فرمودند چراغ گاز درست کنید اما نه از کیسه مبارک! |دستور ناصرالدین شاه برای ورود برق ۶ سال بعد از اختراع ادیسون |نخستین کارخانه برق کشور کجا ساخته شد؟
تاریخ انتشار: ۱۶ بهمن ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۳۰۵۳۱۴
همشهری محله _ بهاره خسروی : ۶ سال بعد از اختراع ادیسون، ناصرالدین شاه دستور وارد کردن مولد برق را به محمدحسین خــــان امین‌الضرب می‌دهد و با ورود نخستین مولد برق به ایران، جمال کاخ گلستان روشن شد و در ادامه روند و پیشرفت و توسعه‌اش کلی ماجرا و اتفاق جالب را تا امروز رقم زد. در این گزارش نگاهی به اتفاقات جالب و تاریخچه ورود برق به روایت «پرستو رحیمی» پژوهشگر تاریخ، پرداخته‌ایم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نمونه اولیه لامپ‌های الکتریکی راهاینریش گوبل سال ۱۸۵۴ میلادی برابر با سال ۱۲۳۳ شمسی اختراع کرد و ادیسون اشکالات این اختراع را اصلاح کرد و اختراع لامپ رشته‌ای را به نام خود به ثبت رساند. ناصرالدین شاه پادشاه گردشگر و جستوگر قاجارها وقتی با برق و پدیده عجیب و غریب فرنگی‌ها آشنا شد به سرعت دستور ورود آن را به هر شکل ممکن برای تأمین روشنایی کاخ گلستان می‌دهد. بعد از کاخ گلستان سال ۱۲۶۶ خورشیدی در تکیه دولت برای مراسم عزاداری و تعزیه‌گردانی سیدالشهدا(ع) از نور برق استفاده می‌شود.
ناصرالدین پادشاه اهل سفر قاجارها به هر گوشه از دنیا که سرک می‌کشید حتماً یک سوغاتی ارزشمند هم با خود برای کشور به ارمغان می‌آورد. رحیمی، پژوهشگر تاریخی در این‌باره به کتاب خاطرات اعتماد السطنه، اشاره می‌کند که نوشته است: «در سفر دوم فرنگ شاه میل کردند که در تهران ایجاد چراغ گاز شود به سبک فرنگستان. اما از کیسه خود خرج نفرمایند.»
به همین دلیل حاج میرزا حسین خان سپهسالار به دستور و با کمک هزینه شاه در سال ۱۲۵۸ شمسی کارخانه چراغ گازی وارد کرد و در خیابان چراغ گاز، امیرکبیر کنونی نصب کرد و به راه انداخت. این خیابان همان است که بعدها به نام «چراغ برق» تغییر نام داد. رحیمی در بخش دیگر کتابش به نوشته جعفر شهری در کتاب طهران قدیم اشاره می‌کند که درباره نحوه کار این کارخانه توضیح داده است: «دیگ‌های درداری که درهایشان با پیچ و مهره باز و بسته می‌شدند در آن کار گذاشته شده؛ از آنها لوله‌هایی به اطراف کشیده شده بود که شاه لوله‌اش به خیابان ناصریه و خیابانی در اندرون می‌رسید و عمارت شاهی را غروب به غروب روشن می‌کرد. غروب آفتاب، شیرهای دیگ‌ها باز شده، گاز کاربیت در لوله‌ها جریان می‌یافت و توسط عده‌ای چراغچی که با میله‌های بلند مشتعلی فانوس‌هایی که به دیوار زده بودند را روشن می‌کردند.»
رشد قارچ‌گونه کارخانه‌های برقبه گفته رحیمی، تجربه خوب راه‌اندازی کارخانه برق در تهران باعث شد تا دومین کارخانه برق ایران سال ۱۲۸۱ شمسی در مشهد برای روشن کردن حرم مطهر امام رضا(ع) و بهره‌مندی زائران راه‌اندازی شود. سومین، چهارمین و پنجمین کارخانه‌های برق در ایران به‌ترتیب سال‌های ۱۲۸۱، ۱۲۸۲ و ۱۲۸۴ شمسی نزدیک مشهد در رشت و تبریز ساخته شد. البته به موازات این کارخانه‌ها بعضی از اعیان و اشراف در خانه‌هایشان از برق استفاده می‌کردند. بیشتر تولیدات این کارخانه‌ها برای روشن کردن خیابان‌های مهمی مثل لاله‌زار، خیابان‌های لختی و شاه‌آباد مصرف می‌شد.
