بیعملی و مسئولیتگریزی؛ سهم تروئیکا در حفظ برجام
تاریخ انتشار: ۱ بهمن ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۷۳۸۳۷۶
به گزارش ایرنا، دو سال پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای، تلاش ها برای حفظ برجام که مستلزم عملی شدن وعده های امضاکنندگان اروپایی برجام بوده، بی نتیجه مانده است. طی این مدت سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه موسوم به تروئیکای اروپایی از ایران خواسته اند بدون توجه به عهدشکنی آمریکا، به تعهدات خود پایبند بوده و به شکل یکجانبه از الزامات محدودکننده آن پیروی کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
ابزار حمایت از مبادلات تجاری (اینستکس) یا سامانه حمایت از مبادلات تجاری، یک ابزار ویژه مالی است که در بهمن ۱۳۹۷ یعنی ۹ ماه بعد از خروج یکجانبه آمریکا از برجام توسط فرانسه، آلمان و انگلیس برای تسهیل تجارت غیردلاری با ایران ایجاد شد. با این حال تروئیکای اروپایی نه تنها در اجرایی کردن اینستکس گام مهمی برنداشته بلکه تمامی تحریم های اقتصادی و مالی آمریکا علیه ایران را به اجرا گذاشته است.
اکنون خود اروپایی ها اذعان می کنند که این سامانه تا کنون کاری از پیش نبرده است. روز یکشنبه وزارت خارجه آلمان در پاسخ به پرسش «امید نوریپور نماینده حزب سبزها در پارلمان این کشور، اعلام کرد که ساز و کار مالی اتحادیه اروپا برای مبادله تجاری با ایران همچنان بیاثر بوده و از زمان تأسیس آن در دو سال پیش تا کنون تنها یک مبادله موفقیتآمیز از طریق آن انجام شده است. در عین حال با هدف فرافکنی و بی تقصیر جلوه دادن طرف اروپایی، «آنتیه لندرتزه» مقام وزارت خارجه آلمان در پاسخ خود به نوریپور مدعی شد که جمهوری اسلامی مسئول عمکرد ناموفق اینستکس بوده است.
تارنمای شبکه دویچه وله در این رابطه نوشت: این کانال مالی در عمل موفقیتآمیز نبوده و تنها ۱۴ ماه پس از تأسیس، ایران و اروپا موفق شدند از طریق اینستکس اولین مبادله تجاری و تراکنش مالی خود را انجام دهند؛ مبادلهای که طی آن محمولهای از اقلام پزشکی از اروپا به ایران صادر شد.
ایران پیش از این بارها از بی تعهدی اروپایی ها در قبال برجام انتقاد کرده و از این امر در مجامع بین المللی انتقاد کرده است. از جمله مجید تختروانچی، نماینده دائم جمهوری اسلامی در سازمان ملل، حدود یک ماه پیش در نامهای به دبیرکل این سازمان از برآورده نشدن وعده کشورهای اروپایی برای تضمین روابط اقتصادی با ایران و ایجاد سامانه اینستکس گلایه کرد و خواستار اثبات کارایی این سازوکار شد.
عزم ایران برای صیانت از منافع ملی
با توجه به این واقعیت ها ایران با در پیش گرفتن صبر راهبردی، آن هم ۲ سال پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و تعلل طرفهای اروپایی در عمل به تعهداتشان در این توافق، گامهایی را تحت نظارت آژانس برای کاهش تعهداتش آغاز کرد.
مجلس شورای اسلامی ۱۱ آذر به کلیات طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران رأی داد که یکی از بندهای نهگانه آن دولت جمهوری اسلامی را مکلف میکند برای لغو تحریمها غنیسازی ۲۰ درصدی را عملیاتی کند و سازمان انرژی اتمی هم استفاده از سانتریفوژهای نسل ۶ و ۸ را در دستور کار قرار دهد.
مجلس دو ماه به دولت فرصت داده بود که در صورت ادامه تحریمهای آمریکا همکاری با آژانس را محدود کرده و غنیسازی ۲۰ درصدی را آغاز کند.
علی ربیعی سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران ۱۵ دی اعلام کرد که فرایند تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد در مجتمع غنیسازی شهید علیمحمدی (فردو) آغاز شده است.
