پتروشیمی در جهت اشتغالزایی نیست
تاریخ انتشار: ۲۶ دی ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۱۳۹۹۷۸
صنعت پتروشیمی یکی از مهمترین صنایع ایران بهشمار میرود. این صنعت در کشور ما موتور محرک توسعه اقتصادی بوده و در سالهای اخیر رشد بسیار مطلوبی داشته است.
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، صنعت پتروشیمی در هیچ کجای دنیا راهحل اشتغالزایی محسوب نمیشود و باید در کشور ما نیز با چنین دیدی به آن نگاه شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
پتروشیمی درجهت اشتغالزایی نیست
صنعت پتروشیمی یکی از مهمترین صنایع ایران بهشمار میرود. این صنعت در کشور ما موتور محرک توسعه اقتصادی بوده و در سالهای اخیر رشد بسیار مطلوبی داشته و اگرچه هنوز راه زیادی تا شکوفایی این صنعت باقی است، اما در سالهای اخیر این صنعت توانسته با رشدی مطلوب به ارزآورترین صنعت ایران تبدیل شود. این صنعت تا پایان نیمهسال ۱۴۰۰ شمسی با ۷۰ مجتمع تولیدی در سرتاسر کشور با تمرکز بر هابهای عسلویه و ماهشهر، روزانه حدود یکمیلیون بشکه معادل نفتخام از انواع سوخت و خوراکهای مایع و گازی را به ۴۰ میلیون تن محصول نهایی در زنجیرههای مختلف تبدیل میکند. این مواد درنهایت به ۳۴ میلیون تن محصول نهایی تبدیل میشود که براساس اطلاعات سال ۹۹ تقریبا ۱۴ میلیارد دلار ارزش دارد و ۹ میلیارد آن صادر میشود و ۵ میلیارد دلار نیز در داخل کشور به فروش میرسد. کشور ما با در اختیار داشتن بیش از ۳۳ تریلیون مترمکعب ذخایر متعارف گاز طبیعی و ۱۵۷ میلیارد بشکه ذخایر قابل برداشت نفتخام، از پتانسیل و مزیت نسبی مناسبی برای این صنعت برخوردار است و نهتنها دارای خوراک کافی نفت و گاز بوده، بلکه بهدلیل سواحل طولانی، امکان صادرات محصولات پتروشیمی را نیز دارد.
چنین مزیتهایی موجبشده، ساخت مجتمعهای پتروشیمی همواره یکی از گزینههای مسئولان برای محرومیتزدایی و اشتغالزایی باشد. درواقع مزیتهای بیبدیل صنعت پتروشیمی در ایران موجبشده، تا این صنعت همواره بهعنوان یکی از صنایع اشتغالزا معرفی شود. بهعنوان مثال «ایجاد ۲۰۰ هزار شغل مستقیم و ۴۰۰ هزار شغل غیرمستقیم به ازای تولید هر یک میلیون تن محصولات پتروشیمیایی» شعار یکی از کاندیداهای انتخاباتی در دورههای قبل انتخابات ریاستجمهوری بوده و حتی در دوره اخیر نیز در بسیاری از صحبتها قرعه حل بیکاری کشور را به نام صنعت پتروشیمی میزدند. درعین حال نمایندگان مجلس نیز برای جمعآوری رای در حوزه انتخابیه خود بهدنبال کسب مجوز احداث پتروشیمی میروند و بهطور کلی رویه احداث پتروشیمی یک سیاست غلط برای پاسخگویی به همه نیازهای اقتصادی از جمله اشتغالزایی شده است. کارشناسان و فعالان صنعت پتروشیمی عقیده دارند اصولا هدف نخست ایجاد صنایع پتروشیمی در هیچ کجای دنیا ایجاد اشتغال نبوده و در ایران نیز نباید اینگونه باشد. علاوهبر این ایجاد اشتغال از طریق تکمیل زنجیره تولید در صنعت پتروشیمی نیز آنچنان که در اعداد و ارقامها توسط مسئولان ذکر میشود، امکانپذیر نخواهد بود. سوالی که در پی بحثهای ایجادشده مطرح میشود این است که توان صنعت پتروشیمی در ایجاد اشتغال در کشور چقدر بوده و با چه هزینهای این کار انجام شده است؟ درمجموع میتوان رویه فعلی را ادامه داد؟