۶ ساعت روشناییامین الضرب برای توسعه کسب و کارش و گسترش برق‌رسانی در سال ۱۲۸۴ نخستین نیروگاه خصوصی برق شهری را به قدرت ۴۰۰ کیلووات از نوع بخار پیستونی در دارالخلافه راه‌اندازی می‌کند. همچنین به‌عنوان نخستین فرد با دریافت امتیاز نامه اقدام به تأسیس کارخانه برق شهری می‌کند. نیروگاه این تاجر سرشناس تهرانی طی ۲۴ ساعت فقط ۶ ساعت برق ۲۲۰ ولت تک‌فاز و ۳۸۰ ولت ۳ فاز متناوب مشترکان آن زمان را تأمین می‌کرد.
مجلس و لایحه امتیاز کارخانه برقبه تعریف این پژوهشگر تاریخی تا پایان دوره قاجارها خیابان‌های تهران همچنان خاموش و تاریک بودند. او در بخش دیگری، از جعفر شهری روایت می‌کند: «تا قبل از کودتای ۱۲۹۹ و زمان صدارت سید ضیاءالدین طباطبایی اگر شب‌ها در کوچه و خیابان روشنایی و نوری به چشم می‌آمد چند لامپ بود که کورسو می‌زد و بقیه شهر در ظلمت مطلق فرو رفته بود.»
رحیمی در ادامه به ورود لایحه امتیاز کارخانه برق به مجلس اشاره می‌کند: «سال ۱۳۰۶ شمسی که لایحه‌ای درباره امتیاز کارخانه برق به مجلس رفت و امتیاز انحصاری تولید آن به شهرداری داده شد، هنوز هم در مصرف برق محدودیت وجود داشت. برق تهران از غروب آفتاب تا ساعت ۱۲ شب بود و در عین حال مختص به همه شهر نمی‌شد و بقیه معابر با چراغ‌های زنبوری و نقتی روشن می‌شدند. استفاده مغازه‌ها و خانه‌ها از برق تقریباً از سال ۱۳۱۶ شمسی شروع شد. در ابتدا بعضی از مغازه‌ها و دکان‌داران از شاه سیم برق خیابان، یک سیم به داخل مغازه می‌کشیدند و لامپ روشن می‌کردند و تحصیلدار کارخانه هر شب مطابق مصرف لامپ‌ها، پول آن را از مغازه‌دار دریافت می‌کرد؛ بدون آنکه کلید و کنتور جداگانه‌ای برای آن وجود داشته باشد.»
رحیمی تعریف می‌کند: «قیمت سوخت هر لامپ بر مبنای وات آن از شبی ۴ شاهی تا ۱۰ شاهی متفاوت بود. کم‌کم تقاضاهای مردم از مؤسسه برق آغاز شد که زیر نظر بلدیه تهران بود. بی‌شک به دلیل حق اشتراکی که از هزار ریال برای هر کنتور برق دریافت می‌شد، ابتدا مورد توجه طبقات مرفه و افرادی قرار گرفت که می‌توانستند هم هزینه اشتراک و هم آبونمان آن را بپردازند. بسیاری از شرکت‌های خصوصی که کارخانه برق به راه انداخته بودند هزینه آبونمان را بسیار بالا تعیین کرده بودند که تا سال ۱۳۳۴ شمسی نیز در آن تغییرات اساسی دادند. به‌طوری‌که بسیاری از مردم از هزینه‌های مربوط به برق شکایت کردند.»
به گفته منابع، برق و تولید آن در روزهای نخست برای مردم باعث تعجب و شگفتی بود که در برابر این شگفتی واکنش‌های جالبی از خود نشان می‌دادند. برای مثال تماشاچیان کارخانه حاج امین‌الضرب اکثراً به شگفتی لب و دندان می‌گزیدند و «لاحول...» می‌گفتند. رحیمی در این‌باره می‌گوید: «درباره نور و روشنایی عقایدی در میان مردم اعم از مواهب الهی و خیر و برکت وجود داشت. به همین دلیل تأکید داشتند هر کسی در شب باید چراغ خانه و دکان خود را موقعی که هنوز خورشید فرو ننشسته و قرمزی‌اش بر آسمان است، روشن کند تا نور به نور دیگر بپیوندد.بر همین اساس هم معتقد بودند عروسان تا ۳ روز بعد از عروسی چراغ اتاق حجله خود را خاموش نکنند. همچنین یکی از رسوم این بود که وقتی کسی تا یکی دو ساعت از شب گذشته وارد دکانی می‌شد باید چراغ روشن بگوید و صاحب دکان جواب بدهد: چراغ عمرت روشن. همین‌طور باید چیزی از دکاندار بخرد وگرنه می‌گفتند: دشت سرچراغ را کور کرده؛ یعنی تا آخر شب کار صاحب دکان را کساد کرده است. به دلیل همین اهمیتی که برای نور و روشنایی قائل بودند هنگام روشن کردن چراغ صلوات می‌فرستادند که هنوز هم این رسم در میان خانواده‌های سنتی ایرانی رایج است.»
