مسعود برزین؛ روزنامه‌نگاری تاثیرگذار و صاحب سبک در عرصه فرهنگ
تاریخ انتشار: ۲۸ مرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۰۰۲۳۴۹
مسعود برزین در چهارم آبان ۱۲۹۹خورشیدی دیده به جهان گشود، پدرش ابوالفتح برزین، سرتیپ ارتش بود. وی در ۱۲ سالگی مادر خود را از دست داد و کودکی را همراه پدر که همواره در ماموریت ارتش بود در شهرهای کرمانشاه، رشت و اصفهان گذراند. نخست تحصیلات ابتدایی را در همدان، کرمانشاه و رشت پشت سر گذاشت و سپس در مدرسه ادب تهران و بعد در کالج اصفهان درس خواند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
برزین مدتی در سفارت هند مترجم و سپس رابط فرهنگی سفارت شد و بعد به استخدام شرکت های عامل نفت ایران درآمد برزین در خاطرات خود می‌نویسد: در طول چهل سال بیش از ۱۷ شغل مختلف داشتم. علتش این که میز اداره راضی و قانعم نمی‌ساخت. میل داشتم از این شاخه به آن شاخه بپرم. تجربیات اجتماعی و فرهنگی بیابم. همیشه فردی بودم جستجوگر.
ورود به عرصه فرهنگ و روزنامه نگاری
برزین بعد از پایان تحصیلات در ایران ۲ سال دوره روزنامه‌نگاری را در مدرسه روزنامه‌نگاری لندن سپری کرد و بعد از بازگشت به ایران با مجلات مختلفی از جمله مهر ایران، ایران و آسیای جوان همکاری می‌کرد تا اینکه سردبیر خواندنی ها و سپس مهر ایران شد. وی در خصوص همکاری با مهر ایران می گوید: زیباترین دوران کاری من، همان مهر ایران بود، چون به دنبال مطلب می رفتم، تفحص می کردم، چیزهای تاریک را پیدا می کردم و جواب می گرفتن و هر روز که مطلبم چاپ می شد، دوباره آن را می خواندم و لذت می بردم. (۲)
این روزنامه نگار برجسته از ۱۳۳۱ خورشیدی به مدت هفت سال نشریۀ هفتگی هند نوین را انتشار داد و مترجم سفارت هند شد. همچنین برزین با راه‌اندازی کلاس‌های روزنامه‌نگاری در دانشگاه تهران، به تدریس روابط عمومی و روزنامه‌نگاری پرداخت و به پاره‌ای از سازمان‌ها و افراد، خدمات مشاوره مطبوعاتی می‌داد. این روزنامه نگار سرشناس در خصوص علاقه‌اش به فعالیت فرهنگی و روزنامه نگاری چنین می گوید: آقای ناطقی ناظم دبستان ادب، پشت مسجد سپهسالار در سال ۱۳۱۱، مردی خشن ولی گاه مهربان بود. با یکی از همکلاسی ها که مثل من از روزنامه‌های آن زمان خوشش می‌آمد، یک مثلاً روزنامه به قطع کاغذهای A۴ نوشتیم و به آن حاشیه رنگی اضافه کردیم و اسم آقای ناظم را به عنوان صاحب‌امتیاز و سردبیر نوشتیم. روزنامه را با شوق و شعف بسیار نزد آقای ناطقی بردیم. آن را به حضور جناب آقای ناظم تقدیم کردیم و منتظر ماندیم تا به ستون های آن نگاه کند و ما را به شدت هر چه تمام‌تر تشویق کند. ولی او روزنامه را از میان جر داد و گفت بروید پی درستان. این فضولی ها به شماها نیامده! چند سال بعد عشقم به روزنامه‌نگاری فقط در فکرم بود. تا اینکه بعد از مدتی نخستین مقاله‌ام در یک روزنامه منتشر شد. از ذوق روی پا بند نبودم. از میدان بهارستان تا خانه‌مان در خیابان عین‌الدوله دویدم تا روزنامه را به خواهرانم برسانم. شادی محیط خانواده اولین عامل تشویق به ادامه حیات مطبوعاتی‌ام بود. (۳)
همچنین برزین ضمن اشاره به اهمیت بسیار زیاد و حیاتی روزنامه نگار حرفه ای چنین گفت: در بهار سال ۱۳۳۲خورشیدی، مستقیماً از دکتر مصدق که با او دیدار داشتم و ۲ سال بعد از آن شخصاً از نهرو [رهبر وقت هند] که باهم گفت و شنود داشتیم شنیدم که گفتند برتری یافتن ایالات متحده بر سایر کشورها در سده ۲۰، نتیجه داشتن روزنامه نگار خوب، سینماگر قابل و دیپلمات آگاه، باتجربه و دلسوز بوده است. انتشار همین بیان در تهران و رسیدن آن به گوش متولیان فرهنگ سبب ایجاد دوره لیسانس روزنامه نگاری در دانشگاه تهران شد و به اضافه، دوره های شبانه «آموزش ضمن کار» برای روزنامه نگاران شاغل زیر نظر مسعود برزین تشکیل شد.
