ماجرای تئوری توطئه آمریکا و انگلیس برای سقوط شاه از کجا آمد؟
تاریخ انتشار: ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۲۸۱۶۱۲
به گزارش خبرگزاری مهر، از همان بدو پیروزی انقلاب اسلامی، یک جریان با نادیده گرفتن عوامل دخیل در وقوع انقلاب و سقوط پهلوی این انقلاب را حاصل اراده انگلیس و آمریکا می‌دانست.
این نظریه درباره سقوط رژیم پهلوی در قالب دو معنا ظهور می‌یابد: اول، احساس خطر کشورهای استعماری از رشد و توسعه رژیم پهلوی، باعث اقدام آنان در جهت سقوط شاه شد؛ دوم، اقدامات کشورهای استعماری به منظور سقوط رژیم پهلوی برای جلوگیری از شکل‌گیری یک نظام کمونیستی یا نظامی خارج از چهارچوب انتظارت امپریالیسم انجام شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مطرح‌کننده معنای اول عموماً سلطنت‌طلب‌ها و به طور خاص خانواده پهلوی هستند.[۱] محمدرضا پهلوی در مصاحبه با یک نشریه آمریکایی و بعدها در کتاب «پاسخ به تاریخ»، به دسیسه آمریکا برای سقوط رژیمش و نقش انگلستان در این دسیسه اشاره کرد.[۲] پس از آن، گروه‌های مختلف منتسب به این مشی وجریان، این تحلیل را بازتولید کردند. آنها در توجیه ادعای خود، به گزارش‌های شبکه‌ها و مطبوعات انگلیسی و آمریکایی استناد می‌کنند که هماهنگ با نیات نیروهای انقلابی عمل می‌کردند.[۳]
این سخنان و شبهات در حالی مطرح می‌شود که سیاست کلی دولت آمریکا در قبال ایران همواره مبتنی بر حمایت از رژیم پهلوی بود. آمریکا توانسته بود از رهگذر تجهیز نظامی ایران، هم مشتری مناسبی برای تسلیحات خود بیابد و هم امنیت اسرائیل و منافع خویش در منطقه غرب آسیا را تأمین کند. این دولت اگرچه به تغییر مشی رژیم پهلوی نظر داشت، هیچ‌گاه تغییر این رژیم را در دستور کار نداشت. دولت آمریکا قبلاً اصلاحات ارضی را برای دفع جنبش‌های دهقانی، و انتخابات ملی آزاد ۶ را برای راضی نگاه داشتن مخالفان ملی، به رژیم پهلوی دیکته کرده بود ،۷ اما آمریکا تا آخرین روزهای رژیم پهلوی، حامی آن رژیم بود. سازمان‌های اطلاعاتی، امنیتی و جاسوسی آمریکا در تابستان ۱۳۵۷ وضعیت ایران را چنین ارزیابی کرده بودند: ایران در شرایط انقلابی و حتی شرایط ماقبل انقلاب نیز قرار ندارد.[۴]
حتی پس از قتل عام مردم در ۱۷ شهریور، کارتر با ارسال نامه‌ای رسمی، پشتیبانی آمریکا از شاه را یادآور شد.[۵] شعار «شاه سگ زنجیری کارتر»، که بر در و دیوارها نوشته می‌شد، برداشت مردم از رابطه آمریکا و شاه را نشان می‌داد.[۶] سفیران آمریکا و انگلیس متفقا به دیدار شاه رفتند و به او گفتند: کشورهای ما در کنار شما قرار دارند و از رژیم ایران پشتیبانی می‌کنند.[۷] اساساً سرنگونی شاه برای کارتر فاجعه‌ای سیاسی به‌شمار می‌آمد.[۸] پیش‌بینی آنها، ماندگاری محمدرضا پهلوی بر سریر قدرت تا یک دهه بعد بود.[۹] اما تقریباً از اواسط آبان‌ماه ۱۳۵۷ نگاه آمریکایی‌ها و غربی‌ها به رژیم پهلوی تغییر کرد و آنها به این اطمینان رسیدند که پهلوی به آن شکل سابق دیگر امکان پایداری ندارد و از این روی بود که به فکر تحمیل یک مهره جدید به نام «شاپور بختیار» که سابقه‌ای در «جبهه ملی» داشت افتادند و حتی به امام خمینی (ره) اخطار کردند که با بختیار همکاری کند ولی بنیانگذار جمهوری اسلامی این تهدید را به حساب نیاورده و انقلاب پیروز شد.[۱۰]
درباره انگلیس نیز بایستی به نکاتی اشاره کرد، به دلیل منافع سیاسی و اقتصادی بی‌شماری که انگلستان در نزدیکی با شاه داشت تلاش کرد تا آنجا که می‌توانست به بقای سلطنت محمدرضا پهلوی یاری رساند.
