گزارش| حواشی یک تصمیم برای آنکارا؛ خرید واکسن چینی، سیاسی یا علمی؟
تاریخ انتشار: ۱۶ آذر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۲۲۵۵۴۸
مردم ترکیه در شرایطی به دنبال حواشی بحث واکسن چینی کرونا رفته اند که این کشور در اروپا، مقام نخست مبتلایان را از آنِ خود کرده است. - اخبار بین الملل -
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روز به روز به آغاز روند واکسیناسیون کرونا در جهان، نزدیک و نزدیک تر می شویم. اما واقعیت این است که تامین و خرید و همچنین انتقال و توزیع واکسن کرونا، چالش های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فراوانی را در دل خود نهفته دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
آخرین آمار ابتلای به ویروس کرونا در ترکیه/ جان باختن 196 نفر دیگرگزارش| مبارزه ترکیه با کرونا و آمارهای متناقض مبتلایان و جانباختگانمردم ترکیه در شرایطی به دنبال حواشی بحث واکسن چینی کرونا رفته اند که این کشور در اروپا، مقام نخست مبتلایان را از آنِ خود کرده است و تاکنون 14 هزار و 705 شهروند به خاطر کرونا جان خود را از دست داده اند.
دیروز شنبه یعنی پنجم دسامبر، تعداد مبتلایان 24 ساعت ترکیه به 31 هزار و 896 نفر رسید و 196 نفر هم جان خود را از دست دادند.
این رقم، از حیث تعداد مبتلایان همان بازه زمانی در ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و انگلیس هم بیشتر بود و به این ترتیب، در میان کشورهای اروپایی، ترکیه از حیث بیشترین ابتلای 24 ساعته، اول شد و روسیه نیز با 28 هزار و 782 مبتلای جدید بر پله دوم اروپا ایستاد.
رده های دیگر قاره اروپا نیز از آن این کشورها است: آلمان، ایتالیا، انگلیس، اوکراین، لهستان و فرانسه. این در حالی است که تعداد مبتلایان جدید 24 ساعت فرانسه به 13 هزار نفر هم نرسیده و با ترکیه و روسیه، فاصله قابل توجهی دارد.
از شبهه در مورد چین تا شفافیت مالی
یکی از موضوعاتی که در رسانه ها و فضای مجازی ترکیه مورد توجه قرار گرفته، خرید 50 میلیون دُز واکسن کرونا از چین است.
در ترکیه نیز مانند ایران، «کالای چینی» در اغلب اوقات، اصطلاحی است که کیفیت یک کالای وارداتی را زیر سوال می برد. اما فخرالدین کوجا وزیر بهداشت ترکیه اعلام کرده که واکسن چین، از استاندارد علمی بالایی برخوردار است.
روزنامه آیدنلک، ارگان حزب کمونیستی وطن نیز که در چند سال اخیر، همواره ترکیه را به فاصله گرفتن از آمریکا و اروپا و گرم گرفتن با روسیه و چین توصیه کرده، مخالفین واکسن چینی را به ترویج چین هراسی متهم کرده و از قول چند پزشک اعلام کرده که واکسن چینی، کیفیت قابل قبولی دارد.
اما مخالفین، دیدگاه دیگری دارند. ییلماز اُزدیل از روزنامه نگاران مشهور ترکیه که در شبکه توییتر نزدیک به 2 میلیون نفر دنبال کننده دارد، در یک گفتگوی اینترنتی، به تندی به دولت اردوغان تاخته و سیاست های او در مورد کرونا و تامین واکسن آن را به چالش کشید.
وی گفت:«در همان روزهای نخست که بحث واکسن مطرح شده بود، دقیقاً 10 ماه قبل، من در نوشته هایم تاکید کردم که باید به فکر واکسن باشید. برای آقان نوشتم: ایرانی ها رفته اند واکسن خریده اند. شما چرا اقدام نمی کنید؟ پاسخ آقایان چه بود؟ هیچ. رفتند دنبال بازگشایی مراکز توریستی. به دروغ تبلیغ کردند که صاحب یکی از بهترین نظام های بهداشت و درمان جهان هستیم و لطمات فراوانی به مردم زدند.»
