راهکارهایی برای افزایش بهره‌وری در آموزش مجازی

ایسنا/خراسان رضوی دانشجوی مجازی طی انجام فعالیت‌های درسی، علاوه بر تعامل با استاد، با سایر دانشجویان و در معنای وسیع‌تر با فضای گسترده یادگیری در محیط وب، تعامل دارد و وارد فرایند بحث، یادگیری متقابل و جستجوی راه‌حل‌ها از طریق درگیر شدن با اندیشه‌های گسترده خواهد شد.

منتقدان فضای مجازی بر این باورند که اینترنت مانند هر اختراع فناورانه دیگر، آثاری غیر از آنچه که انتظار می‌رود، پدید می‌آورد و سؤال این است که یادگیرندگان از دور، چه چیزی را از دست خواهند داد؟ آموزش‌های استاد مجازی فاقد چه چیزهایی است؟ دانشجویانی که از دور، آموزش استاد را می‌بینند چه چیزهایی را از دست داده‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

محققان در پژوهشی با عنوان «چالش‌های آموزش مجازی: روایت آنچه در دانشگاه مجازی آموخته نمی‌شود»، آورده‌اند: در فضای مجازی می‌توان بدون تعلقات یا مسئولیت‌های قبلی وارد شد و وقتی خارج می‌شویم، هر چقدر تعلق و مسئولیت برای خود ایجاد کرده‌ایم، همان جا رها کنیم و برویم.

در این پژوهش که توسط مریم کیان استادیار رشته برنامه‌ریزی درسی، گروه علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه یزد انجام شده، آمده است: «نخستین مسئله، ضعف «تربیت» است. در حقیقت، گسترده بودن فضای مجازی و شبکه اینترنت، تعهدهای موضعی را بی‌معنا کرده است. در فضای اینترنت، تعهدها در بهترین حالت به شکل تعهدهای مجازی هستند. فضای مجازی، آزمایشگاه مجهزی است که می‌توان در آن خود را شکست و دوباره ساخت و شخصیت‌های جدیدی را تجربه کرد.

این هویت‌های چندگانه، گمنام و غالباً غیر واقعی، زمینه تعهدات اخلاقی و تربیتی را در کاربران تضعیف می‌کند و الزامات پایبندی به تعهدات را کمرنگ‌تر می‌نماید. لاجرم، فضای مجازی بستر تربیت اخلاقی در کاربران از جمله کاربران دانشگاهی را تضعیف می‌نماید. به علاوه، فضای مجازی فاقد حضور هویت جسمانی استاد و دانشجو در برابر یکدیگر است و این فقدان، موجب شکننده شدن ارتباطات مجازی و در نتیجه کاهش الگوگیری اخلاقی دانشجویان از استاد می‌شود».

در این پژوهش آمده است: «فضای مجازی هرگز نمی‌تواند پیوندهای محکم انسانی را میان افراد برقرار سازد. در محیط مجازی، به دلیل فقدان ارتباط و الگوگیری دانشجو از استاد و دیگران، زمینه تربیت و رشد همه جانبه شخصیت فراهم نیست. از سوی دیگر، شاگرد وقتی به مرحله استادی می‌رسد که واکنش‌های روزمره استاد را ببیند و از سبک اخلاقی و رفتاری او الگوگیری کند. این فرایندها در فضای مجازی جایی ندارد. مسئله دوم، ضعف «خلاقیت» است. «خلاقیت» که «به‌کارگیری توانایی‌های ذهنی برای ایجاد یک فکر جدید» تعریف می‌شود، ارتباط مستقیمی با قوه تخیل و توانایی تصویرسازی ذهنی دارد به گونه‌ای که در راستای یافتن راه‌های جدید برای انجام دادن بهتر کارها به‌کار گرفته می‌شود. با وجودی که در درس‌های دو سویه برخط، تعامل بیشتری میان دانشجو و محتوا صورت می‌گیرد، اما احساس خطرپذیری و پذیرش تأیید یا انتقاد در برابر دیگران، که محرک بروز ایده‌های خلاقانه است، تا حد زیادی کم می‌شود بنابراین تعامل هم کاهش می‌یابد».

کیان در رابطه با اهمیت یادگیری عمیق، در این پژوهش خاطر نشان کرده است: «اظهارات استادان بیانگر تمرکز آموزش‌ها بر «حفظیات» و عدم توجه به خطرپذیری در یادگیری و به‌کارگیری توانایی ذهنی در ایجاد ایده‌های جدید است. یادگیری از طریق فضای مجازی، در مراحل اولیه شناختی متوقف می‌شود، به‌طوری‌که یادگیرنده به دلیل عدم ارتباط مستقیم با استاد و ضعف محیط آموزش در پرورش خلاقیت، هرگز به مراتب بالاتر یادگیری نظیر تبحر، خبرگی، استادی و خرَد عملی نمی‌رسد. یادگیری عمیق در فعالیت‌هایی اتفاق می‌افتد که مشوق تشکیل تصاویر ذهنی باشد، نه نسخه برداری طوطی‌وار و تقلید محض.

