاه تجدیدنظر و در نهایت دیوان عالی کشور و رئیس قوه قضائیه است. این مسائل در زمان امیرمؤمنان(ع) نبوده و اکنون هست؛ چرا؟ دلیل این است که که در دنیای کنونی این گونه عمل می‌شود و یک دادگاه بدوی، تجدیدنظر یا شورای عالی قضایی وجود دارد.
عقلای بشر بودند که به این روش‌ها، الگوها و سلسله مراتب رسیدند. این‌ها را از دیگران یاد گرفتیم و در نظام و حکومت اسلامی پیاده کردیم. در نظام سیاسی تفکیک قوا داریم؛ قوه مقننه، قوه قضایی و مجریه از یکدیگر جدا هستند، ولی در زمان امیرمؤمنان(ع) این چنین نبوده است. ایشان خود رئیس قوه مقننه، قضایی و... بوده و تمام این قوا در یک نفر خلاصه می‌شده است، اما دیدگاه‌های فلاسفه سیاسی مانند مونتسکیو و امثال این‌ها در جهان ظهور کرد که نظریه تفکیک قوا را مطرح کردند و ما هم پذیرفتیم. اجمالاً آنچه از بیانات استاد فاضل لنکرانی دریافت کردم این بوده که گفته‌اند این نظام‌ها را از دیگران استفاده کردیم. در اسلام چنین نظام‌هایی از ابتدا نبوده است.
ایکنا: با این تعریف یعنی وجه اسلامی بودن را زیر سوال می‌برند و اینکه بیشتر عقلایی است؟
بله، عین این نظام‌ها این چنین نبوده که بگوییم از ائمه معصومین(ع) فراگرفتیم بلکه از عقلای بشر گرفتیم و منافاتی هم با اسلام ندارد. چون دیدیم که روش‌های عقلایی خوبی است از آن‌ها استفاده می‌کنیم و مشکلی هم نداریم.
ایکنا؛ به رویکرد شهید صدر در تدوین نظام اقتصاد اسلامی اشاره کردید، آیا این شکل نظام‌سازی که مبتنی بر برایندگیری فتاواست قابل دفاع هست؟
اینکه یک فقیه و مجتهدی مثل شهید صدر نظری می‌دهد، محصول خوش‌فکری و اجتهاد اوست. شهید صدر وقت مبسوطی می‌گذارد، کار علمی می‌کند و یک طرح نظام‌واره‌ای برای مسائل اقتصادی استنباط می‌کند. در واقع او تلاش دارد تا طرح نظام‌مند خود را از قرآن، سنت و کتب فقهی استخراج کند. به هر حال به نظر من اجتهادات نوع شخصی فقها و مجتهدین این گونه است و وقتی ارائه می‌شود، مجتهدین و فقهای دیگر هم می‌بینند که حرف خوبی است و مخالفتی با اصول و مبانی فقهی و استدلالی ندارد، لذا پیگیری می‌شود.
ایکنا: آیا به نظر شما این اختلاف‌نظر و فتاوا مشکلی برای دستیابی به نظام ایجاد نمی‌کند؟
به هر حال باید منطقی بررسی کرد و اگر کسی پاسخ و نقدی در برابر این دیدگاه دارد، باید آن را ارائه کند. این‌ها بحث علمی و فنی است و بین صاحب‌نظران همیشه بوده و هست؛ در بین علما از این اِن‌قُلتَ و قَلت‌ها زیاد است. باید به طور منطقی و اجتهادی مورد نقد و بررسی قرار بگیرد.
ایکنا: آقای فاضل در بخشی از سخنرانی خود بیان می‌کنند که اگر فقهی به نام فقه نظام داشتیم باید امام خمینی(ره) به آن می‌رسید، ولی ایشان با همین فقه فردی انقلاب کرد، نقد شما به این نظرگاه چیست؟ آیا صحیح است که بگوییم، چون امام خمینی(ره)، چون نرسیدند ما هم نمی‌توانیم برسیم؟
این استدلال خیلی قوی نیست و به نظر من روایت «فَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ إِلَى مَنْ هُوَ أَفْقَهُ» مسئله دیگری را می‌گوید؛ یعنی چه بسا فقیهی فقه را به نسل بعد از خودش بدهد که از آنان افقه باشد، این منطق خود علماست. امام خمینی(ره) نظام سیاسی اسلام را طراحی کردند و این چنین نبود که بگوییم با فقه فردی کشور را ایجاد کردند. نه ایشان یک طرحی در ذهن خودشان داشتند که طرح اولیه و بسیط بود. نمی‌شود به امام خمینی(ره) نسبت داد که قائل به نظام نبودند. نکته دیگر اینکه استدلال تمامی نیست که بگوییم چون امام خمینی(ره) نرسیدند پس در اسلام این اندیشه را نداریم. خود امام خمینی(ره) هم چنین ادعایی نداشتند.
ایکنا: به نظر شما آیا نگاه سیاسی، اجتماعی و کلیت رویکرد فقهی امام(ره) در ابواب مختلف باعث انقلاب نشد، آیا تعبیر انقلاب با فقه فردی تعبیر درستی است؟
فقه فردی یعنی فقه عبادی که این چنین نیست. معمولاً این اصطلاحات را در عبادیات اسلام به کار می‌بریم و می‌گوییم که فقه فردی یعنی فقه الصلاة یا صوم؛ این فقه عبادات است که جنبه فردی دارد وگرنه در سیاسیات اسلام فقه تفاوت دارد و امام خمینی(ره) با فقه سیاسیات اسلام انقلاب کردند. در نجف درس گفتند و ولایت فقیه را تبیین کردند و فرمودند که ولایت فقیه فلسفه فقه ماست. خود ولایت فقیه یک بعد واحد سیاسی را ارائه می‌کند. به نظر من این تعابیر که آقای فاضل به کار بردند قابل تأمل است.
