راه اندازی سازوکار اینستکس برای کشورهای شریک تجاری ایران

اینستکس، نهایت تلاش اروپا برای حفظ برجام و عمل به تعهدات خویش در برجام بود. اروپایی‌ها قرار بود به تعهدات خود ذیل ضمیمه‌ ۲ برجام که شامل تجارت طلا و فلزات گرانبها، خودرو، فروش نفت و محصولات پتروشیمی، بنادر و کشتیرانی، روابط بانکی و کارگزاری و ... است، عمل نمایند. اما برای عمل به تعهدات، ابتدا لازم ‌بود اروپا اراده‌ سیاسی خود را در قالب همکاری‌های بانکی و تجاری که تحریم‌های آمریکا را بی‌اثر کند و یا اینکه آنها را دور بزند، نشان بدهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اینستکس ضعیف ترین سازوکار مالی با ایران

اروپا از زمان شروع مذاکرات در ۲۶ اردیبهشت ماه ۹۷ تا زمان بازگشت کامل تحریم‌ها در ۱۳ آبان ۹۷، نشان داد هیچ اراده‌ی سیاسی برای خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها آمریکا و عمل به تعهدات خود ذیل برجام ندارد. شرکت‌های اروپایی از ایران خارج شدند، واردات نفت کشورهای اروپایی از ایران کاهش یافت و در آبان ماه به صفر رسید و بانک‌های اروپایی حتی از تسهیل تراکنش‌های مربوط به غذا نیز از ترس تحریم‌های آمریکا سر باز می‌زدند.

اروپا که عملا در طرح‌های بانکی خود برای ایجاد کانال مالی امن شکست خورده بود، در نشست وزیران ۴ + ۱ برجام در تاریخ ۳ مهرماه ۹۷، وعده‌ راه‌اندازی کانال مالی ویژه (SPV) را داد که تحت آن امکان تسهیل تراکنش‌های مالی نفت و تجارت دوجانبه صورت بگیرد. اما این کانال که قرار بود تا بازگشت تحریم‌های نفتی در آبان‌ماه راه‌اندازی شود، حتی کشور میزبان آن در اروپا هم مشخص نشده بود و بعد از تحریم‌های نفتی هم به رغم وعده‌هایی که از سوی موگرینی داده شد، هیچ وقت ایجاد نشد.

اروپایی‌ها به جای SPV، یک سازوکار پایاپای و تسویه‌ا‌ی (Exchange Mechanism) تحت عنوان اینستکس (INSTEX) را راه‌اندازی کردند که قابلیت‌های آن از SPV محدودتر و ابتدایی تر است زیرا تنها اطلاعات و داده‌های تبادلات تجاری را ثبت می‌نماید. علاوه بر این، سازوکار اینستکس دو سیستم مالی ایران و اتحادیه اروپا را به طور کامل از یکدیگر منفک و جدا می‌کند و هم‌چنین تمام تجارت ایران و اروپا را کانالیزه و قابل رصد می‌کند. دلیل این‌کار هم این است که اروپا می‌خواهد کاملا با تحریم‌های آمریکا علیه ایران همراهی کند و خود دولتمردان اروپایی نیز در این رابطه تصریح‌ کرده‌اند.

اینستکس سازوکار دور زدن تحریم نیست

نکته مهم‌تر این است که اینستکس قرار نیست حوزه‌ تبادلات تجاری تحریمی را پوشش بدهد و در ابتدا قرار است از بین کالاهای غیر تحریمی تنها تبادلات مربوط به غذا و دارو را تسهیل کند. این مکانیزم در عملکرد خودش، مشابه مکانیزم نفت در برابر غذای عراق در دهه‌ی ۹۰ میلادی است، البته با این تفاوت که اروپا نفتی هم از ایران نمی‌خرد و صادرات نفت ایران به اروپا تقریبا به صفر رسیده است. بنابراین سازوکار اینستکس که هنوز عملیاتی و اجرایی نشده است، از هم‌اکنون یک سازوکار شکست خورده است.

