به نقل از «خبرگزاری آریا»

ايزاربافي، هنر ماندگار ديار الموت

تاریخ انتشار: ۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۷۲۳۰۷۳

خبرگزاری آریا- استان قزوین با پیشینه‌ای چند هزارساله و هم‌جواری با استان‌های گیلان و مازندران دارای آثاری ارزشمند از صنایع‌دستی مشترک مردمان این منطقه ازجمله دست‌بافته‌های داری، سنتی، گلیم، جاجیم، چادرشب و... است. این دست‌بافته‌ها دارای تنوع زیادی بوده و اغلب آن‌ها ماحصل دسترنج زنان روستایی است که به‌منظور رفع نیازهای روزانه رونق یافته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در استان قزوین منطقه الموت بیشترین نقش را در تولید انواع دست بافته‌های داری و نساجی سنتی دارا است.
به گزارش خبرگزاری آریا، بررسی‌ها و پژوهش‌های تاریخی و باستان‌شناسی مبین این است که سرزمین الموت با ویژگی‌های زیست‌محیطی مناسب و موقعیت جغرافیایی گذرگاهی بودن آن‌که پلی بین سرزمین‌های شمالی و دشت است، دست‌کم چهار هزار سال پیش زیستگاه مردم بوده و جمعیت چشمگیری داشته است. وجود ریشه‌های عمیق آداب‌ورسوم فرهنگی پیش از اسلام چون مزدایی زرتشتی و مزدکی در این سرزمین، یادگاری از آن دوران است.
با توجه به وجود شواهدی درزمینهٔ کشت پنبه، دام‌پروری و حضور انسان در هزاران سال پیش در این مناطق و همچنین طبق گفته بافندگان این منطقه، پارچه‌بافی از سالیان دور در بین اهالی این مناطق وجود داشته و از نسلی به نسلی دیگر منتقل‌شده تا به امروز که به شکل کنونی باقی‌مانده است.
ایزار در لغت‌نامه دهخدا به معنی دستمال، بقچه و سفره آمده است. ایزار بافی یا همان بافتن سفره نان یا جامه نان در زیرشاخه دست‌یافته‌های سنتی دستگاهی (نساجی سنتی) قرار دارد. این دست‌بافته‌ها پارچه‌های ظریف و نیمه خشنی هستند که در کارگاه‌هایی معروف به پاچال در منطقه الموت با چله‌هایی از جنس پنبه به رنگ سفید و پودهایی از همان جنس، به رنگ‌های آبی و سفید بافته می‌شوند. چله‌ها از جنس نخ‌های پنبه‌ای است و از نخ‌های پشمی دست‌ریسی شده و خودرنگ (سفید و کرم روشن) برای بافت پارچه‌های نیمه خشن استفاده می‌شود و بافت آن را به طایفه مراقی ها نسبت می‌دهند.
درگذشته اهالی روستا برای پخت نان گرد هم می‌آمدند و از این دست‌بافته در تمامی مراحل پخت نان از کیسه آرد تا سفره نان استفاده می‌کردند.
خصوصیات این رشته از صنایع‌دستی مانند دیگر دست‌بافته‌های دستگاهی سنتی این است که تمامی مراحل سه‌گانه بافندگی با ایجاد دهانه کار، پود گذاری و دفتین زدن انجام می‌شود و امکان استفاده از پودهای رنگی به میزان نامحدود و همچنین تنوع طرح و بافت با در اختیار داشتن و کنترل حرکات وردها میسر می‌شود که این امر نشانگر حضور مؤثر و خلاق در تولید است.
دستگاه بافندگی سنتی پاچال، شامل غلطک پارچه پیچ، ورد، میل میلک، ساز و قرقره، شانه، دفتین، پدال و طناب است.
برای شروع به بافت، ابتدا باید نخ‌های چله‌کشی (تار) را آماده کرد که این کار به‌وسیله «چوقه» انجام می‌شود. نخ‌ها به‌صورت رفت‌وبرگشت و با ایجاد ضربدر بین تارهای زیرورو بر روی میخ‌ها پیچیده می‌شود، به این مرحله چله‌دوانی گفته می‌شود، معمولاً عرض موردنظر برای چله‌ها 35 سانتی‌متر و طول آن تا چند صد متر در نظر گرفته می‌شود.
 پس‌ازآن چله‌ها را بر روی دستگاه بافت انتقال داده که از یک‌سو به« غلطت پارچه پیچ »در قسمت جلوی و از سوی دیگر به میخ‌های بلندی که به بالای دستگاه بافت و یا میله‌های که در سقف تعبیه‌شده است متصل می‌شود. تارها به‌وسیله «ورد» به دو قسمت، تار زیر و تار رو تقسیم می‌شود، سپس از داخل شانه که در میان جعبه دفتین چوبی قرار دارد عبور داده می‌شود. وردها از بالا، توسط طناب‌هایی از جنس پنبه تابیده‌شده است به «ساز»و «قرقره»، به قسمت بالای دستگاه متصل است و در قسمت پایین دستگاه، توسط طناب‌های دیگری به «پدال» متصل می‌شود با حرکت پدال‌ها به سمت پایین توسط پای بافنده وردها به حرکت درآمده و تارهای زیر به پایین هدایت می‌شوند و دهانه‌ای ایجاد می‌شود، که برای عبور پود و ایجاد بافت ضروری است. نخ‌های پود به‌وسیله دستگاه ماسوره‌پیچ به دور ماسوره پیچیده می‌شود و سپس داخل«ماکو» قرارمی‌گیرد. با حرکت نوسانی«دفتین»و «شانه» پود در بین تارها تنیده و محکم می‌شود به‌این‌ترتیب عمل بافت صورت می‌پذیرد.
پس‌ازآنکه 20-25 سانتی‌متر از پارچه بافته شد، انتهای چله‌ها که به بالای دستگاه متصل است رهاشده و پارچه بافته‌شده بر روی غلطک پارچه پیچ گردانده می‌شود، این روند ادامه دارد تا زمانی که تارها به پایان برسد.
نقوش بکار رفته راه‌راه‌های افقی، با عبور پود رنگی (آبی) به فاصله سه تا چهار سانتی‌متر ایجاد می‌شود. پس‌ازآنکه پارچه بافته شد، از دستگاه جداشده و به اندازه‌های مختلف یک متری و گاه بیشتر بریده‌شده و لبه‌ها کنار هم دوخته می‌شود.
گروه‌های قومی در الموت مانند مراغی‌ها که درگذشته‌ای نه‌چندان دور به کشت پنبه اشتغال داشتند، تنها از نخ‌های پنبه‌ای خود در بافته‌ها استفاده می‌کردند. امروزه به علت دسترسی نداشتن به این مواد کاموا جایگزین آن‌ها شده است.
محترم پرهیزکاری هنرمند پیشکسوت ایزار بافی در علی‌آباد الموت بیش از 50 سال از عمر خود را صرف تولید انواع دستباف‌های سنتی با دستگاه پاچال کرده بود و در زمستان سال 98 دار فانی را وداع گفت.
او وجود انواع مختلف دستباف‌ها را در جهیزیه دختران یکی از مهم‌ترین سنت‌ها و اعتبار هر خانواده می‌دانست و به گفته او در صندوقچه خانه هر این روستا انواع مختلفی از پارچه‌های ایزار، چادرشب، کرباس و... وجود دارد. باوجوداینکه زندگی به سمت ماشینی شدن رفته است، افراد معدودی هنوز به این سنت‌ها پایبند بودند و تا چندی پیش سفارش‌هایی برای جهیزیه دختران خود به کارگاه خانم پرهیزکاری می‌سپردند.
ایزار بافی منطقه الموت در سال 1391 با شماره 932 در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس به ثبت رسیده است

