به نقل از «ایرنا»

پیشگیری از سالخوردگی جمعیت؛ یک ضرروت راهبردی است

تاریخ انتشار: ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۸۲۶۷۶۲

تهران- ایرنا- حسین مروتی پژوهشگر حوزه جمعیت با بیان اینکه تنها راه مقابله با سالخوردگی جمعیت، افزایش فرزندآوری مادران ایرانی است، گفت: اجرایی شدن سیاست های کلی جمعیت، تنها مربوط به نهاد خاصی نیست و نیازمند همکاری همه جانبه دستگاه های مختلف است تا بتوان با اقدامی موثر در این زمینه از کاهش جمعیت جلوگیری کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، سرمایه اصلی هر کشوری را جمعیت جوان و پویای آن تشکیل می دهد. از این رو جوامع در معرض سالخوردگی جمعیت، مدام در تلاشند تا با ارایه راهکار و بسته های تشویقی و حمایتی، زوجین را تشویق به زاد و ولد کنند. در این میان در ایران پس از آن که اجرای سیاست کنترل جمعیت، زنگ خطر سالخوردگی را به صدا درآورد، تلاش های مهمی در جهت پیشگیری از این معضل صورت گرفت. در همین زمینه «آیت الله خامنه ای» مقام معظم رهبری در 30 اردیبهشت 1393 خورشیدی سیاست‌ های کلی جمعیت را با توجه به اهمیت مقوله جمعیت در اقتدار ملی و در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری در سال‌های گذشته به تمامی نهادها و دستگاه های مربوط ابلاغ کردند. اهمیت این امر سبب شد تا به پیشنهاد سازمان ثبت احوال کشور و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، سی ام اردیبهشت به عنوان «روز ملی جمعیت» در تقویم رسمی کشور به ثبت برسد.

اهمیت این موضوع سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در گفت وگو با «حسین مُروتی» پژوهشگر مسایل جامعه و جمعیتی و یکی از برندگان جایزه ملی جمعیت، مسأله بحران جمعیت و کاهش نرخ باروری را از زوایای مختلف بررسی کند.

- متن این گفت وگو را در ادامه می خوانیم:
** ایرنا: با توجه به اینکه 30 اردیبهشت را به عنوان روز ملی جمعیت نامیده اند، وضعیت هرم سنی جمعیت ایران را چگونه می بینید؟
*** مروتی: مشاهده مستندات و مطالعه روندهای جمعیتی ایران نشان می دهد که ایرانیان در طول تاریخ خواهان فرزندان زیاد بوده اند و می توان گفت که فرزندآوری زیاد، قسمتی از سبک زندگی ایرانی- اسلامی بوده است. این قسمت از سبک زندگی ایرانیان تا 1340 خورشیدی دست نخورده مانده بود، تا این که در آن سال ها کنترل جمعیت توسط «ستاره فرمانفرمائیان» و زیر نظر کارشناسان شورای جمعیتی آمریکا آغاز شد. این برنامه از 1345خورشیدی توسط رژیم پهلوی به صورت گسترده در کشور اجرایی شد اما در 10 سال نخست مورد استقبال عمومی قرار نگرفت و تنها تعداد نیم فرزند از فرزندآوری مادران ایرانی کم شد و نرخ باروری به عدد 5.7 بچه رسید.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت‌های تنظیم خانواده متوقف شد و جریان تربیت شده های غرب، فرصت ادامه تحدید نسل را پیدا نکردند. در دهه 60 رشد جمعیت افزایش پیدا کرد و برخی کارشناسان و مسوولان باز به فکر کنترل جمعیت افتادند. این طرح در سال های 1367 خورشیدی کلید خورد و با شتابی فوق العاده به کاهش نرخ باروری مادران ایرانی منجر شد. یعنی ظرف 6 سال، یک سوم از نرخ باروری از میان رفت و در 1371 خورشیدی به چهار فرزند رسید. با غفلت مسوولان و عدم توقف این برنامه، نرخ باروری در 1379 خورشیدی به 2.1 فرزند رسید، یعنی حد جانشینی و باز هیچ مسوول یا جمعیت شناسی در اینباره اخطار نداد. اکنون کار به جایی رسیده است که «نیکولاس ابرشتات» از محققان انستیتو انترپرایز آمریکا در مقاله علمی خود می گوید: «کاهش نرخ باروری در ایران طی 30 سال گذشته حیرت انگیز و معادل 70 درصد بوده است. این میزان یکی از سریع ترین و چشمگیرترین آمارهای کاهش باروری در تاریخ بشر بوده است» این شیب استثنایی کاهش باروری امروزه باعث شده است که هرم سنی جمعیت کشور از تعادل لازم برخوردار نباشد؛ مسأله ای که عواقب خطرناکی به دنبال خواهد داشت.

