برابری حکم غیبت کننده و شنونده آن از منظر قرآن مجید
تاریخ انتشار: ۲۲ شهریور ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۰۹۳۶۴۹
اخلاق جمع خُلق است و در لغت خُلْق و خَلْق از یک ریشه؛ یعنی (خ ل ق) هستند. خَلْق به شکل ظاهری انسان نظر دارد و خُلق به شکل باطنی و نفسانی. همان‌گونه که شکل ظاهری انسان، متصف به صفت نیک و بد است، شکل باطنی انسان هم اوصاف خوب و بد دارد. هدف انسان در فرهنگ اسلام، تقرب به خداوند است و اخلاق پسندیده اساسی‌ترین راه وصول به این مقصد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اهتمام فوق‌العاده قرآن مجید به عنوان کتاب مقدس مسلمانان به مسائل اخلاقی و تهذیب نفوس، موضوعی اساسی و زیربنایی است که برنامه‌های دیگر از آن نشأت می‌گیرد؛ به تعبیر دیگر، بر تمام احکام و قوانین اسلامی سایه افکنده است. اخلاق از مهم‌ترین مباحث قرآنی است و از یک نظر مهم‌ترین هدف انبیای الهی؛ زیرا بدون اخلاق، دین برای مردم مفهومی ندارد.
انسان‌ها در هر شرایطی اعم از فردی، خانوادگی و اجتماعی نیازمند ارتباط هستند و مهم‌ترین پل ارتباطی انسان و خداوند متعال و انسان‌ها با یکدیگر، رعایت قانون است تا با رعایت قوانین هم به حقوق خود برسند هم حقوق دیگران را رعایت کنند. از این قوانین در حیطه ارتباطات فردی می‌توان به اخلاق یاد کرد.
اما انسان چگونه می‌تواند اخلاقی و درست عمل کند و به تزکیه در اعمال برسد؟ با توجه به اهمیت موضوع در سلسله یادداشت‌هایی به بیان آیات مرتبط با اخلاق و ترجمه روان آنها بر اساس آیات سوره مبارکه رعد (از آیه ۱۹ به بعد) پرداختیم که صفات خردمندان یا به تعبیر قرآن اولوالباب را توصیف می‌کند. این مجموعه هفت‌قسمتی در نهایت هشت صفت از صفات خردمندان را بر اساس آیات قرآن بیان کرد.
در مجموعه جدید از این یادداشت‌ها به بیان آیاتی از سوره مبارکه حُجُرات می‌پردازیم. این سوره مبارکه چهل و نهمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن در جزء ۲۶ است. حُجُرات جمع حجره به معنای اتاق است و این واژه در آیه چهارم سوره مبارکه آمده است. سوره حجرات درباره آداب برخورد با پیامبر (ص) و اخلاق اجتماعی همچون سوء ظن، تَجَسُّس و غیبت سخن می‌گوید. اولین نوبت از این مجموعه یادداشت‌ها را با آیه شش سوره حجرات در مورد ضرورت تحقیق در مورد اخباری که به ما می‌رسد و عمل بر اساس علم آغاز کردیم، دومین یادداشت در مورد ماهیت مفهوم اخوت دینی و آثار اجتماعی آن، سومین تاکید قرآن مجید بر قضاوت نکردن بر اساس ظواهر و پرهیز از تمسخر دیگران بود و در چهارمین به چرایی تاکید قرآن مجید بر پرهیز از تمسخر و عیب‌جویی پرداختیم، پنجمین یادداشت به تجسس اختصاص یافت و حال ششمین یادداشت را با هم می‌خوانیم.
یا ایها الذین أمنوا إجتنبوا کثیرا مِن الظَّنِّ إنَّ بعض الظن إثم و لا تجسَّسوا و لا یغتب بعضکم بعضا أَیحب أحدکم أن یأکل لحم أخیه میتا فکرهتموه و اتقوا الله إن الله توّاب رّحیم؛ ای کسانی که ایمان آوردید از بسیاری گمان ها دوری کنید، زیرا بعضی گمان ها گناه است و در کار دیگران تجسس نکنید و بعضی از شما دیگری را غیبت نکند؛ آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ (هرگز) بلکه آن را ناپسند می دانید و از خدا پروا کنید، همانا خداوند توبه پذیر و مهربان است (سوره مبارکه حجرات ، ١٢)
در آیه شریفه سه گناه مرتبط با هم را نهی می کند: اول؛ سوء ظن، دوم تجسس و سوم غیبت کردن. انسان ها نباید افکار خود را در مورد رفتار و گفتار انسان های دیگر پیگیری کنند؛ زیرا اگر بخواهند از دلیل گفتار یا رفتار کسی مطمئن شوند باید تجسس کنند و اگر آن گمان بد با تجسس به مرحله یقین رسید، وقتی آن را بیان و افشا می کند، غیبت است. این آیه سه گناهی را که در هم تنیده شده و هر کدامشان می تواند سبب گناه دیگری شود؛ نهی می کند.
