خروج آمريکا از برجام، روش ها و تبعات-سيد محمد هادي موسوي*

خبرگزاري آريا - تهران- ايرنا- در روزها و هفته هاي اخير مقامات آمريکايي علي الخصوص رييس جمهوري آمريکا از `خروج از برجام` سخن گفته اند. هرچند اين ادعا در نهادهاي حاکميتي آمريکا مانند کنگره و وزارت خارجه مخالفان سرسختي دارد لکن شواهدي وجود دارد که خروج از برجام به عنوان يک گزينه جدي در بررسي تيم مشاوران ترامپ گنجانده شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در اين يادداشت قصد داريم روش ها و تبعات خروج آمريکا از برجام را بررسي کنيم.
**ماهيت حقوقي برجام
پيش از هر چيز بايد بررسي کرد که `برجام` از نظر عرف ديپلماتيک چه نوع سندي است و اصطلاح `خروج از برجام` چه معنايي دارد.
از آنجا که در سطح بين المللي `کنوانسيون وين در مورد حقوق معاهدات Vienna Convention on the Law of Treaties (VCLT)` در سطح گسترده‌اي به يک راهنماي معتبر براي ايجاد و اجراي معاهدات است، ما نيز براي بررسي بعد حقوقي برجام به آن استناد مي کنيم.
اين کنوانسيون در خصوص تعهدات دو يا چند جانبه بين کشورها حاکم است و در تعهدات بين يک کشور و نهاد بين المللي هنوز اجرايي نشده است. از آنجا که برجام توافقي بين چند کشور است لذا اين کنوانسيون مي تواند مستند قرار گيرد.
کنوانسيون وين، «معاهده» را به روش زير تعريف مي کند:`معاهده` عبارت است از يک توافق بين المللي که بين کشورها بصورت کتبي منعقد شده و مشمول حقوق بين الملل باشد، صرف نظر از عنوان خاصّ آن و اعم از اينکه در سندي واحد يا در دو يا چند سند مرتبت به هم منعکس شده باشد.`
اونا هاتاواي (Oona A. Hathaway) استاد سرشناس حقوق بين الملل `معاهده` را اينگونه توصيف مي کند که`معاهده يک توافق نامه بين المللي است که به وسيله مدارک، جلسات، مکالمات تلفني و ديگر روش هاي ارتباطي و با رضايت طرفين باعث يک تعهد رسمي بين کشورها مي شود`
برجام مشخصات هر دو تعريف را دارد لذا بايد گفت برجام در عرف ديپلماتيک يک `معاهده` در نظر گرفته مي شود. حال با مشخص شدن ماهيت حقوقي برجام بايد ديد ايالات متحده آمريکا در برابر آن چه عکس العملي مي تواند نشان دهد.
براساس مواد 24 و 26 کنوانسيون وين کليه کشورها موظف به اجراي تعهدات خود در يک معاهده هستند. بر اساس ماده 54 درصورتي که يکي از طرفين معاهده با رضايت کليه طرف ها از معاهده خارج شود آن معاهده فسخ خواهد شد. در مورد برجام همه کشورهاي ذي نفع در برجام اعلام عدم رضايت خود از خروج آمريکا را اعلام کرده اند لذا اين بند نمي تواند مستمسک آمريکا در خروج از برجام باشد.
همچنين آمريکا بر اساس ماده 55 که `کاهش تعداد کشورهاي طرف يک معاهدة چند جانبه به کمتر از تعداد لازم جهت لازم الاجرا شدن آن` است نيز نمي تواند از تعهدات برجامي خود شانه خالي کند.
بهانه آمريکا در خروج از برجام ماده 60 کنوانسيون وين(فسخ يک معاهده يا تعليق اجراي آن در نتيجة نقض) نيز نمي تواند باشد چرا که تا کنون بارها آژانس بين المللي انرژي اتمي به عنوان نهاد ناظر تعيين شده در برجام، پايبندي ايران به برجام را تاييد کرده است.
همچنين کنگره آمريکا از رييس جمهوري خواسته است موارد نقض برجام را به آنها اطلاع دهد که تاکنون دولت آمريکا اين موارد را رسما اعلام نکرده است.
در بقيه موارد اين کنوانسيون نيز اشاره شده اگر هر طرف، ادعاي نقض تعهدات را داشت به چه روشي بايست اين ادعا را اثبات کند. در متن برجام نيز(بند 36 و 37) اين موضوع مورد بررسي قرار گرفته و ايالات متحده نمي تواند مستمسک به مدارک بين المللي و برجام به يکباره از اجراي تعهدات خود شانه خالي کند.
