تحقق امت واحده مقدمه تمدن نوین اسلامی
تاریخ انتشار: ۲۷ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۴۳۱۵۴۱
امروزه تعارضهای قومی، مذهبی، نژادی و طبقاتی در جهان اسلام به امر پایانناپذیری بدل شده است.
گفتوگو درباره وحدت و انسجام اسلامی با درک چنین ضرورتی و با هدف به تصویر کشیدن قابلیتهای فرهنگی و تمدنی این آموزه اهمیت مییابد. تأمل و تعمق در وحدت و انسجام اسلامی نشان میدهد این آموزه، در پارهای از جهات و ابعاد، «هویتی فرهنگی» دارد و در پارهای دیگر از ساحتها از جنس مباحث «تمدنی» است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
از دیدگاه شما مهمترین ضرورت مهندسی فرهنگ انسجام و وحدت در جهان اسلام چیست؟
گرایشها و تمایلات قومی یکی از پدیدههای اجتماعی سیاسی است که بهویژه در دوران پس از جنگ سرد و فروپاشی نظام دوقطبی از اهمیت دوچندانی برخوردار شده و به دلیل اهمیت فراوان، در حوزههای مختلف علوم اجتماعی از قبیل علوم سیاسی، روابط بینالملل، روانشناسی اجتماعی، مردمشناسی، مطالعات فرهنگی و جامعهشناسی مورد مداقه قرار گرفته است.
بررسی ناسیونالیسم قومی نشان میدهد تنها در ۱۴ کشور جهان، اقلیت قابل توجه و گروههای قومی تأثیرگذار بر روند سیاسی آن کشورها وجود ندارد و در این میان، تنها ۴درصد جمعیت جهان در کشورهایی زندگی میکنند که دارای یک گروه قومیاند. کشمکشهای قومی از جمله مهمترین منازعات در دنیای کنونی است و کمتر جایی در دنیا پیدا میشود که از جداییخواهیهای قومیتی در امان باشد.
جهان اسلام نیز با تعدد قومیتها و مذاهب روبهرو است؛ این امر سبب شده با محیطی کاملاً متفاوت روبهرو باشد که پیرو یک الگوی مشخص نیست و وضعیت قومیتها و نوع عملکرد و پویشهای این کنشگران به اقتضای شرایط گوناگون داخلی، منطقهای و بینالمللی، از الگوهای متفاوتی پیروی میکند.
تعدد و تنوع قومی و مذهبی در اسلام بهگونهای است که میتوان تکثر فرهنگهای مختلف در آنرا به وضوح مشاهده کرد. این اقوام در طول تاریخ در نضج و شکوفایی تمدن اسلامی به شکل محسوسی سهیم بودهاند و اساساً تمدن اسلامی را فارغ از چنین تکثری نمیتوان توصیف کرد؛ چرا که اساساً هویت تمدن اسلامی، از تکثر این فرهنگها و قومیتها قوام یافته است. به هر روی تنوع قومی و مذهبی در اسلام تهدیدها و در عینحال فرصتهایی را برای جهان اسلام به وجود آورده که توجه نکردن به هر یک، مخاطراتی را برای مسلمانان به همراه خواهد داشت.
در روزگار کنونی که اختلافهای قومی، ملیتی و مذهبی متکثر و فراواناند، دستیابی به فهم واحد و مشترک و نیز نیاز به تحقق وحدت اسلامی، شرط نخست برای رویکرد فرهنگی و تمدنی به انسجام اسلامی است.
بخشی از تصویرهای منفی از اسلام، سوگمندانه معلول تعصبات قومی و مذهبی در جهان اسلام است که اسلام را مترادف دگماتیسم و تروریسم جلوه دادند و چه کارها که نکردند.
نه تنها دستگاههای ملی و کلان رسمی فرهنگی در جهان اسلام، که مولدان غیررسمی و خرده فرهنگی هم در ایجاد برداشت واحد و تلقی مشترک از صورت و سیرت مطلوب رویکرد فرهنگی به وحدت اسلامی، از اهمیت و نقش فراوان برخوردارند. طبعاً نمیتوان این تلقی و فهم مشترک را تنها با ابزارهای رسمی و صوری ایجاد کرد، بلکه گشودن باب تأمل، تحقیق و گفتوگوی علمی مستمر در این عرصه میتواند زمینه نزدیکشدن به این تلقی مشترک را فراهم سازد.
