به نقل از «مهر»

شهید صدر عقلانیت جمهوری اسلامی را تئوریزه کرد

تاریخ انتشار: ۲۱ فروردین ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۵۳۶۲۸۷

به گزارش خبرنگار مهر، ششمین نشست از سلسله نشست‌های علمی «اندیشۀ صدر» که به مناسبت چهلمین سالگرد شهادت شهید محمد باقر صدر برگزار می‌شود، امشب با موضوع «شهید صدر و آنچه از او باید بدانیم» با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین علیرضا پناهیان، سخنران برجسته دینی به صورت مجازی برگزار و از صفحه رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر به آدرس instagram.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

com/shahidsadr پخش شد.

این سخنران که در سالروز شهادت علامه شهید محمد باقر صدر (ره) سخن می‌گفت، اظهار داشت: شهید صدر خدمات زیادی را به جامعه اسلامی ارائه کرد؛ او مصداق بارز حدیث رسول خدا است که با شهادتش ثلمه‌ای جبران ناپذیر به اسلام وارد شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان شهید صدر را تنها علامه ندانست و توضیح داد: او تنها یک علامه، یک مرجع تقلید، مفسر، عالم و فقیه نبود؛ شهید صدر تمام این ویژگی‌ها را داشت؛ به‌گونه‌ای‌که تعبیر مناسبی برای بیان حقیقت وجود شهید صدر نیست.

وی تصریح کرد: با اینکه شهید صدر فعالیت‌های اجتماعی گسترده‌ای داشت اما غریب بود؛ چهل سال از شهادت ایشان می‌گذرد اما باز از آن غربت بیرون نیامده است و من حرکت پژوهشگاه شهید صدر برای زنده کردن نام و یاد ایشان را می‌ستایم. امیدوارم که غربت ایشان برطرف شود و جامعه و جهان اسلام از انوار علمی، معرفتی و قدسی این عالم فرزانه استفاده کند. خدا می‌داند اگرطلبه‌ای با سبک نگاه ایشان آشنا شود چه برکاتی در جامعه اسلامی خواهد داشت؛ من این شهید بزرگوار را از کتاب‌ها و شاگردانشان می‌شناسم.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان به نمونه‌هایی از نبوغ شهید صدر در تألیفاتش اشاره کرد و اظهار داشت: برجسته‌ترین ویژگی شهید صدر عقل وافرش بود؛ شهید محمدباقر صدر همه ویژگی‌های نبوغ، حافظه قوی، سرعت انتقال بالا، تفکر سیستماتیک، نگاه نظام‌مند، حکمت، پاسخگویی حکیمانه، نویسندگی، ادبیات نو و ادبی، شخصیت اجتماعی، شخصیت سیاسی و انقلابی، عملکرد نستوه و آینده‌نگری را داشت؛ و باید گفت یا تمام این ویژگی‌ها در مقابل عقل ایشان هیچ بود و یا تمام این ویژگی‌ها نشانه وفور عقل ایشان بود.

وی ادامه داد: آن چیزی که در شهید صدر می‌بینید وفور عقل است، فوران و آتشفشان عقل است که به دامنه‌ها می‌ریزد و جهان را متحول می‌کند. حکمت و قدرت فقهی شهید صدر که در علوم مختلف جلو رفته است، از عقل وافر اوست.

پناهیان اضطرار و احتیاج این زمان به عقل را بیش از هر زمان دیگر دانست و گفت: در روایت آمده است که آخر الزمان شیعیان به جان هم می‌افتند و همدیگر را تکفیر می‌کنند؛ حال چرا اینگونه است؟ شیعیانی که قدرت و فهم زیادی پیدا کرده‌اند چرا اینقدر اختلاف نظر پیدا می‌کنند؟ این اختلاف نظر مربوط به نبود علم نیست، بلکه به عقل مربوط است؛ آن چیزی که اولویت‌ها را مشخص می‌کند عقل است. علم بسیار ارزان شده است؛ با تجهیزات فعلی علم را در اختیار دارید و می‌توانید احادیث، روند استنباط و هر مورد دیگر را در نرم‌افزارهای رایانه‌ای ببینید؛ این اختلاف شیعیان با همدیگر بر سر علم نیست؛ همه از فلان روایت و فلان آیه قرآن خبر دارند، اما مشکل در برداشت از روایات است؛ مشکل در قدرت جمع‌بندی، قدرت تولید راهبرد در مسائل مختلف تربیتی و نظری و تشخیص اولویت‌ها است. امروز بیش از چهل سال پیش به شهید صدر نیاز داریم؛ امروز باید ایشان را برای رشد عقل، طرز تولید راهبرد، حکمت عملی در عرصه‌های اجتماعی و عرصه‌های فردی الگو قرار دهیم.