از جمله ویژگی های نوشته های برزین تلفیق تجربه با تئوری بود به نحوی که او در خاطرات خود آورده است که عمده کتاب‌هایش برپایه تجربه‌هایش در پشت فرمان خودرو و هنگامی که به دنبال سوژه یا موضوعی بود، به نگارش درمی‌آمد. چنانکه خود می‌گوید «تعداد زیادی فیش تهیه کرده و در داشبورد ماشین گذاشته بودم و از این خیابان به آن خیابان که می‌رفتم به آنها فکر می‌کردم و طرح کتاب‌ها را می‌ریختم» تصویری که او از یکی از دوره‌های مختلف روزنامه‌نگاری خود به دست می‌دهد، گویای نگاه شفاف و نقد صریح و بی‌پرده‌اش از آن دوران است. به گفته برزین در سرمقاله‌های بسیاری از جراید، روزنامه‌نگاران یا صاحبان روزنامه و آن مطبوعه، یادداشت و سرمقاله‌ای علیه فردی از اهل سیاست و قدرت یا یکی از کانون‌های ثروت و قدرت می‌نوشتند و در انتهای آن یادداشت می‌آوردند که ادامه دارد. در فاصله انتشار شماره اول تا شماره دوم، با فرد یادشده تماس می‌گرفتند و اگر حق‌حسابی می‌رسید که در شماره بعد می‌نوشتند، نام فرد به اشتباه درج شده بود یا می‌گفتند که آن فردی که نامش درج شده تشابه اسمی بوده و فرد مورد نظر نیست. اما اگر حق حسابی نمی‌رسید در شماره بعدی هم با فحش و دشنام، دمار از روزگار فرد در می‌آوردند. در چنین فضایی، طبیعی است که اخلاق حرفه‌ای روزنامه‌نگاری به نخی بند شود و افراد در فکر رعایت اصول حرفه‌ای این پیشه نباشند. دوره هم البته دوره هرج و مرج بود و بخشی از این ولنگاری موجود در فضای مطبوعات ایران از چنین فضای باری به هرجهتی ناشی می شد. ثبات شغلی هم وجود نداشت و به همین دلیل بود که او و برخی از هم نسلانش به صرافت تاسیس سندیکای روزنامه‌نگاران ایران برآمدند. (۴)
تاسیس سندیکای روزنامه‌نگاران ایران
برزین از پایه‌گذاران و نخستین دبیر سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات ایران بود در جریان نخستین انتخابات سندیکای روزنامه‌نگاران ایران که گفته می شد تا آن زمان واقعی‌ترین انتخابات در تاریخ ایران بود، داریوش همایون روزنامه‌نگار ملی‌گرای دیگر و مفسر وقت اخبار بین‌المللی در روزنامه اطلاعات چند رای کمتر از امیرمسعود برزین کسب کرده بود. با تشکیل سندیکای نویسندگان و خبرنگاران ایران، روزنامه‌نگاران ایرانی امنیت شغلی یافتند. برزین در آن زمان که به عنوان یک ملی‌گرای ایرانی شهرت جهانی داشت، در عین حال مدیر دوره‌های بازآموزی روزنامه‌نگاری دانشگاه تهران (آموزش ضمن کار ـ شبانه) بود. به دلیل محبوبیت وی روزنامه‌نگاران او را به نخستین دبیر سندیکای نوپای نویسندگان و خبرنگاران ایران انتخاب کردند. وی در این خصوص می گوید:تلاش دیگری که در جامعه مطبوعاتی آن دوره داشتم، تشکیل سندیکای نویسندگان و خبرنگاران ایران در دهه ۴۰ بود که با یاری سه همکار مطبوعاتی‌ام سیاوش آذری، رکن‌الدین همایون‌فرخ و داریوش همایون به ثمر رسید و افتخار یافتم به سمت نخستین دبیر سندیکا برگزیده شوم. آنچه همیشه مرا در این راه مصمم و پرامید نگه داشت عشق به این پیشه و رسیدن به حاصلی پربار بود.»
