هشدار درباره شبحِ یک «جنگ سرد» در خاورمیانه
تاریخ انتشار: ۲۴ بهمن ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۳۶۲۰۸۰
فرارو-"جین هارمن" سناتور سابق جمهوری خواه و رئیس اسبق "مرکز تحقیقاتی ویلسون" در گزارشی برای نشریه هیل آمریکا، به دولت بایدن توصیه کرده که هر چه سریع تر به توافق برجام بازگردد زیرا در غیر اینصورت، واشنگتن و به طور کلی جهان با گزینه های بسیار خطرناکی رو به رو خواهند شد. هارمن به طور خاص به اراده جدی ایران جهت انجام پیشرفت های بیشترِ اتمی و درعین حال امکان تحریک دیگر کشورهای منطقه نظیر عربستان و ترکیه جهت تعریف یک برنامه هسته ای قدرتمند برای خود اشاره کرده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
جین هارمن در نشریه هیل می نویسد: «دولت بایدن به زودی "راهبرد امنیت ملی سالانه" خود را منتشر و اعلام می کند. با این حال، این نکته حتی همین حالا نیز روشن است که جهان به هیچ عنوان منتظر یکچنین رویدادی نیست. در این رابطه کافی است صرفا به تحولاتی نظیر تنش های جاری در روابط روسیه و اوکراین، آزمایش های موشکی کره شمالی و یا حملات پهپادی اخیر به ابوظبی امارات در ماه گذشته توجه کنیم که موجب کشته شدن سه تن شد و در عین حال با حمله به فرودگاه دوبی و دیگر مناطق در این کشور نیز همراه شد. این حملات توسط جنبش انصار الله یمن انجام شدند و به نظر می رسد که با توجه به توانمندی های پهپادی و موشکی یمنی ها، شرایط حتی وضعیت بدتری را نیز پیدا کند.
به گزارش فرارو، در این راستا، بسیاری از ناظران و تحلیلگران، انتقادات گسترده ای را متوجه "دونالد ترامپ" رئیس جمهور سابق آمریکا و سیاست های بی ملاحظه وی می کنند. با این حال، شکی نیست که یکی از مهلکترین اشتباهاتِ سیاست خارجی ترامپ، اقدام وی در خارج کردن یکجانبه آمریکا از "توافق برجام" بود. توافقی که محدودیت های قابل توجهی را بر برنامه اتمی ایران تحمیل می کرد و در مقابل، این کشور امکان بهره برداری از برخی امتیازها و منافع اقتصادی را پیدا می کرد. "رابرت لیتواک" محقق مرکز تحقیقاتی ویلسون معتقد است که "دولت اوباما توافق برجام را توافقی "تحول آفرین" ارزیابی می کرد. این توافق در عرصه عمل توافقی کارآمد بود. اگرچه این توافق صرفا محدود به مساله هسته ای ایران بود و توان موشکی و نفوذ منطقه ای ایران در خاورمیانه و ورای آن را در بر نمی گرفت. با این حال، در همان حوزه هسته ای، توافق برجام، کارآمدی مناسبی داشت و روند فعالیت های اتمی ایران را به شدت تحت نظارتِ آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار می داد".
خروج دولت ترامپ از چهارچوب توافق برجام عملا توافقی را تضعیف کرد که چین، روسیه و اتحادیه اروپا قویا از آن حمایت می کردند و در نقطه مقابل، ایران را نیز واداشت تا در پاسخ به بدعهدی های واشنگتن، روند پیشروی های اتمی خود را بویژه در بحث تولید سانتریفیوژهای پیشرفته و غنی سازی در سطح بالا، سرعت بخشد. این پیشرفت ها به قدری سریع بوده اند که اکنون برخی ناظران و تحلیلگران ادعا می کنند که دوره زمانیِ "نقطه گریزی هسته ای ایران" از یک سال در قالب توافق برجام به چند هفته تقلیل یاقته است.
بدون تردید اگر روند کنونی ادامه یابد، احتمال اینکه رقابت هسته ای در منطقه خاورمیانه تشدید شود و اسرائیل بر شدت برنامههای خود جهت انجام حملات خرابکارانه علیه ایران بیفزاید، افزایش می یابد. در کنار همه این ها، امکانِ اینکه بر شدتِ چالش های دولت بایدن با ایران افزوده شود نیز کاملا وجود دارد. امری که می تواند تبعات منطقه ای و بینالمللی نامناسبی را از خود برجا گذارد.