وی افزود: رئیسجمهوری دستور راهاندازی غنیسازی ۲۰ درصد را صادر کرد و پس از انجام اقدامات اولیه از قبیل اطلاعرسانی به آژانس بینالمللی انرژی اتمی و تحویل پرسشنامه طراحی بر مبنای تعهدات پادمانی کشور، فرآیند تزریق گاز شروع شده و اولین محصول یو اف ۶ به دست آمد.
به این ترتیب ایران آخرین گام کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد که طبق آن، تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنیسازی، درصد غنیسازی، میزان مواد غنیشده و تحقیق و توسعه) نخواهد داشت و از این پس برنامه هستهای ایران فقط بر اساس نیازهای فنی اش پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه مییابد.
در همین راستا روز چهارشنبه ۲۴ دی ۱۳۹۹ سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان های بین المللی در وین اعلام کرد که فعالیت تحقیق و توسعه برای طراحی نوع ارتقا یافته سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران، آغاز شده است.
ابراز نگرانی تروئیکای اروپایی با وجود ادامه بدعهدی
در واکنش به آغاز فرایند تولید اورانیوم تا غنای ۲۰ درصد در تأسیسات فردو ایران، سه کشور اروپایی عضو برجام بدون اشاره بی عملی خود در قبال تعهدات برجامی، با صدور بیانیهای مشترک نسبت به آن ابراز نگرانی کردند. در این بیانیه قویا از ایران خواسته شد تا بدون فوت وقت غنیسازی ۲۰ درصدی را متوقف کند.
سه کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان) روز شنبه ۲۷ دی نیز با صدور بیانیهای به آغاز فرآیند تولید اورانیوم فلزی توسط ایران واکنش نشان دادند. در این بیانیه آمده است: «ما دولت های آلمان ، فرانسه و انگلیس از اعلامیه ایران مبنی بر آماده سازی تولید فلز اورانیوم به شدت نگران هستیم. ایران استفاده غیرنظامی معتبری از فلز اورانیوم ندارد. تولید فلز اورانیوم می تواند پیامدهای جدی نظامی داشته باشد.»
تروئیکای اروپایی بدون اشاره به خروج آمریکا از برجام و گام های متقابل ایران در کاهش تعهداتش که به منزله بی اثر بودن مفاد برجام در فعالیت های آتی ایران است بار دیگر به توافق هسته ای استناد کرده و افزودند: «طبق برجام، ایران به مدت ۱۵ سال متعهد شده است که فلز اورانیوم تولید نکند یا در زمینه متالورژی اورانیوم تحقیق و توسعه انجام دهد. ما از ایران می خواهیم که اگر در حفظ این توافق جدی است، این فعالیت را متوقف کرده و بلافاصله تعهدات خود را تحت برجام از سر گیرد.»
همچنین ژان ایو لودریان وزیر امورخارجه فرانسه شامگاه روز شنبه در گفت وگو با یک روزنامه فرانسوی مدعی شد که احیای توافق هستهای کافی نیست. وی ادعا کرد: «لازم است گفتوگوهای سختی درباره فعالیتهای منطقهای و موشکی بالستیک ایران داشته باشیم. مهم است که ترتیباتی برای بازگشت ایران و آمریکا به توافق هستهای انجام شود.» به ادعای وی، ایران در حال کار برای تقویت توانمندیهای هستهای خود است.
در پاسخ به ابراز نگرانی اروپایی با وجود بی تحرکی آنها در خصوص برجام و اینستکس «محمد جواد ظریف» بعدازظهر یکشنبه در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: رهبران سه کشور اروپایی– که برای اجرای تعهدات خود ذیل برجام بر امضاء و اجازه کارگزاران اوفک (دفتر کنترل داراییهای خارجی خزانهداری آمریکا) متکی هستند – هیچ کاری برای حفظ برجام انجام ندادهاند. آیا ابتکار مرده زادهشده امانوئل ماکرون یا خودداری انگلستان از پرداخت بدهی مقرر در حکم دادگاه را به یاد دارید؟ این به خاطر ایران است که برجام زنده است، نه سه کشور اروپایی.
وزیر امورخارجه همچنین در توییت دیگری خطاب به وزیر خارجه فرانسه نوشت: همکار محترم! شما دوران کاریات در کابینه را با فروش جنگافزار به جنایتکاران جنگی سعودی آغاز کردید. از بیان حرفهای پوچ و مهمل در مورد ایران دست بردارید. ظریف با یادآوری این واقعیت که این «شما» هستید که منطقه ما را بیثبات میکنید؛ افزود: از حفاظت جنایتکارانی که منتقدان خود را با اره تکه تکه میکنند و از جنگافزارهای ساخت «شما» برای سلاخی کودکان در یمن استفاده میکنند، دست بردارید.