برزین به حقوق روزنامه‌نگاران اهمیت می داد و به دفاع از آنها پرداخت، وی در پاسخ این پرسش که چرا به فکر تاسیس انجمن صنفی نویسندگان افتاده‌اید؟ گفت: از بس که پول من و دیگر نویسندگان و خبرنگاران را مدیران خوردند و ندادند و بعد از یک ماه کار کردن می‌گفتند: «به جای حقوق ۳۰۰ تومانی، فعلاً این ۲۰۰ تومان را بگیر تا بعد» و سپس خاطره‌ای از سال‌های دهه ۳۰ نقل می‌کند؛ زمانی که در مجله خواندنی‌ها کار می‌کرد. به گفته آقای برزین «یادم می‌آید در سال ۱۳۳۰ یا ۱۳۳۱ بود که مدیر خواندنی‌ها علی اصغر امیرانی پیغام داد:چون این ماه کم آورده‌ایم، بایدحقوق‌ها را پایین بیاوریم. گفتم:پس حقوق خودتان چه می‌شود، آیا پنج هزار تومان حقوق شما هم کم می‌شود؟ وقتی پیغام را به او دادند گفته بود: «به برزین بگویید این به شما ربطی ندارد، اگر دلتان نمی‌خواهد، بروید» که بعد از این اتفاق آقای برزین دوستان و همکاران خبرنگار خود در خواندنی‌ها را جمع می‌کند و به آنها توصیه می‌کند، تنها راه احقاق حق در وضعیت موجود، کم کاری است و کل جمع تصمیم می‌گیرند چند ساعتی کمتر در روز کار کنند و دیگر شخصی تا۸ و ۸و نیم شب در مجله نماند.
رویکرد به تاریخ شفاهی
این مورخ و محقق خستگی‌ناپذیر به تاریخ شفاهی اهمیت بسیاری می داد و بر این باور بود که تاریخ شفاهی به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای پژوهش در علوم مربوط به تاریخ، سیاست و جامعه شناسی پذیرفته شده و در ایران نیز رویکرد به تاریخ شفاهی مقارن با انقلاب اسلامی است. وی همچنین معتقد بود که اختراع چاپ، تاریخ شفاهی را از جایگاه رفیع خود فروانداخت و روزنامه جای نقال قهوه خانه را گرفت و به صورتی درآمد که نسخه ای از یک روزنامه توسط فردی با سواد با صدای بلند خوانده می شد و مشتری ها می شنیدند. همچنین با ورود مطبوعات به ادب فارسی، تاریخ شفاهی بار دیگر اهمیت خود را از دست داد، ولی هیچگاه شکست نخورد و بعد از آن سینما، تلویزیون، رایانه و اینترنت بر چنین موجی دامن زدند و اکنون بخش بزرگی از تاریخ شفاهی را بر عهده دارند.
تالیفات
این نویسنده نامدار آثار بسیاری از خود به ویژه در زمینه روزنامه نگاری بر جای گذاشت که در نوع خود جز آثار بی نظیر هستند که از مهم ترین آنها می توان به سیری در مطبوعات ایران؛ مطبوعات ۱۳۴۳ـ۱۳۵۳؛ تجزیه و تحلیل آماری مطبوعات ایران (۱۲۱۵ـ۱۳۵۷ش)؛ اصطلاحات روزنامه‌نگاری فارسی؛ شناسنامۀ مطبوعات ایران و شماری ترجمه که عمدتاً دربارۀ هندوستان هستند، اشاره کرد. برزین می گوید: در زندگی اجتماعی به ۲ چیز علاقه دارم اول روزنامه نگاری و دوم آرمان های مهاتما گاندی رهبر جنبش عدم خشونت هند هستند و به همین دلیل است که آثار وی در این زمینه ها هستند و در ۳۶سالگی از سر احترام به فرهنگ سیاسی هند، خاطرات گاندی را به فارسی ترجمه کرد. همچنین در جای دیگر در خصوص علاقه به روزنامه نگاری می گوید: «علاقه من به تاریخ مطبوعات و به طور کلی آنچه به رسانه مربوط می‌شد و عشق به اینکه بتوانم تصویری منسجم از نقشی که روزنامه‌نگاری در ایران داشته است، به طرح کشم، باعث شد بر تحقیق در این باره تمرکز کنم. امروز افتخار می‌کنم که تاکنون پنج کتاب تحقیقی‌ام درمورد روزنامه‌نگاری انتشار یافته … »نخستین کتاب او راجع به مطبوعات در ۱۳۴۳خورشیدی به چاپ رسید و سه سال در دانشگاه‌های هند و هلند به عنوان یک کتاب جنبی دروس شناخته شد. همچنین او با انتشار نخستین کتاب در زمینه روابط عمومی عملی در ایران با نام «چگونه روابط عمومی کنیم؟»، از سوی انتشارات بهجت تهران در زمره پیشگامان مطالعات روابط در ایران به شمار می‌رود.