موثرتر کردن تحریم‌ها با ترویج اینستکس به کشورهای غیراروپایی

با این وجود، اخیرا دولت در تلاش است تا برای تسهیل تبادلات تجاری ایران با کشورهای غیراروپایی از جمله، چین، روسیه، هند، کره‌ی جنوبی، ژاپن، ترکیه، عراق و ...، این سازوکار را به عنوان الگو قرار دهد. در همین راستا، اخیرا حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در انگلیس در توئیتی نوشت: «کشورمان با دیگر کشورها از جمله ترکیه، عراق، روسیه، چین، هند، سوئیس و دیگران برای راه‌اندازی ساز و کارهای مشابه اینستکس جهت توسعه روابط اقتصادی دوجانبه توافقات مهمی را به اجرا می‌گذارد».  همچنین وزیر امور خارجه، معاون اقتصادی وزارت امور خارجه و برخی دیگر از مدیران دولتی در صحبت‌های مشابهی بر این موضوع صحه گذاشته‌اند.

این اتفاق در حالی رخ می دهد که ترویج اینستکس به کشورهای غیراروپایی، باعث می‌شود عملا دست به خودزنی بزنیم و موجب گسترش آثار تحریم ها شویم. در واقع، در شرایط تحریمی، تلاش دیپلماسی اقتصادی دولت باید این باشد که با رایزنی‌های خود به در هم‌تنیدگی هر چه بیشتر ارتباط مالی و تجاری کشور را با ساختارهای دیگر کشورها کمک کند و روابط تجاری را عمیق‌تر کند تا از این طریق تیغ تحریم‌ها کندتر شود.

سازوکارهای بانکی مناسب تری که هم‌اکنون فعال هستند

از طرف دیگر، در شرایطی دولت می‌خواهد اینستکس را برای تسهیل تبادلات تجاری ایران با کشورهای غیراروپایی ترویج دهد که هم‌اکنون سازوکارهای تسهیل تجارت بهتری در این زمینه فعال است. به عنوان مثال، خبرگزاری یونهاپ کره‌ جنوبی در آبان ماه سال ۹۷ خبر داد که گروهی از مقامات این کشور درست قبل از اعلام معافیت‌های تحریمی توسط آمریکا به ایران داد که طی این سفر، این تیم با عراقچی، معاون وزیر امور خارجه دیدار داشته و توافق شد مکانیسم تراکنش‌های تجاری دو جانبه برا پایه‌ی ارز کره‌ی جنوبی (وون) از طریق حساب‌های بانک مرکزی در دو بانک کره‌جنوبی به نام ووری بانک (Woori Bank) و بانک صنعت کره‌ جنوبی (IBK) دوباره راه‌اندازی شود. این سازوکار که تهاتر بر مبنای روابط بانکی است، قابلیت بیشتری برای تجارت دوجانبه دارد. علاوه بر کره‌ جنوبی، چین و هند نیز سازوکاری مشابهی را در سال ۹۷ با ایران راه‌اندازی کرده‌اند و این سازوکارها هم‌اکنون فعال هستند.

سازوکار دیگری که می‌تواند در خنثی‌سازی تحریم‌ها به شدت کارایی داشته باشد، «پیمان پولی دو جانبه بانکی» است که شرکای تجاری ایران نیز از این سازوکار استقبال کرده و می‌کنند. به عنوان مثال پوتین، رییس جمهور روسیه در کنفرانس مطبوعاتی پس از برگزاری اجلاس کشورهای صادرکننده گاز در تهران در سال ۹۴ اعلام کرد: «روسیه در حال برنامه ریزی برای گسترش حجم تجارت با تهران و استفاده از پولهای ملی در پرداختهای دوجانبه است». با ترکیه نیز پیمان پولی دو جانبه منعقد و راه‌اندازی شد، ولی با وجود پیگیری ترک ها، این پیمان به علت عدم پیگیری و تعلل بانک مرکزی متوقف شد.

علاوه بر این، در رابطه با عراق که دارای موقعیت راهبردی اقتصادی برای کشور ماست، براساس اظهارات عبدالناصر همتی رییس بانک مرکزی قرار است این بانک حساب های یورویی و دیناری در عراق داشته باشد و مبادلات گاز و نفت با این حساب ها انجام شود. راه‌اندازی اینستکس با عراق در شرایط کنونی، ضربه زدن به تجارت خارجی ایران و از مصادیق «تیشه به ریشه خود زدن» است.