اگر بپذیریم فرهنگ، بخش اجتنابناپذیر پویایی اجتماعی است، باید تمام عناصر گروهی، قومی و اعتقادات میهنپرستانه نیز در راستای همین پویایی، کامل و بهروز شوند. باید بپذیریم علاقه به میهن و دفاع از آن و ارزشها و آرمانهای انسانی و اخلاقی آن، هیچگونه منافات و عدم سنخیتی با اصلاح و سازوارههای ناقص و به غلط جا افتاده و وجود افکار منجمد در مقوله فرهنگ قومی و ملی یک جامعه که از آن به «ملیتگرایی افراطی» تعبیر میشود ندارد. در واقع عِرق ملی مقولهای جدا از ارتقای فرهنگ ملی نیست و در آخر میتوان این طور استنباط کرد که شاید اگر قوم و قوممداری جایش را به یکپارچگی فرهنگی بسپارد، جنگها و ستیزهای بیپایان هم به نوعی از جهان رخت برمیبندد. این حس برتریجویی قومی یا همان قوممداری است که به بسیاری از جنگهای خونین در طول تاریخ بشریت دامن زده که عاملان اصلی آن را میتوان نیروهای اقتدارگرای جوامع دانست.
مقوله وحدت و همگرایی در جهان اسلام کماکان با چالشهایی روبهرو است؛ از دیدگاه شما مهمترین الزامات فائق آمدن بر این چالشها چیست؟
باید با نیم نگاهی، جستوجوگر این واقعیت باشیم که طرح وحدت و همگرایی در جهان اسلام، نباید طرحی ایدئالیستی و کاملاً ذهنی، بدون توجه به مؤلفههای عینی باشد. به عبارتی باید میان آرزو و هدف تفکیک شود. باید آرزوی وحدت از وضعیت ذهنی و ایدئالیستی فاصله بگیرد و همواره به نحوی مطرح شود که القاکننده هدفی باشد و کشورهای اسلامی به صورت جدی به دنبال آن باشند. از سویی دیگر در این زمینه باید به مقدمات لازم توجه داشت و نباید صرفاً به دنبال حداکثرها بود، به عبارتی باید واقعیتهای موجود در جهان اسلام را در نظر گرفت و از رویکرد صرف آرمانگرایانه پرهیز کرد.
وحدت سیاسی، آخرین منزل و نهاییترین حد همگرایی است که برای حصول آن اقدامات بسیاری لازم است؛ پس همگرایی نه از آخرین مرحله که از حداقلها آغاز میشود؛ به این معنا که هم حوزه همگرایی محدود و مشخص باشد، هم کشورهای آغازکننده آن محدود باشند. به عبارتی با تکیه بر الگوی «آرمانگرایی واقعبینانه» باید پیوندی منطقی بین آرمانگرایی و واقعبینی برقرار ساخت. اهتمام به آرمانها در عین در نظر گرفتن واقعیتها از رهگذر توجه به قواعد توانمندیهای موجود (وُسع) و مرحلهبندی هدفها براساس اقتضائات محیطی (تدرّج) موجب میشود مسئله انسجام و وحدت اسلامی در مسیر عملیاتی کردن هدفهای خود و رفع بسیاری از چالشهای نظری و مفهومی گامهای مؤثر و عملی بردارد.
آنچه بیشتر مورد تأکید این قلم است اینکه همگرایی و انسجام اسلامی باید از سوی سازمانها و مراکز دولتی و صاحبان قدرت پیگیری شود. واقعیت این است طرح وحدت و رسیدن به همگرایی، تنها از طریق تبادلنظر در کنفرانسهای علمی و نشستها امکانپذیر نیست، در واقع این دولتها هستند که میتوانند با درک درست از واقعیتهای جهان امروز به راهکارهای عملیتر برای برداشتن گامهای اولیه در راه انسجام اسلامی کمک کنند.
چنین مینماید که باید به یک «اجماع درون تمدنی» بر موضوع تحقق امت و انسجام اسلامی دست یافت. یعنی تمامی نخبگان فکری تأثیرگذار جهان اسلام این اصل را به رسمیت بشناسند که تحقق تمدن نوین اسلامی بدون توجه به انسجام اسلامی ناممکن است. «وفاق اندیشهای» و «همگونی رفتاری» از مهمترین بروندادهای اجماع درون تمدنی بر این موضوع است.
