به نقل از «مهر»

بافت تاریخی شیراز درمیان شعارها گم شد/ هنوز نوبت احیاء نرسیده است

تاریخ انتشار: ۲ آذر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۷۵۱۹۲۹

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: بافت تاریخی شیراز در مساحتی حدود ۳۶۰ هکتار قرار دارد. این بافت تنها به بناهای نامداری چون نارنجستان قوام، مسجد نصیر الملک، مسجد، بازار و حمام وکیل، عمارت کلاه فرنگی، سرا و بازار مشیر، مدرسه خان و… خلاصه نمی‌شود بلکه آثاری از دوره زندیه تا قاجاریه را در خود دارد.

از مجموع سه هزار اثر تاریخی که در فارس ثبت ملی شده، نزدیک به ۴۰۰ اثر در بافت تاریخی قرار دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از این بافت به عنوان اصیل‌ترین بافت خاورمیانه یاد می‌شود. در حالی برخی از کارشناسان میراث فرهنگی بر این باورند که بافت تاریخی شیراز از نظر فنی و معماری یکی از شاخص ترین بافت‌های تاریخی نه تنها در ایران بلکه جهان است چرا که بر اساس معیارهای اسلامی طراحی شده است. البته طی چند سال گذشته به دلیل پاره از مشکلات این بافت از ساکنان قدیمی خالی شده و به محلی پر از آسیب‌های اجتماعی تبدیل شده است.

معماری بافت تاریخی شیراز، باعث شده که این منطقه از همه بافت‌های تاریخی شهرهای کهن کشور متمایز شود. البته برخی ضرب المثل‌های زبان پارسی هم از همین بافت می آیند. مانند «چاردیواری، اختیاری» که ریشه در سبک درون گرای خانه‌های بافت تاریخی شیراز دارد.

در بافت تاریخی شیراز، به خاطر اینکه خانه‌ها بر سر بقاع متبرک قرار نمی‌گیرند، نوعی بافت ستاره‌ای شکل گرفته این به لحاظ شهرسازی یک امتیاز به شمار می‌رود، بر خلاف دیگر شهرهای تاریخی دنیا که شاکله‌ای تارعنکبوتی یا شطرنجی دارند. بر این اساس با توجه به شاخص‌های بسیار مهم این بافت ضروری است نه تنها برای حفاظت از آن اقدام کرد بلکه دستگاه‌های ذی ربط از جمله میراث فرهنگ شرایط ثبت جهانی این بافت را فراهم کند تا تنها در توسعه گردشگری مؤثر باشد بلکه بافت را از این تهدیدات اجتماعی مبرا کند.

رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس در رابطه با بافت تاریخی شیراز به خبرنگار مهر گفت: بافت تاریخی شیراز به دلیل فنی و معماری یکی از بافت‌های منحصر به فرد نه تها کشور بلکه دنیاست که بر اساس معیارهای اسلامی بنا شده است.

مسعود منیعاتی با انتقاد از عدم رسیدگی به این بافت تاریخی اظهار کرد: متأسفانه طی چند سال گذشته این بافت با ارزش و تاریخی به دلیل برخی از مشکلات و عدم رسیدگی دچار فرسودگی شده و به محلی برای معتادان و افراد ولگرد تبدیل شده به گونه‌ای که هویت خود را از دست داده است.

زیرساخت‌های زندگی در بافت تاریخی شیراز فراهم شود

وی با تاکید بر اینکه باید تدابیر ویژه ای برای احیای این بافت تاریخی اتخاذ شود، ادامه داد: به طور حتم اگر زیرساخت‌های لازم برای زندگی در این بافت فراهم شود محیط از وجود افراد معتاد و ولگرد پاک شده از این رو مسئولان امر باید شعار را کنار گذاشته و برای احیای بافت آستین بالا بزنند.

این فعال حوزه میراث فرهنگی با تاکید بر ضرورت احیای بافت به همان سیاق اسلامی - ایرانی بیان کرد: بر این اساس باید برای تخریب خانه‌هایی که هیچگونه ارزشی تاریخی و فرهنگی ندارند اقدام کرد نه اینکه این خانه‌ها را به حال خود رها کنند تا به محلی برای استعمال موادمخدر تبدیل شود.

