به نقل از «شبستان»

عمارت مفخم، بزرگترين و شاخص ­ترين اثر تاريخي دوره قاجار

تاریخ انتشار: ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۶۹۹۵۷۰

عمارت مفخم، بزرگترين و شاخص ­ترين اثر تاريخي دوره قاجار در خراسان شمالی است که در اوایل دهۀ ۱۳۰۰ هجری شمسی به دستور يار محمدخان شادلو معروف به سردار مفخم، حاکم منطقه شمال خراسان، به عنوان محل سکونت وی و خانواده ­اش ساخته شده است.

خبرگزاری شبستان_ خراسان شمالی؛ عمارت مفخم بزرگترين و شاخص ­ترين اثر تاريخي دوره  قاجار در خراسان شمالی است که در اوایل دهۀ 1300 هجری شمسی به دستور يار محمدخان شادلو معروف به سردار مفخم، حاکم منطقه شمال خراسان، به عنوان محل سکونت وی و خانواده ­اش ساخته شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اين بنای مجلل 34 اتاق با دو تالار بزرگ دارد. نمای اصلی ساختمان در سمت جنوب است که سراسر آن به زیباترین وجه با انواع فنون كاشيكاري معرق، معقلي، هفت رنگ و با طرح­ها و نقوش انساني، حيواني، اسليمي، ختايي و هندسي زینت یافته است.

 

مصالح به کار رفته در بنا، آجر با ملات گچ است و هر طبقه ساختمان داراي دو ايوان شمالي و جنوبي مي باشد، سرتاسر بنا با کاشي هاي خشتي و هفت رنگ زيبا در اندازه و شکل هاي مختلف به رنگ هاي فيروزه اي، زرد، صورتي، بنفش، سفيد، سبز، سرخ و سياه، کاشيکاري شده و هر ستون با طرح و نقش خاص خود زينت داده شده است. نماي بيروني ساختمان تصاويري از دو فرشته بالدار، چهره هاي انساني، نقاشي از گل و گياه و پرنده، طبيعت و طرح هاي هندسي سده 13 را به تماشا مي گذارد. اين بناي تاريخي با شماره 952 در فهرست آثار تاريخي به ثبت رسيده است. بنای عمارت مفخم پس از مرمت و احیا به موزه بزرگ باستان شناسی و مردم شناسی استان تبدیل شده است.

 

موزه هاي مردم شناسي از جمله موزه هاي تاريخي هستند که در آن گوشه اي از فرهنگ اقوام و ملل يک منطقه را در قالب هاي آداب و رسوم، مشاغل سنتي و صنايع دستي به نمايش گذاشته مي شود. بخش مردم شناسي موزه از سه موضوع کلي اقوام، مشاغل و آئين ها تشکيل شده است. در ادامه محتوای هر یک از بخش های موزه مردم شناسی معرفی شده است.

 

 

*موزه باستان شناسي

موزه باستان شناسي خراسان شمالي که در طبقه فوقاني بناي عمارت مفخم قرار گرفته داراي 5 بخش اصلي مي باشد که متناسب با تقسيم بندي ادوار فرهنگي و گاهنگاري معیار باستانشناختي تحت عنوان بخش پيش از تاريخ، بخش تاريخي، بخش اسلامي، بخش سکه و مهر و بخش مرکز سفال ساماندهي و معرفي شده است. همچنين تالار جنوبي بنا که بزرگترين و اصلي ترين اتاق عمارت مفخم است تحت عنوان تالار همايش جهت برپائي نشست ها، ويدئوکنفرانس ها و گردهمایي ها تجهيز شده است. اين موزه با دارا بودن شاخص ترين بقايا و آثار برجا مانده از دوره هاي مختلف باستانشناسي منطقه پذيراي بازديدگنندگان و علاقمندان به فرهنگ غني استان خراسان شمالي است.

 

*بخش پيش از تاريخ

اين دوران از ابتدا زندگي بشر تا پيش از اختراع خط و نوشتار( هزاره چهارم قبل از ميلاد مسيح) را در بر مي گيرد. در خراسان شمالي پژوهش هاي اندکي براي شناخت دوران پيش از تاريخ انجام شده اما با توجه به نتايج اندک بررسي ها و کاوش هاي انجام شده، از جمله تپه هاي اين استان مي توان به تپه يام فاروج، تپه دوين، تپه ارگ نادري شيروان، تپه قلعه خان، تپه شهر آوا در مانه و سملقان، تپه حيدران، تپه پهلوان جاجرم، تپه دره امين آباد، تپه قمري اسفراين اشاره کرد. با انجام کاوش هاي باستانشناختي تپه قلعه خان در سال 1385 مدارک بسياري در خصوص حضور گسترده جوامع انساني پيش از تاريخ در منطقه دشت سملقان به دست آمده که تعدادي از يافته هاي باستانشناسي آن از جمله  بقاياي تدفيني انسان هاي پيش از تاريخ و ظروف سفالين مربوط به اين دوره در منتهي اليه ضلع شرقي بنا  در معرض نمايش است.