بدیهی است هنگامی که از «فرهنگ اسلامی» سخن به میان میآوریم، باید توجه داشته باشیم این مفهوم، با فرهنگ کشورها یا جوامع اسلامی خلط نشود؛ البته فرهنگ جوامع یا کشورهای اسلامی، از «اسلام» نیز متأثر است، ولی اینطور نیست که تمامی رفتارها، ساختارها و هنجارهای اجتماعی، در این جوامع برگرفته از اسلام باشد. هر کدام از این فرهنگها در ابعادی بیش و کم از «فرهنگ اسلامی» متأثرند، ولی با آن منطبق نیستند. حال پرسش اساسی این است فرهنگ معیار برای سنجش و ارزیابی فرهنگ انسجام وحدت اسلامی چیست؟
مسلم است بدون تعریف، باور و التزام تدریجی به فرهنگ معیار نمیتوان عملاً در راه اصلاح فرهنگی گام برداشت. متأسفانه مشاهده میشود از دیدگاه برخی از صاحبنظران فرهنگی، رشد و اصلاح فرهنگی، تنها بدین معناست که هر فرهنگ یا خردهفرهنگ تحقق یافتهای، به گذشتهها و سنتهای فرهنگی- یعنی آداب، رسوم، هنرها و... – متعلق به خود برگردد و آنرا مورد تکریم و تجلیل قرار دهد و تلاش کند همان را هم به نسلهای آینده خود منتقل کند، حال آنکه اگر معتقد باشیم یکی از مهمترین اهداف اسلام ایجاد رشد فرهنگی در جوامع بشری است، میتوان از منابع اصیل اسلامی، مختصات و ویژگیهای فرهنگ مطلوب و معیار را کشف و در جوامع اسلامی راهکارها و شیوههای نزدیک شدن به این فرهنگ را جستوجو کرد و بدان دست یافت، در این صورت معنی و مفهوم اصلاح فرهنگ، بازسازی فرهنگ، رشد و تعالی فرهنگ و... روشن میشود. در این صورت است که میتوان اقتضائات و شرایط تمدنی و علمی زمان را با اصول و معیارهای اصیل فرهنگ اسلامی تطبیق داد و تلفیق کرد و در عین پایبندی و پیشرفت به سمت اسلامیشدن فرهنگ جامعه، از تجربیات بشری هم استفاده نمود.
جایگاه تبیین وحدت اسلامی در قرآن از اینرو اهمیت مییابد که قرآن از منابع فرهنگ معیار در اسلام است. یعنی در قرآن شاخصهها و ویژگیهای فرهنگ مطلوب تبیین شده و مسلمانان باید خود را با آن تطبیق دهند. از دیرباز قرآنپژوهان و مفسران به زوایای این کتاب آسمانی نظر افکنده و هر یک عمری را به تحقیق درساحل بیکران آن به سر بردهاند. با توجه به تحولات اجتماعی، سیاسی و علمی در دنیای جدید و ظهور مکاتب اخلاقی، فلسفی، اجتماعی و... رشد روزافزون علوم بهویژه در عرصه علوم انسانی، نگاههای پرسشآمیزی به سوی قرآن دوخته شده است!
واکاوی تحلیلی وحدت اسلامی در قرآن کریم در حقیقت پاسخگویی به این پرسش است که قرآن کریم در عرصه زندگی اجتماعی انسان – در مقابل زندگی فردی و ارتباط با خدای متعال – چه چیزی به دست میدهد و گستره آن تا کجاست؟
در این میان مفسران قرن اخیر چون شیخ محمد عبده، سیدمحمدقطب، سیدمحمدحسین طباطبایی، محمدطاهر ابنعاشور، سیدمحمود طالقانی و دکتر وهبه الزّحیلی به نحوی به معارف اجتماعی قرآن توجه نموده و به تناسب، به طرح بحثهای دامنهداری درزمینه دیدگاه قرآن کریم درباره اجتماع، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و... پرداختهاند. اگرچه برخی از شرقشناسان مدعیاند فقط در آیات مدنی باید به دنبال چنین مسائلی بود ولی تحقیقات نشان میدهد بنیادهای تفکر سیاسی در اسلام در آیات مکی نیز مورد توجه قرار گرفته است. جدا از این تفاسیر، کتابهای متعددی که به عنوان تکنگاریها و تفسیرهای موضوعی در این حوزه نگاشته شده، فراوان است.
متولیان فرهنگی و اندیشمندان حوزه و دانشگاه چه رسالتی در عرصه فرهنگ وحدت و انسجام اسلامی دارند؟
بازسازی و احیای یک تمدن، نیازمند رابطه صمیمانه و هماهنگی و مساعدت همه مراکز علمیپژوهشی و همکاری همه اندیشمندان، فرزانگان و صاحبنظران است. حوزه و دانشگاه به عنوان دو مرکز تولید اندیشه در صورتی که به عنوان مکمل یکدیگر درآیـند و هـر یک با صراحت و صمیمیت به نقد و اصلاح تولیدات فکری دیگری بپردازد، زمینه برای رشـد و تـعالی اندیشه فراهم میشود، اما اگر به صورت معارض و نافی یکدیگر درآیند، همانند بُردارهای متخالف زمینه خنثیشـدن تلاشهای فکری یکدیگر و در نتیجه رکود و انحطاط علم و اندیشه در هر دو مرکز را فراهم خواهند کرد.
همدلی و درک متقابل این دو پایگاه علمی و فرهنگی دستمایه گرانبهایی است که در صورت تحقق عملی آن میتوان زیربنای همه تحولات اساسی در حـوزههای مختلف زندگی فردی و اجتماعی بهویژه تحول فرهنگی به عنوان زیرساخت سایر تحولها را فراهم آورد. وجود موانع و محدودیتهای ساختاری و محیطی درمسیر تحققبخشیدن به آموزه امت به معنای کنار گذاشتن و بطلان آن نیست، بلکه بیانگر نبود زمینه برای پذیرش آن از طرف قدرتهای اصلی نظام بینالمللی از یکسو و آسیبهای موجود در جهان اسلام در رویکرد به این آموزه از سویی دیگر است.