جین هارمن، عضو سابق حزب جمهوریخواه آمریکا و رئیس اسبق مرکز تحقیقاتی ویلسون
شکی نیست که دیدگاه های تیم سابق سیاست خارجی و امنیت ملی آمریکا در دولت سابق این کشور به ریاست جمهوری دونالد ترامپ مبنی بر اینکه ایران حتی در صورت خروج آمریکا از برجام، از این توافق خارج نخواهد شد و همچنان به تعهدات خود عمل می کند، "ساده لوحانه" بوده است. این دیدگاه در نوع خود حتی موجب شد تا طیف جدیدی از نخبگان سیاسی در ایران قدرت را به دست گیرند که کاملا نسبت به غرب بی اعتماد هستند و عملا در مدت کوتاهِ حضور خود در قدرت نیز، به قدری دانش فنی و پیشرفت های اتمی ایران را تسهیل کرده اند که دیگر نمی توان این توانمندی های ایران را به راحتی از بین برد.
با در نظر گرفتن کلیه این مسائل، یک سوال مطرح می شود و آن این است: اکنون چه باید کرد؟ در این راستا باید گفت که دولت بایدن با یک انتخاب بسیار سخت رو به رو است. اگر این دولت بار دیگر به توافق برجام بازگردد(با حمایت دولت های دیگرِ طرف برجام)، شکی نیست که باید کلیه تحریم های دولت ترامپ در قالب کارزار فشار حداکثری علیه تهران را لغو کند. در این راستا به احتمال فراوان این دولت با انتقادات گسترده ای از سوی جناح راست رو به رو خواهد شد. با این حال اگر هم این دولت اقدام به احیای برجام نکند، با گزینه وحشتناکتر و خطرناک تری رو به رو خواهد شد: رقابت سنگین و شدید هسته ای در منطقه خاورمیانه که در قالب آن، احتمالا دولت های عربستان سعودی، ترکیه و حتی دیگران به دنبال توسعه برنامه اتمی خود(با توجه به یپشرفت های قابل توجه اتمی ایران) خواهند رفت.
سال هاست که شایعات زیادی مبنی بر اینکه عربستان سعودی اقدام به خرید تسلیحات هسته ای از پاکستان کرده وجود دارد. پیشتر در مورد رژیم قذافی در لیبی نیز شایعات مشابهی وجود داشته است. در مورد ترکیه نیز همین وضعیت را شاهد بوده ایم. در این میان امکان اینکه پای بازیگران هسته ای خارجی دیگر نظیر کره شمالی نیز به معادلات اتمی خاورمیانه باز شود وجود دارد. اضافه بر این ها، احتمال اینکه برخی کشورها برنامه اتمیِ بومی خود را توسعه بخشند نیز وجود دارد.
در این راستا این پرسش مطرح می شود: کم هزینه ترین گزینه چیست؟ اینطور به نظر می رسد که کم هزینهترین گزینه همان بازگشت مجدد به برجام و احیای آن است. نکته طنز در این میان این است که این توافق زمانی به نحوی فعال در حالِ کار بود(و برقرار بود) و حتی کنگره آمریکا نیز با آن مخالفت نکرد و تا حدی از حمایت های داخلی (در آمریکا) و همچنین حمایت های بین المللی برخوردار بود. با این حال، از روزی که ترامپ، آمریکا را از توافق برجام خارج کرد، من در برابر تقریبا یک هیات متفق القول(موافق با خروج از برجام) در "کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا" شهادت دادم که ما باید توافق مذکور را حفظ کنیم. یک ضرب المثل قدیمی می گوید که "نکته عالی نباید تبدیل به دشمنِ یک نکته خوب شود". اکنون ما آمریکایی ها با تبعات فاجعه بارِ تصمیم ترامپ رو به رو هستیم و باید گزینه ای را انتخاب کنیم که کمترین عواقب منفی را برای ما و جهان داشته باشد. در این راستا، بهترین گزینه که همان بازگشت به برجام است، کاملا روشن و در دسترس است و دیگر نباید زمان را به هدر داد».
منبع: فرارو
کلیدواژه: برجام جنگ سرد هسته ای توافق برجام اتمی ایران دولت بایدن رو به رو هسته ای
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۳۶۲۰۸۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تهدید به بازنگری در دکترین هستهای؛ آیا امیدی برای توافق باقی مانده؟
نشانههایی وجود دارد که تماسهای مخفی بین ایالات متحده و ایران، نه تنها در مورد بحران غزه بلکه در مورد پرونده هستهای نیز در جریان است.