وی با اشاره به مطالعات خود در زمینه‌های مختلف ابراز داشت: تردید ندارم بر من واجب است نظر شهید صدر را در هر موضوعی مطالعه کنم؛ ما عاقل‌تر از ایشان نداریم؛ نمی‌خواهم باب مقایسه را باز کنم؛ بی‌شک امام خمینی (ره) را فوق‌العاده می‌دانیم اما امام خمینی (ره) در عرصه عمل وارد شدند و عقلانیت را در جامعه عملیاتی کردند. رهبر معظم انقلاب هم دارای تفکر استراتژیک هستند؛ دانشمندان استراتژیک می‌گویند کسی مسائل پیچیده را حل می‌کند که دارای تفکر استراتژیک باشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان با اشاره به قدرت تفکر راهبردی شهید صدر که نتیجه عقلانیت وافر اوست گفت: شهید صدر عقلانیت جمهوری اسلامی را تئوریزه کرد؛ بنده به خاطر عظمت کلام شهید صدر که فرمود «با پیروزی این انقلاب ابرقدرتی پا به عرصه جهان می‌گذارد که با وجود آن دیگر ابرقدرت‌های موجود ابرقدرت نخواهد ماند» صورت به خاک قبرش می‌گذارم. آن موقع چه کسی این حرف را باور می‌کرد؟ اکنون هم بعضی سیاسیون این حرف را درک نمی‌کنند و نمی‌فهمند؛ فعالیت سیاسی و مطالعه برای درک این مطلب کافی نیست، بلکه عقل لازم است.

وی توصیه کرد: اگر با شهید صدر آشنا شوید، احساسی عمیق را تجربه خواهید کرد که چرا شهید صدر را به این زودی از دست دادیم و صدام را لعنت خواهید کرد. آن ملعون، شهید صدر را با شلیک خودش به شهادت رساند. و البته قابل توجه است که سقوط صدام نیز دقیقاً در سالگرد شهادت شهید صدر اتفاق افتاد.شهید صدر را باید شناخت و شناساند، نه به خاطر اینکه فقیه اسلامی بود، نه به دلیل سادات بودنش، نه به دلیل تأثیرات اجتماعی شگرفی که در آن زمان داشت و یک تنه عراق را از کام مارکسیست‌ها بیرون کشید، نه به دلیل آثار، تأثیرات و عظمتش، بلکه شهید صدر را باید شناخت به خاطر نیازی که امروز به او داریم؛ اکنون بیش از هر زمان دیگر به این عقلانیت، به این ادبیات عقلانی و این تفقه فوق العاده عقلانی نیاز داریم.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان گفت: راه انتقال هر کتاب و جنبه علمی دانایی به دیگران مشخص است؛ اما چگونه باید حکمت را منتقل کرد؟ در روایات مختلف آمده است که حکمت را خدا می‌دهد، حکیم عالم بدون معلم است.

وی مهمترین راه تعلیم حکمت را نشست و برخاست با یک حکیم عنوان کرد و اظهار داشت: رسول الله (ص) برای تعلیم حکمت علی (ع) را به میدان آورد و با حکمتی که در جان علی جاری کرده بود قصد داشت حکمت را به دیگران آموزش دهد؛ فرمود «علی دار الحکمه، علی خانه حکمت است». خداوند نعمت عقل و حکمت را بر شهید صدر تمام کرده بود؛ اگر بخواهیم در زمان خودمان حکمت درگیر با مسائل عینی و اجتماعی را فرا بگیریم، بی‌تردید بی‌نظیرترین الگوی فراگیری حکمت از شخص علامه شهید صدر بزرگوار است و می‌توان از طریق معاشرت با سیره و اندیشه ایشان به‌سوی این حکمت حرکت کرد.

وی افزود: عقل و درایتی حکیمانه برای پیدا کردن راه لازم است؛ برای تحقق حکمت باید در مقابل حکیمان زانو بزنیم؛ شهید صدر روش عقلانی فقاهت را ارتقا دادند؛ وقتی عقلانیت را در فقه جاری کردند این اتفاق را در اوج رقم زدند که باز هم باید از ایشان درس گرفت؛ از ذره‌ای از حرکات و سکنات ایشان نباید فاصله گرفت.