به هر روی، اندیشمندان حوزه و دانشگاه برای رسیدن به یک اجماع درونتمدنی در حوزه وحدت و انسجام اسلامی پاسخگوی این پرسشها باشند: ریشههای روانشناختی، جامعهشناختی و فرهنگی گرایش برخی از مسلمانان به تمایزطلبیها در چیست؟ آیا گسترش فعالیت رسانهای رقیب در عرصه اختلافافکنیها و ترویج افکار انحرافی در این زمینه یک تهدید است یا برعکس در صورت تدبیر صحیح میتواند یک فرصت تلقی شود و نویدبخش باشد؟ مهمترین مؤلفههای فرهنگی فعالیتهای وحدتبخش کدام است؟
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: انسجام اسلامی وحدت و انسجام اسلامی جهان اسلام وحدت اسلامی مهم ترین
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۴۳۱۵۴۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تدوین سند هوش مصنوعی باید مبتنیبر تمدن نوین اسلامی باشد/ پیش بینی بودجه ۵ همتی برای هزینه در هوش مصنوعی
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ جمهوری اسلامی ایران در افق 1412 هجری شمسی با هدف استقرار تمدن نوین اسلامی و با برخورداری از زیستبوم هوش مصنوعی پیشرفته و نوآور مبتنیبر اصول و ارزشها و اتکا بر قابلیتها و توانمندیهای ملی و بهرهگیری هوشمندانه از تعاملات جهانی بین 10 کشور پیشروی هوش مصنوعی دنیا قرار دارد و با استفاده از آن در حکمرانی موضوعات کلان کشور، ثروتآفرینی، ارزشآفرینی و رفاه و امنیت، بیشترین پیشرفت را ایجاد میکند در این مسیر تدوین سند هوش مصنوعی در دستور کار این شوراست و برای اینکه درباره جوانب تدوین این سند و بررسی وضعیت برخی از کشورها اطلاعاتی کسب کنیم با طاووسی، مدیر فناوریهای نوظهور دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به گفت و گو نشسته ایم که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
دانلود فیلم اصلی کد ویدیوآنا: وضعیت کشورهای جهان و منطقه در حوزه هوش مصنوعی به چه صورتی است و اینکه چه برنامههایی را برای خودشان در نظر دارند؟
طاووسی: در حال حاضر در اتحادیه اروپا بیش از 70 کشور برنامه مدون طولانیمدت در حوزه هوش مصنوعی دارند و بهطورجدی در این زمینه سرمایهگذاری کردهاند و در کنار سند و مصوبات و چشماندازی که دارند فعالیت اجرایی منظم و مدون هم انجام میدهند.
آنا: در ایران سیاستگذاری در حوزه هوش مصنوعی از چه زمانی آغاز شده است؟
طاووسی: در ایران نیز این فعالیتها از سال 96 آغاز شده است و از سال 2017 که کشورهای مختلف هم برنامههای مدون خود را کار کردند، فعالیتهایی را داشتهایم اما بحث این است که برنامههایی اجرایی شده ولی به صورت منسجم و مدون و براساس نقشه راه نبوده است.
باید بهصورت متمرکز در برنامههای مدون هوش مصنوعی فعالیت کنیم
اگر بخواهیم کار جمعی در حوزه هوش مصنوعی انجام دهیم (فناوریای هست که میتواند در بحثهای اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی، امنیتی جامعه نقش داشته باشد باید به صورت متمرکز در برنامههای مدونی فعالیت خودمان را متمرکز کنیم) تاکنون فعالیتهای زیادی انجام شده است.
معاونت علمی از سال 1396، ستادی را با مضمون هوشمندسازی و هوش مصنوعی تجهیز کرده و فعالیتهایی را انجام داده است، اما برنامه پیشنویس سند هوش مصنوعی بهصورت منسجم از سال 1399 تهیه و برای شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده است. در این زمینه هماهنگیهایی با ذینفعان این حوزه انجام شد که بهطول انجامید.
باید از سویی یک برنامه منسجم و از سوی دیگر فعالیتهای اجرایی در حوزه هوش مصنوعی داشته باشیم. اسناد و قوانین خوبی مصوب شده اما اجرایی نشده و مورد غفلت قرار گرفته است.
اسناد هوش مصنوعی باید قصدیت جمعی داشته باشد
بسیاری از مواقع فعالیتهایی انجام میشود؛ اما به دلیل جسته و گریخته بودن مطالب و اینکه به صورت یک نقشه راه و برنامه صورت نمیگیرد و قصد جمعی ندارد، پیشرفت نمیکند. برای توسعه و پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی باید اسناد و فعالیتهای اجرایی و کارهایی را توأمان داشته باشیم.