در این راستا، استاد می‌بایست در انتخاب مسائل دقت نماید تا موضوعاتی را به عنوان فعالیت‌های درسی انتخاب نماید که از اهمیت کافی برخوردار باشد و به‌ویژه مرتبط با زندگی و برخاسته از تجارب روزمره زندگی باشد، تا کنجکاوی واقعی و خلاقیت را در دانشجوی مجازی بر انگیخته نماید».

یادگیری معنی‌دار زمینه خلاقیت را در دانشجو فراهم می‌کند

بر اساس این پژوهش: «دانشجوی مجازی در طی انجام فعالیت‌های درسی، علاوه بر تعامل با استاد، با سایر دانشجویان و در معنای وسیعتر با فضای گسترده یادگیری در محیط وب، تعامل دارد و وارد فرایند بحث، یادگیری متقابل و جستجوی راه‌حل‌ها از طریق درگیر شدن با اندیشه‌های گسترده خواهد شد. در این حالت است که فرایند یادگیری معنی‌دار شکل می‌‎گیرد، یادگیری که زمینه خلاقیت را در افراد فراهم می‌کند. از این رو، استاد به جای اینکه درباره مسائل درسی به ارائه توضیح بپردازد، با دانشجویان بر اساس مفاهیم در حال تکوین، در ساخت معنا همراه می‌شود. بنابراین استاد به جای نقش انتقال‌دهنده دانش، می‌بایست تسهیل‌کننده یادگیری باشد و در طی فرایند شکل‌گیری درک و فهم از موضوع درسی، همراه دانشجویان حرکت کند. در این شیوه، راهبردهای خاصی نظیر بحث‌های واکاوانه، ترغیب فرایند حل مسئله و استقبال از راه حل های تازه در این فرایند، ترسیم نقشه‌های مفهومی و پرسش و پاسخ دوطرفه و در مجموع تعامل متقابل میان استاد و دانشجو در فضای مجازی، می‌تواند به ترکیبی منعطف از تجارب شخصی و دانش قبلی بیانجامد که خود در شکل‌گیری خلاقیت و حل مدبرانه مسئله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است».

در این پژوهش با اشاره به اینکه آموزش مجازی فاصله قدرت میان استاد و دانشجو را تا حدودی کاهش داده است، آمده است: «موضوع سوم، مسئله «روابط قدرت» است. آموزش مجازی موجب دموکراتیک‎تر شدن روابط میان استاد و دانشجو، دانشجو و دانشجو شده اما همچنان روابط استاد و دانشگاه، دانشجو و دانشگاه و نیز روابط میان استادان را در سطح حداقلی نگاه داشته است. به نظر می‌رسد آموزش مجازی روابط میان استاد و دانشجو را دموکراتیک‌تر کرده و فاصله قدرت میان آنان را تا حدودی کاهش داده است. استاد مجازی فراتر از یک تسهیل‌کننده عمل می‌کند و در خارج ساعات تعیین شده برای ارائه محتوا و با وجود محدودیت‌های آموزشی، به سؤالات دانشجویان پاسخ می‌دهد. رفع نیاز درسی دانشجوی مجازی در مطالعات مختلف به عنوان بخشی از مسئولیت استاد تلقی شده است.

 همچنین ترغیب مستقیم و غیرمستقیم دانشجویان به ایجاد شبکه‌های یادگیری، ایجاد جو یادگیری تسهیل گفت وگو و تداوم حضور اجتماعی-عاطفی از جمله وظایف استاد در آموزش مجازی است. برنامه‌های دانشگاهی کشور ما ایران، استفاده از فناوری آموزش مجازی در دانشگاه‌ها نیازمند نوعی تحول در طراحی‌های آموزشی است. از آنجا که پرورش مهارت‌های دانشگاهی نظیر تفکر خلاق، حل مسئله و نوآوری در کنار دستاوردهای تربیتی محیط‌های آموزشی نظیر تربیت و رشد اخلاقی، از رسالت‌های اساسی دانشگاه‌ها محسوب می‌شود، بنابراین انتظار می‌رود طراحی محیط‌های آموزش مجازی در دانشگاه‌ها در جهت نیل به اهداف یاد شده، متحول شده و هر چه بیشتر در راستای تحقق هویت غنی دانشگاهی برای یادگیرندگان حرکت نماید».