این روزنامه نگار منتقد دولت اردوغان در ادامه گفته است: «تا جایی که اطلاع دارم، پیش از ترکیه، فقط 5 کشور جهان، واکسن چینی خریده اند که هیچکدام از آنها، از کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نیستند. نمی خواهم کشورها را تحقیر کنم اما برزیل، اندونزی، شیلی و فیلیپین، 4 کشوری هستند که قبل از ما واکسن چینی را خریده اند. سوال من اینجاست که چرا واکسنی نخریدید که کشورهای قدرتمند و توسعه یافته جهان به دنبال آن باشند؟ سوال مهم دیگر این است که کشورهای مزبور، این واکسن را بین 11 تا 14 دلار خریداری کرده اند. شما چند خریدید؟ چرا اطلاعات شفاف این معامله را مانند خریداران دیگر منتشر نمی کنید؟ الان در جامعه شایعه شده که دولت برای خرید هر واکسن 60 دلار داده است. آیا این رقم صحت دارد؟ انتقال این واکسن به همه استان های ترکیه با در نظر گرفتن ضرورت حمل و نگهداری در دمای 70 درجه زیر سفر، بسیار کار دشواری است و به باور من، دولت در این حوزه باید سرمایه گذاری جدی انجام دهد.»
روزنامه قرار نیز به نقل از واشنگتن پست نوشته است: «بر اساس اطلاعات متکی به چند پرونده قضایی، مدیرعامل شرکت Sinovac Biotech یعنی همان شرکتی که ترکیه نیز از آنجا 50 میلیون دُز واکسن خریده، به مقامات وزارت بهداشت کشورش رشوه داده تا هر چه زودتر، واکسن او را تایید کنند.»
هنوز معلوم نیست آیا باید این خبر را به پای چین ستیزی برخی سیاست مداران متنفذ آمریکایی نوشت یا این که واقعاً پای رشوه و تقلب در میان است. اما هر چه هست، واقعیت این است که بخش قابل توجهی از مردم ترکیه، نسبت به واکسن خریداری شده از چین، حس بدبینانه ای دارند.
اردوغان هم واکسن می زند یا نه؟
قبلاً گفته شده بود که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه تمایل ندارد واکسن کرونا به بدن او تزریق شود. اما پس از آن که چند سیاست مدار جهان، اعلام آمادگی کردند، اردوغان نیز به خبرنگاران گفت: با واکسینه شدن مشکلی ندارم.»
حرف حساب داود اوغلو چیست؟
حزب آینده از احزاب سیاسی مخالف دولت است که کرسی رهبری آن در اختیار احمد داود اوغلو، یار غار اسبق اردوغان است.
او در مورد واکسن گفته است: «در مورد واکسن چینی، ابهاماتی وجود دارد و دولت باید به این ابهامات پاسخ دهد. اول این که برای اقناع مردم و از بین رفتن حس بدبینی و ترس و تردید آنها، می خواهند چه کنند. دوم این که این تصور در مردم شکل گرفته که دولت بی پول شده و به همین خاطر ارزان ترین نوع واکسن در جهان را خریداری کرده است. آیا این بازی کردن با جان مردم نیست.»
کاشف واکسن، ثروتمندترین تُرک جهان
پروفسور اوغور شاهین و همسرش اُزلم توره جی، دو شهروند ترکیه هستند که از سه دهه پیش به آلمان مهاجرت کرده اند.
پروفسور شاهین، سالهاست در کار تولید واکسن های مختلف است و قبل از کرونا، ثروت او نزدیک به 2 میلیارد دلار بود. اما حالا و با کشف مشترک واکسن کرونا با یک شرکت آمریکایی، سهام شرکت او به یک باره با رشد 250 درصدی روبرو شد و حجم ثروت این محقق پزشکی ترکیه به رقم دقیق 5 میلیارد و دویست میلیون دلار رسیده و نام او حالا در لیست پانصد بلومبرگ است که پانصد چهره ثروتمند جهان را رده بندی کرده است. حالا پروفسور اوغور شاهین، ثروتمندترین ترک جهان به شمار می آید و میزان سرمایه او حتی از بزرگترین تجار و سرمایه داران ترکیه نیز بیشتر است.