وی پیدا کردن راه در آخرالزمان را با علم بدون حکمت، امکان‌ناپذیر توصیف کرد و گفت: آوردن دانش به عرصه عمل، بویژه برنامه جامع عملی برای یک جامعه و بویژه در سیاست، نیازمند حکمت است، وگرنه انسان دچار تشخیص‌های باطل می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان به برخی یاران نزدیک حضرت امام خمینی (ره) و تعابیر امام (ره) درباره ایشان اشاره کرد و گفت: برخی از افراد که شرایط را درک می‌کردند، در همان زمان می‌گفتند که فردی مانند شهید صدر باید به امام کمک کند و با مقایسه برخی با شهید صدر به حق مخالفت می‌کردند. علم هم پیشرفت می‌کند و هر کس ممکن است خطا کرده باشد و این سخنان به‌معنای غیرقابل نقد و ارتقا بودن شهید صدر نیست؛ اما در مجموع مهندسی فکری شهید صدر بی‌نظیر است و به این سادگی نمی‌توان به آن خدشه‌ای وارد کرد؛ مهندسی علمی او و مفاهیمی که توانست در کنار هم قرار دهد و نظام‌مند به آن نگاه کند، در ایشان منحصر به فرد است؛ بویژه اینکه ایشان نظام‌مند به فقه نگاه کرد و ادبیات فقه نظام را آفرید.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان افزود: حتی می‌شود درک شهید صدر را برای عقلانیت ملاک قرار داد؛ هر کدام از اندیشمندان باید شهید صدر را تکمیل کند و آن را ادامه دهد؛ اما نمی‌شود وی را انکار کرد؛ نیاز امروز ما اهل حکمت و دانش است؛ نیاز امروز ما به تحلیل سیاسی است؛ باید کتاب‌هایی برای حکمت سیاسی شهید صدر با تحلیل عالمانه تألیف شود تا آن را بیاموزیم؛ باید اندیشه‌ورزی در عرصه سیاسی را از ایشان یاد بگیریم.

وی در بیان مصادیقی از فعالیت‌های سیاسی شهید صدر و چرایی انجام این فعالیت‌ها ابراز داشت: چه شد که شهید صدر برای علمای نجف مجمعی تشکیل داد؟ نهاد تشکیلاتی برای عالمان در نجف اشرف تأسیس کرد؟ باید عظمت کار این شهید بزرگ را دریابیم؛ کسی خواست تشکیلاتی راه بیاندازد باید الگوی کار شهید صدر را نگاه کند؛ چرا برای اولین بار برای شیعه حزب تشکیل داد؟ اخلاق تشکیلاتی را باید از شهید صدر آموخت که چگونه ایشان شخص خودش را فدای ارتقای جمع می‌کرد که یک نمونه از این ویژگی در مقالاتی که ایشان برای جماعة‌العلمای نجف می‌نوشت دیده می‌شود.

وی با توجه به استفاده شهید صدر و خواهرش از ظرفیت اربعین و همراه کردن مردم در مقابله با صدام ابراز داشت: او و خواهر گرامیش اباعبدالله را محور وحدت مردم قرار دادند و مقابل رژیم سفاک بعثی ایستادند؛ شهید صدر و خواهرشان شاگردان مکتب عاشورا بودند و ما را یاد ازخودگذشتگی‌های امام حسین (ع) و خواهر با وفایشان می‌اندازند؛ شهید صدر و خواهرش هم قدم جای قدم‌های اهل بیت گذاشتند و ما به این شیعیان بزرگوار افتخار می‌کنیم.

کد خبر 5185387

منبع: مهر

کلیدواژه: شهید صدر علیرضا پناهیان تازه های نشر معرفی کتاب رایزنی فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ترجمه هفته هنر انقلاب اسلامی فلسفه انتشارات شهید کاظمی کلاب هاوس پاکستان شهید سید مرتضی آوینی شیعه سازمان اسناد و کتابخانه ملی حجت الاسلام والمسلمین پناهیان شهید صدر شهید صدر ویژگی ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۵۳۶۲۸۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حجت الاسلام خسروپناه: علم حکمی؛ لازمه دستیابی به تمدن نوین اسلامی

به گزارش خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مراسم تجلیل از استادان سرآمد آموزشی که عصر امروز (دوشنبه، ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۳) در دانشگاه علم و صنعت برگزار شد، ضمن تبریک هفته معلم خطاب به استادان اظهار کرد: ان‌شاءالله خداوند به شما توفیق دهد که شغل معلمی را شغل انبیاست با صحت و سلامت و تربیت دانشجویان ایمانی و دغدغه‌مند نسبت به سرمایه‌های ایرانی به محقق کنید.