یکسری عقبماندگی در حوزه هوش مصنوعی داریم که نمیشود برنامهها را در این خصوص کنار بگذاریم و فقط بر اجرا تمرکز کنیم. برعکس این موضوع نیز صدق میکند و اگر بخواهیم فقط به برنامه بپردازیم و زمان را صرف نوشتن کنیم، از فعالیت عقب میمانیم. این دو کار باید بهصورت مکمل یکدیگر انجام شود؛ خوشبختانه این اتفاق خوب در حال انجام است.
سند حوزه هوش مصنوعی در دو سال اخیر با جلسات مختلفی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور ذینفعان مختلف در بخش دولتی و خصوصی و با حضور بیش از 20 دستگاه و 40 جلسه در این زمینه برگزار شده است.
در جلسات مختلف شورای ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور این موضوع مطرح و نهاییسازی شده است و هماکنون در دستور شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته است. در عین حال بحثهای اجرایی حوزه هوش مصنوعی برای اجراییسازی پیگیری میشود.
خوشبختانه ماده واحدهای توسط رئیسجمهور تهیه و تصویب شده است و بر این اساس یک مرکز هوش مصنوعی در کشور داریم که در سند به آن اشاره شده است که به چه شکل فعالیتها را انجام دهد.
سند حوزه هوش مصنوعی بخشهای مختلفی دارد. بخشهایی از این سند مانند بسیاری از اسناد دیگر به تعاریف و مقدمات مرتبط است؛ اما اصل و نقطه تمرکز سند براساس یک تصویر آینده است. متخصصان حوزه هوش مصنوعی یک چشمانداز 10 ساله در آینده در نظر گرفتند.
البته حوزه هوش مصنوعی فقط یک بخش فنی ندارد. چالشهای فنی حوزه هوش مصنوعی در سه الی چهار دسته (مثلاً پردازشگرها، دیتا و الگوریتم و پیادهسازی هوش مصنوعی و بحثهای فنی و ...) تقسیم میشود؛ اما در حوزه اجتماعی بحثهای نابرابری داریم که با ورود هوش مصنوعی این نابرابریها بیشتر میشود.
تأثیر هوش مصنوعی در حوزه امنیتی
هوش مصنوعی در حوزههای فرهنگی از خودبیگانگی انسانی و بیهویتی میتواند ایجاد کند که اگر در مورد آن فکر نکنیم، ممکن است تشدید شود. هوش مصنوعی در حوزههای امنیتی تأثیرات زیادی دارد و میتواند چالش ایجاد کند البته از طرفی فرصتهایی را برای آینده کشور ایجاد میکند.
بخشهای مختلف دانشگاهی، وزارتخانه ict و معاونت علمی ریاست جمهوری و سایر دستگاهها در حوزه هوش مصنوعی در تدوین این سند حضور داشتند. بهویژه بخش خصوصی برای شکلگیری این چشمانداز کمک کرده است و اقداماتی که در ذیل این چشمانداز پیادهسازی میشود، انجام داده است.
قرار بر این است که سند هوش مصنوعی برخلاف اسناد ابلاغی از پایین به بالا تدوین و تصویب شود؛ درصدد هستیم تدوین این سند را با خرد جمعی انجام دهیم. متخصصان حوزه علوم انسانی، حوزه فنی و بخشهای دیگر در تدوین این سند حضور داشتند و سعی بر این بود که چالشهای حوزه هوش مصنوعی بهنوعی در این چشمانداز 10 ساله هوش مصنوعی پاسخ داده شود.
آنا: در چشمانداز 10 ساله به چه مواردی دست پیدا کنیم؟
طاووسی: در ابتدا که سند تدوین شد، چشمانداز 5 ساله بود. به دلیل تحولاتی که در این حوزه وجود دارد، سعی شد چشمانداز را 5 ساله تهیه کنیم؛ اما با توجه به نقطهنظر اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و متخصصان حوزه یک چشمانداز 10 ساله یعنی تا سال 1412 برای سند تهیه شده و سعی شده اقدامات و اهداف سند، بلندمدتتر دیده شود. بخشهای چشمانداز هوش مصنوعی شامل 4 بخش اصلی میشود.
تصویری که ایجاد میکند یک هدف از جمله تمدن نوین اسلامی دارد. نزدیک به 6 سند ملی در حوزه فناوری داریم که اخیراً برای امنیت غذایی و نانو نوشته شده است. برای مثال، فناوری در حوزه نانو بسیار مهم، کلیدی و راهبردی برای کشور است و بیش از 20 سال است که در این زمینه کار و فعالیت میکند.