سهم آلمان در نقض تعهدات
از جمله انتقاداتی که در خصوص ناکارآمدی اینستکس وجود دارد، کم کاری دولت آلمان به عنوان رئیس اجرایی این سامانه است. امید نوری پور سیاستمدار خارجی حزب سبزها از بی تحرکی دولت آلمان برای حفظ توافق هسته ای با ایران انتقاد کرده و گفته است: برای جلوگیری از خرابکاری ترامپ در توافق هسته ای ، دولت آلمان باید زودتر ، قاطع تر و با تحرک بیشتری به عنوان هدایت کننده گروه کر اروپایی عمل می کرد.
نشریه اشپیگل با اشاره به این سخنان نوشت: نوری پور با توجه به شرایط کنونی، هیچ همکاری آینده ای با ایران نمی بیند. به گفته وی اکنون حتی با رئیس جمهوری جدید آمریکا احیای این روند بسیار دشوار خواهد بود.
آلمان پیشتر هم طرح توافق گستردهتری را با ایران مطرح کرده است. اواسط آذر «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان با این ادعا که برجام دیگر یک توافق کافی نیست گفت: آلمان به جای توافق موجود که دیگر یک توافق کامل نیست به دنبال توافق هسته ای جامع و گسترده تر با ایران است؛ شکلی از یک توافق هسته ای جامع (برجام پلاس) که دربر دارنده منافع ما نیز باشد مورد نیاز است.
این رفتارها نشان دهنده استیصال برلین و شرکایش بین فشارهای آمریکا و اراده جمهوری اسلامی است. هرچند اتحادیه و سه کشور اروپایی با پایان دوران ریاست جمهوری ترامپ خود را پیروز میدان دیپلماسی و آزمون سخت حفظ برجام میدانند اما به گواه تاریخ ضعف آنها دربرابر آمریکا برملا شده است.
جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده است در صورت بازگشت آمریکا به برجام و اجرای تعهدات برجامی از سوی دیگر طرفهای این توافق بینالمللی، گامهای برداشته شده در مسیر کاهش تعهدات برجامی از سوی تهران به سرعت برگشت پذیر خواهد بود.
همانطور که پیتر جنکینز نماینده پیشین انگلیس در آژانس بینالمللی انرژی اتمی گفته است، اقدامات اخیر ایران پیام دیپلماتیک ایران به دولت جدید آمریکا است که این پا و آن پا نکند و بازگشت به برجام و لغو تحریمها را به دیگر مسائل مورد اختلاف دو کشور گره نزند. وی سخنان وزیر امور خارجه ایران را که گفته اگر آمریکا به برجام بازگردد، این اقدام کاملاً برگشتپذیر است، کاملاً منطقی می داند.
برچسبها برجام فرانسه اينستكس جو بایدن ایالات متحده آمریکا آلمانمنبع: ایرنا
کلیدواژه: برجام فرانسه اينستكس برجام فرانسه اينستكس جو بایدن ایالات متحده آمریکا آلمان اخبار کنکور تروئیکای اروپایی غنی سازی ۲۰ درصد سه کشور اروپایی جمهوری اسلامی تعهدات برجامی توافق هسته ای فلز اورانیوم کاهش تعهدات انرژی اتمی بین المللی حفظ برجام تحریم ها نوری پور
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۷۳۸۳۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تهدید به بازنگری در دکترین هستهای؛ آیا امیدی برای توافق باقی مانده؟
نشانههایی وجود دارد که تماسهای مخفی بین ایالات متحده و ایران، نه تنها در مورد بحران غزه بلکه در مورد پرونده هستهای نیز در جریان است.
به گزارش اکوایران، ایران پس از عملیات پهپادی و موشکی به اراضی اشغالی و پاسخ محدود (رژیم) اسرائیل، ارزیابی کرد که توانسته با بازدارندگی هستهای اسرائیل و اتحاد نظامی اسرائیل و آمریکا به طور مؤثری مقابله کند.