به تعبیری سیاست انگلستان در این مقطع زمانی حفظ و بقای رژیم سلطنت در ایران بود و برای این کار به دنبال تمهیداتی به همراه دولت آمریکا بود. این را از اظهار نظر مقام‌های رسمی بریتانیا نیز می‌توان فهمید؛ برای مثال در ۳۰ مهرماه سال ۱۳۵۷ بود که وزیر امور خارجه بریتانیا، دیوید اوئن، ضمن اعلام دفاع و پشتیبانی انگلستان از شاه ایران اظهار داشت سقوط شاه در ایران پیشرفتی در امور حقوق بشر این کشور به‌وجود نخواهد آورد، بلکه نوعی شکست و عقب‌نشینی محسوب می‌شود.[۱۱] همچنین در ۱۰ آبان‌ماه سال ۱۳۵۷ بود که ملکه بریتانیا در مراسم افتتاح پارلمان به صورت رسمی اعلام کرد: بریتانیا آرزومند بقای رژیم سلطنت در ایران است.[۱۲]
آنها برای عملی کردن این خواست و هدف خود تا آخرین روزهای سلطنت شاه فعالیت کردند. مهم‌ترین طرح آنها نیز تلاش برای روی کار آوردن نخست‌وزیری نزدیک به خود در آخرین روزهای سلطنت، یعنی شاپور بختیار، بود. لندن با این کار خود قصد داشت از فروپاشی کامل رژیم سلطنت در ایران و به خطر افتادن منافعشان جلوگیری و به نوعی مسیر انقلاب را منحرف کند، اما در نهایت چندان طرفی نبست و این امواج انقلاب بود که تمام نقشه‌های آنها را نقش بر آب کرد و از میان برداشت.[۱۳]
آنها در این راه تنها به این موضوع اکتفا نکردند و برای سرکوب مبارزات مردمی و مهار حرکت انقلابی کمک‌های گوناگونی را به رژیم پهلوی عرضه کردند. فروش تسلیحات نظامی به ایران از جمله تجهیزات ضد شورش، باتوم‌های برقی و وسایل بازجویی و شکنجه، اعزام کارشناس ضد شورش، عدم پوشش اعتراض‌ها و اعتصاب‌های مردمی، سکوت در قبال نقض حقوق بشر و آزادی‌های مدنی و سیاسی و حمایت از روحانیت غیر سیاسی در مقابل روحانیت سیاسی و انقلابی از جمله اقداماتی بود که دولت انگلستان برای جلوگیری از فروپاشی نظام پهلوی انجام داد. آنها باصراحت از این اقدام خود دفاع کردند؛ برای نمونه وزیر دفاع انگلستان در اردیبهشت سال ۱۳۵۷ ش در مجلس عوام از فروش تسلیحات به ایران دفاع کرد. دولت انگلستان همچنین با وجود فشارهای حزب کارگر، پشتیبانی خود را از حکومت نظامی در ایران اعلام کرد.[۱۵] این در حالی است که انگلستان خود را پیشرو و طلایه‌دار آزادی و مردم‌سالاری در دنیا می‌دانست.[۱۴]
کوتاه سخن اینکه آمریکا و انگلیس در ایران دوره پهلوی منافع بی شماری داشتند و هرگز راضی نبودند که در همسایگی شوروی این پایگاه را از دست بدهند و این توهم که این دو در پیروزی انقلاب اسلامی نقش ایفا کرده‌اند جز بیهوده گویی و تلاش برای فرار از واقعیت چیزی نمی‌تواند باشد.
[۱] عبدالرضا هوشنگ مهدوی، سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی، ج ۵، تهران، نشر پیکان، ۱۳۸۰، ص ۴۶۲.
[۲] محمدرضا پهلوی، پاسخ به تاریخ، بی‌جا، ۱۳۵۸، صص ۲۴۲-۲۷۴.
[۳] همان، ص ۲۳۶؛ همچنین اشرف، خواهر محمدرضا پهلوی، و فرح دیبا، بیوه او، در مصاحبه‌هایی خود به‌کرّات بر این نکته تأکید کرده‌اند.