تماشای قدرت شیطانبسیاری از مردم عادی که توانایی مواجه شدن با تکنولوژی روز را نداشتند و به خیالشان در دل هر ماجرای تازه، دست و روح شیطانی نهفته است، روشنایی نور چراغ‌های برق را از قدرت شیطان می‌دانستند. وجود برق را باعث قطع روزی و برکت از کسب و کار، به گناه انداختن زنان و دختران و عقیم کردن مردان می‌دانستند و به هیچ‌وجه راضی به استفاده از برق نبودند. حتی برای مبارزه و دور کردن شیطان عده‌ای شروع به قطع سیم‌ها و شکستن لامپ‌ها کردند. بعضی‌ها که از پایه و اساس به فرنگی‌ها اعتماد نداشتند و معتقد بودند به نیرویی که یکباره خاموش می‌شود نباید خیلی اعتماد کرد.به همین بهانه اغلب از چراغ زنبوری برای روشنایی خانه و محل کسب و کارشان استفاده می‌کردند. در این میان کاسبان و میوه‌فروشی‌های میدان شمس‌العماره برعکس بقیه از برق استقبال خوبی کردند و به این نتیجه رسیدند که با وجود چراغ‌برق و آویز شدنش روی بساط، فروششان چند برابر هم می‌شود؛ زیرا هم جلوه و جلای کالاهایشان زیادتر می‌شد و هم مردم که برای تماشا دورشان جمع می‌شدند، از آنها خرید هم می‌کردند.
کد خبر 653763 برچسب‌ها اختراع و اکتشاف همشهری محله برقمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: همشهری محله برق کارخانه برق کارخانه ها چراغ گاز خانه ها لامپ ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۳۰۵۳۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سلامت و محیط زیست؛ دستمایه تبلیغات میلیاردی
زندگی روزمره‌ی ما چنان با استفاده از کیسه‌های پلاستیکی پیوند خورده است که نمی‌توانیم روزی را بدون وجود آنها تصور کنیم؛ غافل از اینکه این الگوی مصرف تبعات جبران ناپذیری را به همراه دارد.
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو _ فاطمه قدیری: ورود مبحث آلودگی پلاستیکی زمانی وارد مبحث عمومی شد که در سال ۱۹۹۷یک لکه بزرگ پلاستیکی در اقیانوس دیده شد.
اما پنج سال به طول انجامید تا اولین کشور در جهان استفاده از پلاستیک را ممنوع کند. این بنگلادش بود که اولین ممنوعیت پلاستیک یکبار مصرف را در سال ۲۰۰۲ اعمال کرد و دلیل آن هم این بود که یکی از عوامل رایج سیل و سیلاب در این کشور مسدود شدن کانال‌های خروجی فاضلاب توسط پلاستیک‌ها است.
در آفریقای جنوبی نیز قانونی تصویب شد که استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را محدود کرد. همچنین چندین کشور اروپایی با در نظر گرفتن تأثیر منفی کیسه‌های پلاستیکی بر محیط زیست و تولید محصولات کشاورزی، راهکار‌هایی برای کاهش این آسیب‌ها ارائه دادند. دولت ژاپن برای کاهش تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی هزینه‌ی آنها را به صورت کامل از مردم دریافت می‌کند.
ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی نسبت به ممنوعیت تولید آن روش کاربردی‌تری است. حتی اگر دولت‌ها برای استفاده از پلاستیک مالیات هم دریافت کنند نمی‌توانند مصرف آن را به صفر برسانند و آسیب‌هایی که به اکوسیستم وارد می‌شود همچنان ادامه خواهد داشت.
بر اساس آمار وبگاه the world count، امسال چیزی در حدود پنج تریلیون کیسه پلاستیکی مصرف خواهد شد. این حجم می‌تواند دو برابر مساحت کشور فرانسه را بپوشاند. در حالی که اکثر این کیسه‌های پلاستیکی خیلی ساده دور ریخته می‌شوند و تنها یک درصد آنها بازیافت می‌شوند.