ایکنا: اصرار بر نظام‌مندی فقه جدید به معنای این است که فقه جدید نظام ندارد یا اینکه فقه کنونی نظام دارد و متناسب با نیاز‌های عصر حاضر هم هست؟
این مسئله نسبی است؛ مثلاً اکنون در سیستم قضایی یک مقدار این‌ها را از دنیای امروز گرفتیم. مثلاً آیا در فقه قضایی ما اساساً احکام زندان وجود داشته یا نداشته است؟ چیزی به نام زندان داریم؟ یا مثلاً در حدود و دیات، مسائلی مانند سنگ‌سار یا رجم را می‌بینیم که در پیروزی انقلاب این احکام تاحدودی انجام شد. وقتی با تغییر رئیس قوه قضائیه فکر جدیدی ایجاد شد و گفت که باید این‌ها را برداریم. همچنین نوع دیه شتر و گوسفند طریقیت دارد یا خیر. دیدگاه آیت‌الله یزدی و آیت‌الله موسوی اردبیلی یک چیز دیگری بود. از امام سؤال می‌کنند و ایشان می‌فرمایند که این‌ها به هیچ وجهه طریقیت و موضوعیت ندارند.
اساساً از آنجا که بحث از انقلاب در ایران مطرح شد ساماندهی حکومت باعث شد تا به دنبال نظام‌سازی و ارائه راهکار به دنیای امروز برویم. پاسخگویی به این مسائل فلسفه و منطقی خاصی را در کنار مباحث قضایی و اقتصادی تنظیم می‌کند؛ یعنی این مسائل ما را به سمت نظام کشانده است. مثلاً مجلس شورای اسلامی، مجمع تشخصی مصلحت و شورای نگهبان در زمان ائمه(ع) نبوده است و برگرفته از سیره عقلای زمان است. این‌ها به طور نسبی ضرورت‌هایی است که جامعه و دنیای امروز ما را وادار کرده است که به این‌ها تن بدیم و ملتزم شویم.
ایکنا: سوال پایانی اینکه با توجه به اینکه عقل از منابع فقهی و سیره عقلا هم در فقه جایگاه خود را دارد، همچنین برخی فقها به منطقةالفراق هم پرداخته‌اند، آیا نظام فقهی که حتی با رویکرد تأسیسی ساخته می‌شود و رویکرد عقلایی در آن‌ها پررنگ است را نمی‌توان اسلامی درنظر گرفت؟
کلاً براساس دیدگاه فقهای بزرگ و مجتهدینی مانند آیت‌الله العظمی جوادی آملی عقل و دین و یا بگوییم علم و دین همه زیرمجموعه دین هستند و آنچه که برخاسته از عقل و سیره عقلاست خارج از دین نیست؛ یعنی خود خداوند در وحی ما را به عقل ارجاع داده است. این نظامات عقلایی که برخاسته از عقل و سیره عقلاست و منافاتی هم با سیره شرعی ندارد جزو دین است و جزو دینی محسوب می‌شود.
انتهای پیام
منبع: ایکنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۸۳۴۵۵۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
همسر آیت‌الله «سید مصطفی خمینی» در قم تشییع شد
به گزارش خبرنگارمهر، پیش از ظهر شنبه مراسم تشییع خانم معصومه حائری عروس ارشد امام خمینی (ره) و همسر شهید آیت الله «سیدمصطفی خمینی» از مسجد نو واقع در میدان آستانه قم به سمت حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها برگزار شد.
آیت الله جعفر سبحانی از مراجع عظام تقلید بر پیکر مرحومه خانم حائری اقامه نماز کرد و پس از طواف گرد مضجع مطهر بانوی کرامت، آن مرحومهدر مقبره شیخ فضل‌الله نوری صحن امام رضا علیه السلام حرم مطهر به خاک سپرده شد.
حجت ااسلام سید یاسر و سید حسن خمینی و تعدادی از اعضای بیت امام راحل، سید محمدآقامیری استاندار قم، برخی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، برخی چهره های سیاسی و اقشار مختلف مردم در این مراسم حضور داشتند.
گفتنی است مراسم بزرگداشت همسر شهید آیت الله سید مصطفی خمینی بعد از نماز مغرب و عشا امشب در حسینیه شهدا برگزار می شود.
معصومه حائری عروس ارشد امام خمینی (ره) و همسر شهید آیت الله سیدمصطفی خمینی صبح ششم اردیبهشت ماه پس از یک دوره بیماری دار فانی را وداع گفت.
وی فرزند مرحوم آیت‌الله شیخ مرتضی حائری و از خاندان آیت الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری بنیان گذار حوزه علمیه قم بود که در ۱۷ فروردین ماه سال ۱۳۳۳ با حاج آقا مصطفی خمینی ازدواج کرد و حاصل ازدواجشان ۴ فرزند است.
این بانو در دوران تبعید حضرت امام (ره) و حاج آقا مصطفی در عراق حضور داشت و همسر گرامیشان را همراهی می‌کرد.
کد خبر 6089930
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است