در این پژوهش به منظور کاهش چالش‌های مذکور، پیشنهادهای زیر ارائه شده است: «زمینه ارتباطات اجتماعی دانشجویان با استادان و سایر بخش‌های دانشگاه از طریق امکان ارتباط حضوری با استاد، به‌کارگیری فناوری‌های تعاملی چندرسانه‌ای، مشارکت در تشکل‌های دانشجویی، نهادهای آموزشی و پژوهشی، اجتماعات علمی و برنامه‌های مفرح فراهم گردد. زمینه‌سازی آموزش اثربخش مجازی، در هر دو جنبه آموزش و تربیت، مستلزم وجود زمینه تعامل فعال دانشجو با محتوا، استاد، آموزشیار، همکلاسی‌ها و در معنای گسترده، جامعه است به گونه‌ای که بتوان آثار ناخواسته عدم حضور در اجتماع دانشگاهی، از جمله ضعف تربیت، را به حداقل رساند.

 به منظور ایجاد زمینه نوآوری و خلاقیت در آموزش‌های مجازی،  بهتر است استاد مجازی بر یادگیری از طریق حل مسئله و استقبال از راه‌حل‌های تازه تأکید داشته باشد و تلاش نماید فقدان ارتباط چهره به چهره را با ارائه فعالیت‌های یادگیری پویا و تعاملی جبران نماید. استاد باید توانایی‌های مختلف دانشجویان مجازی را با زندگی در کلاس درس مجازی در هم آمیزد. دانشجوی مجازی باید به جای درگیر شدن با مفاهیم انتزاعی که به شکل سخنرانی یک سویه در کلاس‌های برخط یا از طریق محتوای نابرخط ارائه می‌شود، فعالیت‌های درسی مسئله‌ محور و پژوهش محور در اختیار داشته باشد.

در این صورت، دانشجو با استاد وارد بحث و مذاکره می‌شود و در انجام پروژه‌های درسی کاملاً درگیر و فعال می‌شود. استاد باید در انتخاب مسائل دقت نماید تا مسائلی را به ‌عنوان فعالیت‌های درسی انتخاب نماید که از اهمیت کافی برخوردار باشد و به‌ویژه با زندگی و برخاسته از تجارب روزمره زندگی، مرتبط باشد، تا کنجکاوی واقعی و خلاقیت را در دانشجوی مجازی بر انگیخته نماید. دانشجوی مجازی در طی انجام پروژه‌های تعاملی و خلاقانه، علاوه بر تعامل با استاد، با سایر دانشجویان  و در معنای وسیع‌تر با فضای گسترده یادگیری در محیط وب، تعامل دارد و وارد فرایند بحث، یادگیری متقابل و جستجوی راه‌حل‌ها از طریق درگیر شدن با اندیشه‌های گسترده خواهد شد.

در این حالت است که فرایند یادگیری معنی‌دار شکل می‌گیرد. در این شیوه، راه‌بردهای خاصی نظیر بحث‌های واکاوانه، ترسیم نقشه‌های مفهومی و پرسش و پاسخ دوطرفه و در مجموع تعامل متقابل میان استاد و دانشجو در فضای مجازی، می‌تواند به ترکیبی منعطف از تجارب شخصی و دانش قبلی بیانجامد که خود در شکل‌گیری یادگیری معنی‌دار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

آموزش مجازی باید زمینه مواجه نقّادانه و مستمر با موضوع درسی را برای دانشجوی مجازی فراهم آورد. همچنین برنامه درسی تلفیقی، از طریق ارتباط میان و درون موضوعات درسی، باید مورد توجه طراحان محتوای درسی باشد. به علاوه، کار گروهی زمینه تعامل بیشتر دانشجویان با یکدیگر را فراهم می‌آورد و از این طریق دانشجوی مجازی می‌آموزد که چگونه به جمع‌آوری شواهد علمی بپردازد و چگونه تفسیرهای سازگار با این شواهد را ارائه دهد. این فرایند، یادگیری اکتشافی و فعال را در دانشجوی مجازی ترغیب می‌نماید. وجود تعریف مشخص از ارتباط میان استادان مجازی و طراحی گروه‌های هم‌اندیشی میان استادان می‌تواند تعامل میان استادان مجازی را به حداکثر برساند، تعاملی که بر غنی‌تر شدن همکاری آموزشی و پژوهشی میان استادان و در نتیجه غنی‌تر شدن یادگیری مجازی در دانشجویان تأثیر بسزایی خواهد داشت».

