آشفتگی در زبان نشان می‌دهد که تفکر ما در خطر است!
تاریخ انتشار: ۲۳ دی ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۴۸۸۹۱۸
تأسفانه امروزه به دلیل غلبه فناوری و تبدیل شدن تکنولوژی به تنها راه انکشاف، «زبان»، «شعر» و «ادبیات» در معرض خطر افتاده است. به همین دلیل است که این روزها عبارت‌ها و تعابیری همچون «پایان رمان»، «پایان هنر» و حتی «پایان فلسفه» شنیده میشود. چون همه چیز در علم و تکنولوژی خلاصه میشود و این رویکرد جامع و درستی نیست و ما را از بسیاری ساحت‌های معنابخش زندگی همچون «زبان» و «تفکر» دور می‌کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
رابطه زبان و تفکر، از آن دست موضوعاتِ منافشه‌برانگیزی است که بسیار محل تأمل فلاسفه و زبانشناسان و حتی ادیبان قرار گرفته است. هنوز اجماعی وجود ندارد بر سر اینکه آیا ابتدا تفکر رخ می‌دهد و بعد زبان تجلی می‌یابد یا اینکه ما با ابراز «زبان» است که می‌اندیشیم. بنابراین اینکه زبان مقدم بر تفکر است یا تفکر مقدم بر زبان، هنوز جای بحث دارد. اما فارغ از مناقشات نظری، مسأله ما در این گفت‌وگو صرفا بررسی این نکته است که چقدر آشفتگی‌های زبانی یک جامعه، قابل تسری به عرصه تفکر است و در این زمینه جامعه ما در چه وضعیتی بسر می‌برد؟
از این رو، به سراغ دکتر رضا سلیمان‌حشمت رفتیم. او دانشیار فلسفه دانشگاه علامه‌طباطبایی است که در خصوص «زبان در اندیشه هایدگر» مطالعات بسیار داشته است و صاحب مقالاتی زیادی در این زمینه است. مارتین هایدگر، از جمله فیلسوفانی است که بسیار در نسبت زبان و تفکر، فلسفه‌ورزی کرده و زبان را خانه وجود می‌داند.
***
*جناب سلیمان‌حشمت، گاهی در اظهارنظر اهالی اندیشه و اصحاب فکر شنیده میشود که «زبان در جامعه ما دچار آشفتگی شده و خصلت زایایی و پویایی خود را از دست داده است.» به اعتقاد شما آیا اساسا زبان می‌تواند دچار آشفتگی شود؟ و چه زمانی این اتفاق در یک جامعه رخ می‌دهد؟
«پویایی» یا به تعبیری «توانایی زبان» مادامی محقق میشود که تفکر یک جامعه در یک سنت قوی قرار گیرد. طبیعتا در این فضا، آشفتگی در زبان نیز مادامی صورت می‌گیرد که تفکر یک جامعه در سنتی ضعیف باشد.
وقتی تفکر یک جامعه در یک سنت قوی قرار می‌گیرد در این وضعیت نه تنها زبان تحرک پیدا می‌کند بلکه آثارش در سخن، شعر، ادب و هنر نیز ظاهر میشود. بنابراین، زایش و دینامیزم زبان به این امر بازمی‌گردد که ما در چه شرایط تاریخی قرار داریم.
*شرایط تاریخی که امروز در آن بسر می‌بریم، آیا به زایایی و خلاقیت زبانی ما منجر شده است؟
متأسفانه امروزه به دلیل غلبه فناوری و تبدیل شدن تکنولوژی به تنها راه انکشاف، «زبان»، «شعر» و «ادبیات» در معرض خطر افتاده است.
*زبان چگونه به واسطه تکنولوژی به خطر می‌افتد؟
حقیقت انسان یک جانی دارد که در باب «وجود» نظر و تفکر می‌کند. وقتی که این تفکر اتفاق می‌افتد به خصوص در صور مختلفی از دین، فلسفه و هنر ظاهر میشود و وقتی که این روزها راه‌ها برای بروز هنر یا راه‌های مختلف انکشاف اشیاء برای ما از قبیل راه‌های هنری، دینی و حتی فلسفی نه مسدود که باریک میشود و فقط «علم» و «تکنولوژیی» غلبه پیدا می‌کند که البته در جای خود ضرورت دارد و باید به جد گرفته شود، دیگر ساحت‌های انسان به محاق می‌رود. این در حالی است که برای رسیدن به یک تعادل باید به ساحت‌های هنری، دینی و حتی فلسفی نیز به جد پرداخته شود. وقتی چنین توازنی رخ نمی‌دهد، حقیقت انسان به خطر می‌افتد.
به همین دلیل است که این روزها عبارت‌ها و تعابیری همچون «پایان رمان»، «پایان هنر» و حتی «پایان فلسفه» شنیده میشود. به این خاطر است که همه چیز در علم و تکنولوژی خلاصه میشود و این رویکرد جامع و درستی نیست و ما را از بسیاری ساحت‌های معنابخش زندگی همچون «زبان» و «تفکر» دور می‌کند.