متخصصان در این حوزه فعالیت بسیار خوبی دارند که دو نقش کلیدی هم در آینده کشور خواهند داشت؛ اما این فناوری، فناوری برای آبادانی کشور است و در چشمانداز سند نانو آمده که این سند برای آبادانی و تولید ثروت است؛ اما سند هوش مصنوعی مطرحشده سندی با هدف استقرار تمدن نوین اسلامی است، به عبارت دیگر، این سند قصد دارد تمدنساز باشد.
بیش از 70 کشور به صورت منسجم سند هوش مصنوعی را تدوین کرده اند و در حال اجرا هستند. شواهد نشان میدهد که همه به دنبال این هستند از هوش مصنوعی در جهت حکمرانی، تمدن و منافع متنوع کشورشان استفاده کنند.
بسیاری از کشورها از هوش مصنوعی واهمه دارند
هوش مصنوعی یک فناوریای نیست که فقط بخش اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار دهد، بلکه بزرگتر است و مربوط به تمدن میشود. هوش مصنوعی فناوریای است که میتواند بسیاری از تمدنهای کوچک را جزء تمدنهای بزرگ کند و برعکس برخی از تمدنهای بزرگ را به افول بکشاند. به همین دلیل بسیاری از کشورها از این فناوری واهمه دارند.
جایگزینی آمریکا در هوش مصنوعی منجر به ایجاد خطر تمدنی میشود
آمریکا نزدیک به 21 سند در حوزه هوش مصنوعی تصویب کرده که چشمانداز این سند، حفظ پیشرو بودن در این حوزه است، زیرا میداند کشورهای دیگر از جمله چین به دنبال این هستند که در فناوری هوش مصنوعی جایگزین آمریکا شوند.
اگر کشوری بتواند جایگزین آمریکا در حوزه هوش مصنوعی شود، خطر تمدنی ایجاد میشود؛ بنابراین پیشرفتهای کشورهای دیگر باید با روشهای مختلف کند شود تا آمریکا بتواند پیشرو بودن خود را حفظ کند.
موضوع تمدنسازی حوزه هوش مصنوعی اهمیت ویژهای دارد که در تصویری که برای حوزه هوش مصنوعی در سند توسط متخصصان تهیه شده بهدقت در پیشانی کار آمده است. در این چشمانداز اهداف فرعی گفته شده است و به جای «فناوری» از عبارت «زیستبوم» استفاده کردیم که فراتر از فناوری است.
زیست بوم هوش مصنوعی شامل شبکه انسانی، شبکه سختافزاری و نرمافزاری، شبکه داده و شبکه ذینفعانی که در این حوزه هستند، میشود، این زیستبوم پویاست و رشد میکند. همچنین به دلیل چالشهایی که در بطن حوزه هوش مصنوعی است، امکان دارد افول پیدا کند.
هوش مصنوعی یک فناوری است که به دلیل ماهیت هوش اعماز هوش انسانی و مصنوعی قابل مهار کردن نیست و بالذاته محسوب میشود.
اگر نتوانیم بهدرستی هوش مصنوعی را مهار کنیم، باعث اغتشاش میشود و یک سابقه در گذشته دارد، کشورهای صنعتی زمانیکه وارد عرصه صنعتی شدند، افراد باهوش و نیروی متخصص خود را به صورت منظم و مسنجم در جهت اهداف و منافع کشور بهکار بردند و هوش انسانی را در جهت منافع دخیل کردند.
زیستبوم هوش مصنوعی باید مبتنیبر اصول خاص باشد
اگر کشوری نتواند از هوش انسانی در جهت منافع خودش استفاده کند، به مشکل بر میخورد. همچنین اگر هوش مصنوعی در جهت منافع یک کشور و منافع انسانی استفاده نشود، میتواند منجر به ایجاد چالشهای مختلف شود؛ بنابراین زیستبوم هوش مصنوعی باید مبتنیبر یک سری اصول و اهداف باشد.
زیستبوم هوش مصنوعی و نوآور مبتنیبر اصول و ارزشهاست که در سند هوش مصنوعی در قالب 10 ارزش بهدقت ذکر شده است. برای مثال، باید مراقب حریم خصوصی و استیلای هوش مصنوعی بر انسان باشیم.
همچنین باید از قدرت هوش مصنوعی برای سیطره بر قدرت انسانها مراقبت که جزء اصول و ارزشهای مذکور در سند است.
دانلود فیلم اصلی کد ویدیوموضوع بعدی اتکا بر قابلیتها و توانمندیهای ملی است. برای اینکه این زیستبوم هوش مصنوعی گسترده خودمان را داشته باشیم باید اتکا بر قدرتها و توانمندیهای داخلی داشته باشیم که در اینجا کاملاً ذکر شده و در عین حال بهرهگیری هوشمندانه از تعاملات جهانی داشته باشیم.