وی گفت: البته باید به این نکته هم توجه کرد که خانه‌های فرسوده که تخریب می‌شوند نباید به مجتمع‌های تجاری و…که تبدیل شوند بلکه باید با ساخت خانه‌هایی به همان سبک شرایط را برای زندگی افرادی که به اینگونه محیط علاقه مند هستند فراهم کرد.

منیعاتی ادامه داد: متأسفانه به دلیل اینکه زیرساختهای لازم برای زندگی در این منطقه فراهم نیست تعدادی از اهالی بافت خانه‌های خود را با قیمتهای بسیار کم فروخته و به حشایه های شهر رفته اند که این امر علاوه بر مشکلات زیادی که به همراه داشته باعث افزایش حاشیه نشینی شده است.

رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس افزود: به عنوان نمونه برای اینکه این بافت تاریخی ثبت جهانی شود باید همچنان ساکنان اصیلش در آن سکونت داشته باشند اما متأسفانه در بافت تاریخی شیراز اینگونه نیست و امروزه مهاجران در این بافت زندگی می‌کنند البته تعداد کمی هم از افراد اصیل این بافت هستند اما با شرایط دشواری زندگی می‌کنند.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه این بافت به عنوان ظرفیت مهمی برای شیراز به شمار می‌رود باید همه دست به دست هم داد تا از تخریب بافت جلوگیری شود و چالشهای موجود بر سر راه ثبت جهانی بافت را از بین می‌برد.

منیعاتی با انتقاد به اینکه تنها NGO فعال در این بافت هم دیگر در این بافت حضور ندارد، گفت: فرهنگ و آداب و رسومی است که در آن جاری است و باید تلاش کرد که این فرهنگ حفظ شود، بافت تاریخی، تاریخی از شهرهاست که باید برای حفظ و نگهداری آن تلاش کرد از این رو باید هر چه سریع‌تر برای برون رفت بافت تاریخی از این مشکلات و حفظ و نگهداری هویت این بافت شیراز دست به کار شد.

هیچکس به فکر نجات بافت تاریخی شیراز نیست

نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر پیرامون بافت تاریخی شیراز گفت: متأسفانه بافت تاریخی شیراز از سال‌ها قبل که زمین در اختیار مردم گذاشته شد هویت خود را از دست داد زیرا بسیاری از ساکنان این بافت‌ها محل را ترک کردند.

علیرضا پاک فطرت با انتقاد به اینکه امروزه هیچ کس به فکر نجات بافت تاریخی شیراز نیست، ادامه داد: طی چند سال گذشته احیای بافت تاریخی شیراز فقط در حد شعار بوده و تاکنون هیچگونه اقدامی عملی برای احیای این بافت انجام نشده است.

وی با تاکید بر اینکه برای احیای بافت همه باید دست به دست هم بدهند، افزود: زمانی که بنده شهردار شیراز بودم از معاون وقت رئیس جمهور دعوت کردم که بازدیدی از این بافت داشته باشد و به ایشان گفتم که یا میراث فرهنگی برای احیای این بافت اقدام کند یا اجازه بدهد شهرداری بافت را از این وضیعت نجات دهد که متأسفانه با این درخواست موافقت نشد.

برای بافت چند بار کار مطالعاتی انجام می‌شود؟ / ‏ زمان عمل فرا رسیده

نماینده مردم شیراز با انتقاد از اینکه تاکنون چندین بار بر روی این بافت مطالعه شده، گفت: اخیراً هم مدعی شده اند که یک گروه ایتالیایی بر روی این بافت مطالعاتی انجام داده است، بنده به این کار ندارم که چندین بار است مطالعه انجام شده یا اینکه اصلاً این گروه از ایتالیا آمده اند یا به اسم ایتالیایی‌ها بوده و به کام دیگران، من فقط سوالم این است که چرا باید بر روی یک بافت این چندین بار کار مطالعاتی با هزینه‌های هنگفت انجام داد باید وارد عمل شد.