خاموشی
این روزنامه نگار و مورخ نامدار سرانجام پس از یک دوره بیماری در ۲۷ مرداد ۱۳۸۹خورشیدی دیده از جهان فروبست. بعد از درگذشت وی برای تجلیل از خدمات پژوهشی و علمی این محقق نامدار کتابی با عنوان یاد مانده های هفتاد سال زندگی برزین توسط انتشارات شهاب ثاقب منتشر شد.
منابع
۱- تاریخ شفاهی مطبوعات، گفت و گو علی دعباشی و سید فرید قاسمی با مسعود برزین.
۲- همان
۳- همان
۴- نقل به مضمون از کتاب تاریخ شفاهی مطبوعات- به کوشش سیدفرید قاسمی، علی دهباشی با همکاری طوبی‌ساطعی-انتشارات ققنوس- ۱۳۸۲
۵- به نقل از مصاحبه سید فرید قاسمی با مسعود برزین
برچسب‌ها علی دهباشی انجمن صنفی روزنامه‌نگاری اختصاصی ایرنا دانشگاه تهران سفارت هندمنبع: ایرنا
کلیدواژه: علی دهباشی انجمن صنفی روزنامه نگاری اختصاصی ایرنا دانشگاه تهران سفارت هند علی دهباشی انجمن صنفی روزنامه نگاری اختصاصی ایرنا دانشگاه تهران سفارت هند نویسندگان و خبرنگاران روزنامه نگاران ایران دانشگاه تهران روزنامه نگاری مطبوعات ایران روزنامه نگار تاریخ شفاهی مهر ایران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۰۰۲۳۴۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تحلیل مسعود نیلی از شرایط اقتصادی متفاوت ایران در 10 سال آینده
گروه اقتصاد و درآمد: دکتر مسعود نیلی با بیان اینکه با وجود رشد بالای اقتصاد در سه سال گذشته، سرمایه گذاری رشد بسیار ناچیزی داشته است، تصریح کرد 10 سال آینده ما با امروز بسیار متفاوت خواهد بود. ممکن است که در شرایط بسیار نامناسبی قرار بگیریم و رشد اقتصادی در محدوده 2 تا 3 درصدی تا پایان این دهه خوش‌بینانه است.
به گزارش جماران، دکتر مسعود نیلی در مقاله مشترکی که با دکتر یاسر ملایی منتشر کرده، آورده است: پرنوسان ترین بازه زمانی رشد اقتصادی، دهه ۶۰ بوده است و بعد از آن، بازه ای که اکنون در آن قرار داریم. از لحاظ تورم نیز، پرنوسان‌ترین بازه ای که تابه حال تجربه کرده ایم، 10 سال گذشته بوده است. به لحاظ رکورد تورم هم بالاترین تورمی که تجربه کرده ایم در همین سال های اخیر، به طور مشخص از سال ۱۳۹۷ به بعد، بوده است.
وی افزود: از سال ۱۳۹۹ به بعد، ما رشد اقتصادی باثبات بالای ۴ درصد را تجربه کرده ایم. این موضوع برای ما این سوال را پیش می آورد که آیا واقعا با یک تحول ساختاری از نظر رشد اقتصادی مواجه بوده ایم و وارد یک دوره رشد باثبات شده ایم؟ به خصوص اینکه در شرایط کرونا در همه جا رشد منفی بوده، اما به عنوان پدیده ای عجیب، اقتصاد ایران وضعیت خوبی داشته است. نه تنها تحریم، کرونا و کاهش قیمت نفت بر اقتصاد ما اثر نکرده، بلکه اقتصاد وضعیت بهتری هم پیدا کرده است. گویی در شرایطی که بر روی واکسن کرونا کار می شد که به مردم تزریق شود، ما واکسنی برای اقتصاد فراهم کرده بوده ایم! اگر بخواهیم راجع به آینده رشد اقتصادی کشورمان فکری بکنیم باید بتوانیم این پدیده را تحلیل کنیم و اگر در تحلیل این پدیده خطایی داشته باشیم، نتیجه گیری‌های ما در مورد آینده هم با خطا مواجه خواهد شد.