غیبت چیست؟
اگر انسان در نبود انسان دیگر حرفی بزند که مردم از آن خبر ندارند و اگر آن شخص بشنود، ناراحت شود، غیبت کرده است. در تعریف غیبت سه نکته مهم است، اول: وقتی کسی حاضر نیست راجع به او صحبت شود. دوم: آن خبر راست و صحیح باشد. سوم: فرد از اینکه خبرش را دیگران شنیده اند، ناراحت شود. بنابراین، اگر هر کدام از این سه نکته نباشد، گناه دیگری می شود. از کلمه احدکم معلوم می شود نهی غیبت شامل همه انسان ها اعم از کوچک و بزرگ، عالم و جاهل، زن و مرد می شود. (تفسیر نور، قرائتی، ج ١١، ص١٩١-١٩٠).
نهی از غیبت کردن به این جهت است که اجزاء جامعه بشری را فاسد می کند؛ زیرا پایه اجتماع بر اعتماد انسان ها به یکدیگر استوار است. این اعتماد آثار فراوانی دارد؛ یکی از آثار اعتماد این است که افراد جامعه با هم باشند و در کمال اطمینان خاطر با هم رفت و آمد کنند. در این حال از تک تک افراد جامعه آثار صالح به جامعه می رسد و مانند یک تن واحد می شوند. اما اگر این پایه فرو ریزد و رابطه ها قطع یا کم رنگ شود؛ این جامعه معیوب بوده و دیگر نتیجه مفیدی از اجتماع عاید انسان نمی شود.
در واقع غیبت، عامل ابطال هویت و شخصیت اجتماعی افراد جامعه است. خداوند متعال پرده ای روی عیوب انسان ها انداخته است تا آنها بتوانند با هم ارتباط بر قرار کنند و جامعه تشکیل دهند. حال اگر در اثر غیبت این پرده پاره شود؛ از آنجا که هیچ انسانی منزه از عیب نیست، هرگز اجتماعی تشکیل نمی شود.
جمله أیحب احدکم لحم أخیه میتا می رساند غیبت کردن به منزله آن است که انسانی گوشت برادر خود را بعد از مردن بخورد. دلیل تشبیه به گوشت برادر مرده چیست؟ زیرا فرد حضور ندارد تا از خود و کارش دفاع کند. همچنین صورت برزخی و واقعی غیبت خوردن گوشت مردار است که حرام است. کلمه فکرهتموه اشاره دارد که کراهت شما از گوشت مردار ثابت و واقعی است و هیچ انسانی راضی نیست گوشت برادرش را بعد از فوت کردن بخورد. پس همانطور که خوردن گوشت برادر بعد از مردن وی مورد کراهت است؛ حرف زدن از وی هم باید مورد کراهت باشد. (المیزان، علامه طباطبایی، ج ١٨، ص ٥١٤- ٥١٢).
سخن امامان در مورد غیبت
امام علی (ع): ایاک و الغیبة فإنها تمقتک الی الله و الناس و تحبط أجرک؛ از غیبت کردن بپرهیز؛ این کار تو را نزد خدا و مردم مبغوض می سازد و پاداشت را بر باد می دهد (میزان الحکمة، ری شهری، ج ٨، ص ٥٧٦).
امام صادق (ع): شخصی آمد پیش پدرم امام سجاد (ع) و گفت: فلانی به شما نسبت گمراه و بدعتگذار داد. امام سجاد (ع) فرمود: حق همنشینی با آن مرد را رعایت نکردی؛ زیرا سخن او را به ما منتقل کردی. حق من را هم رعایت نکردی، زیرا از برادرم چیزی را به من رساندی که آن را نمی دانستم. از غیبت کردن بپرهیز که غذای سگ های جهنم است. بدان کسی که از مردم زیاد عیبگویی کند به همان اندازه در خود او عیب هست. (همان، ص ٥٧٨).