ایران جزء 10 کشور پیشروی هوش مصنوعی در دنیا قرار دارد
در حال حاضر حوزه هوش مصنوعی و محصولاتی که در این حوزه تهیه میشود توسط یک کشور و کمپانی نیست و با همکاری مجموعهای از افراد در کشورهای مختلف انجام میشود. این تعاملات باید در تأمین زیرساخت داده و نیروی انسانی در حل چالشهای حوزه هوش مصنوعی و بینالمللی و تدوین استانداردهای بینالمللی وجود داشته باشد که در داخل سند به صورت اقدامات ذکر شده است.
حوزه هوش مصنوعی، مولد است. برای مثال، چت جی پی تی جزء هوش مصنوعیهای مولد هستند؛ اما هوش مصنوعی که در آینده میآید، جزء هوش مصنوعی تعاملی است. به بیان دیگر، این هوش مصنوعی صحبت میکند، جواب سوالات شما را میدهد، تصاویر را درک میکند، شنوایی و بویایی دارد و بسیاری دیگر از این موارد در این هوش تعبیه میشود. باید در برابر این هوش مصنوعی تعاملی اقداماتی انجام دهیم که در سند ذکر شده است. همچنین جایگاه ما در چشمانداز مشخص است ما باید در بین 10 کشور پیشروی هوش مصنوعی دنیا قرار داشته باشیم. براساس فرمایش مقام معظم رهبری که این فناوری بسیار مهم و راهبردی در آینده جهان است، باید حداقل بین 10 کشور پیشروی هوش مصنوعی دنیا باشیم و در چشمانداز هم به صراحت ذکر شده است.
بخش آخر و بخش چهارم چشمانداز به کاربردها و استفادههایی که از هوش مصنوعی داریم، بازمیگردد. استفاده از هوش مصنوعی و این زیستبوم در حکمرانی است. یکی از مشکلاتی که امروزه در کشور داریم، بحث حکمرانی است.
ناکارآمدیها و فسادهایی وجود دارد که هوش مصنوعی در زمینه حکمرانی و موضوعات کلان کشور میتواند کمک کند. موضوعات کلان کشور و اولویتهایی که در این زمینه وجود دارد در سند در قالب 33 اولویت هوش مصنوعی که جزء اولویتهای کلان است، ذکر شده است.
برخی از این اولویتها در حوزه آموزشوپرورش سامانه آموزش هوشمند شخصیسازیشده و معلم مجازی است. بحث بهداشت و درمان، دستیار هوشمند پزشک و پزشکی هوشمند و حکمرانی دولت و خدمات عمومی و هوشمند شدن فرآیند گردش کار اسناد و دفاع امنیتی است که در بخشهای مختلف امنیتی باید از هوش مصنوعی استفاده شود.
صنایع، انرژی و سامانه هوشمند مدیریت و پشتیبانی، تأمین و نگهداری تجهیزات است. بحث محیطزیست و کشاورزی هوشمند، پایش، پیشبینی و کنترل سامانه آلودگی زیستمحیطی به کمک هوش مصنوعی است.
ثروتآفرینی با هوش مصنوعی ممکن میشود
بحث زبان و ادبیات فارسی و مترجم هوشمند عمومی و تخصصی و رباتهای گفتگوگر اولویتی دیگر در سند است. فرهنگ ایرانی و تمدن اسلامی و رصد رعایت اخلاق اسلامی است که توسط گروهها و چهرههای مرجع اجتماعی با استفاده از هوش مصنوعی است.
ثروت آفرینی از دیگر موضوعاتی است که هوش مصنوعی میتواند در آن اثرگذار باشد. ارزشآفرینی در کنار ثروتی که ایجاد میشود. بسیاری از فناوریها، مواردی است که بهصورت ریالی قابل محاسبه نیست، بلکه باید به عنوان یک ارزش باشد مثل جان انسانها. بنابراین هوش مصنوعی در حوزه های سلامت، محیط زیست، رفاه و امنیت میتواند کمککننده باشد.
آنا: در این سند با چالشهایی مواجه هستیم. برای حل این چالشها راهکار و راهبردهایی در نظر گرفته شده است که بتوانیم به چشمانداز دست پیدا کنیم؟
طاووسی: بله؛ در سند پس از اینکه چشمانداز مطرح میشود، اهدافی که برای رسیدن به این چشمانداز مطرح شده را کاملاً بیان کرده است. برخی از چالشها به حوزه نیروی انسانی بر می گردد در این زمینه 7 هدف برای حوزه هوش مصنوعی مطرح میشود. اول؛ توسعه سرمایه انسانی متخصص، متعهد و متناسب با قرار گرفتن در جمع 10 کشور پیشروی جهان است. دوم؛ ارتقا و تأمین زیرساختها با تأکید بر زیرساختهای حقوقی و مالکیت فکری، زیرساختهای شبکه ملی اطلاعات و کلان داده و زیرساختهای پردازشی و مدلهای بزرگ چندوجهی بومی با رویکرد شتابدهی به هوش مصنوعی و کاربردسازی آن است. سوم؛ رشد و جهش مداوم تولیدات فکری و تبدیل شدن به قطب تحقیقات هوش مصنوعی منطقه آسیای جنوب غربی با هدف رفع نیازهای کشور و مرجعیت بینالمللی در حداقل یکی از شاخههای این حوزه است.
