به نقل از «مهر»

درسی که شیخ اشراق بیش از دیگران به ما می‌دهد/ نقد؛ گوهر فلسفیدن

تاریخ انتشار: ۲۹ مرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۰۱۵۸۵۸

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب نگاره‌های اشراقی تألیف نادیا مفتونی به همت نشر وایا در سال ۱۳۹۴ در ۲۱۴ صفحه به بهای ۱۵,۰۰۰ تومان منتشر شد.

کتاب حاضر، با موضوع نگاره‌های اشراقی شامل سه بخش با عنوان‌های نگاره روش، نگاره اخلاق و نگاره حکمت است. در این نگاره‌ها، تمرکز نگارنده بیشتر بر مسائلی است که در دوران تحقیق و تدریس حکمت اشراق، با آن سروکار داشته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

نگاره روش، شامل برخی مسائل روان‌شناختی، به‌ویژه مسئله رهیافت بین‌رشته‌ای و روی آورد نماد شناختی شیخ اشراق در زبان علم است. نگاره اخلاق از یک‌سو مشتمل بر تأملی بر اخلاق پژوهشی شیخ اشراق و از دیگر سو دربرگیرنده بعضی از دیدگاه‌های اخلاقی و فرا اخلاقی اوست. نگاره حکمت، مشتمل بر چند مسئله نفس شناختی، معرفت‌شناختی، جهان شناختی و کلامی نزد شیخ اشراق است.

مفتونی در بخش مقدمه این اثر در مورد سهروردی می‌نویسد: شیخ اشراق، شهاب الدین یحیی بن حبش سهروردی (۵۴۹ - ۵۸۷) اهل سهرورد زنجان و خفته در خاک حلب، در کتابهای متعددی معرفی شده است و نیازی به تکرار زندگی نامه روی در اینجا نمی بینم. یکی از آثاری که زندگی شیخ اشراق به زیبایی در آن مورد تحلیل قرار گرفته، کتاب حکمت اشراق سهروردی، نوشته جناب آقای دکتر سیدیحیی یثربی است.

این مطلب را هم باید بیفزایم که اندیشه سهروردی، جوهره انتقادی دارد. نقدهای شیخ اشراق را چه بپذیریم، چه نپذیریم، قابل درنگ و از جهت شجاعت فکری وی، قابل احترام اند. شیخ اشراق در مقام منتقد از یک خصوصیت اخلاقی دیگر نیز برخوردار است. نقدهای شیخ اشراق بر دیگران، در بیشتر موارد و نه همه موارد، همراه با ادب و احترام است. وی تنها در مواجهه با ابوالبرکات بغدادی، لحنی متفاوت و توهین آمیز دارد که خودش این لحن را توجیه می‌کند.

البته ما هم باید دیدگاه‌های سهروردی را نقد کنیم، چرا که نقد گوهر، فلسفیدن است و این درسی است که خود شیخ اشراق، بیش از بسیاری دانشمندان دیگر، به ما می‌دهد. او به نقد و ابداع و تغییر اساسی در فلسفه سینوی، که سنت قدرتمند و مسلط دورانش بود، اقدام کرد.

نگاره روش، شامل برخی مسائل روش شناختی، به ویژه مسأله رهیافت بین رشته‌ای و روی آورد نمادشناختی شیخ اشراق در زبان علم است. روش را در این نگاره به معنای اعم آن به کار می برم که روی آورد و رهیافت را هم در بر می‌گیرد. مفهوم هنر دانشمند و رویکرد شناختی شیخ اشراق به مثابه هنر دانشمند و جایگاه خود سهروردی را به عنوان یک هنر دانشمند در مدینه فاضله‌ای که فارابی تعریف می‌کند، گزارش کرده ام و همچنین رهیافت‌های گوناگون، شیخ شهاب الدین را در خصوص بینامتنیت قرآن کریم مورد بررسی قرار داده ام.

پس از تدوین رهیافت‌های شیخ اشراق، الگویی برای گستره فلسفه و کودک أخذ کرده ام، همچنین در جستجوی مدلی دراموسوفی، یعنی تحلیل اخلاقی فلسفی آثار هنری برآمده ام.

نگاره اخلاق، از یک سو مشتمل بر تأمل در اخلاق پژوهی شیخ اشراق، و از دیگر سو در برگیرنده بعضی از دیدگاه‌های اخلاقی و فرااخلاقی اوست. دیدگاه‌های سهروردی در حوزه اخلاق و فرااخلاق را می‌توان در سه بخش عمده چیستی، مبانی و مسائل جای داد.

بخش اول، بحث از چیستی و هویت و جایگاه معرفتی اخلاق و نسبت اخلاق با فلسفه است که به اختصار به آن پرداخته ام.

بخش دوم مطالعه در مبانی و ارکان نظریات یا دیدگاه‌های اخلاقی شیخ اشراق است. در این بخش به صورت مطالعه مورد پژوهانه، نسبت میان زیبایی و عشق را آورده ام.