جزئیات نامعلوم
جمعیت ترکیه تقریباً در حد 83 میلیون نفر است و نزدیک به 5 میلیون نفر نیز به عنوان آواره و پناه جو در این کشور زندگی می کنند و هنوز مشخص نیست که چند درصد از این جمعیت 88 میلیون نفری، واکسن کرونا را دریافت می کنند.
این هم معلوم نیست که هزینه نهایی واکسن چند لیره خواهد بود و آیا احیاناً دولت برای این درمان، یارانه خواهد داد یا خیر. آن چه مشخص است، این است که ظاهراً واکسن کرونا هم از جنگ و جدل های حزبی و سیاسی در امان نمانده و حتی بحث واکسن نیز به یک بحث سیاسی تبدیل شده است.
انتهای پیام/
منبع: تسنیم
کلیدواژه: سیاسی سیاست ایران نظامی دفاعی امنیتی گزارش و تحلیل سیاسی مجلس و دولت امام و رهبری ورزشی فوتبال ایران فوتبال جهان والیبال بسکتبال هندبال کشتی و وزنه برداری ورزش های رزمی ورزش زنان ورزش جهان رشته های ورزشی بین الملل دیپلماسی ایران آسیای غربی افغانستان آمریکا اروپا آسیا اقیانوسیه پاکستان و هند ترکیه و اوراسیا آفریقا بیداری اسلامی اقتصادی اقتصاد ایران پول ارز بانک خودرو صنعت و تجارت نفت و انرژی فناوری اطلاعات اینترنت موبایل کار آفرینی و اشتغال راه و مسکن هواشناسی بازار سهام بورس کشاورزی اقتصاد جهان اجتماعی پزشکی رسانه طب سنتی خانواده و جوانان تهران فرهنگیان و مدارس پلیس حقوقی و قضایی علم و تکنولوژی محیط زیست سفر حوادث آسیب های اجتماعی فرهنگی ادبیات و نشر رادیو و تلویزیون دین قرآن و اندیشه سینما و تئاتر فرهنگ حماسه و مقاومت موسیقی و تجسمی استانها آذربایجان شرقی آذربایجان غربی اردبیل اصفهان البرز ایلام بوشهر استان تهران چهارمحال و بختیاری خراسان جنوبی خراسان رضوی خراسان شمالی خوزستان زنجان سمنان سیستان و بلوچستان فارس قزوین قم کاشان کردستان کرمان کرمانشاه کهگیلویه و بویراحمد گلستان گیلان لرس واکسن کرونا میلیون نفر واکسن چینی واکسن چین بحث واکسن
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۲۲۵۵۴۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
واکسن کرونای آسترازنکا چقدر تهدیدتان می‌کند؟ | اشتباهاتی که مردم را به تزریق این واکسن ترغیب کرد
همشهری آنلاین - مریم سرخوش: بروز عوارض نادر با تزریق واکسن آسترازنکا شامگاه دوشنبه (10 اردیبهشت 1403) مورد تایید شرکت سازنده آن هم قرار گرفت. عوارضی که پیشتر از سوی کشورهای مصرف‌کننده به ویژه اروپایی‌ها مطرح و حتی در کوران واکسیناسیون جهانی علیه پاندمی کرونا، تزریق آن را متوقف هم کرده بودند. حالا شرکت آسترازنکا گفته که این واکسن می‌تواند باعث بروز عوارض نادر جانبی از جمله لختگی خون یا کاهش پلاکت‌های خونی (TTS) شود. آنها گفته‌اند که خطر مرگ ناشی از TTS با ترزیق واکسن آسترازنکا یک در یک میلیون نفر است.