پاک فطرت با اشاره به اینکه باید خانه‌های تاریخی و باارزش بافت حفظ اما خانه‌های فرسوده تخریب شود، گفت: علاوه بر این باید اقداماتی انجام شود که دسترسی مردم به حرم مطهر راحت باشد نه اینکه خانه‌ها را تخریب کرد و مجوز ایجاد مراکز تجاری چند طبقه داد.

وی ادامه داد: امروزه یک ساختمان میراثی باارزش و ثبت ملی شده در میان ۱۰ خانه غیرمیراثی فرسوده گم شده و به محلی برای معتادان تبدیل شده است، چرا باید اینگونه باشد در حالی که می‌توان با احیای بافت و حفظ هویت آن برای جذب گردشگر و … اقدام کرد.

نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: در این راستا ضروری است که دستگاه‌های مربوط از جمله میراث فرهنگی، شورای شهر، شهرداری و… برای نجات بافت از این وضعیت تدابیری اتخاذ کنند.

به گزارش مهر، بافت تاریخی شیراز نباید در حد شعار و حرف بماند، احیای این بافت نیازمند همت جمعی مسئولان و گروه‌های مردمی است. بافت تاریخی شیراز ظرفیت مهم گردشگری شهر به شمار می‌آید که این روزها در پس شعرها و سخنرانی‌ها فراموش شده است.

کد خبر 5358568

منبع: مهر

کلیدواژه: علیرضا پاک فطرت میراث فرهنگی فارس شهرداری شیراز بافت تاریخی شیراز هفته بسیج ویروس کرونا بوشهر بسیج آمار کرونا خطبه های نماز جمعه زلزله کرمانشاه کتاب و کتابخوانی عکس استانها آلودگی هوا بارش باران ایلام بافت تاریخی شیراز بافت تاریخی احیای این بافت میراث فرهنگی برای احیای احیای بافت بافت ها خانه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۷۵۱۹۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آرزوهای شیرین برای محله‌ای در دروازه تاریخ / «دروازه ری» در انتظار لباس نو

محله دروازه ری قم که خاستگاه ۱۲۸ شهید و بزرگانی همچون سردار موسوی فرمانده ارتش جمهوری اسلامی بوده، این روزها در انتظار پوشیدن لباسی نو بر تن کهنه و زخم خورده خویش است.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از قم، ری، تهران، ساوه، اصفهان، کاشان؛ از هر سوی که زائران برای تشرف به حرم مطهر بانوی کرامت قصد ورود به شهر قم را داشتند، باید از دروازه‌ای در باروی شهر وارد می‌شدند که به «دروازه ری» معروف بود.

دروازه ری که احتمالاً کهن‌ترین دروازه قم قبل از احداث جاده ناصری از مسیر علی‌آباد به قم و شاهراه ارتباطی شهر با ری و تهران محسوب می‌شده، تا سال ۱۳۲۱ هنوز پابرجا بوده است.

اگر در اسناد تاریخی که جست‌وجو کنید، المان هویتی دروازه ری را خواهید دید. یک بنای ساده و گنبدی که نشان از تاریخ پرفرازونشیب شهر قم دارد و کاروان‌های اهل دانش و زیارت در سفر به قم را به سمت این شهر راهنمایی می‌کرده است.

محله دروازه ری و نوبهار (چاله کاظم) پیش‌ازاین، مزرعه سعدآباد را در خود داشت و مقبره «خواجه اباصلت» از یاران امام رضا (ع) را در خود جای داده بود که هنوز هم وجود دارد.

از جمله ازدست‌رفته‌های محله دروازه ری می‌توان به «گذر ری» اشاره کرد که جایش در محله خالی است. این گذر سه یا چهارطاق چشمه‌ای داشته که به میدان کهنه و پامنار متصل می‌شده است. گفته می‌شود گذر حدود ۴۰ سال پیش تخریب شده و موجب شده است شکل و شمایل کنونی این محله چندان تاریخی و هویتی نباشد.