 

*بخش تاريخي

در متون و کتب، دوران تاريخي اصطلاحاً به دوران پس از کشف خط و نگارش در زندگي بشر اطلاق مي شود که اين اتفاق در ميان رودان(بين النهرين يا عراق امروزي) و ايران در اواخر هزاره چهارم پ.م (3100 سال پيش از ميلاد حضرت مسيح (ع) به وقوع پيوست و در روند مطالعات باستانشناسي ايران منظور از دوران تاريخي، زماني از ظهور شاهنشاهي ماد ( قرن 7 پ.م) تا پايان شاهنشاهي ساسانيان ( قرن 7 ميلادي) است. از اين دوره ها به ويژه دوران اشکاني و ساساني در منطقه شمال خراسان آثار و ابنيه زيادي بجا مانده که نشانگر اهميت اين منطقه در دوره هاي ذکر شده است، قلعه صعلوک و منطقه توي اسفراين، قلعه ارگ بالا و ارگ آلمادوشن بجنورد، تپه يام و محوطه ويرانشهر فاروج، ارگ تاريخي قلعه خان و بناي تاريخي اسپاخو در مانه و سملقان، تپه بردبلند و محوطه حوض خرگوش جاجرم از جمله مهمترين آثار دوران تاريخي استان هستند. بخش تاريخي که در ضلع شرقي تالار همايش قرار دارد ظروف سفالي و اشياء مختلف فلزي مربوط به اين دوران را که اکثرا از کاوشهاي باستان شناسي قلعه خان بدست آمده اند به نمايش گذاشته است.

 

*بخش اسلامي

دوران اسلامي از آغاز فتح ايران توسط مسلمانان و ورود اسلام به ايران آغاز مي گردد و به سه مرحله قرون اوليه اسلام ( سده 1 تا 5 هجري قمري)، قرون ميانه اسلامي(سده 6 تا 9 هجري قمري )و قرون متاخر اسلامي ( سده هاي 10 تا پايان حکومت قاجار) تقسيم مي شود. در بخش اسلامي موزه نيز آثار و اشياء اين دوران در سه اتاق مجزاي شرقي، مرکزي و غربي درضلع شمالي بناي عمارت ساماندهي شده است، آثار چوبي نفيس همچون ضريح( صندوق)و چهار لنگه درب متعلق به بناي آرامگاه شيخ رشيد الدين محمد بيدوازي مربوط به دوران تيموري( 870ه.ق)،درب چوبي نفيس مقبره بش قارداش با قدمت قاجاري، ظروف سفالين لعابدار زيبا و خمره هاي بزرگ سفالين، صراحي برنجي مرصع کاري شده زيباي دوره سلجوقي از جمله مهمترين اشياء به نمايش در آمده اسلامي در اين بخش  است.

 

*بخش سکه و مهر

با توجه به اهميتي که سکه در امر مطالعات تاريخ تمدن هر کشور و منطقه دارد دراين موزه قسمت جداگانه اي در ضلع جنوبي بنا براي نمايش سکه هاي ارزشمند اختصاص داده شده است. مهمترين سکه هاي اين بخش به دوران ساساني و اوايل اسلام در منطقه شمال خراسان تعلق داردکه عمدتا از حفاري هاي باستان شناسي منطقه  بدست آمده و تعدادي هم به اموال بازيافته، اهدايي و يا حاصل از کشفيات اتفاقي است که به معرض نمايش گذاشته شده است.

 

*آيينه خانه مفخم

بناي معروف به آيينه خانه يکي از يادمان هاي برجسته ي دوره قاجار خراسان شمالي است که در شمال شهر بجنورد، در منتهي اليه شمالي خيابان شريعتي قرار دارد. در دوره قاجار بناي آيينه خانه همراه با بناهاي ديگري از جمله عمارت مفخم، کلاه فرنگي، حوضخانه و سردر، در باغ بزرگي قرار داشته و مجموعه دارالحکومه ي مفخم را تشکيل مي داده است. اين بنا در دهه 1300 هجري، همزمان با دوره حکومت ناصرالدين شاه به دستور يارمحمد خان شادلو، معروف به سردار مفخم ساخته شده و به عنوان فضاي اداري و ديواني، براي انجام ديدارهاي رسمي سردار مفخم با رجال سياسي عهد قاجار و نيز انجام مراسم تشريفات نظامي و رايزني در باب مسائل سياسي و اجتماعي با سران ايل شادلو و ديگر رجال سياسي دوره قاجار مورد استفاده قرار مي گرفته است.