** ایرنا: بر پایه اعلام مرکز آمار در 2 دهه آینده کشور با بحران سالمندی روبرو است، تأمل بر این موضوع تا چه اندازه اهمیت دارد و آیا رشد جمعیت ایران منفی خواهد شد؟
*** مروتی: در 2 تا سه دهه آینده، متولدین دهه 50 و 60 که تعداد زیادی هستند، به آستانه سنین سالخوردگی می رسند. به دلیل فرزندآوری بسیار کم این نسل، افراد در سن کار به نسبت اندکی برای حمایت از افراد سالخورده وجود خواهد داشت و همین مسأله سبب می شود تا هزینه های بسیار سنگینی بر جامعه تحمیل شود. سالخورده شدن جمعیت یک کشور، آن هم برای کشوری که هنوز به پیشرفت مطلوبش نرسیده است، عواقب اقتصادی وحشتناکی خواهد داشت. اکنون تمام کشورهایی که مبتلا به سالخوردگی جمعیت شده اند، توسعه یافته هستند، یعنی اوضاع اقتصادی تقریبأ بسامانی دارند اما ایران در صورت ادامه روال فعلی فرزندآوری مادرانش، یکی از نخستین کشورهایی خواهد بود که پیش از توسعه یافتگی به پیری جمعیت می رسد. هزینه های جمعیت انبوه سالخوردگان، کمبود نسبی نیروهای خلاق و جوان، گسست نسلی شدید و کاهش امنیت از جمله عواقب پیری جمعیت محسوب می شود.

جمعیت یک عنصر اساسی قدرت است و تنها مولفه ای است که پای ثابت تمامی نظریه های قدرت ملی (National Power) به شمار می آید. تضعیف این مولفه، آرزوی دشمنان ایران است. در همین زمینه «زبیگنیف برژینسکی» دیپلمات و استراتژیست آمریکایی گفته است: «از حمله پیش دستانه به تأسیسات اتمی ایران اجتناب کنید و بازی طولانی مدتی را با ایران آغاز کنید، زیرا تغییر نسل و آمارهای جمعیتی به نفع نظام کنونی نیست» او معتقد است که ایران به واسطه جمعیت جوانش، قدرتمند و مستقل است و منتظر باشید تا این جمعیت به سمت پیری برود و بعد از آن هر گونه اقدامی که خواستید را انجام دهید.

** ایرنا: آیا شما وضعیت جمعیت کشور را بحرانی می دانید و آیا تاکنون سیاست های تشویقی جمعیتی در ایران تأثیرگذار بوده است؟
*** مروتی: عبارتی که برخی از اندیشمندان غربی در خصوص جمعیت ایران به کار برده اند، بحران جمعیت (Population Crisis) است اما این بدان معنا نیست که نمی توان جلوی سالخوردگی جمعیت را گرفت. آن کاری که امروز باید صورت بگیرد، فعالیت فرهنگی در جهت متقاعد کردن خانواده های ایرانی به فرزندآوری بیشتر است. در واقع حل این مسأله ریشه در فرهنگ دارد و کمتر به وضعیت اقتصادی مرتبط می شود زیرا لزومأ با بهتر شدن وضعیت اقتصادی، فرزندآوری خانواده ها بیشتر نخواهد شد. اکنون کمترین فرزندآوری را ثروتمندترین استان های کشور (گیلان و مازندران) دارند.

در واقع اکنون تعداد ایده آل فرزندآوری برای خانواده های ایرانی قریب به 2.5 بچه است و تا این ایده آل تغییر نکند و افزایش نیابد، هیچ اقدامی نمی تواند جلوی بحران جمعیت را بگیرد. البته این تحلیل، نبایدبه بی توجهی حکومت به امر معیشت مردم منجر شود. دولت باید خانواده هایی که می خواهند بیش از 2 فرزند داشته باشند، به صورت ویژه مورد حمایت مالی قرار دهد.