از پیشه‌های قدیم مردم این محل که در گذر هم نشانی داشت، می‌توان به نمک‌کوبی اشاره کرد. اهالی معاصر این محله هرچند آثاری از برج و باروی دروازه ندیده‌اند، اما زیبایی گذر و گاراژی که اتوبوس‌های راه پیموده از دشت مسیله به آن وارد می‌شد را به خاطر می‌آورند.

این محله تا سال‌ها در برزخی از دشت‌های سرسبز و باغات انگور و کوره‌های آجرپزی محلات مجاور قرار داشت، گویی دروازه‌ای میان بهشت و جهنم بود. در بیرون گذر هرچند شهر تا سال‌ها در حال تغییر و گذر از سنت به مدرنیسم بود، اما قطار مدرنیسم دیرتر و ناقص‌تر به دروازه ری رسید و غبار فرسودگی را بر تن این محله برجای گذاشت.

مهم‌ترین مشکل محله ناتمام ماندن خیابان و ترافیک ناشی از آن است که به تعبیر اهالی، محله را شبیه به مناطق جنگ‌زده کرده است. حداقل می‌شد از این بناهای تخریب شده به عنوان فضای عمومی استفاده کرد.

احمد اشعری، کارشناس حوزه شهرسازی از جمله کسانی است که روی مشکلات محله دروازه ری کار علمی انجام داده است و آن را از نظر گونه بافت‌شناسی «بافت ناکارآمد میانی» دسته‌بندی می‌کند.

به گفته وی، محله دروازه ری در خط مرزی بافت تاریخی ۳۰۰ هکتاری قم قرار دارد که در گذشته اراضی کشاورزی و کوره‌پز خانه بوده، اما از سال ۱۳۳۵ به تدریج سکونت در آن اتفاق افتاده است.

محله دروازه ری بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود ۱۴ هزار و ۷۰۰ نفر جمعیت دارد و چهار هزار خانواده در آن زندگی می‌کنند. ۲۵ درصد ساکنان محله دروازه ری، از اتباع هستند.

محور این محله در طرح تفصیلی، چهار طبقه دیده شده و قرار است انواع کاربری‌های خدماتی در آن لحاظ شود. این خیابان هم‌اکنون ۶۴ نوع فعالیت اقتصادی و خدماتی را در خود جای داده است و بخشی از این فعالیت‌ها نیز سازگاری مناسبی با محله ندارد.

این کارشناس حوزه شهرسازی معتقد است برای مرهم گذاشتن بر این زخم نیمه‌باز باید پروژه تملک خیابان دروازه ری را تکمیل کرد، اما در عین حال باید تلاش کنیم تا کارکرد محلی و انسجام اجتماعی در این محله حفظ شود.

اشعری با اشاره به وجود فضاهای بلاتکلیف در محله و در جریان تملک نیمه‌تمام بدنه خیابان، می‌گوید: با هزینه اندک می‌توان این فضاهای بلاتکلیف را به مکانی برای توقف اهالی تبدیل کرد.

وی با اشاره به وجود بعضی کاربری‌های ناسازگار در این محله عنوان می‌کند: با تملک چند پلاک می‌توان برای اهالی مسکن تولید و الگوی صحیح توسعه محله را تدوین کرد.

از جمله پیشنهادهای مشاور برای این محله، تملک آب‌انبار حاج رئیس به‌عنوان یک عنصر هویتیِ واقع در آن و اضافه کردن یک عنصر دروازه‌ای در محل طاق قدیم برای ارتقای هویت محلی بود که با پای‌کار نیامدن اداره کل میراث فرهنگی، معطل مانده است.

این کارشناس شهرسازی معتقد است یک سری از کاربری‌های ناکارآمد همچون مصالح‌فروشی و حمام متروکه در این محله باید برای تأمین خدمات عمومی به کار گرفته شود.

فرایند اجرایی شدن بازآفرینی محله دروازه ری تا امروز بدون تغییر در این تصمیم‌گیری پیگیری شده است، اوایل سال ۱۴۰۲ شهردار قم اعلام کرد که این پروژه در اولویت تملک با همان عرض ۱۸ متر است.

