مهم‌ترین دلایل کاهش سهم ایران از تجارت جهانی به ۰.۲ درصد/ چرایی سهم ناچیز مناطق آزاد در اقتصاد ملی
تاریخ انتشار: ۲۷ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۴۳۷۴۱۸
به گزارش تابناک اقتصادی؛ در سال های اخیر همزمان با خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم ها و جنگ اقتصادی دشمنان، شاهد کاهش سهم ایران از تجارت جهانی بوده ایم. در این میان، شیوع ویروس کرونا در کشورمان، عاملی بود که این روند منفی را تا حدودی تقویت کرد. در این باره، معاونت مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به تحلیل عملکرد بخش خارجی اقتصاد ایران در سال ۹۹ پرداخته است.
بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بر اساس این گزارش، تحلیل عملکرد بخش خارجی اقتصاد ایران نشان می‌دهد، ارزش دلاری تجارت خارجی از حدود ۹۵.۶ میلیارد دلار (۱۲۹.۷ هزار میلیارد تومان) در سال ۱۳۹۰ به حدود ۷۳.۹ میلیارد دلار (۱۶۹۰۶.۹ هزار میلیارد تومان) در پایان سال ۱۳۹۹ رسیده و طی این دوره به طور متوسط سالیانه حدود ۲.۸ درصد کاهش داشته است.
ارزش دلاری تجارت خارجی در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ نیز حدود ۱۳ درصد کاهش یافته و از حدود ۸۵ میلیارد دلار به حدود ۷۳.۸ میلیارد دلار رسیده است؛ هرچند ارزش ریالی آن به نرخ بازار آزاد بیش از ۵۳ درصد رشد را نشان می دهد و از ۱۰۹۸۷.۷ هزار میلیارد تومان به ۱۶۹۰۶.۹ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.
در مجموع با خروج یکجانبه دولت آمریکا از توافق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و اجرایی شدن تحریم‌های مالی و اقتصادی در دو مرحله طی سال ۱۳۹۷، فضای بازرگانی خارجی کشور شرایط متفاوتی را تجربه کرد.
البته یکی از دلایل اصلی افت تجارت خارجی طی سال‌های مورد بررسی، علاوه بر مشکلات تحریم، تضعیف بنیان‌های تولیدی و به خصوص سرمایه گذاری داخلی و خارجی به دلیل استفاده از لنگر نرخ ارز اسمی و سرکوب توان تولید داخلی، خروج سرمایه و جهش‌های ارزی سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۷ و ادامه آن تا پایان نیمه اول سال ۱۳۹۹ و همچنین تأثیر سیاست های بازار داخلی بر بازار خارجی، بدهی بنگاه ها به بانک ها و... بوده است.
شایان ذکر است جهش‌های نرخ ارز از طرفی موجب افزایش فزاینده هزینه مبادله و افزایش هزینه تأمین مواد اولیه، واسطه‌ای و سرمایه‌ای تولیدشده و هرچقدر تولید داخلی به این واردات وابستگی بالایی داشته باشد، قدرت رقابت تولید داخلی را بیشتر کاهش می دهد و موجب از دست رفتن بازار‌های صادراتی می شود. از طرف دیگر، جهش‌های ارزی با ایجاد نااطمینانی در وضعیت بازار‌ها، موجب بی نظمی در واردات نیز می شود. (عدم تحقق شرط مارشال لرنر در اقتصاد ایران)
از طرفی ریسک‌های عملیاتی نظیر تعطیلی کسب وکار‌ها و گمرکات کشورها، سختی جابه جایی و تأمین مالی و توقف حوزه لجستیک و... به خصوص در نیمه اول سال ۱۳۹۹ مزید بر علت شده و از کانال افزایش قیمت جهانی اغلب محصولات به دلیل کاهش تولید و به تبع آن کاهش تقاضا، باعث کاهش حجم و ارزش تجارت خارجی شده است.