[۴] محمدباقر خرمشاد، «رفتارشناسی آمریکا در قبال انقلاب اسلامی»، فصلنامه راهبرد، ش ۱۰ (۱۳۸۳)، صص ۳۱۳-۳۴۲.
[۵] یرواند آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی، ۱۳۸۴، ص ۶۴۶.
[۶] جان فوران، مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۹۰، ص ۵۸۲.
[۷] «پشتیبانی مستمر انگلستان از دیکتاتوری پهلوی‌ها»، مجموعه مقالات همایش بررسی علل فروپاشی سلطنت پهلوی، همان، ص ۶۹۲.
[۸] زبیگنیو برژینسکی، قدرت و اصول، ترجمه مرضیه ساقیان، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، ۱۳۷۹، ص ۵۲۸.
[۹] محمدباقر خرمشاد، «رفتارشناسی آمریکا در قبال انقلاب اسلامی»، فصلنامه راهبرد، ش ۱۰ (۱۳۸۳)، صص ۳۱۳-۳۴۲.
[۱۰] برای مطالعه بیشتر رک محمود ذکاوت، در نقد تئوری توطئه درباره سقوط شاه؛ دولت‌های خارجی چه دخالتی در سقوط شاه داشتند؟ ، سایت موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، بخش مقالات
[۱۱] فرناز اخوان توکلی، گاهشمار روابط ایران و انگلستان، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، ۱۳۸۶، ص ۳۵۰.
[۱۲] عبدالرضا هوشنگ مهدوی، سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی ۱۳۲۰-۱۳۵۷، تهران، نشر پیکان، ۱۳۸۴، ص ۴۹۰.
[۱۳] اسماعیل رائین، اسناد خانه سدان، تهران، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۵۸، ص ۳۹۷.
[۱۴] فرناز اخوان توکلی، گاهشمار روابط ایران و انگلستان، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، ۱۳۸۶، ص ۳۴۸.
[۱۵] برای مطالعه بیشتر رک محمدرضا چیت سازیان، مواضع انگلستان در قبال انقلاب اسلامی؛ آیا انگلستان از انقلاب در ایران حمایت کرد؟ ، سایت موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، بخش مقالات
کد خبر 5414420منبع: مهر
کلیدواژه: مهر انقلاب انقلاب اسلامی ایران مجلس شورای اسلامی آیت الله صافی گلپایگانی مقام معظم رهبری شورای نگهبان انقلاب اسلامی ایران ایران رئیس جمهور دهه فجر حسین امیرعبداللهیان ایالات متحده امریکا حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی محمد مخبر علی بهادری جهرمی صحن مجلس محمدرضا پهلوی انقلاب اسلامی رژیم پهلوی سقوط شاه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۲۸۱۶۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
واکنش ایران به تحریم‌های آمریکا، انگلیس و کانادا
سخنگوی وزارت امور خارجه به اقدام سه کشور آمریکا، انگلیس و کانادا در اعمال تحریم‌هایی علیه برخی اشخاص حقیقی و حقوقی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و همچنین قطعنامه پارلمان اروپا و طرح ادعاهایی علیه کشورمان واکنش نشان داد.
به گزارش سایت وزارت امورخارجه، سخنگوی وزارت امور خارجه اقدام سه کشور آمریکا، انگلیس و کانادا در اعمال تحریم‌هایی علیه برخی اشخاص حقیقی و حقوقی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، همچنین قطعنامه پارلمان اروپا و طرح ادعاهایی علیه کشورمان را به شدت محکوم و از همراهی معدود کشورهایی در اروپا از رویکرد ظالمانه دولت آمریکا انتقاد کرد.