 

معروف است که طراحي نقشه ساختماني آيينه خانه به دست ميرزا مهدي خانشقاقي ( ممتحن الدوله) اولين مهندس معمار ايراني که از دانشکده معماري پاريس فارغ التحصيل شده بود، انجام شده است. ساختمان آيينه خانه در دو طبقه به ابعاد تقريبي11×18 متر و به ارتفاع حدود 10 متر ساخته شده که در مجموع 9 اتاق دارد. يکي از اتاقهاي طبقه فوقاني تالاري است به ابعاد 8×3 متر که تمام ديوارها و سقف آن با طرحهاي زيبايي آيينه کاري شده و به خاطر وجود همين تالار است که اين بنا را آيينه خانه ناميده اند. بناي آيينه خانه به شماره 1167در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده و از سال 1379 تاکنون به عنوان موزه اسناد و نسخ خطي مورد استفاده قرار مي گيرد.

 

 

*ويژگي هاي معماري بنا

بناي آيينه خانه يک ساختمان دو طبقه است که نماي اصلي آن در ضلع شمالي به طور کامل کاشيکاري شده و نمونه ي بارز هنر قاجاري است. اين بنا سه در ورودي دارد: ورودي بزرگتر در ضلع شمالي و دو ورودي کوچکتر در ضلع هاي شرقي و غربي قرار دارند. هر سه ورودي به يک راهروي شرقي- غربي متصل مي شود که در يک طرف آن 4 اتاق و در طرف ديگر چند حجره و نيز دو رشته پلکان در منتهي اليه شرقي و غربي وجود دارد که به طبقه فوقاني راه پيدا مي کند. ورودي اصلي بنا در وسط ضلع شمالي حدود 220 سانتي متر عرض دارد و سقف آن با قوس کليل پوشش يافته است. در دو سوي اين ورودي چهار نيم ستون به قطر حدود 105 سانتي متر و ارتفاع بيش از 10 متر وجود دارد که تمام بدنه آنها با کاشي هاي فيروزه اي، لاجوردي و نيز کاشيهاي سياه و سفيد و زرد پوشيده شده است. دو نيم ستون وسطي که درست در طرفين ورودي قرا گرفته بلندترند و بر بدنه هر يک دوازده بار نام محمد(ص) به خط کوفي معقلي با کاشيهاي زرد و سياه رنگ نقش شده است. نيم ستونهاي جانبي کوتاهترند و تمام بدنه آنها با کاشي هاي موزاييک و طرح هاي هندسي زيبا آراسته شده است.

 

در حد فاصل نيم ستون هاي طرفين ورودي، دو طاقنماي نسبتاً عميق وجود دارد که با کاشي هاي هفت رنگ و موزاييک، نماي سازي شده است. بر قاب روي اين طاقنماها نقوش اسليمي و يک ترنج هندسي نقش شده که در وسط آن نقش شيري که گاوي را از پاي در آورده تصوير شده است. در تمام نقوش مذکور که بر کاشيهاي هفت رنگ نقش شده و نيز نقوش بخش هاي ديگر، غلبه با رنگ زرد است. در دو سوي ورودي بنا در همين ضلع نقش دو سرباز مسلح قاجار ديده مي شود که به طور نمادين همچون دو نگهبان هميشه بيدار با چشماني گشاده پيوسته ورود و خروج به اين ساختمان را کنترل مي کنند و اين سنتي است که از ايران باستان به دوره قاجار رسيده است. بر بالاي ورودي اصلي پنجره بزرگ تالار آيينه قرار دارد که با قوس جناقي پوشش يافته و تمام بخش هاي آن با نقش ترنج ها و شمسه ها توام با نقوش گياهي و پيچک ها زينت يافته است. بر بالاي اين پنجره يک شمسه بزرگ وجود دارد که زماني نقش شير و خورشيد به عنوان نماد سلطنتي ايران بر آن نقش شده بود و پس از تخريب، جاي خود را به نقوش اسليمي بخشيده است. ظاهراً در بالاي اين بخش و در روي افريز کتيبه هايي وجود داشته که قلمرو زير نفوذ سردار مفخم از منطقه استرآباد و نردين گرفته تا اسفراين، جوين، سبزوار، جاجرم و بجنورد را معرفي مي کرده است.