بازنگری در دکترین هستهایبه نوشته استیمسون، ایران با دو دشمن روبروست که هر دو از تسلیحات هستهای برخوردار بوده، در حالی که ایران فاقد آن است. با این حال، در صورت تشدید بیشتر تنشها، ایران به احتمال زیاد برای ایجاد بازدارندگی در برابر حملات آینده، به سمت گریز هستهای پیش خواهد کرد.
در آستانه حمله محدود (رژیم) اسرائیل در ۱۹ آوریل، سرلشکر احمد حقطلب، رئیس سازمان حفاظت و امنیت هستهای در مورد لزوم بازنگری در استراتژی هستهای ایران در نتیجه افزایش تهدیدات آمریکا و (رژیم) اسرائیل صحبت کرد. او گفت: «اگر اسرائیل تصمیم بگیرد از تهدید حمله به مراکز هستهای ایران به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر تهران استفاده کند، بازنگری در دکترین و سیاستهای هستهای جمهوری اسلامی ایران و گذر از تحفظات قبلی اعلامشده توسط کشور، ممکن و قابلتصور است».
همزمان، روزنامه شرق مدعی شد امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل و معاون سابق دبیر شورای عالی امنیت ملی تماسهای آرام خود با آمریکا را نه تنها در مورد بحران غزه بلکه در مورد موضوع هستهای نیز ادامه داده است.
بنبست مذاکرات و توافق موقتآخرین دور مذاکرات رسمی هستهای در سپتامبر ۲۰۲۲ با پیشنهادی از سوی جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجه و سیاست امنیتی به پایان رسید که به انجام نرسید.
مذاکره روسیه آمریکا درباره ایران ریابکوف رابرت مالیایران خواستار پایاندادن به اختلافات با آژانس بینالمللی انرژی اتمی در مورد مسائل پادمان، لغو تحریمهای آمریکا علیه سپاه پاسداران و تضمین ایالات متحده مبنی بر تداوم هرگونه توافق فراتر از دولت بایدن بود. چنین امتیازاتی حاصل نشد.
در غیاب توافق رسمی، آمریکا و ایران در ماه می۲۰۲۳ در عمان به تفاهم موقتی دست یافتند که ادعا شده بر اساس آن، ایران متعهد شد که غنیسازی اورانیوم را فراتر از ۶۰ درصد انجام ندهد، پنج شهروند دوتابعیتی ایرانیآمریکایی را آزاد کند و در ازای آن، وجوه بلوکهشدهاش توسط آمریکا آزاد گردد. واشنگتن همچنین سیگنالهایی فرستاد که تحریمهای نفتی علیه ایران را تشدید نخواهد کرد.
هدف از تفاهم موقت میان بِرَد مکگورک، هماهنگکننده امور خاورمیانه و شمال آفریقا در کاخ سفید و علی باقری کنی، مذاکرهکننده ارشد هستهای وقت ایران دورزدن کنگره آمریکا بود که در غیر این صورت، فرصت بررسی دقیق و احتمالاً مسدودکردن یک توافق رسمی را داشت. با این حال، اسرائیل با این موضوع مخالفت کرد و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر (رژیم) اسرائیل در تماس تلفنی ۸ ژوئن ۲۰۲۳ به آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هشدار داد که اسرائیل به هیچ توافقی بین واشنگتن و تهران پایبند نخواهد بود.
جنگهایی که سد مذاکرات شدندهمچنین همکاری نظامی ایران و روسیه با واکنش منفی کشورهای اروپایی و همچنین آمریکا مواجه شد. حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ به شدت بر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سال ۲۰۱۵ تأثیر گذاشت و عملاً روندی که با ایران در سال ۲۰۰۸ آغاز شده بود را نابود کرد.
جنگ اوکراینبا افزایش قیمت انرژی پس از حمله روسیه به اوکراین، برخی از فشارهای اقتصادی فوری بر ایران کاهش یافت. روسیه و ایران به هم نزدیکتر شدند و روایت افول غرب و نیاز به «نگاه به شرق» در تهران قوت یافت.
با این حال، روابط اقتصادی نزدیکتر با روسیه و چین نتایج مطلوبی را برای رشد اقتصادی ایران به همراه نداشت. ایران قرار بود مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا را در عمان در اواسط اکتبر ۲۰۲۳ از سر گیرد. آغاز جنگ غزه مانع از این امر شد، هرچند گزارش شده که دو طرف در ژانویه ۲۰۲۴ برای بحث در مورد حملات حوثیها در دریای دیدار کردند.