این اقتصاددان با بیان اینکه چه در اقتصاد ایران و چه در اقتصادهای دیگر، دو دسته سازوکار وجود دارد که تغییرات تولید ناخالص داخلی را رقم می زند، توضیح داد: یک دسته سازوکارهای بلندمدت هستند که رشد اقتصادی پایدار را ایجاد می کنند. و دسته دیگر سازوکارهای کوتاه مدت هستند که نتیجه نوسانهایی هستند که از شوک ها ایجاد می شوند. اینکه شوکهای اقتصادی به چه صورت انتقال پیدا کنند و مستهلک شوند، نوسانات کوتاه مدت را تشکیل می دهد.
نیلی ادامه داد: اگر بخواهیم مشاهده اولیه مان را دقیقتر کنیم و به آن پاسخ دهیم، باید بدانیم که رشد اقتصادی سه سال اخیر ما محصول سازوکارهای بلندمدت اقتصاد است یا سازوکارهای کوتاه‌مدت. سازوکارهای بلندمدت رشد اقتصادی در ایران عمدتا با محوریت سرمایه گذاری رخ می دهد. سرمایه گذاری بر رشد موجودی سرمایه اثر می گذارد و موجودی سرمایه به عنوان یک نهاده مسلط تولید، تولید ناخالص داخلی را ایجاد می کند. بخشی از آن تولید دوباره تبدیل به سرمایه گذاری می شود و این موضوع یک چرخه ای را فعال می کند. البته آن چیزی که عمدتا در دنیا رشد اقتصادی پایدار را فراهم می کند، تکنولوژی است، اما از آنجا که تکنولوژی و به‌طور کلی، بهره وری نقش ناچیزی در رشد اقتصادی ایران دارد، روی آن تاکید نکرده ایم.
بهره وری سرمایه در ایران پایین است
این استاد اقتصاد با بیان اینکه میانگین نسبت موجودی سرمایه به تولید ایران از سال ۱۳۶۹ تا ۱۴۰۰ هم در کشور ما و هم در کشورهای دیگر، حول یک خط افقی نوسان می کند، گفت: آن چیزی که ما را از بقیه کشورها متمایز می کند زیاد بودن این نسبت است که نشان دهنده بهره وری پایین سرمایه است. این نسبت در ایران در اطراف 3.7 نوسان می کند اما در کشورهای دیگر در حدود 2.7 تا ۳ است. این موضوع نشان می دهد که سرمایه گذاری در ایران به تولید متناسب با خودش ختم نمی شود.
رشد موجودی سرمایه تعیین کننده رشد بلندمدت اقتصاد ایران است
به گزارش جماران، نیلی در این مقاله که بخشی از آن هم در نشست بررسی چشم انداز اقتصاد ایران در موسسه آکادمی دانایان ارائه شد، با بیان اینکه در اقتصاد ایران هر چقدر موجودی سرمایه رشد کند، تولید داخلی هم رشد می کند، توضیح داد: در نتیجه اگر بخواهیم چشم‌اندازی از رشد داشته باشیم باید بدانیم که رشد موجودی سرمایه به چه صورتی است. رشد موجودی سرمایه با تولید همبستگی بالایی دارد و در نتیجه رشد بلندمدت ایران حاصل رشد در موجودی سرمایه است. پس تا اینجا می توانیم نتیجه بگیریم که رشد موجودی سرمایه تعیین کننده رشد بلندمدت اقتصاد ایران است.
این اقتصاددان ضمن تشریح نوسانات کوتاه مدت تولید ناخالص داخلی در ایران، گفت: عمده نوسانات تولید ناخالص داخلی کل و تولید بدون نفت، دارای همبستگی بالا با نوسانات درآمد های ارزی نفتی است. یک جمعبندی اولیه به ما نشان می دهد که اقتصاد ایران در بلندمدت با رشد موجودی سرمایه رشد می کند و افت وخیزهای کوتاه‌مدت آن، به وسیله نوسانات درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت رقم زده می شود.