سومین بخش، فراگیرنده مسائل اخلاقی است که در این بخش، چند مسأله را پیش رو قرار داده ام. برخی از این مسائل، مانند الگوی رفتار ارتباطی چهار وجهی نزد سهروردی و اخلاق علم از نگاه وی را با تفصیل کمتر گزارش کرده ام و مسأله فلسفه به منزله سبک زندگی نزد شیخ اشراق را با تفصیل بیشتری تحقیق نموده ام. پس از پرداختن به مسائل یادشده، پیوستی هم بر مسائل اخلاق افزوده ام و ضمن آن در جستجوی مدلی برای اخلاق هنر و هنرمندان و مؤسسات هنری، نکاتی را آورده ام. به علت ارتباط تنگاتنگ سیاست و اخلاق، فلسفه سیاسی شیخ را هم در پایان نگاره اخلاق مورد اشاره قرار داده ام.

نگاره حکمت، مشتمل بر چند مسأله نفس شناختی، معرفت شناختی، جهان شناختی و کلامی نزد شیخ اشراق است. نظریه خیال، از سه وجه روان شناختی، معرفت شناختی و جهان شناختی برخوردار است. بنابراین تفکیک میان این سه حوزه، دشوار می‌نماید. مسأله معاد جسمانی، مسأله ای فلسفی کلامی است که در زاویه‌ای که من تحقیق کرده ام، از ثمرات نظریه خیال است. به همین سبب وجه کلامی را هم به دنبال آن سه وجه دیگر آورده ام. حکماً در بحث از معاد جسمانی، ناچار شده اند به مسأله تناسخ نیز بپردازند که طبعاً در تحقیق دیدگاه شیخ اشراق در خصوص معاد جسمانی نیز مباحث وی به مسأله تناسخ پیوند می‌خورد.

کد خبر 5002030

منبع: مهر

کلیدواژه: سهروردی نقد کتاب معرفی کتاب محرم 99 کنفرانس بین المللی معرفی کتاب عید غدیر خم پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ویروس کرونا محمدعلی تسخیری فعالیت های قرآنی سید عباس موسویان مرکز فرهنگی شهر کتاب حجت الاسلام محمد قمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی سازمان تبلیغات اسلامی فلسفه شیخ اشراق

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۰۱۵۸۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

زندگی سالم و دیندارانه با مشاوره اسلامی

یکی از مباحث مهم دینی که در آیات قرآن به آن تاکید بسیار شده، مشورت با دیگران و استفاده از نظرات و رهنمودهای افراد خردمند و آگاه است. احادیث بسیار زیادی از ائمه اطهار(ع) نیز درباره توجه به مشورت واهمیت و فایده آن به ما رسیده است؛ نخستین و مهمترین سود مشورت با دیگران در این روایات، مشارکت و استفاده از عقل و خرد دیگران و در نتیجه قرار گرفتن در مسیر نجات و خوشبختی است. به مناسبت نهم اردیبهشت، روز روانشناس و مشاور، درباره جایگاه مشاوره در دین اسلام با حجت الاسلام دکتر رضا مهکام، رئیس موسسه تخصصی یاوران سلامت روان و عضو هیات علمی گروه روانشناسی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی به گفتگو نشسته‌ایم.

اگر موافق باشید گفتگو را با بیان جایگاه و اهمیت مشاوره در دین مبین اسلام آغاز کنیم.

مشورت در اسلام جایگاه بسیار مهمی دارد.  در آیات بسیاری از قران به اهمیت مساله مشورت اشاره شده  شده و حتی یکی از سوره‌های این کتاب آسمانی، شوری نام دارد. برای نمونه خدا در آیه  38 سوره شوری می‌فرماید: «والذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلاة و امرهم شوری بینهم و مما رزقناهم ینفقون». یعنی کسانی که امر خدا را اطاعت می‌کنند و نماز را به پا می‌دارند و بین خودشان مشورت می‌کنند و از آنچه روزیشان کردیم انفاق می‌کنند. در آیه 159 سوره آل عمران نیز خداوند به پیامبر(ص) دستور می‌فرماید: «و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله ان الله یحب المتوکلین». یعنی با مردم مشورت کن و پس از مشورت به هر نتیجه ای که رسیدی به خدا توکل به خدا کن.

در برخی از داستان‌های قران نیز به آثار و نتایج ارزشمند مشورت اشاره شده است؛ مثلا در داستان حضرت یوسف(ع)، وقتی عزیز مصر آن خواب خاص را می‌بیند، از اطرافیان خود مشورت می‌خواهد و در نهایت به سراغ حضرت یوسف(ع) می‌روند و آن حضرت، خواب را تفسیر می‌کند. در داستان حضرت سلیمان(ع) نیز وقتی از ملکه صبا دعوت می‌شود که پیش حضرت سلیمان(ع) برود، ملکه با بزرگان دربارش در این زمینه مشورت می‌کند.