این در حالی است که تقریبا 12درصد واکسن‌های وارداتی به ایران هم آسترازنکا بود، چیزی حدود 25 میلیون دوز، به همین دلیل یک نگرانی جدید از تزریق این واکسن در اذهان عمومی شکل گرفته. نگرانی‌ای که البته به گفته متخصصان تنها در صورت بروز عوارض در همان روزها و هفته‌های ابتدایی تزریق واکسن جدی است اما با گذشت دو سال از زمان تزریق و نبود علائم، دیگر خطری وجود ندارد.
به جز این نگرانی، پیگیری همشهری آنلاین از چند متخصص حوزه واکسن‌ها عیان‌کننده یک وضعیت عجیب دیگر هم هست، اینکه انتشار این خبر باعث شده که بسیاری از دریافت‌کنندگان آسترازنکا، اکنون سایر مشکلات جسمانی‌شان را هم با این واکسن مرتبط بدانند، اما کارشناسان حوزه سلامت می‌گویند که چنین چیزی مورد تایید نیست و در حال حاضر یک عارضه درباره این واکسن مورد تایید قرار گرفته؛ لختگی خون یا کاهش پلاکت‌های خونی. هر چند که فواید تزریق واکسن‌ها نسبت به عوارض آن آنقدر بالاست که در بحران پاندمی‌ها نادیده گرفته می‌شوند. صبج امروز هم بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت در پاسخ به خبرنگاران درباره عوارض واکسن‌های کرونا گفته «واکسن‌ها از روش‌های مختلف تامین شد و از عمده‌ترین واکسن‌ها سینوفارم چینی بود که نزدیک به 155 میلیون دوز در کشور تزریق شد و کم‌عارضه‌ترین هم بود. کمیته واکسن هم عوارض را رصد می‌کند و حداقل ضایعات را در کشور داشتیم.»
اولین مرگ‌های آسترازنکاییموج توقف تزریق واکسن‌های آسترازنکا در اروپا از اسفند 99 آغاز شد، ابتلا نروژ، ایسلند، بلغارستان، اتریش، هلند، دانمارک و ایرلند و پس از آنها، فرانسه، آلمان و بریتانیا، استونیا، لیتوانی، لوکزامبورگ، رومانی و لاتویا دستور توقف واکسیناسیون با این واکسن را دادند.
همان زمان اتریشی‌ها از مرگ یک پرستار به دلیل اختلال انعقاد خون بعد از تزریق آسترازنکا خبر دادند، پس از آن هم مصرف‌کننده دیگری در این کشور دچار آمبولی ریه شد. همزمان در دانمارک هم یک مرگ و بروز خونریزی مغزی در بیمار دیگر ناشی از تزریق واکسن ثبت شد. مرگ‌هایی که به صورت موردی در دیگر کشورها هم گزارش می‌شد و توقف واکسیناسیون با آسترازنکا.
آکادمی علمی استرازنکا البته از همان زمان که بحث عوارض قلبی و مرگ‌های ناشی از ترزیق واکسن آسترازنکا مطرح شد، اعلام کرد خطر مرگ ناشی از TTS (ایجاد لخته خون و کاهش تعداد پلاکت‌های خون) یک در یک میلیون نفر است و خطر ریسک ابتلا به TTS هم در کل جهان کمتر از 30 در یک میلیون نفر.
این در حالی است که تا پاییز 1402 و بر اساس آمارهای جهانی ۱۳ میلیارد و ۲۷۰ میلیون و ۱۷۰ هزار و ۳۳۲ واکسن کرونا در کشورهای مختلف تزریق شده که بخش زیادی از آنها را سینوفارم چین و رتبه دوم هم به آسترازنکا تعلق دارد. البته آسترازنکا رتبه‌دار توزیع واکسن در کشورهای مختلف (185 کشور) است و پس از آن فایزر، مدرنا، جانسون‌جانسون و سینوفارم قرار دارند.
هشدار تزریق واکسن در ایراندر ایران هم در ماه‌های نخست شروع واکسیناسیون و ارزیابی‌های اولیه توصیه‌هایی به عدم تزریق واکسن آسترازنکا برای گروه‌های سنی خاص -افراد زیر 40 تا 50 سال به ویژه زنان مطرح شد. البته که با توجه به واردات قابل توجه واکسن چینی (سینوفارم) و بدقولی سازمان جهانی بهداشت در اعطای واکسن‌های سبد کووکس (عمده آنها واکسن آسترازنکا بود) به ایران باعث شد که نزدیک به 70 درصد مردم ایران واکسن چینی را تزریق کنند و آسترازنکا در رتبه دوم قرار بگیرد.