بنابراین بر اساس گفتار امام سجاد (ع) در غیبت کردن دو حق ضایع می شود؛ یکی آن چیزی که فردی از انسان دیگری می داند و دوم حق شنونده غیبت که رعایت نمی شود و چیزی را می شنود که نمی دانسته. در ضمن امام به علت غیبت اشاره می کنند؛ یعنی کسی که غیبت و عیب دیگران را اشکار می کند به نوعی می خواهد عیوب خودش را از قبیل کم کاری، کم محبتی، جهل و مانند آن بپوشاند.
امام صادق (ع) می فرمایند: منشأ غیبت ده قسم است؛ اول فرو نشاندن خشم، دوم همراهی کردن با بقیه، سوم بد نام بودن، چهارم تصدیق خبر دیگران، پنجم حسادت، ششم بدگمانی، هفتم مسخره کردن، هشتم تعجب کردن، نهم خود را خوب جلوه دادن و دهم دلگیری. پس تنها به یاد آفریدگارت باش و افریدگان را فراموش کن، تا به جای غیبت کردن عبرت نصیبت شود و به جای گناه ثواب. (همان، ص ٥٩٨).
حکم شنیدن غیبت
امام علی (ع): السامع للغیبة کالمغتاب؛ شنونده غیبت مثل غیبت کننده است. (همان، ص ٦٠٥).
امام زین العابدین (ع): حق السمع تنزیهه عن سماع الغیبة و سماع ما لا یحل سماعه؛ حق گوش این است که آن را از شنیدن غیبت و شنیدن هر آنچه شنیدنش روا نیست، دور نگه داری (همان).
پس حتی شنیدن غیبت هم حرام است و حق گوش رعایت نشده است. تنها راه دفاع از آن فرد است. یعنی باید به نحوی شایسته و درست از آن فرد دفاع کند تا شامل گناه شنیدن غیبت نشود.
رسول خدا (ص): قد سئل عن کفارة الاغتیاب تستغفر الله لِمَن اغتبته کلما ذکرته؛ کفاره شنیدن غیبت این است که هر وقت به یاد کسی که از او غیبت کردند افتادی، از خداوند برایش آمرزش بخواهی (همان، ص ٦٠٧).
از آیت الله گلپایگانی سوال شد آیا لازم است به دیگران بگوییم ما غیبت شما را کردیم حلال کنید؟ فرمودند: نه. زیرا ناراحت می شود و ناراحت کردن مسلمان خود گناه دیگری است، پس جبران غیبت، استغفار است. (تفسیر نور، قرائتی، ج ١١، ص ١٨٩).
منبع: ایرنا
کلیدواژه: اخلاق اجتماعی امام سجاد تفسیر قرآن
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۰۹۳۶۴۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
امام جمعه قم: از نیروی انتظامی و کسانی که زخم زبان‌ها را به جان خریدند تشکر می‌کنیم
امام جمعه قم با اشاره به عملیات وعده صادق، اظهار کرد: نیرو‌های مسلح ما دل مردم را شاد کردند این عملیات از مصادیق امید به آینده بود؛ اکثر دنیا اقدام ایران را به عنوان اقدام موثر و اخلاقی معرفی کردند، زیرا ما مردانه جنگیدیم.
به گزارش ایسنا، آیت‌الله سیدهاشم حسینی بوشهری در خطبه‌های نماز جمعه ۷ اردیبهشت‌ماه که در مصلی قدس قم برگزار شد، آثار و برکات اعتقاد و باورمندی به معاد و قیامت را مورد توجه قرار داد و گفت: اولین اثر معاد باوری اصلاح نگرش انسان به دنیا است؛ دنیا در نزد افراد معاد باور ابزار است؛ لذا معاد باوری بینش انسان را به عالم هستی وسعت می‌بخشد.
وی با بیان اینکه معاد باوری مسیر زندگی انسان را تعیین می‌کند و نگاه انسان را به هستی تغییر می‌دهد، ادامه داد: مؤمنین این حقیقت را یافتند که زندگی بشر شامل چند سرفصل است که بخش اندکی از این سرفصل‌ها مربوط به دنیا و بخش عمده آن مربوط به آخرت است و در حقیت این مفهوم که دنیا برای انسان آفریده شده است نه انسان برای دنیا را باور دارند.
رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اضافه کرد: روز ۹ اردیبهشت روز شورا‌ها است که هم مبنای عقلی دارد و هم مطابق با موازین قرآنی و روایی است و جایگاه مهمی برای شورا‌ها در قانون اساسی ما پیش بینی شده است.