تا اينجا مشخص شد که از ديدگاه بين المللي و اصول کنوانسيون وين در تعريف`معاهده` و نيز بندهاي 36 و 27 برجام، آمريکا به راحتي نمي تواند اجراي برجام را متوقف کند.
اما در صورت اصرار دولت ايالات متحده بر خروج از برجام به چه روشي مي خواهد آن را اجرايي کند؟
**روش هاي خروج آمريکا از برجام
با توجه به نگاه رييس جمهوري آمريکا در اولويت دادن به صنايع و اقتصاد داخلي آمريکا، احتمالا علت مطرح شدن `خروج از برجام` گرفتن امتيازات بيشتر از ايران جهت تامين منافع اقتصادي آمريکا است.
در برجام، آمريکا امتيازاتي را به ايران اعطا کرده درحالي که شرکت هاي آمريکايي نمي توانند از آن بهره ببرند و هيات حاکمه جديد آمريکا با اين شرايط اين توافقنامه را مفيد نمي داند هيات حاکمه جديد آمريکا تجربه بين المللي اندکي دارد و به برجام به چشم يک قرارداد تجاري نگاه مي کند که بايد منافع اقتصادي مکفي براي آمريکا به ارمغان بياورد.
دولت جديد ايالات متحده معتقد است توافقي که فقط در آن تعهدات آمريکا ذکر شده و منافعي براي اقتصاد آمريکا در پي نداشته باشد قطعا توافق بدي است از اين رو تمايلي به حفظ برجام ندارد و در پي يافتن راهکاري براي خروج از برجام است.
اولين راهکار آمريکا جهت `خروج از برجام`، فشار و ايجاد محدوديت هاي جديد غير برجامي جهت تحريک ايران به نقض برجام است. روشي که در حال حاضر نيز در حال اجرايي شدن است و ايالات متحده با تصويب تحريم هاي مختلف و غير هسته اي سعي در تحريک ايران به نقض برجام دارد. اين روش با هوشمندي ايران خنثي شده و مقامات کشورمان بارها تاکيد کرده اند که نقض کننده برجام نخواهند بود.
دومين راهکار آمريکا جهت `خروج از برجام`، تصميم يکجانبه است. در اين شرايط، خروج از برجام به سه طريق ممکن است. روش اول ارجاع پرونده برجام به کنگره است که اين محتمل ترين گزينه است. روش دوم اعلام خروج از برجام توسط سخنگوي کاخ سفيد يا وزارت خارجه آمريکا و روش سوم امضا دستور اجرايي (Execution Order) جهت خروج از برجام يا عدم تمديد تعليق تحريم ها توسط رييس جمهور آمريکا خواهد بود.
درصورت ارجاع پرونده برجام به کنگره، 2 گزينه پيش روي کنگره خواهد بود: بقا يا خروج از برجام.
کنگره آمريکا در حال حاضر در اختيار جمهوري خواهان است و در نگاه اول زمينه خروج از برجام با راي مجلسين سنا و کنندگان فراهم است لکن تجربه تصويب برجام و لغو `اوباما کر` نشان داد يکدست بودن کنگره، لزوما اهداف کلان حزب جمهوري خواه را فراهم نمي کند، چه اينکه در بدنه جمهوري خواهان نيز موافقان برجام کم نبوده و آن را توافقنامه مطلوبي مي دانند. بسياري از تحليلگران آمريکايي نيز پيش بيني مي کنند با توجه به تبعات داخلي و خارجي اين تصميم، تعداد آرا کنگره آمريکا جهت خروج از برجام کافي نخواهد بود.
در اين شرايط احتمالا کنگره آمريکا ريسک خروج از برجام را نخواهد پذيرفت و در عوض شرايط و پيش شرط هايي را جهت اجراي برجام مد نظر قرار دهد. همچنين احتمال دارد تحريم هاي غير هسته اي بيشتري را اعمال کند.
در روش دوم، چنانچه سخنگوي کاخ سفيد و يا وزارت امورخارجه بيانيه اي مبني بر خروج از برجام را قرائت کنند آمريکا به صورت رسمي از برجام خارج شده اما به صورت تشريفاتي(طي روند قانوني) از برجام خارج نشده است.
در اين شرايط يک پيام سياسي به ديگر کشورها و شرکت هاي بين المللي ارسال خواهد شد که فعاليت تجاري با ايران، ريسک زيادي را درپي خواهد داشت. در اين حالت براي کشورها و شرکت هاي بين المللي جهت تعامل با ايران، سوالات زيادي ايجاد خواهد شد که پيش بيني مي شود OFAC تفسير جديد از برجام و شرايط معامله با ايران را ارائه کند.