کیانوش جهانپور، سخنگوی سابق وزارت بهداشت در این باره به همشهری توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: شرکت آسترازنکا به بروز عوارض نادر جانبی از جمله لختگی خون یا کاهش پلاکت‌های خونی با تزریق این واکسن اشاره کرده که مساله جدیدی هم نیست. این موضوع در ماه‌های نخست شروع واکسیناسیون و ارزیابی‌های اولیه در برخی افراد به ویژه در گروه‌های سنی و جنسیتی خاص مطرح شد.
او ادامه می‌دهد: اساسا مجوز تلقیح این واکسن و سایر واکسن‌های کرونا در بدو امر تا ماه‌ها چه در بریتانیا چه اروپا و آمریکا، حتی سایر کشورها مجوز مصرف اضطراری بود که شرایط خود را دارد. همان زمان هم کمیته ملی وقت واکسیناسیون علیه کووید19 در ایران هشدارهایی به ویژه برای افراد زیر 40 سال را مطرح کرد. چون واکسن آسترازنکا به دلیل همین عوارض ولو نادر در همان ماه‌های نخست در کشورهای اروپایی نیز با فراز و نشیب‌هایی روبرو شد و در بسباری از کشورها برای گروه‌های سنی زیر 40 بعضا 50 سال هشدار داده شده بود.
آثار یک سیاست اشتباهجهانپور در این باره به یک سیاست‌گذاری اشتباه هم اشاره می‌کند و می‌گوید: فضای غبارآلود رسانه‌ای و تلاش برخی افراد برای وارونه‌نمایی موضوع، برخی سوء‌برداشت‌ها را در پی داشت. چنان که حتی برخی افراد را به سمت تزریق این واکسن در کشورهای همجوار با صرف هزینه بالا کشاند. از سوی دیگر برخی افراد برای اینکه آسترازنکا تقریبا در فهرست مورد تایید اغلب کشورها برای مسافرت قرار داشت، حتی در گروه‌های سنی زیر 50 یا 40 سال داوطلبانه و مصرانه مبادرت به تهیه این واکسن و تلقیح آن کردند.
او درباره میزان تزریق این واکسن در کشور هم بیان می‌کند: حدود 10درصد واکسن‌های تزریق شده در کشور به آسترازنکا تعلق داشت. مبدا این واکسن شرکت آسترازنکا در بریتانیا بود و به نوعی ابتدا تحت عنوان آکسفورد-آسترازنکا مشهور بود. در کشورهای مختلف بیش از یک میلیارد دوز از این واکسن تولید و ترزیق شده. کشورهای اروپای شرقی و جنوبی حتی جنوب شرقی آسیا هم این واکسن تولید کرده‌اند. سهمیه ایران از کووکس هم عمدتا آسترازنکا بود که محموله‌های آن از ایتالیا و مجارستان و ژاپن و کره‌جنوبی وارد ایران شد.
فواید واکسن‌ها را نمی‌توان نادیده گرفتاین پزشک تاکید می‌کند: نباید از نظر دور داشت که هر واکسنی می‌تواند، عوارضی جانبی داشته باشد اما در عین حال باید بپذیریم، همین واکسن‌ها بسیاری از اپیدمی‌های مزمن را نابود کرده‌اند، این عوارض نه چندان شایع، خاص این واکسن نبوده چنانکه در مورد واکسن آمریکایی جانسون و جانسون هم بروز عوارض بیشتری مطرح شد و این واکسن عملا در خود ایالات متحده محدود و متوقف شد. تبعا مجوز مصرف اضطراری در شرایط خاص و اضطراری پاندمی و همه‌گیری کرونا صادر شده و این قابل قیاس با وضعیت عادی یا مطالعات پسینی در مورد یک واکسن نیست.