تعداد کارکنان هر مجتمع پتروشیمی چند نفر است؟
در مقاطعی، تصویب و ساخت مجتمعهای پتروشیمی در نقاط مختلف کشور اوج گرفت، بهطوری که نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و استانداران و فرمانداران، برای برداشتن گامی مثبت درجهت رونق اقتصادی و اشتغالزایی در حوزه انتخابیه یا حوزه فعالیت خود، همواره بهدنبال گرفتن مصوبه احداث مجتمعهای تولیدی بزرگ بودهاند که در این بین، مجتمعهای پتروشیمی جزء اولویتهای اصلی بوده است. نیمهکاره ماندن برخی مجتمعهای پتروشیمی حاصل چنین رویکردی بود. درمورد برخی مجتمعهای پتروشیمی هم که تکمیل شد، انتظارات نادرستی در بین ساکنان مناطق میزبان این مجتمعهای پتروشیمی درمورد اشتغالزایی ایجاد شده بود که عموما بهدلیل ماهیت صنعت پتروشیمی، انتظارات و توقعات صحیحی نبود؛ چراکه یک مجتمع پتروشیمی بهتنهایی نمیتواند اشتغالزایی بالایی داشته باشد. اصولا صنایع پتروشیمی بهعنوان صنایعی سرمایهبر شناخته میشوند که نسبت به میزان سرمایهگذاری انجامشده اشتغالزایی چشمگیری به همراه ندارند و این مهم یک اصل پذیرفته شده در سیاستگذاری کشورهای دیگر است. سازمان ملل متحد اخیرا طی گزارشی به رتبهبندی صنایع از ۱ تا ۲۹ (بهلحاظ اشتغالزایی) پرداخته که درنهایت صنعت پتروشیمی بهعنوان رتبه آخر اشتغالزایی شناسایی شده است. در این رتبهبندی صنعت پوشاک، صنعت کفش، صنعت سفال و چینی، صنعت مبلمان و صنعت منسوجات رتبههای اول تا پنجم کاربر بودن یا همان اشتغالزایی را بهدست آوردند، صنایعی که در کشور ما لااقل تا سالهای اخیر توجه جدی بدان نشده است. بررسی آخرین اطلاعات صنعت پتروشیمی نشان میدهد که تعداد کارکنان ۲۸ شرکت پتروشیمی فعال در بازار سرمایه درمجموع ۲۵ هزار ۹۱۹ نفر بوده که درواقع بهصورت میانگین در هر پتروشیمی شاهد بهکارگیری ۹۲۵ نفر بودهایم. این درحالی است که اشتغالزایی در این شرکتها چندان پایدار نبوده بهطوری که درمجموع این ۲۸ شرکت، در حدود ۵ هزار و ۳۰۵ نفر بهصورت رسمی و ۲۰ هزار و ۳۵۸ نفر درقالب قراردادهای موقت، مدت موقت، پیمانی یا شرکتی مشغول بهکار شدهاند. اینها درحالی است که با نگاهی به صنایع دیگر بورسی متوجه اشتغالزایی پایین پتروشیمیها میشویم. بهعنوان مثال میانگین تعداد کارکنان هر شرکت در صنعت نساجی در حدود ۹۰۰ نفر، در صنعت کانیهای فلزی ۲۶۰۰ نفر، در کانیهای غیرفلزی ۱۰۰۰ نفر و در فلزات اساسی در حدود ۳۵۰۰ نفر بوده است. همه اینها درحالی است که شاید در حین ساخت یک مجتمع پتروشیمی بیش از ۲ هزار نفر مشغول کار باشند، اما پس از تکمیل و افتتاح پروژه، تعداد شاغلان آن براساس آماری که میبینیم به نصف این میزان نیز نمیرسد.