تبعات اقتصادی و سیاسی اشتباه استراتژیک وزارت خارجه

با توجه به اینکه دولت در رفتار خود نشان داده است برجام برای او یک هدف است و نه یک ابزار برای حفظ منافع ملی، شاید این اقدام مسئولین وزارت امور خارجه بیشتر نمایشی سیاسی درباره برجام و در راستای توجیه تصمیم دولت برای باقی ماندن در برجام باشد. اما دولتمردان باید توجه کنند بدانند که این اشتباه استراتژیک آنها قطعا در حوزه اقتصادی و سیاست خارجی تبعات سنگینی خواهد داشت. در واقع، این کار دشمنان را برای فشار بیشتر امیدوارتر، دوستان ایران را دلسردتر و شرکای تجاری ایران را نسبت به حفظ روابط تجاری و گسترش آن سست‌تر می‌کند. به عبارت دیگر، شرکای تجاری ایران با دیدن تمایل ایران به اجرای استراتژی مشابه نفت در برابر غذا، ترجیح خواهند داد که برای دور زدن تحریم‌های آمریکا ریسک نکنند و یا برای ادامه‌ روابط تجاری با ایران امتیازهای قابل توجهی طلب کنند.

در شرایط فعلی، آمریکا و اروپا با توجه به اینکه خیالشان از بابت باقی‌ماندن ایران در برجام راحت است، فشارهای بیشتری می‌آورند و هم‌اکنون نیز هر آنچه که در توان داشته‌اند، انجام داده اند. از طرف دیگر، دولت با باقی ماندن در برجام و حفظ خوشبینی نسبت به اروپایی‌ها، فضای داخل کشور را شرطی نگه می‌دارد و این وضعیت بلاتکلیفی برای فضای تجاری ایران چه زمانی که اینستکس اجرایی می‌شود و چه زمانی که اروپا اقدام جدی می‌کند، بسیار مضر است. ضرورت دارد هر چه زودتر دولت تصمیمی راهبردی در این زمینه اتخاذ نماید و کشور را از شرایط پیچیده فعلی خارج نماید.

منبع: انرژی امروز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت energytoday.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «انرژی امروز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۶۰۲۱۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ماشه افزایش قیمت گاز در اروپا چکانده می‌شود

بازارهای گاز طبیعی هفته گذشته تحت تاثیر نگرانی‌ها نسبت به توقف جریان گاز روسیه به اتحادیه اروپا، گارد افزایشی به خود گرفتند.

به گزارش ایسنا، در سال ۲۰۱۹، روسیه و اوکراین توافق ترانزیت خط لوله پنج ساله را برای تامین گاز طبیعی به اروپا امضا کردند. با وجود اینکه دو سال از جنگ روسیه با اوکراین می‌گذرد، هر دو کشور به اجرای قرارداد ادامه داده‌اند. اما اکنون قرار است این توافق به پایان برسد زیرا کی‌یف اعلام کرده که قصد ندارد آن را پس از انقضا در ۳۱ دسامبر، تمدید کند.

از سوی دیگر، کادری سیمسون، مسئول انرژی اتحادیه اروپا اعلام کرده که بازوی اجرایی این بلوک، هیچ علاقه‌ای به تلاش برای تجدید توافق تراتزیت ندارد. واردات گاز از طریق اوکراین، تنها پنج  درصد از کل واردات گاز اتحادیه اروپا را به خود اختصاص می‌دهد. اورا سابادوس، تحلیلگر ارشد شرکت اطلاعات بازار ICIS، به پولیتیکو گفت: اتریش، مجارستان و اسلواکی از توقف این واردات، احتمالا بیشترین ضربه را خواهند دید.

خوشبختانه، اگر اروپا بخواهد وابستگی خود به محصولات انرژی روسیه را به میزان بیشتری قطع کند، این اتفاق برای تولیدکنندگان گازی که مدت‌ها رنج برده‌اند، می‌تواند یک موهبت کمیاب باشد. پاتریک پویانه، مدیرعامل شرکت «توتال انرژی» پیش‌بینی کرده است تحریم‌های پیشنهادی اتحادیه اروپا برای ممنوعیت واردات گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) روسیه، باعث افزایش شدید قیمت گاز و سود بردن فروشندگان جهانی گاز از جمله خود «توتال انرژی» می‌شود.