امام جمعه قم با بیان اینکه شورا‌ها باید به خدمت رسانی بیشتر به مردم اهتمام بورزند، عنوان کرد: افرادی که وارد شورا می‌شوند لازم است پایبند به الزامات قانونی باشند و هم نسبت به ارائه خدمت به مردم کوتاهی نکنند، همچنین نباید شورا‌ها به خاطر امکانات، اختیارات و قدرتی که دارند محل سوء استفاده قرار گیرند و اعضای شورا‌ها بدون پاکدستی و توانمندی نباید وارد صحنه شوند؛ لذا سابقه خوب و دلسوزی برای مردم از لوازم موفقیت هر شورا است.
وی ۱۲ اردیبهشت روز معلم و کارگر را مورد توجه قرار داد و گفت: روز شهادت شهید مطهری به عنوان روز معلم نامگذاری شده است که حقیقتا به عنوان معلمی در قله برای همه سطوح جامعه الگو بود. قرار دادن این روز به عنوان روز معلم معنای نمادین و پر مضمون دارد؛ یعنی دانش آموزان، معلمان، دانشگاهیان باید این مسیر را برای بقای انقلاب طی کنند.
حسینی بوشهری تصریح کرد: معلمی سه بُعد علم آموزی، تفکر آموزی، و مهم‌تر از همه آموزش عملی اخلاقی دارد؛ لذا گفتار و رفتار معلم باید الگو برای دانش آموزان باشد اگر جامعه بخواهد پیشرفت کند اول باید در آموزش و پرورش تحول ایجاد شود بنابراین معلمان بدانند هر لحظه از عمرشان که در راه آموزش و اخلاق عملی سپری می‌شود، عبادت است.
وی اظهار کرد: مسئولین بودجه آموزش و پرورش را کم نگذارید و آموزش و پرورش را در گیر و دار معوقات و رتبه بندی قرار ندهید؛ سند تحول باید اجرایی شود و خروجی آموزش و پرورش ما باید تربیت انسان‌های در تراز انقلاب اسلامی باشد.
وی با تاکید بر اینکه در نگاه اسلام نقش کلیدی برای کارگر در نظر گرفته شده است، گفت: کارگران نقش مهمی در تحقق شعار سال دارند؛ امروز کارگران و کارفرمایان ما در جنگ اقتصادی هستند و خوشبختانه در دولت سیزدهم کارخانجات تعطیل و نیمه تعطیل به چرخه تولید بازگشتند، لذا با وظیفه شناسی و تلاش برای پیشرفت و ارتقا کشور شاهد جهش تولید خواهیم بود.
امام جمعه قم با اشاره به عملیات وعده صادق، اظهار کرد: نیرو‌های مسلح ما دل مردم را شاد کردند این عملیات از مصادیق امید به آینده بود؛ اکثر دنیا اقدام ایران را به عنوان اقدام موثر و اخلاقی معرفی کردند، زیرا ما مردانه جنگیدیم.
حسینی بوشهری افزود: اسرائیل، آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی و همراهان منطقه‌ای صحنه را باختند و اعتبار نداشته خودشان را هم از دست دادند و این رژیم منحوس صهیونیستی در محاصره باقی ماند و راهی جزء این ندارد که به کسانی که پیش از او رفته‌اند بپیوندد.
رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان کرد: غزه مظلوم است و ۱۴ هزار کودک آن به شهادت رسیدند، اما امروز مردم مظلوم غزه احساس می‌کنند یک هم‌پیمان قوی مثل نظام جمهوری اسلامی در کنار آنها است.
وی با اشاره به سفر اخیر ریاست جمهوری به پاکستان، تاکید کرد: ایجاد ارتباط با همسایگان از سیاست‌های راهبردی است و می‌شود با برنامه ریزی درست برای کشور آورده درست کرد؛ افتتاح ابر پروژه ۱۲۰ مگاواتی دو سد در سریلانکا قدرت ایران را به نمایش گذاشت.
امام جمعه قم بیان کرد: از نیروی انتظامی کشور و همه کسانی که زخم زبان‌ها را به جان خریدند و برای حفظ ارزش‌ها به میدان آمدند و از پای ننشستند تشکر می‌کنیم؛ حجاب یک اصل قانونی است، امروز دشمن می‌خواهد برای ما چالش ایجاد کند؛ لذا سخنان مقام معظم رهبری حجت را برای ما تمام کرد و ما حمایت خود را از نیروی انتظامی و همه دستگاه‌ها اعلام می‌کنیم.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»