ارزش افزوده بخش نفت نسبت به پایان سال ۹۸ بیش از 32.8 درصد رشد داشته بیشترین رشد نسبت به بقیه بخش ها
این استاد اقتصاد ادامه داد: تولید ناخالص داخلی ما نسبت به سال ۱۳۹۸ در مجموع، 13 درصد رشد کرده است. ما می خواهیم بدانیم که این رشد در نتیجه چه عواملی حاصل شده و آیا می تواند برای ما رشد پایدار ایجاد کند یا خیر. ایران کشوری است که نفت در آن نقش زیادی دارد. این نقش شامل اثرات مستقیم و اثرات غیرمستقیم می شود. اثر مستقیم این است که اگر تولید نفت افزایش پیدا کند، ارزش افزوده بخش نفت هم به تبع آن افزایش پیدا می کند و به اندازه سهمی که این بخش دارد به افزایش تولید ناخالص داخلی کمک می کند. ارزش افزوده بخش نفت نسبت به پایان سال ۹۸ بیش از 32.8 درصد رشد داشته که به طور کاملا واضحی، بیشترین رشد را نسبت به بقیه بخش ها داشته است. اما اثرات غیرمستقیم از طریق چند کانال ظاهر می شود.
نیلی توضیح داد: افزایش تولید نفت اگر باعث افزایش صادرات شود افزایش درآمد های ارزی را در پی دارد. درآمد های ارزی نفتی از حاصل‌ضرب دو مقدارِ صادرات و قیمت نفت حاصل می شود. قبل از تحریم، عامل اصلی نوسان درآمد های ارزی ایران، نوسانات قیمت نفت بوده است. اما بعد از تحریم، مقدار صادرات هم به عامل نوسان‌زای دیگری تبدیل شده است که حاصل‌ضرب این دو عامل باعث افزایش نوسانات بیشتر شده است. برای مثال در سال ۹۷ هم صادرات نفت و هم قیمت نفت کم شده و در مواقعی دیگر هر دوی این متغیرها با هم افزایش پیدا کرده اند. بنابراین دو عامل نوسان در اقتصاد ایران اتفاق افتاده است. در سال های اخیر به علت اتفاقاتی که در نتیجه حمله روسیه به اوکراین در بازار نفت رخ داده، صادرات نفت ایران نسبتا افزایش پیدا کرده و از ۲۴ میلیارد دلار در سال ۹۹ به بیش از ۵۵ میلیارد دلار رسیده است.
اهمیت افزایش تولید صنعتی و تاثیر آن بر دیگر بخشهای اقتصاد ایران
وی یادآورشد: وقتی این درآمدها افزایش پیدا می کند، به‌طور بالقوه، واردات هم می تواند افزایش یابد. اگر به قیمت های ثابت ۱۴۰۱ واردات کالاهای غیرنفتی را ببینیم، رشد قابل توجهی کرده است. این رشد، در واقع، رکوردی در رشد واردات است. افزایش واردات، دسترسی واحدهای تولیدی عمدتا صنعتی را به قطعات و مواد اولیه افزایش می دهد و باعث افزایش ارزش افزوده بخش صنعت می شود. به همین دلیل، در سه سال اخیر ما 21.2 درصد رشد ارزش افزوده بخش صنعت را داشته ایم که عمدتا با محوریت نفت بوده است.
به گفته نیلی؛ هنگامی که تولید صنعتی افزایش پیدا می کند، تقاضا برای خرده فروشی، عمده فروشی و حمل‌ونقل و سایر موارد هم افزایش پیدا می کنند که این موضوع باعث رشد بخش خدمات می شود. به همین دلیل بخش خدمات ایران هم در سه سال اخیر 11.7 درصد رشد داشته است. ایران رشد 32.8 درصدی در بخش نفت و رشد ۲۱ درصدی در بخش صنعت داشته است که این موارد باعث رشد در بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و سایر بخش ها شده است.
وی اظهارداشت: یک سازوکار غیرمستقیم دیگر، می تواند این باشد که درآمدهای ارزی ایران صرف واردات ماشین آلات و تجهیزات شود که همان سرمایه گذاری است و می تواند موجودی سرمایه ایجاد کند که در بلندمدت باعث رشد اقتصادی شود. برای این که ببینیم این اتفاق رخ داده است یا نه باید سمت مصارف تولید را نگاه کنیم تا ببینیم که این ۱۳ درصد افزایش به چه مصرفی رسیده است.
به گزارش جماران، این اقتصاددان با بیان اینکه تولید ناخالص داخلی می تواند به چهار حالت مصرف شود؛ مصرف خانوار، مصرف دولت، سرمایه گذاری و تغییر در موجودی انبار را این چهار حالت عنوان کرد و ادامه داد: دولت می تواند با مصرف بیشتر، که معادل کالای عمومی است، رفاه را افزایش دهد اما این عامل در سال های اخیر تغییر زیادی نداشته است.