اما چنانچه رييس جمهور آمريکا `تمديد تعليق تحريم ها` را امضا نکند و يا با يک دستور العمل اجرايي جديد، خروج از برجام را اعلام کند عملا آمريکا از برجام خارج خواهد شد. در اين شرايط و چنانچه کنگره موافق اين خروج نباشد ممکن است نهادهاي قانوني مانند «ديوان عالي آمريکا» دستورالعمل، رييس جمهور را معلق يا لغو کنند در غير اين صورت، عملا خروج آمريکا از برجام اجرايي مي شود.
**تبعات خروج آمريکا از برجام
اجازه دهيد فرض کنيم هرکدام از احتمالات فوق قابل رخ دادن باشد. در اين بخش بررسي خواهيم کرد که تبعات اين خروج براي آمريکا چه مي تواند باشد. گرچه بررسي عکس العمل ايران و کشورهاي اروپايي و نهادهاي بين المللي نيازمند يک بررسي جداگانه است و در اين يادداشت به صورت اختصار به آن مي پردازيم.
با توجه به مصوبه شوراي امنيت سازمان ملل متحد در تاييد برجام، کنگره و وزارت امورخارجه آمريکا ريسک رد و خروج از برجام را نخواهند پذيرفت چرا که هزينه بين المللي و وجهه سياسي کنگره آمريکا را زير سوال مي برد گرچه ممکن است رييس جمهور آمريکا، با توجه به نگاه کاسب کارانه به برجام، بدون توجه به اين شرايط ريسک خروج از برجام را بپذيرد و اين کار را عملي کند.
در اين صورت بيشترين خسارت سياسي متوجه خود ايالات متحده آمريکا است. چرا که تمام کشورهاي و نهادها بين المللي جهان، برجام را به بعنوان بهترين راهکار برد-برد در رفع مشکل هسته اي ايران مي دانند، از اين رو خروج يکجانبه آمريکا، تبعات سياسي زيادي براي آنها ايجاد خواهد کرد.
مهم تر اينکه دولت پيشين آمريکا، تعهد اجراي برجام را داده و تاکنون به اکثر تعهدات خود عمل کرده اما خروج يکجانبه دولت فعلي، اعتبار سياسي و ديپلماتيک تعهدات ديگر ايالات متحده را نيز زير سوال خواهد برد. پيش از اين بارها افراد و نهادهاي مختلف آمريکايي نيز درباره تبعات زيرپاگذاشتن تعهدات بين المللي توسط دولت و کنگره آمريکا هشدار داده اند چرا که وجهه رهبري آمريکا در سياست خارجي جهان زير سوال خواهد رفت و دنباله روي اتحاديه اروپا از سياست هاي آمريکا را ضعيف مي کند.
از طرفي بر اساس بند 2 قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل که از تمام اعضا، سازمان هاي منطقه اي و بين المللي خواسته شده است برجام را اجرا کنند بنابراين هرگونه خروج آمريکا از برجام، نقض قطعنامه سازمان ملل خواهد بود و به احتمال زياد، حاکميت آمريکا زير بار اين نقض قطعنامه نخواهد رفت.
نقض صريح قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل وجهه رهبري ايالات متحده در جامعه جهاني را خدشه دار مي کند و دست اين کشور در بقيه توافقنامه ها و مذاکرات بين المللي را نيز خالي خواهد کرد.
اثرگذاري تحريم هاي پيشين به دليل توانايي رهبري و هدايت دولت پيشين آمريکا در همراستا کردن کشورهاي جهان جهت تحريم ايران بود اما در صورت خروج آمريکا از برجام، قطعا اين کشور اثرگذاري سابق را نخواهد داشت و نمي تواند اجماع جهاني جديد در تحريم ايران ايجاد کند.
در اين ميان نقش روسيه و چين نيز به عنوان اعضاي حق وتو، بسيار مهم خواهد بود گرچه پيش بيني مي شود در اين شرايط چين، تبعيت کمتري از تصميمات ايالات متحده آمريکا داشته باشد. اتحاديه اروپا نيز تاکنون به وضوح اعلام کرده حتي با فرض خروج آمريکا از برجام، اين توافقنامه را حفظ کرده و به آن عمل خواهد کرد، گرچه در تعامل شرکت هاي اروپايي با ايران مشکلات زيادي به وجود مي آيد.