او در پاسخ به سوال تحلیلگری که درباره تاثیر تحریم‌های پیشنهادی اتحادیه اروپا پرسیده بود، گفت: اگر اتحادیه اروپا، پروژه «یامال ال‌ان‌جی» را تحریم‌ کند، قیمت ال‌ان‌جی به سرعت بالا خواهد رفت و در سطح جهانی، به نفع ما خواهد بود. اگر تحریم‌هایی در کار باشند، مثبت است و منفی نیست زیرا درآمد توتال از پروژه «یامال ال‌ان‌جی»، کاملا محدود است. سران اروپا بر این موضوع واقف هستند که امنیت تامین کنونی آنها، بر ال‌ان‌جی متکی است و نمی‌خواهند دوباره افزایش قیمت را مشاهده کنند. آنچه من درک می‌کنم این است که آنها ممکن است ایده‌هایی داشته باشند اما این ایده‌ها برای سال ۲۰۲۷ به بعد خواهد بود نه قبل از آن.

شرکت فرانسوی «توتال انرژی»، سهم ۲۰ درصدی در پروژه «یامال ال‌ان‌جی» واقع در شرق روسیه دارد و سهم عمده این پروژه در اختیار شرکت روسی نواتک است که توتال در آن، ۱۹.۴ درصد سهم دارد. این شرکت، به دلیل تحریم‌های مالی آمریکا و اتحادیه اروپا، سود نقدی از پروژه «یامال ال‌ان‌جی» از سال ۲۰۲۳ دریافت نکرده است. با این حال، این شرکت حدود ۴۵۰ میلیون دلار سود نقدی نیم سالانه را در اواخر سال ۲۰۲۲ از نواتک دریافت کرد.

اتحادیه اروپا به کشورهای عضو هشدار داده است که در صورت از دست دادن گاز روسیه که با زمستان سخت همراه شود، خود را برای بدترین سناریو آماده کنند. این وضعیت با تصمیم اخیر برلین برای مالیات یک‌جانبه بر صادرات گاز تشدید می‌شود و این امر، سواپ واردات از روسیه با عرضه از طریق آلمان، ایتالیا یا ترکیه را برای این کشورها دشوارتر می‌کند.

جوزف سیکلا، وزیر صنعت جمهوری چک هفته گذشته درباره این مالیات گفت: ما باید از اقداماتی که به کار انجام شده، آسیب می‌زند و روسیه را تقویت می‌کند، اجتناب کنیم.

این بلوک تاکنون موفق به حذف تدریجی حدود دو سوم واردات گاز روسیه و افزایش واردات از آمریکا و نروژ شده است. با این حال، روسیه ۱۴.۸ درصد از گاز اتحادیه اروپا را در سال ۲۰۲۳ تامین کرد. با توجه به اینکه هنوز خاطره قیمت‌های بی‌سابقه گاز پس از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین تازه است و سیاستمداران اروپایی برای کنترل قیمت انرژی و تضمین عرضه، تحت فشار هستند، باید دید آیا اتحادیه اروپا به تحریم‌های باقی مانده ادامه می‌دهد یا خیر

حجم بالای ذخایر گاز

با این حال، عوامل کلی عرضه و تقاضای بازار گاز، ضعیف مانده‌اند زیرا بازارهای جهانی در بحبوجه دورنمای ضعیف تقاضا، با حجم بالایی از عرضه گاز مواجه هستند. ذخایر گاز اتحادیه اروپا در هفته گذشته، به بیش از ۷۲ میلیون متر مکعب معادل ۶۲ درصد از حجم این ذخایر رسید که برای این وقت از سال، یک رکورد محسوب می‌شود. همچنین ذخایر گاز در کالیفرنیا هم تقریبا در آستانه فصل ذخیره سازی مجدد برای فصل گرمایش بعدی، تقریبا پر هستند.

بر اساس گزارش اویل پرایس، در بخش تقاضا، اروپا با جبهه هوای گرمی مواجه خواهد شد که تقضا برای گاز را در این قاره کاهش می‌دهد و همزمان، عرضه گاز بیشتری در هفته‌های آینده در راه خواهد بود زیرا کارخانه ال‌ان‌جی فریپورت پس از رفع مشکلات فنی، فعالیتش را ازسرمی‌گیرد. ماه‌هاست که این کارخانه که دومین تاسیسات بزرگ صادرات گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) در آمریکاست، به دلیل مشکلات فنی، زیر ظرفیت ۸۰ درصدی خود فعالیت کرده است.

انتهای پیام