منبع: خبرگزاری آریا

کلیدواژه: هنر ماندگار دست بافته ها چله ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۷۲۳۰۷۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کتاب‌هایی که می توانند سمی باشند | چیزی که درباره کتاب ها نمی دانید

همشهری آنلاین - یکتا فراهانی : پروژه کتاب سمی، پروژه تحقیقاتی مشترک بین موزه، باغ و کتابخانه وینترتور و دانشگاه دلاور، به فهرست‌نویسی کتاب‌های عتیقه اختصاص دارد. البته نگرانی به دلیل محتوای نوشته شده در صفحات نیست، بلکه به اجزای فیزیکی خود کتاب ها؛ به ویژه، رنگ جلد آنها مربوط می شود.

کتاب های حاوی آرسنیک

به تازگی در پروژه بررسی کتاب های عتیقه تصمیم بر حذف دو کتاب از کتابخانه ملی فرانسه گرفته شد. چون به نظر می رسید پوشش پارچه ای سبز رنگ آنها حاوی آرسنیک باشند. این نگرانی ریشه در شیوه های تاریخی در صحافی دارد. در قرن نوزدهم با شروع تولید انبوه کتاب‌ها، صحافی‌ها از استفاده از جلدهای چرمی گران‌قیمت به پارچه‌های مقرون به صرفه‌تر تغییر کردند. این روکش های پارچه ای برای جذب خوانندگان، اغلب با رنگ های روشن رنگ می شدند.