محمدحسین علی‌اکبری، مدیر منطقه یک شهرداری قم، مرداد سال گذشته در توضیح مشکلات و چالش‌های بازگشایی محله دروازه ری به ریزدانگی املاک این محله اشاره کرد که توافق با مالکان را دچار مخاطره می‌کند.

مساحت پایین املاک تجاری و کوچک بودن آن‌ها یکی دیگر از معضلات تملک در این پروژه است، چراکه این املاک وسیله امرارمعاش اهالی است، اما ارقام تملک به نحوی نیست که ملک تجاری دیگری جایگزین آن شود، از طرفی بسیاری از ملک‌ها جنوبی‌ساز یا به صورت مشاع است که فرایند تملک را دچار چالش می‌کند.

از طرفی به گفته این مسئول شهرداری قم، بخشی از این محله در بافت تاریخی قرار دارد و بهسازی آن نیازمند مشارکت سازمان میراث فرهنگی است.

با این همه تاکنون نزدیک به ۴۰ قطعه در محله دروازه ری تملک و تخریب شده و جدول‌گذاری و ساخت محور نیز در حال انجام است. گام بعدی احداث مرکز فرهنگی و فضای سبز کوچک این محله توسط شهرداری قم است که می‌تواند امید را به رگ‌های محله بازگرداند.

مدیر منطقه یک شهرداری قم در پاسخ به ابهاماتی درباره عرض محور دروازه ری، عرض ۱۸ متری را مصوبه طرح تفصیلی شهر قم می‌داند که با توجه به قرار گرفتن نیمی از محله در محدوده بافت تاریخی، شهرداری بر سر اجرای همین مقدار نیز با سازمان میراث فرهنگی دچار چالش است.

آذرماه سال ۱۴۰۲ بود که دفتر تسهیل‌گری محله دروازه ری تشکیل و در مسجد این محله جلسات با اهالی برگزار شد. مفهوم احداث دفتر تسهیل‌گری این است که بهسازی یک محله را تنها کالبدی نبینیم بلکه باید به مسائل اجتماعی و اقتصادی به‌صورت توأم با موضوعات کالبدی و عمرانی توجه کرد.

در روزهای اخیر تصاویری در فضای مجازی رد و بدل می‌شود که نشان دهنده ادامه تملک و تخریب بعضی املاک در مسیر خیابان ۱۸ متری این محله است.

نقش ویژه محله دروازه ری در روزهای دفاع مقدس و تقدیم ۱۲۸ شهید به کشور، حضور مشاهیری همچون امیر موسوی فرمانده ارتش جمهوری اسلامی و وجود جمع بزرگی از ایثارگران انقلاب اسلامی و جنگ از نقاط قوت و سرمایه‌های اجتماعی این محله است که می‌توان با پررنگ کردن این نقش، به بهبود مشارکت اجتماعی برای حل معضلات آن کمک کرد؛ مسجد فعال و اهالی دغدغه‌مند که روزهای بهتری برای محله‌شان آرزو می‌کنند، از سرمایه‌های ارزشمند این محله است.

یکی دیگر از سرمایه‌ها و دارایی‌های محله، تنوع قومیت‌ها و ملیت‌ها است که می‌تواند فرصت تلقی شود. شبکه خویشاوندی، مهارت‌های فنی، همچنین وجود عناصری همچون آب‌انبار و مسجد از دیگر سرمایه‌های محله است.

پای صحبت قدیمی‌ها که بنشینی، خاطرات جالبی از روزگار گذشته محله دروازه ری دارند. از گاراژی که محل تردد مسافران به قم بود و روستانشینان و عشایر کلکو از دشت مسیله به آن می‌رسیدند. از پرده‌خوانان و پهلوانان که هرازگاهی بساط خود را در میانه محله به پا می‌کردند و بوی نان سنگک تازه و دود کبابی که زیرگذر به مشام می‌رسید.

شاید امروز بخشی از این خاطرات دیگر رنگ‌باخته باشد، اما می‌توان دروازه ری را طوری بازسازی کرد که اصالتش به یادگار بماند و اهالی‌اش همچنان پایبند این محله باشند.

کد خبر 746803