تقریباً به طور متوسط هر کیسه پلاستیکی در حدود ۱۲ دقیقه مورد استفاده قرار می‌گیرد درحالی‌که برای تجزیه آن چیزی در حدود ۱۰۰ تا ۵۰۰ سال زمان نیاز است. در مجموع سالانه ۱۰۰ میلیون تن پلاستیک استفاده می‌کنیم. حدود ۱۰ درصد از این پلاستیک به اقیانوس‌ها ختم می‌شود که معادل ۳۰۰ میلیون عدد کیسه پلاستیکی است. آبزیان هم کیسه‌های پلاستیکی رها شده در دریا را به جای غذا می‌خورند و این کار به انسداد دستگاه گوارش، خفگی، پارگی دستگاه گوارش، عفونت، کاهش تولید مثل و در نهایت مرگ آنها می‌شود.
در تحقیقات متعددی که انجام شده مشخص شده است که مواد تشکیل دهنده‌ی کیسه‌های پلاستیک ممکن است باعث ایجاد سرطان در بدن موجودات زنده شود. این کیسه‌ها در حجم زیاد در مکان‌های دفن زباله وجود دارند، هکتار‌ها زمین را اشغال کرده‌اند و از خود گاز‌های خطرناک متان و دی‌اکسید کربن منتشر می‌کنند. همچنین شیرآبه‌های بسیار سمی‌ای از محل دفن زباله جاری می‌شود که می‌تواند خاک و آب را مسموم کند.
در حال حاضر ۹۴ کشور ممنوعیت‌هایی را برای استفاده از کیسه پلاستیکی اعلام کرده‌اند و برخی کشور‌ها نیز در ازای ارایه کیسه پلاستیکی مبالغی را دریافت می‌کنند.
رتبه ایران در استفاده از کیسه‌های پلاستیکی بالاتر از حد متوسط جهانی است و سالانه بیش از نیم میلیون تن کیسه پلاستیکی در کشور تولید می‌شود. اما متاسفانه نه تنها تدبیری برای فرهنگسازی و جلوگیری از مصرف بی رویه پلاستیک در کشور اتخاذ نشده است، بلکه روز به روز تبلیغات در این حوزه نیز گسترش پیدا می کند.
تبلیغ مستقیم تولید کیسه پلاستیک به واسطه دریافت حق تبلیغ
مهدی اسماعیلی، استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو _ زهر عرب زاده پیرامون تبلیغات غیرکارشناسی استفاده از کیسه پلاستیک در رسانه ملی و فروشگاه‌ها اظهار داشت: چالش خای مرتبط با پلاستیک‌ها و مشتقات نفتی در چرخه‌ای که بعد از استفاده از آنها در طبیعت رخ می‌دهد باید جستجو شود.
وی افزود: در رابطه با پلاستیک‌ها محصولات جانبی که در فرآیند تخریب شدنشان تولید می‌شود که شامل میکرو و نانو پلاستیک‌ها است منجر به آلودگی منابع خاکی و آبی می‌شوند. همچنین این ذرات به واسطه ابعادشان می‌توانند تحت تاثیر وقوع ریزگردها، خودشان به عنوان بخش جدیدی از ریزگردها سلامتی انسان را تحت تاثیر قرار دهند.
اسماعیلی تصریح کرد: چیزی که خیلی مهم است، اثرات طولانی مدتی است که این‌ها بر جامعه انسانی و سلامت انسان‌ها برجای می‌گذارند.
وی افزود: از جمله اثرات استفاده از پلاستیک‌ها می‌توان به ایجاد اختلال در غدد درون ریز و ایجاد مشکلات جدی در سلامت انسان‌ها اشاره کرد.
وی در رابطه با تبلیغات ترویجی پلاستیک اذعان داشت: صدا و سیما به عنوان یکی از مراجع اصلی فرهنگ ساز در کشور از پتانسیل بالایی برای فرهنگ سازی برخوردار است. اما متاسفانه تبلیغات مختلفی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ترویج می‌کند، صرفا به واسطه دریافت حق تبلیغ هرروز در رسانه ملی بیشتر می‌شود.
وی در ادامه گفت: حتی برخی از این تبلیغات وجود دارد که مستقیما تولید کیسه‌های پلاستیکی را به عنوان یک کارآفرینی ترویج می‌کند.
این استاد دانشگاه در ادامه بیان داشت: چیزی که در رسانه ملی یک مقدار مغفول مانده، این است که در رابطه با کیسه‌های پلاستیکی تخریب پذیر و سایر کیسه‌ها، به صورت تصنعی در آگاهی مخاطب نقش آفرینی می‌کنند. اما این موضوع را که تخریب پذیر بودن کیسه‌ها به معنای عدم ایجاد مشکلات محیط زیستی نیست را توضیح نمی‌دهند.
کد ویدیو دانلود فیلم اصلی
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»