سبز

یکی از رنگدانه های محبوب Scheele's green سبز بود که به افتخار کارل ویلهلم شیل، شیمیدان آلمانی-سوئدی نامگذاری شد که در سال ۱۷۷۵ متوجه شد رنگدانه سبز رنگ را می توان از مس و آرسنیک تولید کرد. ساخت این رنگ نه تنها ارزان بود، بلکه از رنگ سبز کربنات مس که بیش از یک قرن استفاده می شد هم شاداب تر بود.

البته در نهایت این رنگ سبز مورد توجه قرار نگرفت، زیرا زمانی که با آلاینده‌های مبتنی بر گوگرد آزاد شده از زغال‌سنگ واکنش نشان می‌ داد سیاه می شد. اما بنا بر کشف Scheele، رنگ های جدید مانند زمرد و سبز پاریس بسیار بادوام تر بودند. آنها به سرعت برای استفاده در موارد مختلف، از جمله جلد کتاب، لباس، شمع و کاغذ دیواری مورد استفاده قرار گرفتند.

بیشتر بخوانید

آشنایی با اشکال گوناگون مس

مفاهیم: آرسنیک چیست؟

مسمومیت کودکان

رنگدانه ها به راحتی تجزیه می شوند و آرسنیک سمی و سرطان زا آزاد می کنند. گزارش‌های زیادی از مسمومیت کودکان با شمع‌های سبز در مهمانی‌های کریسمس وجود داشت. ضمن اینکه کارگران کارخانه هم که وظیفه داشتند روی زیورآلات رنگ سبز را رنگ آمیزی کنند دچار تشنج و حالت تهوع می‌ شدند

به این ترتیب در سال ۱۸۶۲ مجله طنز پانچ کارتونی با عنوان «والس آرسنیک» منتشر کرد که اسکلت‌ها را در حال رقصیدن به تصویر می‌کشید که در واقع تفسیری تلخ از این ماجرا داشت.

تاثیر رنگدانه های سمی بر مرگ ناپلئون

جالب است بدانید تاثیرات مضر این رنگدانه ها حتی در مرگ ناپلئون بر اثر سرطان معده نیز نقش داشته است. او به شدت به رنگ‌های سبز علاقه داشت، به طوری که دستور داد خانه‌اش در سنت هلنا(جایی که تبعید شده بود) به رنگ سبز نقاشی شود. این نظریه که آرسنیک موجود در دیوارها در مرگ او نقش داشته، با سطوح بالای آرسنیک که در نمونه‌ موهای او شناسایی شده است، مطابقت دارد.

قرمز

البته سبز تنها رنگی نیست که باید نگران سمی بودن آن باشیم. قرمز هم می تواند چنین مشکلی به دنبال داشته باشد. رنگدانه قرمز درخشان سرخابی از ماده معدنی سینابار که به نام سولفید جیوه نیز شناخته می شود، تشکیل شده که منبع رنگ قرمز به شمار می رود و قدمت آن نیز به هزاران سال قبل بازمی‌گردد. حتی شواهدی وجود دارد که هنرمندان عصر نوسنگی دچار مسمومیت با جیوه می شدند؛ رنگی که گاهی اوقات در جلد کتاب ها به کار می رود.

زرد

رنگ زرد نیز توجه پروژه کتاب سمی را به خود جلب کرده که به خاطر وجود کرومات سرب آن است. رنگ زرد روشن کرومات سرب مورد علاقه نقاشان به ویژه وینسنت ون گوگ هم بوده که در مشهورترین سری نقاشی های خود مانند گل های آفتابگردان از آن استفاده کرده است

در مواجهه با کتاب های سمی چه باید کرد؟

اما اگر با کتاب پارچه ای سبز قرن نوزدهم مواجه شدید چه کار باید بکنید؟ نخست اینکه نباید زیاد نگران باشید. البته قرار گرفتن با استوآرسنیت مس، ترکیب موجود در رنگدانه سبز می تواند چشم، بینی و گلو را تحریک کند.

در واقع نگرانی بیشتر برای افرادی است که ممکن است به طور مرتب با این کتاب ها در ارتباط باشند. بنابراین توصیه می‌شود حتما از دستکش استفاده و هنگام کار با آنها از دست زدن به صورت خود اجتناب کنند. همچنین تمام سطوح را هم تمیز نگه دارند.

در حال حاضر محققان بیش از ۲۳۸ نسخه آرسنیک را از سراسر جهان شناسایی کرده اند.

منبع : sciencealert.com

کد خبر 848376 منبع: همشهری آنلاین برچسب‌ها کتاب - نویسندگان و پدید آورندگان تحقیق و تفحص مسمومیت