*شما از «زبان» و «تفکر» توأمان به عنوان ساحت‌های معنابخش زندگی یاد کردید، چرا؟ نسبت میان این دو را چگونه می‌بینید؟
«زبان» و «تفکر» و توجه به نسبت میان این دو، از زمان‌های قدیم مورد توجه اهالی فلسفه بوده است. معروف است که کنفوسیوس در جایی عنوان کرده است که اگر من صاحب قدرت بودم، نخستین کاری که انجام می‌دادم «اصلاح زبان» بود و به وضع زبان رسیدگی می‌کردم.
همینطور مشهور است که در یونان «سخن گفتن» از اصلی‌ترین ویژگی‌های انسان و «مدینه» تلقی می‌شده است و در مدینه انواع سخن گفتن وجود داشته است. اهمیت این موضوع تا بدانجا است که ارسطو معتقد است که انسان «حیوان ناطق» است و مرادش از «نطق» سخن گفتنی است که از سر عقل و عقلانیت باشد.
اما واقعیت این است که سخن و زبان تابع عقل نیست و این تصور، تصور درستی به نظر نمی‌آید؛ بلکه چنانکه از فلیسوف بزرگ آلمانی مارتین هایدگر نقل شده است: «زبان خانه وجود است.» انسان در نسبتی که با «وجود» دارد و به میزانی که این وجود برای او آشکار میشود، این آشکار شدن در زبان نمودار میشود.
در هر حال، زبان با تفکر در ارتباط قرار می‌گیرد؛ منتهی نباید این «تفکر» را با عقل و عقلانیت به ویژه عقلی که از آن تحت عنوان «عقل صلاح‌اندیش» یاد میشود، یکی بگیریم. عقل صلاح‌اندیش درست و بجا است اما تفکر حیطه بالاتری است.
*با توجه به ارتباط درهم‌تنیده‌ای که میان «زبان» و «تفکر» قائل شدید، به اعتقاد شما، آشفتگی‌های زبانی، چقدر قابل تسری به ساحت تفکر است؟
اساسا به خطر افتادن زبان در واقع به خطر افتادن تفکر است که طی آن در واقع، ذات و سرشت آدمی در خطر است؛ چون انسان، متفکر به تفکر وجودی است؛ چیزی که از آن گاهی به «عقلِ عقل» یا «عقل بسیط» تعبیر میشود و نه عقل تفصیلی و عقل مابعدالطبیعی فلسفی و یا حتی پایین‌تر؛ عقل صلاح‌اندیش. این تفکر در خطر افتاده باعث میشود که ما امروز از به خطر افتادن زبان حرف بزنیم؛ چرا که در واقع این دو (زبان و تفکر) یکی هستند.
*در واقع شما به رابطه دیالکتیکی میان زبان و تفکر قائل هستید؟
نه اینکه رابطه دیالکتیکی نباشد؛ اما بیشتر زبان می‌تواند نشانه‌ای از آشفتگی یا زایایی در تفکر باشد. وقتی وضع آشفته زبان را می‌بینیم، متوجه می‌شویم که وضعیت تفکر به خطر افتاده است. این دو از هم جدا نیستند.
*ارزیابی شما از وضعیت زبان در جامعه امروز ما چیست؟
ما یک پیشینه ادبی فوق‌العاده داریم؛ شاعران برجسته و ادبیات غنی داریم که ادبیات غنی تمام منطقه تا آسیای صغیر و حتی آفریقا از طرف شرق تا هند و آسیای مرکزی یا ماوراء‌النهر را در بر می‌گیرد. اما در سده‌ها و دهه‌های گذشته، ادبیات ما نفوذ کمتری پیدا کرده است و در کشور ما هم در اثر ترجمه‌ها و آشفتگی‌هایی که در این زمینه وجود داشته است، زبان فارسی علاوه بر آن آشفتگی کل جهانی (غلبه تکنولوژی که پیشتر ذکر آن رفت)، با آشفتگی دیگری مواجه است که می‌توان از آن تحت عنوان «آشفتگی مضاعف» حرف زد.
بنابراین، باید دقت کنیم حتما در استفاده از کلمات فرنگی مراقب باشیم و تا حد ممکن کمتر از این کلمات استفاده کنیم و اگر هم استفاده می‌کنیم آن را در داخل کمانک بگذاریم. اجازه ندهیم زبان فارسی مخدوش و آشفته شود که این کار با عقل صلاح‌اندیش هم انطباق پیدا نمی‌کند.
منبع: ایران آنلاین
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۴۸۸۹۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سرمربی سپاهان مسلمان شده؟/اعلام خبر مسلمان شدن سرمربی سپاهان از زبان خودش +عکس و فیلم
«ژوزه مورایس» سرمربی پرتغالی تیم سپاهان، در نشست خبری اعلام کرد که اکنون عضو یک خانواده ایرانی است و مسلمان شده است.
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است