با بررسی سهم تجارت کشور از سهم تجارت جهانی، می توان دریافت که طی سال‌های مورد بررسی (۱۳۹۹-۱۳۹۵) همواره سهم کشور از تجارت جهانی کمتر از ۰.۵ درصد بوده و پس از سال ۱۳۹۷ نیز وضعیت تجارت خارجی کشور بدتر شده و سهم آن از تجارت جهانی از ۰.۳ درصد به ۰.۲ درصد کاهش یافته است.
از طرفی علیرغم اینکه حجم تجارت جهانی از حدود ۳۲ هزار میلیارد دلار در سال ۱۳۹۵ به حدود ۳۵ هزار میلیارد دلار در سال ۱۳۹۹ افزایش یافته، طی دوره مورد بررسی، حجم تجارت ایران از حدود ۸۰ میلیارد دلار به حدود ۷۴ میلیارد دلار کاهش یافته که بیانگر روند ضد ادواری تجارت خارجی کشور در مقایسه با تجارت جهانی است.
چنین روندی میتواند نشان دهنده ضعف زیرساخت‌های بازرگانی (لجستیک، ترانزیت، بیمه، بازاریابی، حفظ ماندگاری در بازار و...)، فقدان استراتژی توسعه تجاری، ضعف دیپلماسی فعال اقتصادی و تجاری و همچنین توجه ناکافی به اهمیت بازرگانی خارجی در اقتصاد ایران باشد. برای نمونه توقف و تأخیر در پهلوگیری کشتی‌های ایرانی در کشور‌های طرف تجاری، فقدان کشتی‌های دارای یخچال استاندارد و همچنین بی توجهی به مشکلات صادرکنندگان و فعالان حوزه بازرگانی از سوی دستگاه‌های متولی بازرگانی خارجی کشور، ازجمله این موارد است.
براساس آمار‌ها در بیشتر سال‌های مورد بررسی (۱۳۹۲ الی ۱۳۹۹) تراز تجاری در مناطق آزاد منفی بوده است. یکی از علت‌های اصلی این موضوع آن است که درآمدهای این مناطق برای تأمین زیرساخت ها، از محل واردات تأمین می شود و این مناطق اساساً برای توسعه خود به چنین درآمد‌هایی نیاز دارند. بر اساس آمار‌های بانک جهانی در سال ۱۳۹۹ حجم تولید ناخالص داخلی ایران حدوداً ۱۹۱.۸ میلیارد دلار و حجم تجارت در همین سال در مناطق آزاد ۱.۵ میلیارد دلار بوده که این نسبت برابر با ۰.۸ تولید ناخالص داخلی کشور است و نشان می‌دهد مناطق آزاد سهم ناچیزی در اقتصاد ملی داشته است.
این ارقام بیانگر این واقعیت هستند که اولاً به دلیل افزایش نرخ ارز طی دوره مورد بررسی و گران شدن کالاهای خارجی میزان قاچاق ورودی به کل واردات کاهش یافته و از ۳۵ درصد در سال ۱۳۹۲ به حدود ۳۲ درصد در سال ۱۳۹۹ رسیده است و ثانیاً در سال‌هایی که تولید ناخالص داخلی به دلیل ضعف بنیان‌های اقتصادی و تحریم روندی کاهشی داشته و همچنین به دلیل افزایش نرخ ارز و افزایش قاچاق خروجی (کاهش خالص صادرات کشور)، سهم قاچاق از تولید داخلی افزایشی بوده است.