در بحبوحه ادامه جنگ غزه و افزایش تنشها میان آمریکا و گروههای مقاومت منطقه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران تولید اورانیوم با خلوص بالا را افزایش داده و از اواسط ۲۰۲۳، کاهش تولید را معکوس کرده است. مقامات آمریکایی بر این باورند که ایران در صورت غنیسازی بیشتر، سوخت کافی برای گریز هستهای را در اختیار دارد و زمان لازم برای آن را میتوان با روز اندازهگیری کرد، نه با ۱۲ ماه که توسط برجام تعیین شده بود.
گزینههای غربهنوز هم برنامههایی روی میز وجود دارد که میتواند مذاکرات هستهای را احیا کند. تهران اعلام کرده که عمانیها یک مکانیسم «کم در برابر کم» یا «گامبهگام» مشابه توافق می۲۰۲۳ ارائه کردهاند. یکی دیگر از احتمالات که توسط علی واعظ و ولی نصر پیشنهاد شده، تقویت همکاریهای منطقهای به عنوان راهی برای جبران محدودیتهایی در برنامه هستهای ایران است.
همچنین گزارشهایی از طرح ژاپن برای احیای مذاکرات هستهای به گوش میرسد، اگرچه هیچ جزئیاتی منتشر نشده است. ژاپن سابقهای در میانجیگری هستهای ندارد، اما به عنوان میانجی برای دستیابی به آتشبس جنگ ایران و عراق نقش مهمی ایفا کرد.
اگر نهایتاً مرگ برجام اعلام شود، غرب سه گزینه دارد: بازدارندگی، اقدام نظامی یا مذاکرات جدید. قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که برجام را در سال ۲۰۱۵ تأیید کرد، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی میشود. پیش از آن، بریتانیا یا فرانسه میتوانند در صورت غنیسازی اورانیوم توسط ایران به سطح گریز هستهای، تحریمهای سازمان ملل علیه تهران را «بازگردانند». ایران تهدید کرده که در صورت بازگشت تحریمها، از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (مانند کاری که کره شمالی در سال ۲۰۰۲ انجام داد و سپس به ساخت بمب اقدام کرد) خارج خواهد شد.
سؤالی که مطرح میشود این است که آیا ایالات متحده در پی حمله تلافیجویانه ایران به اسرائیل در ۱۳ آوریل، تحریمهای نفتی را تشدید خواهد کرد؟ دولت بایدن تحریمهای جدیدی را علیه تولید پهپاد و فولادسازی ایران اعلام کرده، اما هیچ اشارهای به تحریمهای نفتی نداشته است. با توجه به اینکه تنها مزیت توافق فعلی بین دو کشور این بوده که ایران میتواند نفت را به چین بفروشد، به احتمال زیاد وضعیت شکننده موجود در طول انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد یافت.
با این حال، حتی اگر بایدن در انتخابات پیروز شود، احتمالاً در مورد کاهش تحریمها علیه ایران با احتیاط عمل خواهد کرد.
ممکن است ایران برای حفظ برجام بر روی کاغذ، تا زمانی که قطعنامه سازمان ملل در سال ۲۰۲۵ منقضی شود و شورای امنیت دیگر «درگیر» این موضوع نباشد، از اهرمهای خارج از موضوع هستهای استفاده کند.
جنگ غزه همچنین هم محدودیتها و هم فرصتهای ایران و گروههای مقاومت را برای مقابله با اسرائیل و آمریکا نشان داد. عملیات مستقیم ایران به (رژیم) اسرائیل، تحلیل دقیقتری از واکنش اسرائیل و آمریکا به ایران، خارج از «منطقه خاکستری» را در اختیار تهران قرار داد. ایران با ارزیابی این اطلاعات، میتواند برای استفاده در مذاکرات هستهای آتی اهرم فشار به دست آورد.
بهترین راه پیش رو میتواند ادامه تعهدات تکمادهای از سوی دو طرف بوده و در عین حال، خطقرمزها برای جلوگیری از تشدید درگیری در هر دو عرصه هستهای و منطقهای را رعایت کند. با درسگرفتن از تجربیات گذشته، هنوز هم یافتن راهحلی متوازن برای حلوفصل موضوع هستهای بر اساس فرآیندی گامبهگام امکانپذیر است.