با وجود رشد بالای اقتصاد در سه سال گذشته، سرمایه گذاری رشد بسیار ناچیزی کرده است
نیلی گفت: بخش دیگری می تواند تبدیل به سرمایه گذاری شود که با تبدیل به موجودی سرمایه باعث فعال شدن چرخه رشد افتصادی ایران شود. اما علی‌رغم رشد بالای اقتصاد ایران در سه سال گذشته، سرمایه گذاری رشد بسیار ناچیزی کرده است. به صورتی که سرمایه گذاری در سال ۱۴۰۰حدود نصف سرمایه گذاری در سال ۱۳۹۰ بوده است.
افزایش تولید، عمدتا به موجودی انبار اضافه شده است روند صعودی تغییر در موجودی انبار در اقتصاد ایران، حاکی از ناکارایی‌های زیادی است
این استاد اقتصاد تاکید کرد: اتفاق جالبی که در اقتصاد ایران و طی این سه سال افتاده است این است که افزایش تولید، به‌جز بخشی که به مصرف خانوارها رسیده، عمدتا به موجودی انبار اضافه شده است. ۱۶ تغییر در موجودی انبار ایجاد شده که یا ناشی از کاهش تقاضا از سمت خانوارهاست یا ناشی از عدم قطعیت ها و انتظارات تورمی. روند صعودی تغییر در موجودی انبار در اقتصاد ایران، حاکی از ناکارایی های زیادی است که آن هم در نتیجه عدم قطعیت هایی است که وجود دارد. جمعبندی مصارف هم نشان می دهد افزایش موجودی انبار، بیشترین رشد مصارف را با 52.3 درصد داشته است.
رشد موجودی سرمایه در اقتصاد ایران به صفر رسیده است
وی افزود: اگر دوباره به سازوکارهای بلندمدت اقتصاد ایران بازگردیم، می بینیم که رشد موجودی سرمایه در اقتصاد ایران به صفر رسیده است. یعنی از سال ۱۳۹۶ به بعد، به همان مقداری که در اقتصاد ایران استهلاک داریم سرمایه گذاری انجام شده است. بنابراین موجودی سرمایه دیگر در رشد اقتصادی ایران سهمی ندارد.
موجودی سرمایه در صنعت و نفت که برای ما رشد ایجاد می کنند، منفی است با رشد منفی موجودی سرمایه در نفت و صنعت، موتور رشد اقتصادی ما خاموش استاین اقتصاددان با بیان اینکه موجودی سرمایه یک ساختار بخشی دارد و قسمتی از آن در بخش کشاورزی و قسمتی در صنعت و قسمتی در نفت است، خاطرنشان کرد: در این ساختار، آن چیزی که عمدتا برای ما رشد ایجاد می کند، موجودی سرمایه در بخش های صنعت و نفت است. اگر به موجودی سرمایه در این دو بخش نگاه کنیم، مشاهده می کنیم که هر دو شاهد رشد منفی بوده اند. یعنی از سال ۱۳۸۹ به بعد ،و ۱۳۹۶ برای بخش صنعت، موجودی سرمایه این دو بخش کوچک و کوچکتر می شود و ساختمان ها و ماشین‌آلاتی که در قدرت تولید این دو بخش هستند ضعیف تر می شوند. می توان گفت که با رشد منفی موجودی سرمایه در این دو بخش، موتور رشد اقتصادی ما خاموش است و آن چیزی که باعث افزایش موجودی سرمایه می شود، سرمایه گذاری در بخش مسکن و خدمات است.
رشد اقتصادی سه سال گذشته، ناشی از عوامل پایدار رشد نبوده نوسانات کوتاه مدت و شوک ها عامل این رشد بوده اند
به گزارش جماران، نیلی تاکید کرد: از مجموع این شواهد می توان نتیجه گرفت که رشد اقتصادی سال های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ ناشی از سازوکارهای بلندمدت و عوامل پایدار رشد اقتصادی نبوده است، بلکه در نتیجه شوک ها و نوسانات کوتاه‌مدت ایجاد شده است. بنابراین ادامه رشد با ماهیت شرایط فعلی، تنها با ادامه افزایش تولید، صادرات یا افزایش قیمت نفت امکان‌پذیر است. ادامه افزایش صادرات شاید در شرایط تحریم غیرواقعی به نظر برسد و افزایش قیمت نفت هم عاملی خارج از کنترل سیاست‌گذار است.