منبع: تابناک
کلیدواژه: ربیع الاول مجید عشقی طرح صیانت از حقوق کاربران ولی الله سیف احمد عراقچی رسول جلیلی اقتصاد ایران تجارت خارجی صادرات ربیع الاول مجید عشقی طرح صیانت از حقوق کاربران ولی الله سیف احمد عراقچی رسول جلیلی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۴۳۷۴۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پرچم تجارت بالا می‌رود؟
فعالان تجاری در نخستین ماه سال جاری با ثبت تراز مثبت تجاری به کار خود خاتمه دادند. ترازی که هم با احتساب نفت، برق و خدمات فنی و مهندسی و هم بدون آن مازاد دارد. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که اعداد و ارقام ثبت‌شده در ماه فروردین نمی‌تواند معیار درستی برای پیش‌بینی وضعیت تجارت تا پایان سال باشد.
به گزارش دنیای اقتصاد، تجارت خارجی ایران که سال‌گذشته را با تراز تجاری منفی ۱۶میلیارد دلار به پایان رساند و یک رکورد تاریخی به‌ثبت رساند، نخستین ماه امسال وضعیت مناسبی را تجربه کرده‌است. براساس جدیدترین آمار منتشر شده از سوی گمرک ایران، تجارت خارجی ۴۸درصد رشد کرده و تراز تجاری نیز بدون احتساب صادرات نفت مثبت شده‌است. تصمیم جدید دولت برای اعلام آمار تجارت خارجی از سال‌گذشته، اعلام آمار تجارت خارجی به‌علاوه صادرات نفت، برق و خدمات فنی‌مهندسی بوده‌است.
این موضوع موجب می‌شد تا برخی از مقامات تراز تجاری را با اضافه‌کردن این موارد، مثبت ارزیابی کنند. این موضوع از یک‌سو توان بررسی ارقام تجارت خارجی را از کارشناسان می‌گرفت و از سوی دیگر واقعیت‌های تجارت خارجی را در حاشیه می‌برد. البته از یک‌سو، آمار‌های صادرات نفت، برق و خدمات فنی‌مهندسی به‌صورت شفاف اعلام می‌شد؛ چیزی که تا پیش از این سابقه نداشت.
با آغاز سال‌جدید تجارت خارجی کشور روی‌خوش به خود دید و بنا بر اعلام گمرک ایران، تراز تجاری با احتساب نفت، برق و خدمات فنی‌مهندسی و بدون احتساب آن مثبت ارزیابی شده‌است. البته باید توجه داشت که فروردین به دلیل تعطیلات نوروز معمولا یکی از کمترین ارقام تجارت خارجی را در طول دوازده ماه ثبت می‌کند، بنابراین نمی‌توان بر مبنای این ارقام پیش‌بینی درستی درخصوص تجارت در سال‌جاری ارائه کرد، ولی گزارش گمرک نشان می‌دهد که در نخستین ماه سال، ارزش صادرات به نسبت مدت مشابه سال‌گذشته کمتر بوده‌است.
تجارت ۱۰.۵ میلیاردی فروردینگمرک جمهوری‌اسلامی ایران اعلام کرد؛ با افزایش ۴۸درصدی تجارت خارجی کشور در نخستین ماه از سال، تراز تجاری کشور با و بدون احتساب نفت مثبت شد. به گزارش گمرک، تجارت خارجی کشور (مجموع صادرات و واردات) با احتساب نفت‌خام، میعانات گازی، خدمات فنی‌مهندسی و برق در فروردین ماه سال‌جاری با ۴۷.۶۳ درصد افزایش به رقم ۱۰ میلیارد و ۴۲۰ میلیون دلار رسید. از مجموع صادرات و واردات کشور، هفت‌میلیارد و ۶۸۰میلیون دلار به صادرات و ۲ میلیارد و ۷۴۰ میلیون دلار آن به واردات اختصاص داشت.
بر اساس این گزارش، تراز تجاری کشور با احتساب نفت‌خام، میعانات گازی، خدمات فنی‌مهندسی و برق در فروردین ماه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال‌قبل به میزان چهار‌میلیارد و ۹۴۰میلیون دلار مثبت بوده‌است. این گزارش با اشاره به اینکه صادرات بدون احتساب نفت‌خام، میعانات گازی، خدمات فنی‌مهندسی، برق و صادرات از محل تجارت چمدانی در این مدت به میزان سه‌میلیارد و ۱۷۰میلیون دلار بوده‌است، می‌افزاید: تراز تجاری کشور بدون‌نفت هم در فروردین ماه در مقایسه با مدت مشابه قبل ۴۳۰میلیون دلار مثبت بود.