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی علمی و آموزشی آموزش مجازی دانشگاه کروناویروس پژوهش میان استاد و دانشجو فعالیت های درسی دانشجوی مجازی فضای مجازی میان استادان درگیر شدن آموزش مجازی راه حل ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۵۱۳۴۵۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

طراحی سؤالات امتحانات نهایی فقط از کتب درسی است

دانش‌آموزان پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم خرداد امسال در امتحانات نهایی شرکت می‌کنند؛ طبق مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، سوابق تحصیلی دوره متوسطه دوم در پذیرش دانشگاه‌ها تأثیر دارد.

در کنکور سال ۱۴۰۳، سوابق تحصیلی سهم ۵۰ درصدی دارد که ۲۸ درصد برای دروس عمومی و ۲۲ درصد برای دروس اختصاصی است.

دانش‌آموزان پایه دوازدهم از ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ و دانش‌آموزان پایه‌های دهم و یازدهم باید از روز دوشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ در امتحانات نهایی شرکت کنند. طبق تأکید مسئولان وزارت آموزش و پرورش، سؤالات امتحانات نهایی از کتاب درسی طراحی می‌شود و طراحی سؤالات امتحانات نهایی چند روز قبل از برگزاری آزمون در قرنطینه و امنیت کامل و با کمک گروهی از دبیران با تجربه در مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش، با همکاری معاونت آموزش متوسطه و نمایندگان دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی متوسطه نظری انجام می‌شود.

وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده که طراحی سؤالات امتحانات نهایی فقط از کتب درسی بوده و از طراحان خواسته شده است درصدی از سؤالات به سؤالات آسان و بخش عمده سؤالات در حد متوسط باشد. همچنین تعدادی از سوالات سطوح بالای شناختی را مورد ارزشیابی قرار می‌دهد.

طراحان سؤالات، دبیران مدارس دولتی سراسر کشور هستند و با توجه به شیوه‌های تدریس، متناسب با دانش‌آموزان سؤالات را طراحی خواهند کرد. بر همین اساس دانش‌آموزان تمام کتاب درسی را مطالعه کنند و هیچ بخشی را حذف نکنند، چون از تمام بخش‌های کتاب درسی طراحی سؤال می‌شود.

دانش‌آموزان به مؤسسات خصوصی و کتاب‌های کمک آموزشی مراجعه نکنند و کتاب‌های درسی را مبنا قرار دهند، اما به‌جای پرداختن به کلیدواژه‌ها و نکات مهم، مفاهیم را مورد توجه قرار دهند؛ یادگیری مهم است یعنی اگر مطلب را به‌خوبی متوجه شوند از عهده امتحانات نهایی برمی‌آیند. دانش‌آموزان باید توجه داشته باشند که انواعی از سؤالات در امتحانات نهایی قابل طرح هستند که برخی از آنها به این شکل است: مشابه آنها در قالب‌های گوناگونی مانند فعالیت، تمرین خود را بیازمایید و خودارزیابی در کتاب‌های درسی آمده‌اند. در چارچوب محتوای کتاب هستند، اما می‌توانند عیناً همان پرسش‌های موجود کتاب درسی نباشند. ممکن است که بیش از یک راه حل و یک جواب داشته باشند؛ پس دانش‌آموزان می‌توانند پاسخ‌های متفاوتی به آنها بدهند.

سوالات می‌توانند داده محور و شاهد محور باشند در این نوع سؤالات دانش، داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز در اختیار دانش‌آموز قرار داده می‌شود تا با بررسی آنها به سؤالات پاسخ دهد. دانش‌آموزان را به تأمل و تفکر بیشتر ترغیب و به آنها کمک می‌کنند تا یادگیری خود را به موقعیت جدید تعمیم دهند. به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا درک قوی‌تری از یک موضوع داشته باشند و با موضوعات دیگر یا دنیای واقعی ارتباط برقرار کنند. دانش‌آموزان را تشویق می‌کنند تا با استفاده از دانش و مهارت‌های خود، موضوع را در سطح عمیق‌تری بررسی کنند. نمی‌توان با بله و خیر یا یک پاسخ ساده و چند کلمه‌ای به آنها پاسخ داد بلکه از دانش‌آموزان می‌خواهند تا نظرات و دلایل خود را ارائه کنند. تنها دانسته‌های دانش‌آموزان را اندازه نمی‌گیرند بلکه مطالب جدیدی به آنها یاد می‌دهند تا بتوانند نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند، یادگیری خود را نظارت و هدایت کنند و از این طریق احساس رشد و عاملیت را در آنها تقویت می‌کنند. در قالب‌های متفاوتی مانند کوتاه پاسخ، درست، نادرست، کشف ارتباط و تشریحی ارائه می‌شوند.

باشگاه خبرنگاران جوان علمی پزشکی آموزش و پرورش