به گزارش اکوایران، ایران پس از عملیات پهپادی و موشکی به اراضی اشغالی و پاسخ محدود (رژیم) اسرائیل، ارزیابی کرد که توانسته با بازدارندگی هستهای اسرائیل و اتحاد نظامی اسرائیل و آمریکا به طور مؤثری مقابله کند.
بازنگری در دکترین هستهایبه نوشته استیمسون، ایران با دو دشمن روبروست که هر دو از تسلیحات هستهای برخوردار بوده، در حالی که ایران فاقد آن است. با این حال، در صورت تشدید بیشتر تنشها، ایران به احتمال زیاد برای ایجاد بازدارندگی در برابر حملات آینده، به سمت گریز هستهای پیش خواهد کرد.
در آستانه حمله محدود (رژیم) اسرائیل در ۱۹ آوریل، سرلشکر احمد حقطلب، رئیس سازمان حفاظت و امنیت هستهای در مورد لزوم بازنگری در استراتژی هستهای ایران در نتیجه افزایش تهدیدات آمریکا و (رژیم) اسرائیل صحبت کرد. او گفت: «اگر اسرائیل تصمیم بگیرد از تهدید حمله به مراکز هستهای ایران به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر تهران استفاده کند، بازنگری در دکترین و سیاستهای هستهای جمهوری اسلامی ایران و گذر از تحفظات قبلی اعلامشده توسط کشور، ممکن و قابلتصور است».
همزمان، روزنامه شرق مدعی شد امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل و معاون سابق دبیر شورای عالی امنیت ملی تماسهای آرام خود با آمریکا را نه تنها در مورد بحران غزه بلکه در مورد موضوع هستهای نیز ادامه داده است.
بنبست مذاکرات و توافق موقتآخرین دور مذاکرات رسمی هستهای در سپتامبر ۲۰۲۲ با پیشنهادی از سوی جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجه و سیاست امنیتی به پایان رسید که به انجام نرسید.
مذاکره روسیه آمریکا درباره ایران ریابکوف رابرت مالیایران خواستار پایاندادن به اختلافات با آژانس بینالمللی انرژی اتمی در مورد مسائل پادمان، لغو تحریمهای آمریکا علیه سپاه پاسداران و تضمین ایالات متحده مبنی بر تداوم هرگونه توافق فراتر از دولت بایدن بود. چنین امتیازاتی حاصل نشد.
در غیاب توافق رسمی، آمریکا و ایران در ماه می۲۰۲۳ در عمان به تفاهم موقتی دست یافتند که ادعا شده بر اساس آن، ایران متعهد شد که غنیسازی اورانیوم را فراتر از ۶۰ درصد انجام ندهد، پنج شهروند دوتابعیتی ایرانیآمریکایی را آزاد کند و در ازای آن، وجوه بلوکهشدهاش توسط آمریکا آزاد گردد. واشنگتن همچنین سیگنالهایی فرستاد که تحریمهای نفتی علیه ایران را تشدید نخواهد کرد.
هدف از تفاهم موقت میان بِرَد مکگورک، هماهنگکننده امور خاورمیانه و شمال آفریقا در کاخ سفید و علی باقری کنی، مذاکرهکننده ارشد هستهای وقت ایران دورزدن کنگره آمریکا بود که در غیر این صورت، فرصت بررسی دقیق و احتمالاً مسدودکردن یک توافق رسمی را داشت. با این حال، اسرائیل با این موضوع مخالفت کرد و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر (رژیم) اسرائیل در تماس تلفنی ۸ ژوئن ۲۰۲۳ به آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هشدار داد که اسرائیل به هیچ توافقی بین واشنگتن و تهران پایبند نخواهد بود.
جنگهایی که سد مذاکرات شدندهمچنین همکاری نظامی ایران و روسیه با واکنش منفی کشورهای اروپایی و همچنین آمریکا مواجه شد. حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ به شدت بر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سال ۲۰۱۵ تأثیر گذاشت و عملاً روندی که با ایران در سال ۲۰۰۸ آغاز شده بود را نابود کرد.
جنگ اوکراینبا افزایش قیمت انرژی پس از حمله روسیه به اوکراین، برخی از فشارهای اقتصادی فوری بر ایران کاهش یافت. روسیه و ایران به هم نزدیکتر شدند و روایت افول غرب و نیاز به «نگاه به شرق» در تهران قوت یافت.
با این حال، روابط اقتصادی نزدیکتر با روسیه و چین نتایج مطلوبی را برای رشد اقتصادی ایران به همراه نداشت. ایران قرار بود مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا را در عمان در اواسط اکتبر ۲۰۲۳ از سر گیرد. آغاز جنگ غزه مانع از این امر شد، هرچند گزارش شده که دو طرف در ژانویه ۲۰۲۴ برای بحث در مورد حملات حوثیها در دریای دیدار کردند.
در بحبوحه ادامه جنگ غزه و افزایش تنشها میان آمریکا و گروههای مقاومت منطقه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران تولید اورانیوم با خلوص بالا را افزایش داده و از اواسط ۲۰۲۳، کاهش تولید را معکوس کرده است. مقامات آمریکایی بر این باورند که ایران در صورت غنیسازی بیشتر، سوخت کافی برای گریز هستهای را در اختیار دارد و زمان لازم برای آن را میتوان با روز اندازهگیری کرد، نه با ۱۲ ماه که توسط برجام تعیین شده بود.
گزینههای غربهنوز هم برنامههایی روی میز وجود دارد که میتواند مذاکرات هستهای را احیا کند. تهران اعلام کرده که عمانیها یک مکانیسم «کم در برابر کم» یا «گامبهگام» مشابه توافق می۲۰۲۳ ارائه کردهاند. یکی دیگر از احتمالات که توسط علی واعظ و ولی نصر پیشنهاد شده، تقویت همکاریهای منطقهای به عنوان راهی برای جبران محدودیتهایی در برنامه هستهای ایران است.
همچنین گزارشهایی از طرح ژاپن برای احیای مذاکرات هستهای به گوش میرسد، اگرچه هیچ جزئیاتی منتشر نشده است. ژاپن سابقهای در میانجیگری هستهای ندارد، اما به عنوان میانجی برای دستیابی به آتشبس جنگ ایران و عراق نقش مهمی ایفا کرد.
اگر نهایتاً مرگ برجام اعلام شود، غرب سه گزینه دارد: بازدارندگی، اقدام نظامی یا مذاکرات جدید. قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که برجام را در سال ۲۰۱۵ تأیید کرد، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی میشود. پیش از آن، بریتانیا یا فرانسه میتوانند در صورت غنیسازی اورانیوم توسط ایران به سطح گریز هستهای، تحریمهای سازمان ملل علیه تهران را «بازگردانند». ایران تهدید کرده که در صورت بازگشت تحریمها، از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (مانند کاری که کره شمالی در سال ۲۰۰۲ انجام داد و سپس به ساخت بمب اقدام کرد) خارج خواهد شد.
سؤالی که مطرح میشود این است که آیا ایالات متحده در پی حمله تلافیجویانه ایران به اسرائیل در ۱۳ آوریل، تحریمهای نفتی را تشدید خواهد کرد؟ دولت بایدن تحریمهای جدیدی را علیه تولید پهپاد و فولادسازی ایران اعلام کرده، اما هیچ اشارهای به تحریمهای نفتی نداشته است. با توجه به اینکه تنها مزیت توافق فعلی بین دو کشور این بوده که ایران میتواند نفت را به چین بفروشد، به احتمال زیاد وضعیت شکننده موجود در طول انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد یافت.
با این حال، حتی اگر بایدن در انتخابات پیروز شود، احتمالاً در مورد کاهش تحریمها علیه ایران با احتیاط عمل خواهد کرد.
ممکن است ایران برای حفظ برجام بر روی کاغذ، تا زمانی که قطعنامه سازمان ملل در سال ۲۰۲۵ منقضی شود و شورای امنیت دیگر «درگیر» این موضوع نباشد، از اهرمهای خارج از موضوع هستهای استفاده کند.
جنگ غزه همچنین هم محدودیتها و هم فرصتهای ایران و گروههای مقاومت را برای مقابله با اسرائیل و آمریکا نشان داد. عملیات مستقیم ایران به (رژیم) اسرائیل، تحلیل دقیقتری از واکنش اسرائیل و آمریکا به ایران، خارج از «منطقه خاکستری» را در اختیار تهران قرار داد. ایران با ارزیابی این اطلاعات، میتواند برای استفاده در مذاکرات هستهای آتی اهرم فشار به دست آورد.
بهترین راه پیش رو میتواند ادامه تعهدات تکمادهای از سوی دو طرف بوده و در عین حال، خطقرمزها برای جلوگیری از تشدید درگیری در هر دو عرصه هستهای و منطقهای را رعایت کند. با درسگرفتن از تجربیات گذشته، هنوز هم یافتن راهحلی متوازن برای حلوفصل موضوع هستهای بر اساس فرآیندی گامبهگام امکانپذیر است.