این گزارش حاکیست، صادرات نفت‌خام، کوره و میعانات گازی در فروردین ماه سال‌جاری چهار‌میلیارد و ۱۸۰میلیون دلار بوده‌است. همچنین ارزش صادرات کشور در فروردین ماه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال‌قبل ۱۶.۸۵درصد کاهش نشان می‌دهد.
این گزارش با اشاره به اینکه سه قلم عمده کالای صادراتی در فروردین۱۴۰۳ به پروپان مایع‌شده با ۲۱۸میلیون دلار، متانول با ۲۰۱میلیون دلار و قیرنفت با ۱۸۰میلیون دلار اختصاص داشت، می‌افزاید: میانگین ارزش هر‌تن کالای صادراتی در این مدت با ۷.۹۶ درصد کاهش به رقم ۳۲۸ دلار رسیده‌است. در این مدت، ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار تن کالا به خارج از کشور صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل ۹.۶۶ درصد کاهش داشته‌است.
چین؛ مقصد نخست صادراتعمدهترین مقاصد کالاهای صادراتی ایران در فروردین ماه سال‌جاری شامل کشور‌های چین، عراق، امارات‌متحده‌عربی، ترکیه، پاکستان، افغانستان و عمان بوده‌است که این هفت کشور، ۷۸ درصد از وزن و ۸۳ درصد از ارزش کل صادرات کشور را به خود اختصاص دادند. براساس این گزارش، در فروردین ماه سال‌جاری، میزان صادرات کالاهای پتروشیمی سه‌میلیون و ۳۰۰هزار تن به ارزش یک‌میلیارد و ۴۰۰میلیون دلار بوده که به لحاظ وزن ۲۵.۷۷درصد و از حیث ارزش ۲۴درصد کاهش نشان می‌دهد.
این گزارش می‌افزاید: در بین ۱۰ قلم عمده کالاهای صادراتی، گاز‌های نفتی و هیدروکربور‌های گازی‌شکل مایع‌شده، اوره و میله‌های آهنی و فولادی از بیشترین افزایش و گاز طبیعی مایع‌شده، شمش از آهن و فولاد و بوتان مایع‌شده از بیشترین کاهش در ارزش برخوردار بودند.
گزارش گمرک درباره واردات کالا به کشور در فروردین ماه سال‌جاری، می‌افزاید: در این مدت ۲میلیون و ۴۰۰هزار‌تن کالا به ارزش ۲میلیارد و ۷۰۰میلیون دلار وارد کشور شد که به لحاظ وزن ۳۳.۳۸درصد افزایش و از حیث ارزش ۱۱.۳۶درصد کاهش داشته‌است.
اقلام عمده وارداتیذرت دامی با ۳۵۳میلیون دلار، کنجاله سویا با ۱۸۱میلیون دلار و گوشی‌های تلفن هوشمند با ۱۰۶میلیون دلار، سه قلم عمده کالاهای وارداتی در فروردین ماه سال‌جاری بوده‌اند. بیشترین افزایش در بین ۱۰ قلم نخست کالاهای وارداتی به طلا به اشکال خام، کنجاله سویا و روغن دانه آفتابگردان و بیشترین کاهش در ارزش نیز به قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری با کد تعرفه ۹۸۸۷۰۳۱۲، دانه سویا و برنج اختصاص داشت. متوسط ارزش گمرکی هر‌تن کالای وارداتی در فروردین ماه سال‌جاری یک هزار و ۱۲۲ دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل ۳۳.۵۴درصد کاهش داشته‌است.