از ديدگاه ديگر، هدف آمريکا از امضاي برجام، به زعم آنها، دور کردن ايران از نقطه `گريز هسته اي` است که «امنيت ملي آمريکا و متحدان» را بخطر انداخته بود. خروج آمريکا از برجام باعث خواهد شد ايران به روند صلح آميز پيشين خود ادامه دهد و عملا فرض ايالات متحده آمريکا نقض شود.
اگر برجام را يک توافق چهارجانبه (ايران، آمريکا، سازمان ملل اتحاديه اروپا) در نظر بگيريم نيمي از اين توافق نامه وابسته به آمريکا است، لذا در صورت خروج اين کشور از برجام، اين معاهده ارزش فعلي خود را از دست مي دهد لکن ارزش آن به صفر نخواهد رسيد.
خروج آمريکا از برجام، اين معاهده را از بين نخواهد برد اما اثرگذاري آن را به حداقل مي رساند. اين شرايط مانند شرايط سال 1380 مي شود که ايران آماده تعامل به کشورهاي جهان بجز آمريکا بود.
تبعا تعامل شرکتهاي خارجي با ايران ضعيف خواهد شد اما اين تعامل متوقف نمي شود چرا که بخشي عمده اي از تحريم هاي اتحاديه اروپا و سازمان ملل لغو شده اند. شايان ذکر است در اين شرايط تعامل شرکت هاي بزرگ اروپايي دچار اخلال خواهد شد.
تحريم هاي آمريکا تحريم هاي تاثيرگذاري هستند که بازگشت آنها مشکلات زيادي را ايجاد مي کند لکن به اندازه `تحريم هاي جامع و فلج کننده` سازمان ملل تاثير گذار نيستند. تبعات اصلي تحريم پس از تصويب قعطنامه هاي سازمان ملل و ايجاد محدوديت هاي فراوان ذيل بند 41 فصل هفتم منشور ملل متحد بود که با تصويب قطعنامه 2231 اين تحريم ها، `لغو` شد.
در پايان مي توان نتيجه گرفت خروج آمريکا از برجام، اين توافق را نابود نخواهد کرد اما کارآيي آن را به کمترين حد ممکن مي رساند. خروج آمريکا از برجام منافع ايران از اين توافقنامه را کم مي کند اما قطعا منافع آمريکا بيشتر به خطر خواهد افتاد.
نکته پاياني اينکه منتقدان برجام بايد بينديشند چرا آمريکا در پي خروج از برجام است؟ هيات حاکمه آمريکا متوجه شده است امتيازات و تعهدات آمريکا در لغو تحريم ها عملا به نفع ايران است و شرکت هاي آمريکايي نمي توانند از اين امتيازات و تعهدات دولت خود استفاده کنند.
..........................................
*کارشناس مسائل سياسي
انتهاي پيام /*

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۹۵۱۵۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هفته فرهنگی شهرستان زرندیه

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز اراک؛ همزمان با هفته فرهنگی، یادواره شهدای شهرستان زرندیه نیز با حضور اقشار مختلف مردم در مسجد علی ابن ابی‌طالب (ع) شهر مامونیه برگزار شد.

در این مراسم سردار مجید موسوی کارشناس مسائل سیاسی فرهنگ شهادت را پیشران توسعه و پیشرفت کشور عنوان کرد و گفت: به فرموده امام خمینی(ره) قرن آینده قرن اسلام است و اسلام سنگر‌های کلیدی جهان را فتح خواهد کرد و ابرقدرت‌ها را به خاک مذلت خواهند نشاند.

سردار موسوی با اشاره به خسارات سنگین زرهی و تجهیزاتی صهیونیست‌ها در نبرد طوفان الاقصی افزود: با وجود کمک ۴۰ کشور به رژیم غاصب و ایفای نقش جبهه مقاومت، هیمنه پوشالی استکبارجهانی فروریخت.

او حمله به کنسولگری ایران در سوریه را اشتباهی راهبردی دانست و گفت: ایران اسلامی طی عملیات وعده صادق ضمن گرفتن انتقام شهدای کنسولگری، پیام قدرت و بازدارندگی خود را به سراسر جهان صادر کرد. در اجرای این عملیات از یک اصل مهم به نام غافلگیری استفاده نشد و با اطلاع قبلی این عملیات صورت گرفت. این عملیات معادلات جدیدی را در منطقه ایجاد و با گذشتن موشک‌ها و پهباد‌ها از لایه‌های متعدد پدافندی ثابت کرد که دشمنان اشراف صحیحی از توان رزم نیرو‌های مسلح ایران ندارند.