هر پتروشیمی کمتر از ۵۰۰ نفر اشتغالزایی دارد
آمار اشتغالزایی صنعت پتروشیمی باتوجه به حجم مجتمعها و همچنین نوع فعالیت آنها متفاوت است، همانطور که در جدول میبینیم، پتروشیمی شازند (شاراک) با داشتن ۳ هزار و ۱۷۹ کارکن بیشترین اشتغالزایی را در بین شرکتهای پتروشیمی داشته است. در ردههای بعدی نیز پتروشیمی مارون با ۲۸۴۹ نفر، امیرکبیر با ۲۴۵۸ نفر و پتروشیمی تندگویان و پردیس بهترتیب ۲۲۸۰ و ۲۰۷۳ نفر قرار دارد. پتروشیمی دهدشت، پتروشیمی گلستان، پتروشیمی جهرم، پتروشیمی داراب، پتروشیمی فسا، پتروشیمی ممسنی و پتروشیمی کازرون نیز شرکتهایی هستند که با کمتر از ۱۰۰ کارکن به تولیدات محدود محصولات پتروشیمی مشغول بودهاند. حتی اگر ۶ هلدینگ صنعت پتروشیمی کشور را نیز بررسی کنیم، به آمارهای جذابی از اشتغالزایی آنها برنمیخوریم. درحال حاضر بهجز ۲۸ شرکتی که رتبهبندی آن در جدول یک آمده که در زمینه تولیدات پتروشیمی مشغول هستند، ۶ هلدینگ یا همان شرکتهای سرمایهگذار نیز وجود دارد که درمجموع ۱۴۰ شرکت عموما در همین زمینه در زیرمجموعه آنها قرار دارد. این ۶ هلدینگ که در جدول ۲ نامشان ذکر شده است، درمجموع ۶۳ هزار نیرو دارند که ۱۰ هزارو ۸۲۳ نفر آن رسمی و مابقی قراردادیاند. هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیجفارس با دارا بودن ۳۵ شرکت زیرمجموعه و ۲۳ هزارو ۵۸۳ نفر بیشترین اشتغالزایی و گروه پتروشیمی سرمایهگذاری ایرانیان با ۱۰ شرکت و ۱۳۵۵ نفر نیروی کار کمترین اشتغالزایی را داشتهاند. درمجموع باید تعداد کارکنان بخش پتروشیمی کشور را چیزی درحدود ۷۰ هزار نفر قلمداد کرد؛ چراکه تقریبا ۸۰ درصد شرکتهای پتروشیمی زیرمجموعه این هلدینگها بوده و در شمارش تعداد کارکنان آن نباید دوبارهکاری کرد. بهطور خلاصه اگر تعداد کل شرکتهای پتروشیمی و بنگاههای مرتبط با آنها را براساس صورتهای مالی منتشرشده درحدود ۱۴۰ شرکت فرض کنیم، درواقع به رقم اشتغالزایی ۵۰۰ نفر بهازای هر شرکت میرسیم که درمقایسه با صنایع دیگر بسیار پایین است. باوجود تعداد مختلف اشتغالزایی در شرکت یک چیز واضح است و آنهم اشتغالزایی پایین احداث یک مجتمع پتروشیمی است. درواقع نمیتوان صرفا با نوید دادن احداث یک مجتمع پتروشیمی به مردم یک منطقه، آنها را به ایجاد اشتغال بالایی در آن امیدوار ساخت. به همین دلیل است که طرح وعده اشتغالزایی با ایجاد یک مجتمع پتروشیمی که بهرغم هزینههای فراوان، تعداد شغل کمی ایجاد میکند، چندان صحیح و کارشناسی نیست.
هزینه ایجاد یک شغل در پتروشیمی؛ ۳۰ میلیارد تومان
ایجاد شغل در کشور، هزینه دارد و برای ایجاد اشتغال در حوزههای مختلف، از حوزههای صنعتی گرفته تا خدماتی و تجاری و حتی گردشگری، برآوردهای مالی متفاوتی وجود دارد. به همین دلیل در کشورهای توسعهیافته برای ایجاد اشتغال، بهدنبال ایجاد اشتغال بیشتر با هزینه کمتر و بهعبارت سادهتر، بهرهوری بیشتر از بودجهای است که برای اشتغال درنظر گرفته میشود. به همین دلیل احداث مجتمعهایی همچون پتروشیمی، همواره در اولویتهای آخر اشتغالزایی قرار دارد. دلیل این امر ساده است: ایجاد اشتغال با ساخت یک واحد پتروشیمی، بسیار هزینهبر و گران است. براساس اعلام مرکز پژوهشهای مجلس تا انتهای سال ۱۳۹۹ در صنعت پتروشیمی، جمعا ۷۹ میلیارد دلار سرمایهگذاری انجام شده که ۱۵ میلیارد آن در حدفاصل سالهای ۹۳ تا ۱۳۹۹ بوده است، این درحالی است که با احتساب کل شاغلان این صنعت (۷۰ هزار نفر) و هزینه ایجاد هر شغل در صنعت پتروشیمی حدودا ۳۰ میلیارد تومان هزینه برده، از نگاهی دیگر با سرمایهای حدود ۳ میلیارد دلار (۷۰ هزار میلیارد تومان) حداکثر ۲۵۰۰ هزار شغل در یک مجتمع پتروشیمی ایجاد میشود؛ مانند آنچه در پتروشیمی امیرکبیر شاهد بودیم. آنچه گفته شد، بهمعنای عدم امکان ایجاد اشتغال با صنعت پتروشیمی نیست. وقتی اشتغالزایی با پتروشیمی صرفا در احداث یک مجتمع پتروشیمی خلاصه شود، واضح است که شغل کافی و قابلانتظار ایجاد نمیشود. به همین دلیل است که باید اشتغالزایی در صنعت پتروشیمی را در قالب ایجاد زنجیره ارزش و توسعه صنایع تکمیلی در صنعت پتروشیمی درنظر گرفت.