وی با گرامیداشت یاد شهیدمطهری بیان کرد: شهید مطهری فیلسوف، فقیه و عالم دین بود و در کنار عالم دین بودن دارای غیرت دینی هم بود؛ چرا که بین غیرت دینی و عالم دین بودن تفاوت وجود دارد، البته باید از همسر ایشان مرحومه مغفوره خانم روحانی هم یاد کنیم؛ چرا که شهیدمطهری قطعا با پشتیبانی همسرشان توانستند جایگاه علمی را کسب کنند.

دبیر شوری عالی انقلاب فرهنگی افزود: همه شما استادان با اصطلاح مدرن، آشنایی دارید، اصطلاح مدرن وصف خیلی از موضوعات از قبیل فلسفه، علم، فناوری، صنعت، سبک زندگی و ... است. معروف است که می‌گویند دکارت پدر فلسفه مدرن است، یعنی قبل از دکارت فلسفه، فلسفه مدرن نبود یا می گویند نیوتون در نیمه دوم قرن هفدهم پدر علم مدرن است، یعنی قبل از وی علم بود، اما علم مدرن نبود. این سوال خیلی مهم است که می‌گویند علم مدرن چیست؟ و چه فرقی با علم غیر مدرن دارد؟ علمی در دوران قرون وسطی مطرح بود که در اصطلاح غربی‌ها علم با مبنای سنت مسیحی نام داشت که با ظهور گالیله در قرن هفدهم و نیوتون در نیمه دوم قرن هفدهم علم مدرن شکل گرفت.

استاد خسروپناه با طرح این سوال که علم مدرن چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ ادامه داد: اصولا ما در تفکر اسلامی معتقد به علم، دانش، معرفت و فریضه دانستن علم هستیم و توصیه شده‌ایم که به دنبال علم برویم و فرموده‌اند که بر زن و مرد مسلمان علم فریضه هست. این علم که العلم السلطان یا فریضه است، چیست؟ آیا علم مدرن هست؟ با تعبیر فلسفه علم، چقدر با این پارادایم علم مدرن موافق هستیم؟ دانشگاه ها شکل گرفته و دروس دانشگاهی عمدتا علومی است که از غرب آمده است، اکنون فیزیک یک علم مدرن است و با فیزیکی که در طبیعات قدیم تدریس می‌شد، متفاوت است.

وی ادامه داد: در طبیعات قدیم عناصر ۴ گانه‌ای را قائل بودند که شامل خاک و آب و باد و آتش می‌شده است؛ اما در علم مدرن هم قوانین ترمودینامیک تغییر کرده و هم عناصر جدول مندلیف مرتب رو به توسعه است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: بنابراین پارادایم علمی تغییر کرده است، آیا با داشته هایی که داریم با علم در اندیشه اسلامی می توانیم علم مدرن را بپذیریم، معمولا این سوال را خیلی ها ساده جواب می دهند و می گویند هر علمی که نافع باشد، باید مورد استفاده قرار بگیرد حال علم مدرن باشد یا علم دوران سنت باشد، اگر نافع است باید بپذیریم. فیزیک و شیمی و زمین شناسی و علوم مهندسی و فناوری نافع هستند و استفاده می‌شوند که برخی از این علوم بهره نادرست می‌برند و آن را بد استفاده می‌کنند مثل چاقویی که یکی از آن استفاده درست می‌کند و دیگری استفاده غلط می‌کند.

استاد خسروپناه گفت: اسلام بر علم حکمی و مبتنی بر حکمت تأکید دارد که با علم سنت مسیح قرون وسطی متفاوت است. با علم مدرن هم متفاوت است،  البته وقتی می‌گویند تقابل طبیعتا نافی وجوه اشتراک نیست.