مرکز ملی هوش مصنوعی بازوی پیادهسازی سند هوش مصنوعی در کشور است
چهارم؛ ارتقای نوآوری بر پایه فناوریهای بدیع با اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی بالاست. پنجم؛ ارتقای رقابتپذیری اقتصادی کشور با استفاده از هوش مصنوعی است. ششم؛ نقشآفرینی فعال در تعاملات و همکاریهای علمی و هفتم؛ ارتقای کیفیت حکمرانی است.
برای این موارد متناظر شاخصها و راهبردهایی معرفی شده است و در نهایت ساختاری برای این حوزه گفته شده است که ساختار به مرکز ملی هوش مصنوعی اطلاق میشود. مرکز ملی هوش مصنوعی بازوی پیادهسازی این سند به کمک تمامی دستگاهها، بخش خصوصی و ذینفعان این حوزه است. خوشبختانه منابع خوبی در ابتدا برای این حوزه اختصاص پیدا میکند. اگر بخواهیم به این اهداف برسیم با منابع معمول و کم امکانپذیر نیست. برای اینکه جز 10 کشور اول دنیا در این حوزه باشیم به منابع خوب نیاز داریم.
آنا: بسیاری از کشورها در حوزه هوش مصنوعی میزان سرمایهشان را اعلام کردهاند. در این سند در زمینه سرمایهگذاری در حوزه هوش مصنوعی صحبت شده است؟
طاووسی: بحث سرمایهگذاری در حوزه هوش مصنوعی جزء موارد بسیار مهمی به شمار میآید و در داخل سند به صورت شاخصهایی آمده است.
بحث قراردادهای پژوهشی تقاضامحور و میزان سرمایهگذاری دولتی و غیردولتی در حوزه هوش مصنوعی است. ما پیشبینی کردیم برای اینکه به اهداف برسیم حداقل 25 الی 50 همت سالانه باید در حوزه هوش مصنوعی تخصیص پیدا کند یا میزان فروش شرکتهای دانشبنیان حوزه هوش مصنوعی که الان حدود 300 میلیارد تومان است، باید در 1412 براساس قیمت ثابت سال 1401 به هزار میلیارد تومان برسد.
بحث میزان جذب سرمایهگذاری خارجی در هوش مصنوعی از دیگر بحثهای مطرحشده است که متأسفانه شاخص وضع موجود را نداریم؛ اما مهم است و باید در این زمینه بتوانیم سرمایهگذاری خارجی داشته باشیم.
بسیاری از کشورها مثل عربستان شاخصها و اهداف معدود و محدودی در این زمینه دارند. بنابراین هماکنون حدود 5 همت در این زمینه سرمایهگذاری اولیه میشود که این 5 همت با سرمایهگذاریهای دیگر که در این زمینه وجود دارد، به 10 همت میرسد.
میتوان این سرمایهگذاری را اهرم کرد که سرمایهگذاریهای دیگر برای اینکه به اهداف مدنظر حوزه هوش مصنوعی دست پیدا کنیم و به تصویر آینده و چشمانداز دست پیدا کنیم، جذب این حوزه شوند.
آنا: در خصوص آینده و کشورهای اطراف در حوزه هوش مصنوعی و بودجه گذاری کشورهایی مثل ترکیه، قطر، امارات اطلاعاتی موجود است؟
طاووسی: کشورهای اطراف مثل عربستان، امارات و ترکیه سند برنامه مصوب دارند و طی گامهای مشخصی در این حوزه سرمایهگذاری میکنند و فعالیتهای مدون انجام میدهند و هر کدام چشماندازهای خاص خودشان را دارند.
آنا: نکته پایانی؟
طاووسی: هوش مصنوعی با تمام خوبیها و مزایایی که دارد نیاز به مهار کردن دارد. ما باید براساس یک نقشه راه گامهای مشخص در حوزه هوش مصنوعی را پرشتاب گسترش دهیم. مسائل اخلاقی، ارزشی و حریم خصوصی زمانی که ذکر میشود، دلیل بر توقف یا کاهش سرعت این حوزه نیست، بلکه باید با در نظر گرفتن این ارزشها و حریمها، حوزه هوش مصنوعی را گسترش دهیم تا هوش مصنوعی را به صورت مهارشده در آینده داشته باشیم و در نهایت بتوانیم تمدن نوینی که در چشمانداز مطرح شد را داشته باشیم.
دانلود فیلم اصلی کد ویدیوانتهای پیام/