براساس نمودار، ارزش هر تن محصول پتروشیمیایی صادراتی روند کاهشی داشته و از ارزش ۵۲۸ دلار هر تن از محصولات در سال ۱۳۹۶ (۷۷۳ دلار در هر تن در سال ۱۳۹۲)، به عدد ۳۶۲ دلار در سال ۱۳۹۹ یعنی به معادل ۷۰ درصد از ارزش سال ۱۳۹۶ (۴۷ درصد ارزش سال ۱۳۹۲) رسیده است؛ علت این اتفاق را میتوان در ایجاد واحدهای جدید خوراک گازی درطول این سالها و تولید محصولات با ارزش افزوده پایین دانست. این درحالی است که هر تن محصول پتروشیمی وارداتی به کشور ارزشی حدود ۱۶۰۰ دلاری دارد. همچنین ارزش هر تن محصول پتروشیمیایی فروش داخل تولیدی مجتمعهای پتروشیمی کشور در سال ۱۳۹۹، معادل ۴۹۶ دلار در هر تن بوده است که علت تفاوت مقدار آن با ارزش محصولات پتروشیمی صادراتی، رشد صنایع تکمیلی پتروشیمی کشور و افزایش نیاز آنها به محصولات تولیدشده در واحدهای میاندستی پتروشیمی با ارزش افزوده بالاست، لذا نیاز است با فرآوری مجدد محصولات تولیدشده در مجتمعهای خوراک گازی، درطول زنجیره ارزش این مواد پیشروی کرده و محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر تولید کنند و به فروش رسانند.
درمجموع، دلیل اصلی این موضوع، عمق کم زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی و تمرکز صنعت پتروشیمی ایران بر خوراک ارزان متان و اتان است که باعث تولید محصولاتی میشود که بازار داخل از آن اشباع است و ناگزیر به مسیر صادرات روانه میشود؛ بنابراین تمایل به توسعه زنجیره ارزش محصولات در بنگاههای پتروشیمی نیز وجود ندارد.
منبع: خبرگزاری دانشجو
کلیدواژه: اشتغال زایی رشد اقتصادی کاندیدا های انتخاباتی احداث یک مجتمع پتروشیمی مجتمع های پتروشیمی محصولات پتروشیمی صنعت پتروشیمی صنعت پتروشیمی میلیارد تومان پتروشیمی کشور تعداد کارکنان ایجاد اشتغال سرمایه گذاری میلیارد دلار سال های اخیر همین دلیل اشتغال زایی زنجیره ارزش کشور ما انجام شده رتبه بندی مجتمع ها هزینه ای تن محصول ۶ هلدینگ هزار نفر نفر بوده شرکت ها سال ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت snn.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری دانشجو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۱۳۹۹۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کارگران؛ صف اولیهای جبهه تولید
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان فارس گفت: در طول فعالیت دولت مردمی سیزدهم در این استان حدود ۲۰۰ هزار فرصت جدید شغلی ایجاد شده است.
به گزارش مشرق، وحید خداپرست در سخنرانی پیش از خطبههای نماز جمعه شیراز، وضعیت استان فارس در حوزه اشتغال را مناسب ارزیابی کرد و افزود: از سال ۱۴۰۰ تاکنون میزان اشتغال در فارس رشد و وضعیت خوبی را تجربه کرده به نحوی که در دولت مردمی سیزدهم قریب به ۲۰۰ هزار شغل در این استان ایجاد و در سامانه رصد اشتغال کشور ثبت شده است.