 

اين کتيبه ها در دوره  رضا شاه پهلوي تخريب شده و کاشي هاي فعلي به جاي آن نصب شده است. در بالاي افريز و در بين دو مناره بزرگ، يک قاب کاشي کاري شده نيم دايره اي وجود دارد که درآن نقش نبرد شير و اژدها به عنوان نماد خير و شر در داخل يک شمسه به چشم مي خورد و در طرفين اين صحنه دو سرباز مسلح، زانو زده و تفنگ خود را به سمت صحنه نبرد شير و اژدها نشانه رفته اند. در حد فاصل ستونهاي بزرگ و کوچک نيز قاب نيمدايره کوچک تري وجود دارد که با نقوش اسليمي و پيچک ها تزيين شده است. در مجموع پلان، نماسازي، جزئيات معماري و کاشي کاري بناي آيينه خانه نمونه ي بارز هنر معماري دوره قاجار قلمداد مي شود. سقف آيينه خانه در اصل همانند بناي عمارت پوشش سفالي داشته که در تعميرات دوره هاي بعد برداشته شده و با ورق گالوانيزه جايگزين شده است.

 

*تالار آيينه

تالار آيينه که محور اصلي اين ساختمان است در طبقه دوم قرار گرفته و از طريق دو رشته پلکان انتهاي شرقي و غربي راهروي طبقه اول قابل دسترسي است. اين اتاق، سه در از جنس چوب صندل دارد که با استخوان ترصيع شده اند. در ازاره ي تالار سنگ مرمر مرغوب بکار رفته و بلافاصله از بالاي آن آيينه کاري شروع شده و تمام بدنه و سقف تالار را دربرگرفته است. در اين آيينه کاري ها 17 طرح مختلف شامل طرح هاي زيباي هندسي و گياهي، طرح چهل چراغي که در وسط تالار آويخته بوده و نيز نماي بيروني آيينه خانه به طرز استادانه اي اجرا شده است. گرداگرد بخش فوقاني ديوارها، در قسمت قرنيز رديفي از عکسهاي قديمي شامل عکس 134 تن از رجال سياسي و شخصيت هاي برجسته دوره صفوي و قاجار در زير قاب هاي شيشه اي نصب شده است. علاوه بر اينها 13 قاب خوشنويسي شده به خط نستعليق و شکسته نستعليق به طرز مشابهي بر روي ديوار ضلع جنوبي تالار نصب شده بود که پس از انجام عمليات مرمت از جاي خود برداشته شده و اکنون در گنجينه ي موزه نگهداري مي شود. در اين قاب ها آياتي از قرآن کريم به طرز زيبايي نوشته و تذهيب شده که در يک نمونه امضاي کاتب با عبارت «راقم عبدالعلي 1226 هجري قمري» قابل تشخیص است. نام ساختمان آيينه خانه برگرفته از همين تالار آيينه است.

 

 

 

 

 

پایان پیام/71

منبع: شبستان

کلیدواژه: ماه رمضان مرحله کشوری مراسم اختتامیه مجلس ماه مبارک رمضان اردبیل شیراز سیزدهمین جشنواره قرآنی مدهامتان مشهد تالار آیینه عمارت مفخم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۶۹۹۵۷۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شازده کوچولو به روایت عکس

نمایش موزیکال شازده کوچولو برگرفته از کتابی به همین نام اثرِ آنتوان دوسنت اگزوپری است که این روزها در تالار وحدت روی صحنه می‌رود. - اخبار فرهنگی -

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نمایش موزیکال «شازده کوچولو» با ترکیبی 50 نفره از بازیگران، خوانندگان و نوازندگان جوان و نوجوان از 29 فروردین 1403 در تالار وحدت روی صحنه رفته است.

این اثر، داستانی برگرفته از «شازده کوچولو» اثر نویسنده شهیر فرانسوی آنتوان دوسنت اگزوپری است.

ماهان حیدری شاعر، دراماتورژ و کارگردان این موزیکال است و النا خلیلی و الی حیدری نیز به عنوان تهیه‌کننده در این نمایش حضور دارند.

در خلاصه داستان این اثر نیز آمده است: شازده کوچولو برای یافتن دوست، اخترکش را ترک کرده و راهی سیارات و اخترک‌های دیگر می‌شود و سرانجام به سیاره زمین می‌رسد؛ او در زمین با روباهی آشنا شده که می‌خواهد اهلی شود.

رکورد تاریخی علیرضا قربانی برای موسیقی ایرانی

 

در ادامه عکس‌های مسعود شهرستانی از نمایش موزیکال «شازده کوچولو» را می‌بینید:

انتهای پیام/