کنعانی افزود: ظرفیت‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران متناسب با نیاز آن در تامین امنیت و منافع ملی، حفاظت از حاکمیت و تمامیت سرزمینی و دفاع مشروع و بازدارنده در مقابل هرگونه تهدید و تجاوز خارجی است و جمهوری اسلامی ایران از شرکای مهم جامعه جهانی در تأمین صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی و مبارزه با تروریسم بین‌المللی است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی تصریح کرد؛ توسل به ابزار تحریم علیه ظرفیت‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران نه تنها خللی در عزم و اراده دولت و مردم ایران در افزایش اقتدار ملی با هدف دفاع مشروع و قاطع از حاکمیت و تمامیت سرزمینی و امنیت و منافع ملی ایران ایجاد نمی‌کند، بلکه برخلاف میل تحریم کنندگان، تحریم‌ها را به فرصتی برای خودکفایی و خوداتکایی در تقویت و توسعه ظرفیت دفاعی و نظامی ایران تبدیل کرده است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی از رویکرد دوگانه پارلمان اروپا در موضوع حمله رژیم صهیونیستی به مقر دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در دمشق و دفاع مشروع ایران شدیدا انتقاد کرد و گفت؛ جای تأسف است که پارلمان اروپا در قطعنامه خود نسبت به اقدام متجاوزانه و ناقض قوانین و حقوق بین‌الملل رژیم صهیونیستی به مقر دیپلماتیک ایران و شهادت مستشاران رسمی ضدتروریست ایرانی، صرفا به ابراز تأسف بسنده کرده است، اما اقدام مشروع ایران علیه رژیم یاد شده در چارچوب حق ذاتی دفاع مشروع را شدیدا محکوم می‌کند!
سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرد؛ چرا پارلمان اروپا از پرداختن به منشأ و عامل اصلی بروز تنش و ناامنی در منطقه که ریشه در اشغالگری و رویکرد جنایتکارانه رژیم صهیونیستی اسرائیل در کشتار مردم فلسطین و نیز نقض مکرر قوانین و حقوق بین‌الملل توسط این رژیم جعلی دارد، طفره می‌رود و در مقابل همسو با سیاست آمریکا از رژیمی حمایت می‌کند که اصل و اساس ناامنی و تنش در منطقه در طول هشت دهه متمادی است!
کنعانی همچنین با روشن و شفاف توصیف کردن سیاست و مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران اوکراین و با رد مجدد ادعا‌های مربوط به استفاده از تسلیحات ایران در جنگ اوکراین تاکید کرد؛ اگر آمریکا و اروپا عزم صادقانه‌ای داشته باشند، جنگ در اوکراین و جنگ علیه غزه در سریعترین زمان ممکن خاتمه خواهد یافت، اما آمریکا و برخی کشورهای اروپایی اصرار دارند که در مسیر غلط تاریخ حرکت کنند و به جای کمک به توقف جنگ، بر آتش آن بیفزایند و وقت خود را مصروف اتهام زنی به دیگران کنند.
کنعانی تاکید کرد: بسیاری از ملت‌ها و دولت‌ها به خصوص در منطقه غرب آسیا دیگر هیچ امید و اعتقادی به نقش آمریکا و متحدان اروپایی آن در کمک به برقراری ثبات و امنیت در منطقه ندارند.
سخنگوی وزارت امور خارجه افزود؛ این دولت و مردم ایران هستند که باید از آمریکا و اروپا به دلیل نقض توافق هسته‌ای و ایفای نقش مخرب در ثبات و امنیت پایدار در منطقه سؤال و طلبکاری کنند، نه اینکه این دولت‌های ناقض عهد و پیمان، خود را جای طلبکار و مدعی نشانده و به گستاخی بر فهرست تحریم‌های ظالمانه علیه مردم ایران بیفزایند.
کنعانی خاطرنشان کرد: اگر رشادت و جانفشانی سپاه پاسداران و مستشاران شهید ضد تروریست سپاه در منطقه نبود، تروریسم داعشی تا پشت درب پارلمان اروپا و قلب آمریکا نفوذ کرده بود و امنیت منطقه و جهان را بیش از پیش تهدید می‌کرد، حال چگونه پارلمان اروپا وقیحانه خواستار گنجاندن تنها نیروی واقعی ضدتروریسم جهان در فهرست تروریسم می‌شود؛ مگر اینکه تصور کنیم گروه‌های تروریستی در راستای اهداف و منافع نامشروع آمریکا و معدود دولت‌های اروپایی و رژیم صهیونیستی برای دامن زدن به بی‌ثباتی و ناامنی در منطقه غرب آسیا عمل می‌کنند!
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پایان بار دیگر تاکید کرد تکرار رویکرد‌های غیرقانونی و اشتباه توسل به ابزار تحریم و فشار از سوی آمریکا و تبعیت برخی دول اروپایی از واشنگتن، هیچ حق و مشروعیتی برای ادعا‌های آنها از منظر حقوقی و بین‌المللی ایجاد نمی‌کند و آنها باید زمانی پاسخگوی این ادعا‌ها و اقدامات ظالمانه خود علیه دولت و مردم ایران باشند.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»