در برنامه هفتم توسعه، رشد 8 درصدی در هر سال برای ایران پیش‌بینی شده نکته بسیار قابل تاملی استوی با بررسی اینکه با فرض نرخ استهلاک برابر ۴/۵ درصد و ثبات نسبت موجودی سرمایه به تولید، اگر بخواهیم به اعداد مختلفی در رشد بلندمدت دست پیدا کنیم باید چه مقدار رشد سرمایه گذاری داشته باشیم، توضیح داد: اگر بخواهیم تا سال ۱۴۱۰ مقدار ۱/۷ درصد رشد اقتصادی داشته باشیم باید رشد ۴/۵ درصدی در سرمایه گذاری ایجاد کنیم. که در 10 سال گذشته چنین تجربه ای را نداشته ایم. اگر بخواهیم رشد ۴/۳ درصد تولید را تجربه کنیم، باید شاهد رشد ۱۵ درصدی در سرمایه گذاری سالانه باشیم. توجه به این نکته ضروری است که متوسط رشد سرمایه گذاری ما در سال های گذشته هیچوقت از ۷/۵ درصد بیشتر نشده که این هم میانگین اعدادی با نوسان بسیار بالا (از ۲۵ درصد تا ۱ درصد) است. برای حالتی که رشد ۵/۸ درصدی در تولید را انتظار داریم، باید رشد ۲۰ درصدی در سرمایه گذاری داشته باشیم. در برنامه هفتم توسعه، رشد 8 درصدی در هر سال برای ایران پیش‌بینی شده است که نکته بسیار قابل تاملی است.
ضرورت توجه به محدودیتهای انرژی، آب، محیط زیست و غیره در برآورد رشد اقتصادی
نیلی تاکید کرد: این تحلیل با محوریت نقش سرمایه گذاری در رشد اقتصادی کشور بود، اما برای این که رشد اقتصادی مناسب بتواند استمرار پیدا کند نیاز به چندین مقوله است. می توانستیم این موضوع را از سمت محدودیت های انرژی هم بررسی کنیم. برای مثال، در بحث اخیر یک فرض بسیار ساده کننده وجود دارد و آن هم این که برای رشد ۴ درصدی با محدودیت انرژی مواجه نیستیم. همین‌طور می توانستیم به محدودیت های تامین مالی اشاره کنیم. می توانستیم از نگاه محدودیت های محیط زیستی و مشکلات منابع آب به این موضوع توجه کنیم. به موارد دیگری هم می توانستیم اشاره کنیم از جمله محدودیت های سرمایه انسانی، کاهش بهره وری و بی‌ثباتی های اقتصاد کلان و تورم بالا.
به نظر نمی رسد ایران بتواند رشد بالاتر از 2 درصد را به راحتی تجربه کند رشد در محدوده 2 تا 3 درصدی تا پایان این دهه خوش‌بینانه است مگر اینکه...وی با بیان اینکه در کنفرانس اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۳ با آقای خاوری نژاد پیش بینی کردیم که به نظر نمی رسد ایران بتواند رشد بالاتر از 2 درصد را به راحتی تجربه کند که آمار هم حاکی از همین است، یادآورشد: اکنون هم می توان نتیجه گرفت که رشد در محدوده 2 تا 3 درصدی تا پایان این دهه خوش‌بینانه به‌نظر می رسد؛ مگر اینکه تغییرات بزرگی در عواملی که رشد اقتصادی برای ایران ایجاد می کنند رخ دهد. مانند دسترسی بیشتر به تکنولوژی، اصلاحاتی در ساختار بودجه و در نظام بانکی، حل مشکلات انرژی و منابع آبی و سایر عوامل.
10 سال آینده ما با امروز بسیار متفاوت خواهد بود ممکن است که در شرایط بسیار نامناسبی قرار بگیریم
به گزارش جماران،نیلی گفت: معتقدم که با توجه به شرایط خطیری که اکنون در آن قرار داریم، 10 سال آینده ما با امروز بسیار متفاوت خواهد بود. امیدواریم که بسیار بهتر باشد اما ممکن است که در شرایط بسیار نامناسبی قرار بگیریم.
وی در پایان افزود: اشاره به یک نکته حائز اهمیت است و آن اینکه بخش های کوچکی از اقتصاد ایران که عمدتا کسب وکارهای اینترنتی و کسب‌وکارهای نوین را شامل می شوند، با کیفیتی مناسب و با جذب نیروی انسانی کیفی، در حال رشد هستند. در صورتی که دولت محدودیتی در ادامه فعالیت این کسب‌وکارها ایجاد نکند، ممکن است چراغ امیدی برای آینده کسب‌وکارها در اقتصاد ایران هرچند محدود، روشن شود.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»