احادیث بسیار زیادی از ائمه اطهار(ع) درباره توجه به مشورت واهمیت و فایده آن به ما رسیده است؛ نخستین سود مشورت در روایات، مشارکت واستفاده از عقل و خرد دیگران و در نتیجه قرار گرفتن در مسیر نجات است. طبیعی است که وقتی با چند نفر مشورت می‌کنیم این مشورت باعث می‌شود از دانش و تجربه و فکر آنها استفاده کنیم، تصمیمات بهتری بگیریم، سلامت روانمان بهتر حفظ شود و کارهایی که انجام می دهیم در مسیر سالم‌تری قرار گیرد. خداوند نیز در آیه 18 سوره زمر می‌فرماید: «الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هداهم الله و اولئک هم اولوالالباب»: کسانی که همه سخنان را گوش می‌کنند و بهترین رای را انتخاب می‌کنند، آنها را خدا هدایت کرده و صاحب خرد و دانش هستند. فایده دیگر مشاوره با دیگران، بنابر روایات، بحث هدایت است؛ یعنی خدا هدایت بنده را در ذهن دوستان و افراد عاقل و متخصص قرار داده و طبیعتا بهترین مسیرها را می‌توانیم در فضای مشورت پیدا کنیم. نکته دیگر اینکه بنابر روایات کسانی که مشورت نمی‌گیرند به هلاکت می‌افتند یعنی با ندانم‌کاری خودشان را ازچاله به چاه می‌اندازند و فشارهای زیادی را متحمل می‌شوند.  اگر بخواهیم عام تر نگاه کنیم، سلامت روان، خانواده سالم، ازدواج‌های سالم و در ادامه جامعه سالم در مسیر مشاوره گرفتن از افراد متخصص است؛ در واقع سالم و حتی دیندارانه زندگی کردن می‌تواند در گرو یک مشورت درست و به جا باشد.

در احادیث معصومین(ع) برای مشاور خوب چه ویژگی‌هایی بیان شده و در مقابل از مشورت با چه افرادی نهی شده است؟

در احادیث ویژگی‌های زیادی برای مشاور خوب و شایسته ذکر شده: نخستین ویژگی یک مشاور خوب در روایات معصومین(ع)، صاحب خرد و اندیشه بودن است؛ یعنی باید با کسی مشورت کنیم که از قوه تفکر و عقلانیت بالایی برخوردار باشد. طبیعی است که مشورت با فرد کم خرد نتیجه معکوس دارد و ما را از راه به در می‌کند.  دومین ویژگی مشاور خوب، داشتن تخصص است یعنی باید در هر زمینه‌ای، از افرادی که تخصص کافی دارند مشورت بگیریم. سومین ویژگی یک مشاور خوب، متدین بودن اوست. منظور از متدین بودن، مومن و مقید بودن به آداب دینی است؛ در روایات گفته شده که فرد خداترس چون در مشورت با دیگران خدا را در نظر می‌گیرد تلاش می‌کند بهترین و سالم‌ترین مشورت را به افراد بدهد ولی فردی که از خدا نترسد ممکن است در مشورت خیانت کند. حتی در متن روایت آمده: فرد خداترس و متدین، مسیر سالم را معرفی خواهد کرد. ویژگی دیگر یک مشاور خوب در روایات، حر بودن یا آزاده بودن یعنی در قید و بند دیگران نبودن است. مثلا اگر مشاور وامدار فردی باشد ممکن است در فضای مشورت دچار مشکل شود. ویژگی پنجم، مؤاخات و برادری است.در روایات به عبارت «صدّیقا مؤاخیا» اشاره شده. یعنی با کسی مشورت کن که دوست و برادرگونه باشد؛ یعنی در قبال تو احساس مسئولیت بکند و از کنارت بی اعتنا نگذرد و این دلسوزی را فرد در درون خود داشته باشد.

همچنین در روایات از مشورت با افراد دروغگو ، ترسو است. بخیل، حریص و  دمدمی ومتلون المزاج نهی شده است.

تفاوت مشاوره دینی با غیر دینی چیست و نسبت به آن چه مزایایی دارد؟

پرسش خوبی است؛ مشاورانی که تحصیلات آکادمیک دارند و از مباحث دینی بی اطلاعند، در راهنمایی افراد فقط از علم روانشناسی و مشاوره استفاده می‌کنند و بسیاری از جاها هم مباحثشان مفید و قابل استفاده است. اما طبیعتا افرادی که هم تخصص روانشناسی و هم دینی دارند، علاوه بر دانش روانشناسی از توصیه‌های دینی هم برخوردارند؛ اسلام دین کاملی است و در مورد سبک زندگی، فرزندپروری، خانواده‌داری، مدیریت استرس و بسیاری دیگر از مسائل توصیه های ارزشمندی دارد. مسلم است که این مباحث با فرهنگ ایرانی و اسلامی ما هم عجین شده و با عمل به آنها زندگی‌ سالم‌تری خواهیم داشت.

زهرا دلپذیر