وی ادامه داد: تنها در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ بیش از ۱۶۰ هزار شغل در سطح استان فارس ایجاد و در سامانه رصد اشتغال کشور ثبت شده است.
رئیس شورای هماهنگی دستگاههای اجرایی تابعه وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در استان فارس اظهار کرد: فارس در سال ۱۴۰۱ در صحت سنجی وضعیت اشتغال کشور رتبه نخست را کسب کرد و در کل شاخص های اشتغال زمره استان های برتر بودیم که پس از بررسی ها در سال ۱۴۰۲ هم همین رویه انتظار است.
وی با بیان اینکه فارس در بین استانهای هم تراز با پیش بینی ایجاد اشتغال بیش از ۵۰ هزار نفر در سال در جایگاه نخست قرار داشته، گفت: اولویت، سیاست و راهبرد اشتغال سال ۱۴۰۳ استان فارس براساس هدایت فارغ تحصیلان دانشگاهی به سوی بازار کار تنظیم شده که نیاز است همه دستگاه های اجرایی استان در این مسیر همکاری لازم را داشته باشند.
خداپرست با بیان اینکه در ۲ سال گذشته فارس به کاهش نرخ بیکاری به عدد هفت و نیم درصد دست یافته که آمار خوبی است، افزود: براساس آمار فصلی مرکز آمار ایران پیش بینی میشود که طی سال گذشته فارس به رکورد نرخ بیکاری کمتر از هفت و نیم درصد دست یافته که طی ۲ دهه گذشته بیسابقه بوده است.
وی تحقق هدف کاهش نرخ بیکاری این استان را مسأله ای دانست که حاصل تلاشها و راهبری استاندار فارس و سایر دستگاه های اجرایی این استان بوده است.
مدیرکل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان فارس در ادامه اعلام کرد: فارس در حوزه روابط کار در سال ۱۴۰۱ برای اولین بار رتبه نخست کشور را به دست آورد و این مهم با همراهی کارگران، کارفرمایان و دولت به دست آمده و گام مهم دیگر در این تعاملات ، کاهش خطرات ناشی از کار در فارس بوده تا با ایجاد محیطی امن و ایمن سلامت کارگران تامین شود.
وی برگزاری تفاهم نامه ها و برگزاری دوره های آموزشی را در راستای تحقق هدف کاهش حوادث ناشی از کار موثر دانست و اعلام کرد که این رویه با قدرت بیشتر در سال ۱۴۰۳ نیز ادامه دارد.
خداپرست در بخش دیگر سخنان خود عنوان کرد: دغدغه حل مشکل بیمه کارگران ساختمانی با جدیت توسط مسولان فارس در سطح ملی در حال پیگیری است تا این مشکل حوزه کارگری حل شود که این هدف به همکاری دولت و مجلس نیازمند است.
وی معیشت، سلامت و مسکن کارگران را از اولویتهای اصلی حوزه کارگری دانست که به جد دنبال خواهد شد.
مدیرکل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان فارس افزود: جامعه کارگری در صف اول جبهه تولید در حال تلاش است و وظیفه مسولان است که مشکلات این جامعه را کاهش دهند.
وی در ادامه اعلام کرد: سه کارگر فارس امسال در سی و پنجمین جشنواره امتنان از کارگران ،گروه های کار و واحدهای نمونه کشور برای نخستین بار موفق به کسب مقام برتر شدند.
خداپرست با بیان اینکه جشنواره امتنان هر ساله برگزار و نخبگان کارگری به جامعه معرفی می شوند در پایان گفت: انتخاب سه نماینده برتر از فارس در مرحله کشوری این جشنواره نشان از ظرفیت و توان جامعه کارگری این استان دارد.
در حاشیه برگزاری آیین نماز جمعه هفتم اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ در شیراز میز خدمت ادارات زیر مجموعه وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در استان فارس برای خدمت به نمازگزاران و جامعه کارگری، کارفرمایی و تعاونگران فارس برپا و مطالبات این قشر توسط مدیران بخشهای مختلف این ادارهکل شنیده و پاسخ داده شد.