مبادی اصلی وارداتبر اساس این گزارش، هفت‌کشور نخست طرف معامله با ایران در فروردین ماه سال‌جاری شامل امارات‌متحده‌عربی، چین، ترکیه، هلند، آلمان، هند و هنگ کنگ در مجموع ۷۲ درصد از وزن و ۷۸ درصد از ارزش کل واردات کشور را به خود اختصاص دادند. میزان ترانزیت خارجی کشور از مسیر ایران در فروردین ماه سال‌جاری با ۴۷ درصد افزایش، به رقم یک‌میلیون ۶۰۰ هزار تن رسید.
تداوم افزایش ترانزیت خارجی از مسیر ایرانهمچنین گمرک ایران اعلام کرد: ترانزیت خارجی از مسیر ایران در اولین ماه از سال۱۴۰۳ با تداوم شیب افزایشی در ماه‌های اخیر، به رقم یک‌میلیون و ۶۰۰هزار تن رسید. این میزان ترانزیت خارجی از مسیر ایران در فروردین ماه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال‌قبل ۴۷درصد افزایش را نشان می‌دهد. براساس این گزارش، بیشترین میزان ترانزیت خارجی در مدت یاد شده از مبدا گمرکات پرویزخان در استان کرمانشاه و شهیدرجایی و باشماق در استان کردستان انجام گرفته‌است.
این گزارش می‌افزاید: در فروردین ماه سال‌جاری، ۴۸۶هزار‌تن کالا از مبدا گمرک پرویزخان، ۳۷۷هزار تن از مبدا گمرک شهیدرجایی و ۲۰۳ هزار تن از مبدا گمرک باشماق ترانزیت شده‌است.
نخستین ماه‌های سال چگونه گذشته است؟نگاهی اجمالی به آمار‌های تجارت خارجی در نخستین ماه سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ نشان می‌دهد روند تجارت در طول سال معمولا از این ارقام تبعیت نمی‌کند. در سال۱۳۹۹ صادرات ارزشی معادل یک‌میلیارد و ۶۴۳میلیون دلار و واردات ارزشی معادل یک‌میلیارد و ۸۷۷میلیون دلار داشته‌است. این رقم، کمترین رقم در صادرات و واردات سال۹۹ است و در هیچ‌یک از ماه‌های بعد تکرار نشده‌است.
در سال۱۴۰۰ صادراتی با ارزش ۲ میلیارد و ۹۵۵ میلیون دلار انجام‌شده و کالا‌هایی با ارزش ۲ میلیارد و ۷۹۵ میلیون دلار به کشور واردشده‌است. در این سال‌نیز آمار صادرات در فروردین ماه از سایر ماه‌ها کمتر بوده و واردات نیز از قاعده تبعیت کرده‌است. اما در سال۱۴۰۱ صدور کالا به ارزش ۴ میلیارد و ۲۴۱ میلیون دلار ثبت‌شده و واردات نیز به ۳ میلیارد و ۶۵۴ میلیون دلار رسیده‌است.
در این سال‌صادرات در فروردین به نسبت حداقل ۷ ماه، وضعیت بهتری در صادرات رقم خورده؛ اما در واردات همچنان کمترین ارزش مربوط به فروردین ماه است. در سال۱۴۰۲ نیز ۳میلیارد و ۸۱۵ میلیون دلار کالا صادرشده و در ازای آن ۳ میلیارد و ۸۶میلیون دلار به کشور واردشده که در این سال، صدور کالا در فروردین نسبت به ۱۱ ماه بعد از آن چندان پایین نبوده و در چند ماه شاهد ثبت ارقامی کمتر از فروردین ماه بودیم، اما در واردات کمترین ارزش مربوط به همان ماه نخست سال است.
جزئیات جدید از دزدیده شدن دختر ۴ ساله کلاله‌ای؛ کارگر ۳۵ ساله قصد فروش یسنا را داشت