جهانپور با بیان این که مقایسه میزان حفاظت ایجاد شده از این واکسن‌ها با عوارض احتمالی آن همچنان برای استفاده از این واکسن‌ها ولو مشروط، گریزناپذیر است و باید آن را با اطلاعات و یافته‌های آن زمان باید سنجید، ادامه می‌دهد: اما همین اطلاعات هم حکایت از آن داشت و دارد که اولا واکسن آسترازنکا و جانسون و جانسون به ویژه برای گروه‌های سنی زیر 40 سال پرعارضه‌تر از واکسن‌های ایرانی ارزیابی می‌شدند، چنانکه شواهد و یافته‌های بعدی واکسیناسیون با این واکسن و واکسن‌های ایرانی مانند کووایران برکت، پاستوکووک، فخرا، اسپایکوژن و... که با فناوری‌های متفاوتی تهیه شده بودند نشان از آن داشت و دارد که واکسن‌های ایرانی به مراتب کم عارضه‌تر و چه بسا با قبلیت مصون‌سازی بالاتری بودند.
او البته تاکید می‌کند که هنوز هم واکسن آسترازنکا به رغم عوارض جانبی نادر آن یکی از موثرترین واکسن‌ها در محافظت از جان میلیون‌ها نفر به‌شمار می‌رود و با توجه به گستره تولید و توزیع انبوه آن در 5قاره نقش موثری در مهار همه‌گیری کرونا در بسیاری از کشورها داشته است.
جهانپور به یک نکته دیگر درباره بروز نگرانی در تزریق‌کنندگان این واکسن‌ها هم اشاره می‌کند و می‌گوید: عمده عوارض نادر آسترازنکا محدود به ساعات، روزها و هفته‌های نزدیک به تلقیح بروز کرده و تقریبا برای عموم افرادی که دچار عوارض احتمالی نشده‌اند بعد از ماه‌ها و نزدیک دو سال از زمان تزریق جای نگرانی وجود ندارد. اگر کسی این واکسن را ترزیق کرده و طی ماه‌های گذشته عوارضی نداشته، انتظار بروز عوارض خاص نمی‌رود. معدود موارد عوارض که در ایران به ویژه در جوانان مشاهده شده هم مانع از آن نیست که کماکان این واکسن را واکسنی موفق در پیشگیری از کرونا و مقابله با کوید19 ندانیم.
البته به گفته این پزشک در حال حاضر واکسن‌های مؤثر، بروزرسانی شده و با عوارض کمتری مثل برکت پلاس در ایران داریم که می‌تواند رافع ایمن‌تر و مؤثرتری برای مشکلات بعدی و احتمالی ناشی از سویه‌های جدید کرونا داشته باشد. در عین اینکه باید این روند بروزرسانی و حمایت از استمرار توسعه و تحقیق واکسن‌های ایرانی کرونا حمایت شود و ادامه داشته باشد.
او درباره این که گفته می‌شود، برخی کشورها این واکسن را برای مردم خودشان استفاده نکردند و به ایران هدیه دادند هم می‌گوید: به هیچ عنوان درست نیست، آسترازنکا بعد از سینوفارم چین، دومین واکسنی بود که در بسیاری از کشورها تولید و مصرف شد. سایت‌های متعدد تولید این واکسن در کشورهای مختلف وجود داشت، از جمله ژاپن، کره جنوبی و حتی هند. در اروپا هم علاوه بر بریتانیا در کشورهایی از جمله ایتالیا، مجارستان و آلمان هم تولید این واکسن صورت گرفت. در آمریکای شمالی و لاتین هم به شدت مورد استفاده بود و آمار تزریق آن در هند هم بالا بود.
بیشتر بخوانید
حالا وقت پاسخ به ابهامات کروناست سکته‌های مغزی و قلبی این روزها به واکسن‌های کرونا ربط دارد؟ حذف ۲ واکسن کرونا در ایران خداحافظی با آسترازنکا در ایران کد خبر 848793 منبع: همشهری آنلاین برچسب‌ها واکسن آسترازنکا خبر مهم كرونا در ايران سازمان جهانی بهداشت واکسن کرونا
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند