انتقاد نویسندگان دفاع مقدس نسبت به ترجمه بیقاعده آثارشان/ سوراخ دعا را گم کردهایم
تاریخ انتشار: ۲۵ اسفند ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۶۰۴۶۳۰
نبود قانون مشخص در حوزه خاطرهنویسی و فقدان یک نگاه حرفهای به ترجمه سبب شده تا گاه برگردان این آثار و عرضه آنها در بازارهای جهانی چندان متر و معیار مشخصی نداشته باشد. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، قضیه به سال 93 بازمیگردد. زمانی که ترجمه انگلیسی کتاب «دا» بدون حضور نویسنده در حوزه هنری رونمایی شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
حالا بعد از گذشت هفت سال، عرضه برخی از آثار دفاع مقدس در نمایشگاه لبنان که هفته گذشته برگزار شده، اعتراض برخی از نویسندگان را به همراه داشته است. ماجرا از فیلمی شروع میشود که توسط یکی از دوستان حاضر در نمایشگاه لبنان به عنوان شادباش و تبریک برای اکبر صحرایی ارسال میشود؛ در این فیلم کتاب «راز تپه اشلو» صحرایی به زبان عربی ترجمه و در لبنان منتشر شده است؛ موضوعی که نویسنده به عنوان خالق اثر و ناشر به عنوان منتشرکننده از آن بیاطلاع بودهاند. ترجمه بیضابطه و بدون در نظر گرفتن حقوق مادی و معنوی نویسنده و ناشر ایرانی در سالهای گذشته اعتراض برخی از نویسندگان و فعالان حوزه ادبیات دفاع مقدس را به همراه داشته است.
اکبر صحرایی، از جمله نویسندگان پُر کار در حوزه ادبیات انقلاب و دفاع مقدس است. او با کتاب «حافظ هفت» برگزیده جایزه جلال شده و تاکنون بیش از 30 عنوان کتاب را در کارنامه کاری خود دارد. او در رابطه با ترجمه کتاب «راز تپه اشلو» به تسنیم گفت: موضوع ترجمه کتابها یک دغدغه چند ساله است و متأسفانه در سالهای اخیر ریشه دوانده و دارد به یک قاعده تبدیل میشود. نویسندگان هم یا از زور خستگی و یا اینکه صدا و فریادشان به جایی نمیرسد، سکوت کردهاند.
او ادامه داد: ماجرا به این صورت است که برخی کتابهای پرمخاطب دفاع مقدس و ادبیات مقاومت در سالهای گذشته به دیگر زبانها به ویژه عربی ترجمه و در کشورهای منطقه توزیع میشود؛ بدون اینکه نویسنده و ناشر از ماجرا با خبر باشند و حقوق مادی و معنوی آنها در نظر گرفته شده باشد. کتاب «راز تپه اشلو» نیز به همینصورت ترجمه شد. از طریق اخبار رسانهها متوجه شدم که کتاب ترجمه شده و جالب آنکه در فروشگاههای ایران نیز توزیع میشود. برای اینکه از کمّ و کیف ترجمه کتابم مطلع شوم، دو نسخه از این کتاب را تهیه کردم. کتاب از نظر طراحی جلد اصلاً مناسب نبود، علاوه بر این، به جای «تألیف» در ترجمه از واژه «تدوین» استفاده شده بود؛ حال آنکه تألیف ناظر بر خلاقیت و نویسندگی فرد است، اما در تدوین، فرد تنها گردآورنده مطالب است و این دو با یکدیگر متفاوتاند.
صحرایی با بیان اینکه اگر ترجمه عربی را بررسی کنیم نیز قطعاً با مشکلاتی در ترجمه روبرو خواهیم شد، یادآور شد: نویسنده و مترجم در امر ترجمه مانند دو برادر به هم چسبیده هستند که باید دستشان در دست یکدیگر قرار گیرد. مترجمی که به زبان فارسی مسلط است و میخواهد اثری را به زبانی دیگر ترجمه کند، حتماً باید در مراحل ترجمه در کنار نویسنده باشد و از نظرات او استفاده کند. ای بسا در برگردان برخی از اصطلاحات، کنایات، اعلام، فرهنگ و رسوم شهرها و روستاها و... دچار خطا و اشتباه شود.
نویسنده کتاب «حافظ هفت» با اشاره به عرضه ترجمه کتاب «راز تپه اشلو» در نمایشگاه کتاب لبنان اضافه کرد: در نمایشگاههای حرفهای کتاب دنیا مانند نمایشگاه فرانکفورت، چند روز به تبادل نظر و بررسی کتابها اختصاص دارد. در این فضا، نویسنده و ناشر حضور دارند و راجع به کتابهایشان توضیح میدهند و صحبت میکنند. نتیجه این تعامل چند روزه، ترجمه آثار به دیگر زبانها خواهد شد. اما در نمایشگاههایی مانند نمایشگاه کتاب لبنان این شرایط در نظر گرفته نمیشود. این نوع نمایشگاه همانند جشن عروسی هستند که بدون حضور عروس و داماد، یعنی نویسنده و ناشر، برگزار میشود و تنها اقوام آن دو حضور دارند.
صحرایی که اخیراً از طریق رسانهها متوجه شده کتاب دیگری از او نیز قرار است ترجمه شود، از دغدغههای خود برای این کتاب گفت. او در این رابطه بیشتر توضیح داد و اضافه کرد: کتاب «حافظ هفت» ظاهراً دارد از دو کانال ترجمه میشود، اما در هر دو حالت قراردادی برای من به عنوان نویسنده ارسال نشده و من از ترجمه اثرم از طریق اخبار متوجه شدم. چندینبار با ناشر تماس گرفتم و از آنها خواستم که قراداد کار را برای من به عنوان نویسنده این اثر ارسال کنند، اما تاکنون پاسخی دریافت نکردم.
یوسفزاده: خاطرهنویسان جنگ برای گرفتن حقشان داد نمیزننداو با تأکید بر اینکه ما همعرض نویسنده خوب، ناشر حرفهای نیز کم داریم، یادآور شد: نتیجه کار این میشود که من بعد از 30 سال کار کردن و انتشار آثار متعدد، هنوز نمیدانم که کتابم را از چه طریقی باید ترجمه و در دیگر کشورها توزیع کنم. دستمان از آثاری که ظرفیت و قابلیت ترجمه داشته باشند، خالی نیست اما به نظر میرسد که ما قاعده حضور در بازارهای جهانی را نمیدانیم و به تمامی نکات آن واقف نیستیم.
این نویسنده برگزیده جایزه جلال ادامه داد: به عنوان نمونه، یکی از کارهایی که میتوان در حوزه عرضه کتابهای دفاع مقدس برای مخاطبان در دیگر کشورها انجام داد، توزیع این کتابها به زبان فارسی در میان خانوادههای ایرانی است. خاطرم هست در نمایشگاه کتاب فرانکفورت با تعدادی از ایرانیان ساکن اروپا درباره کتابها صحبت میکردم. آنها میگفتند که حدود شش میلیون ایرانی در اروپا زندگی میکند که اکثر فرزندان آنها رفتهرفته فرهنگ و زبان فارسی را از خاطر میبرند و چون والدین نیز در خانه به زبانی غیر از فارسی صحبت میکنند، آنها کمتر با زبان فارسی آشنا هستند. آنها میگفتند که خوب است ایران، کتابهایی مانند «دار و دسته دارعلی» که با زبان طنز نیز نوشته شده، در میان ایرانیان ساکن خارج کشور نیز توزیع کند؛ به این ترتیب هم فرهنگ ایران منتقل شده، هم موجب آشنایی بیشتر نسل جدید فارسیزبان با زبان فارسی میشود و هم در این میان، سود حاصل از فروش این محصولات به دست ناشر و نویسنده نیز میرسد.
صحرایی با بیان اینکه «ما سوراخ دعا را گم کردهایم»، اضافه کرد: از سوی دیگر، نگاه ناشران نیز گاه نگاه منفعتطلبانه است؛ به طوری که برخی از قرادادهایی که میان ناشر و نویسنده بسته میشود به قراداد ترکمنچای شباهت دارد و عرصه را هر ساله بر نویسندگان تنگ و تنگتر میکند. در این میان، برخی از نویسندگان بدون توجه به مفاد قراداد، آنها را امضا میکنند.
به گفته این نویسنده؛ برای حل این مشکل باید سازمانها و نهادها دست به کار شوند. ما هنوز قانون مشخصی درباره نویسنده، ناشر، کتابفروش، حقوق مربوط به آنها و ... نداریم. همه این مشکلات باید احصا و نسبت به رفع آن برنامهریزی شود. از جمله کارهایی که میتوان در این زمینه انجام داد، راهاندازی یک صنف است. الآن بقال و مکانیک صنف مربوط به خود را دارد، اما ما به عنوان نویسنده از این امر محرومیم. هنوز نمیدانیم نویسنده کیست؟ هر فرد که یک کتاب هم نوشته و خودش منتشر کرده باشد، نویسنده محسوب میشود، نویسندهای که پیشکسوت باشد و چند اثر نوشته باشد نیز نویسنده در نظر گرفته میشود.
حمید حسام: به جزیرهای کار کردن عادت کردهایمگلعلی بابایی، نویسنده، نیز در همین رابطه ضمن تأکید بر رعایت حقوق نویسنده و در نظر گرفتن آرا و نظرات او در خلال ترجمه، در نظر نگرفتن این امر را یکی از آسیبهای حوزه ترجمه میداند. او در همین رابطه به تسنیم گفت: در این زمینه دیدگاهها متفاوت است؛ اما آنچه مسلم است، رعایت حق نویسنده است که باید در نظر گرفته شود. گاه نویسندهای است که میگوید من حق و حقوقی نمیخواهم و فقط دوست دارم که کتابم به دیگر زبانها ترجمه شود و نشر پیدا کند و به دست جوانان ملیتهای دیگر هم برسد. اما این دلیل نمیشود که نویسنده از جریان ترجمه اثر خود خبر نداشته باشد. باید این اتفاق رخ دهد که هر کتابی که قرار است ترجمه شود، نویسنده به عنوان خالق اثر نیز در جریان باشد.
به گفته بابایی؛ برخی میگویند که این اثر متعلق به ناشر است و فقط او باید در جریان باشد. این وجه مادی قضیه است، اگر بخواهیم از بُعد معنوی نیز به این ماجرا نگاه کنیم، متوجه میشویم که نویسنده نیز باید در جریان امر ترجمه کتابش قرار گیرد. ضمن اینکه برخی از نویسندگان در قراردادی که با ناشر امضا میکنند، تنها رایت فارسی را به ناشر واگذار میکنند؛ به این معنی که اگر قرار است کتاب ترجمه شود، حتماً باید اجازه نویسنده نیز کسب شود. به همین جهت لازم است وزارت ارشاد و دیگر نهادهایی که در این زمینه مسئولیت دارند، ابهامهای ایجاد شده در این زمینه را برطرف کنند.
ترجمه آثار ادبیات دفاع مقدس بدون در جریان قرار دادن نویسنده و در نظر گرفتن حق و حقوق مادی و معنوی او، یکی از دغدغههای اهالی این حوزه است که پیشتر نیز مطرح شده، اما پاسخ روشنی دریافت نشده است. به عنوان نمونه، معصومه سپهری، نویسنده نامآشنای این حوزه و خالق «لشکر خوبان» و «نورالدین پسر ایران» این موضوع را چند سال پیش در حضور مسئولان مطرح کرد. یا در نمونهای دیگر، سیدناصر حسینیپور، نویسنده کتاب پرمخاطب «پایی که جاماند» در گفتوگویی با تسنیم، ضمن اشاره به این موضوع گفته بود که هنوز بعد از پنج سال، مترجم کتابش را ندیده است.
رهبر معظم انقلاب از دو دهه پیش بر شکلگیری «نهضت ترجمه» در حوزه آثار دفاع مقدس تأکید کردهاند. در این مدت ترجمههای متعددی از کتابهای شاخص و پرمخاطب دفاع مقدس انجام شده و توانسته تاحدودی در جذب مخاطب منطقهای موفق عمل کند؛ اما نتیجه حاصل شده بنا به گفته برخی کارشناسان، در قیاس با ظرفیت ادبیات دفاع مقدس چندان دلگرمکننده نیست. نبود قانون مشخص در حوزه خاطرهنویسی و باقی ماندن پرسشهای بیپاسخ متعددی در این حوزه، گاه سبب شده ترجمه صورت گرفته چندان از نظر فنی، متر و معیار مشخصی نداشته باشد. هرچند موضوعاتی مانند نگاه ابزاری به ترجمه خاطرات و انجام آن برای ارائه بیلان کاری سازمانهای متعدد فرهنگی و سوء استفاده برخی از ناشران و فعالان فرهنگی از فروش خوب یک کتاب را نیز نباید از نظر دور داشت.
حسینیپور: بعد از 5 سال هنوز مترجم کتابم را ندیدهام/ روایت سردار سلیمانی از تأثیر «پایی که جاماند» بر عراقیهاهمه اینها حکایت از مشکل بزرگتری دارد و آن نبود یک نگاه تخصصی و فنی به کار ترجمه در حوزه خاطرات دفاع مقدس است. وجود این مسائل و معضلات در سالهای اخیر سبب شده تا برخی از خاطرات دفاع مقدس یا ترجمه نشوند، یا گاه با اشکالات جدی به سرانجام برسند و یا در پارهای مواقع نتوانند به دلیل در نظر نگرفتن نیازها و علایق مخاطبان کشورهای مقصد، در جذب حداکثری موفق عمل کنند. به نظر میرسد یکی از امور ضروری در حوزه ادبیات دفاع مقدس، مشخص شدن حقوق نویسنده، راوی و ناشر در این حوزه است؛ امری که رفع گرههای موجود در آن، میتواند افق روشنتری را پیش روی ادبیات دفاع مقدس در دهه پنجم فعالیت خود قرار دهد.
انتهای پیام/
منبع: تسنیم
کلیدواژه: ترجمه کتاب خاطرات دفاع مقدس خاطره نگاری دفاع مقدس ادبیات دفاع مقدس ترجمه کتاب خاطرات دفاع مقدس خاطره نگاری دفاع مقدس ادبیات دفاع مقدس برخی از نویسندگان ادبیات دفاع مقدس عنوان نویسنده نویسنده و ناشر زبان فارسی ترجمه کتاب ترجمه شود کتاب ها حرفه ای
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۶۰۴۶۳۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
برنامههای جدید کانون پرورش فکری برای بچهها
مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از برنامههای جدید این انتشارات برای تولید محتوا و کتاب ویژه گروه سنی کودک و نوجوان گفت. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، عباس محمددینی، مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، درباره وضعیت کتاب کودک و نوجوان و انتشارات کانون گفت: وضعیت ادبیات کودک و نوجوان در حال حاضر وضعیت مطلوب و بدون مشکلی نیست که بتوان روی آن بحث و اظهار کرد. ادبیات در چند سال اخیر در صنعت نشر، تولید محتوا و کتابسازی دچار افول شده بهویژه این ضعف در حوزه ادبیات کودک و نوجوان نیز دیده میشود. یکی از مشکلات نیز مراجعه ناشران به ترجمه است که از 25 سال پیش تاکنون با رفتن تمام توان ناشر به این سمت، به ضعف مؤلفان و آثار تألیفی برای گروه سنی کودک و نوجوان انجامیده است.
بازگشت به تألیف
او ادامه داد: در این چند سال که ناشران نگاهشان به سمت تالیف بازگشت، اما به دلیل همان ضعف، این صنعت هنوز به مطلوبیت خود نرسیده است. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و انتشارات آن نیز با نگاهی که به بازار و مخاطب خود دارد و با توجه به ریز موضوعاتی که مخاطب در صنعت ترجمه داشته، دوباره به سمت تألیف بازگشته است تا بتواند آن مطلوبیت از دست رفته را برای نشر و ادبیات کودک و نوجوان به صورت بالادستی ایجاد کند.
مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون گفت: ما در حال تلاش هستیم و به نویسندگان نوقلم و مؤلفان کودک و نوجوان عرصه میدهیم تا بتوانند فعالیت کنند و به محصول برسند، تا آن قوت ایجاد شود و در چند سال آینده بتوانیم به مطلوبیت خود برگردیم.
محمددینی همچنین به ملاک و معیارهایی که برای نشر مدنظر قرار میگیرد، اشاره کرد و افزود: ادبیات در پایان قرار است یک کودک را برای حضور در اجتماع بسازد و نیازمند تعهد است تا بتواند کودک متعهد بسازد. ادبیات در واقع زیربنا و پایه اصلی است و این زیربنا نمیتواند در اختیار آدمهای غیرمتعهد قرار گیرد. از سوی دیگر تخصص است؛ ادبیات کودک و نوجوان یک امر بسیار تخصص محور است و نمیتواند در اختیار افرادی قرار گیرد که تخصص ندارند. این تخصص حتی به روانشناسی کودک و نوجوان، نظامهای تربیتی و... نیز برمیگردد.
از «سیمرغ» تا «قاف»؛ طرحهای جدید کانون برای خلق ادبیات بومیاو با اشاره به اینکه کانون عرصه را برای مؤلفان و مصنّفان متخصص ایجاد کرده است تا بیایند و کار کنند، گفت: انتشارات کانون در گذشته به صاحب قلم بودن افراد تأکید داشت، ما نیز این امر را لازم میدانیم، اما به صاحب قلمهای تازه نفس و کسانی که این امکان برایشان تاکنون فراهم نشده بود، نیز اجازه میدهیم تا بیایند و در ورطه امتحان قرار گیرند و در حوزههای کارشناسی مشغول شوند. تاکنون چند حوزه کارشناسی فعال کردهایم تا آثار این نویسندگان را مورد پالایش قرار دهند و از سوی دیگر اثرشان به همراه متخصصان متعهد و متعدد دیده و سنجیده شود تا هم کارهایشان دیده شود و هم مشغول به کار شوند.
انتشار کتابهای تعاملی
محمددینی اضافه کرد: در کتابهای ترجمه نیز به این سمت میرویم تا آثار با تعهد و تخصص را انتخاب کنیم و از مؤلفانی بهره گیریم که در بخش ترجمه حائز این ویژگیها هستند. ما کتابهایی داریم که خاص هستند؛ بنابراین به سراغ مؤلف مترجمانی میرویم که ما را به خواسته خود برسانند. در حال حاضر آثار ترجمه در بازار نشر بسیار زیاد است، ضمن اینکه ما در کانون دغدغه رقابت با کسی را نداریم؛ زیرا میخواهیم خلأها را پر کنیم و در این پازل نیز به سراغ جاهای خالی رفتهایم. وقتی میبینیم دیگر انتشاراتیها غایت خود را روی ترجمه گذاشتهاند، ما به سمت ترجمههای بسیار خاص میرویم که کار بزرگی در دنیا انجام میدهند. در واقع به سراغ آثاری میرویم که انتشارات دیگر به خاطر هزینه و یا به دلیل حقوق مؤلف به آن ورود پیدا نمیکنند.
او در پاسخ به این سوال که برای کانون بحث ادبیات اهمیت دارد یا وجه بازی و سرگرمی، توضیح داد: در حال حاضر ما چند پروژه همزمان داریم که کتابهایمان همراه با بازی، سرگرمی و عروسک است. برای آینده نیز کتابهای تعاملی را در نظر داریم. اینها اصول و جذابیتهایی است که در بازارپردازی غیرمحتوایی برای کودک انجام میشود. ما در بحث ادبیات نوجوان نیز در حال ورود هستیم تا کتابهایمان واقعیت افزوده داشته باشند و نوجوانان بتوانند وارد تعامل شوند و برای محتوا و کتاب شاخ و شونه بکشند تا محتوا را بهتر کنند و یا داستان را به سمتی که دوست دارند پیش ببرند.
مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون تصریح کرد: پیش از این در این بخش ضعفهایی وجود داشت، چرا که محتوای کتاب جامد است نه سیال و این کتاب بود که برای محیط خود تعیین تکلیف میکرد و مخاطب نیز آن را میپذیرفت. بسیاری از مخاطبان امروز نیز همچنان به همین سو گرایش دارند. اما در حال حاضر بسیاری از کتابها صوت، عروسک و بازی با خود به همراه دارند و حتی بعضی از این کتابها سرگرمی با خود به همراه میآورند و روی سکوها میروند. حتی گاهی تعامل دارند و از مخاطب میخواهند تا ادامه داستان را پیش ببرد و یا اینکه تعیین و تکلیف کند. در واقع کتابها امروز از جماد خارج شده و به سیالیت ورود کردهاند. انتشارات کانون نیز در حیطه عملیاتی خود در حال نگارش این موضوع است تا بهزودی انجام شود.
برنامههای جدید کانون برای کتابهای صوتی
محمددینی درباره کتابهای صوتی و استفاده از صداها و چهرههای شناخته شده در تولید این آثار نیز توضیح داد و گفت: انتشارات کانون به سمتی میرود که سکوی خاص خودش را در این بخش داشته باشد. ما پیش از این در بخش کتب صوتی فعالیتهایی داشتیم و برای تولید این کتابهای صوتی به سراغ هنرمندان رفتیم، اما در دوره جدید به سراغ خوانش اثر از سوی خود مؤلف رفتهایم و در سوی دیگر نیز به دنبال استعدادسنجی در صداهای خوب میان کودکان در مراکز کانون هستیم. خوشبختانه استعدادهای بسیار شاخصی هستند و حتی برخی از آنها در مراکز صداوسیما نیز مشغول به کارند.
او در ادامه و در پاسخ به پرداخت حق مؤلف در کتابهای الکترونیکی نیز گفت: در این مورد ما از برنامههای قراردادی که قبلاً امتحان خود را پس دادهاند، استفاده میکنیم و بسیار دقیق و با وسواس این کار را انجام میدهیم تا حقی از مؤلفی ضایع نشود.
عرضه هزار عنوان کتاب کودک و نوجوان در غرفه کانون
محمددینی در پایان سخنان خود درباره غرفه کانون در نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران اظهار کرد: در نمایشگاه، امسال هزار عنوان کتاب داریم. تعدادی کتاب نیز چاپ اولی هستند. از همه دعوت میکنم تا در نمایشگاه کتاب تهران به غرفه کانون سر بزنند. در طول مدت نمایشگاه ما هر روز پذیرای یکی از بزرگان ادبیات کودک و نوجوان خواهیم بود. رونمایی از کتاب نیز از دیگر برنامههای کانون در این ایام است.
سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران 19 تا 29 اردیبهشت 1403 در مصلی امام خمینی(ره) برگزار میشود و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز در این نمایشگاه با آثار خود حضور دارد.
انتهای پیام/