وی با طرح این پرسش که چه نسبتی بین علم حکمی با علم مدرن وجود دارد؟ اضافه کرد: عقل قطعا ابزار علم است، البته امروزه در علم مدرن مخصوصا در مهندسی، صنعت، فناوری و ... غیر از عقل از تخیل هم بهره می‌بریم و به همین علت است که بشر صاحب علم اکتسابی زایشی است و تولید علم می‌کند، اما حیوانات این کار را نمی‎کنند، آنها علم دارند، اما علم غریزی است و ما انسان‌ها علم عقلی داریم، قطعا پشتوانه علم عقل است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: اگر بخواهم تفاوتی در ساحت عقل بین علم مدرن و علم حکمی ذکر کنم این هست؛ عقلی که در دوره مدرن و دوره فلسفه مدرن مطرح است و در علم مدرن اثرگذاشته است 2 معنایی از عقل بود؛ دکارت وقتی از عقل سخن می گوید عقل نظری ریاضی را مدنظر قرار می‌دهد و می‌گوید اگر انسان ریاضی بداند عالم را نیز می‌شناسد. وقتی نوبت به عقل استدلالی کانت رسید، عقل دیگری را به میدان نشاند به نام عقل علمی. پس از کانت فیلسوفان دیگری مانند ماکس وبر که جامعه‌شناس و فیلسوف بود، عقل معاش یا برنامه‌ریز را مورد تاکید قرار داد.  

استاد خسروپناه گفت: در سیر علم مدرن که مبتنی بر فلسفه مدرن است، 3 عقل نظری و عقل عملی و عقل ابزاری مطرح است. اگر کسی بخواهد علم مدرن را بر اساس عقل مدرن تعریف کند باید بگوید علم مدرن دانش زاییده عقل نظری یا عقل عملی با عقل ابزاری است. اما آیا در حکمت عقل نظری را قبول داریم؟ اگر نهادهای اصلی قدرت ابن سینا، سهروردی تا خواجه نصیرالدین، علامه طباطبایی باشند عقل نظری و عقل عملی را قبول داشتند. ما شیعیان عقل نظری و عملی را قبول داریم. آیا در فرهنگ اسلامی واژه‌ای معادل عقلانیت برنامه‌ریز داریم یا خیر؟

وی بیان کرد: منشا حکمت را «خرد ناب» می‌دانیم که اگر جامع شود معنای لب می‌دهد. عقل جامعه و خرد ناب این است که عقل نظری، عملی و معاش را قبول داشته باشیم، اما این عقل مدرن است، در علم حکمی که مبتنی بر خردناب است، غیر از عقل نظری، عملی و معاش یک عقل چهارمی به نام عقل معاد است که اگر این ۴ عقل سمع و بصر، تخیل، تعقل و عقل ناب با هم جمع شوند عقل معاد یا لُب را شکل می‌دهند، پس فرق علم مدرن با علم حکمی در این نیست که یکی عقل را قبول داشته باشد و دیگری خیر، بلکه هر دو عقل نظری و عملی و معاش و برنامه ریزی را قبول دارند، ولی علم حکمی عقل معاش و معاد را هم قبول دارد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: برخی نظریه های علوم اجتماعی مانند عقلانیت ارتباطی که هابرماس مطرح می کند عقل نظری را قبول ندارد، پست مدرن ها عقل نظری و عملی را قبول ندارند و جزء علم مدرن به شمار می‎آیند، البته نمی‌خواهم بگویم کسی که جزء پست مدرن است علم نظری و عملی را قبول ندارد، اما هستند کسانی که در علم مدرن عقل نظری و عملی را قبول ندارند، امروزه روانشناسی و جامعه شناسی پست مدرن داریم، پس وقتی علم حکمی خواهیم داشت که عقل نظری  و عملی و معاش و معاد با هم جمع شوند که حکمت را تشکیل می دهد و به علمی که از حکمت سرچشمه بگیرد علم حکمی نام دارد.

استاد خسروپناه افزود: آیا در برنامه آموزشی و درسی و شورای گسترش و تعیین رشته ها و سرفصل‌ها و تدوین کتب درسی این تمایز فلسفی اثر می گذارد یا خیر؟ استادان و نخبگان باید برای این پرسش پاسخ بیابند.

وی تاکید کرد: عالمان ما از ابن سینا تا رازی، شیخ بهایی و میرداماد و ... علم حکمی را دنبال می‌کردند، اگر بخواهیم به تمدن نوین اسلامی برسیم، محتاج علم حکمی هستیم. حال باید دنبال آن باشیم که چگونه علم حکمی را با عقل معاد پیوند دهیم، شما استادان حکمت بنیان ان‌شاءالله با کنش و خرد و فضیلت و اخلاقی که دارید می توانید این علم را به ثمر برسانید، ولی مهم است که در برنامه های درسی به آن توجه کنیم و امیدواریم خداوند عمری به ما عطا کند تا علم حکمی را در سراسر دنیا نشر دهیم.

انتهای پیام/

نادیا عابد