** ایرنا: برخی کارشناسان معتقدند که پدیده مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به طرف کلان شهرها سبب تغییر رفتار در باروری شده، این موضوع تا چه اندازه صحیح است؟
*** مروتی: بیش از سه دهه فرهنگ سازی در زمینه کنترل جمعیت سبب شده است تا هم در روستاها و هم در شهرها تعداد فرزند ایده آل قریب به 2 فرزند باشد. البته این موضوع مستند نیست و نمی توان این مولفه را اثرگذار در فرزندآوری دانست.

** ایرنا: تجدید نظر و بازنگری در سیاست های جمعیتی تا چه اندازه ضروری است و چه کارهایی در این زمینه صورت گرفته است؟
*** مروتی: تاکنون در زمینه سیاست های جمعیتی، هیچ مشوق اقتصادی در نظر گرفته نشده و مجلس شورای اسلامی نیز در این زمینه قانونی تصویب نکرده است. این در حالی است که پنج سال از ابلاغ سیاست های کلی جمعیت توسط رهبر انقلاب می گذرد. مسوولان باید در این زمینه دغدغه داشته باشند و تنها به مسایل روزمره نپردازند، زیرا این مساله بسیار مهم و راهبردی است. بحران جمعیت از حیث آسیب شناسی، مسأله ای به شدت فرهنگی به شمار می آید و زاویه عواقبش به شدت امنیتی است.

حال آنکه کشور در موضوع جمعیت، نه فعالیت فرهنگی قابل توجهی دارد و نه متوجه عواقب امنیتی آن است. ایران می تواند این بحران را به سلامت پشت سر بگذارد و مانع سالخوردگی جمعیت شود، به شرط آن که مسوولان متوجه شوند که هیچ کشوری در دنیا با کنترل جمعیت و سالخورده شدن جمعیتش نتوانسته و نمی تواند به توسعه برسد. عموم مردم هم باید متوجه شوند که فرزند کمتر، نه زندگی بهتر می آورد و نه کیفیت بچه را بالا می برد. کیفیت تک فرزندها به دلیل آسیب های تک فرزندی، کمتر از بچه هایی است که از نعمت خواهر و برادر برخوردارند. صفا و صمیمیت و شادابی هم در خانواده های پرجمعیت تر بیشتر است، و البته این فرزندان قطعا می توانند در ایام سالخوردگی، از والدینشان دستگیری کنند.

نهایتأ باید متذکر شد که اجرایی شدن سیاست های کلی جمعیت تنها مربوط به نهاد خاصی نیست و نیازمند همکاری همه جانبه دستگاه های مختلف است تا بتوان با اقدامی موثر در این زمینه از کاهش جمعیت و سالخورده شدن آن جلوگیری کرد.

پژوهشم**9117**9131

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اجتماعي مناسبتها روز ملي جمعيت

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۸۲۶۷۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

وزارت بهداشت و درمان در اصلاح فرهنگ فرزندآوری یاری‌رسان‌ باشد

به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله حبیب الله شعبانی صبح امروز در جمع خبرنگاران بیان کرد: در بحث جمعیت ابتدا تشکر می‌کنم از مجموعه‌های فعال فرهنگی و حلقه‌های میانی، مدیر کل امور بانوان استانداری همدان که زحمات زیادی در حوزه جمعیت در استان کشیدند.

وی ادامه داد: ریشه اصلی جمعیت به فرهنگی که به صورت تاریخی در جامعه ریشه دار شده بر می‌گرد و با توجه به شعارهایی که در دهه هفتاد مطرح شده و حتی قبل از انقلاب در فضاهای شهری بین اقشار مختلف مطرح بوده که فرزند کمتر را نماد روشنفکری نماد امروزی بودن می‌دانستن و متأسفانه این فرهنگ همچنان حاکم است مشکل اصلی جمعیت در جامعه را فرهنگی دانستند.

شعبانی با اشاره به اینکه بعضی‌ها مسائل اقتصادی را در بحث مسئله جمعیت بیان می‌کنند، افزود: شاید برای بعضی خانواده‌ها اقتصاد مهم باشد اما یک نکته وجود دارد که ضعف اقتصاد بر این نگاه فرهنگی تأثیر گذاراست اما ریشه اصلی همان مسئله فرهنگی است که به اندیشه و جهان بینی جامعه برمیگردد که شاید نیازمند اصلاح باشد.

امام جمعه همدان تصریح کرد: نکته حائز اهمیت توجه به عملکرد خانه های بهداشت و مراکزی که در علوم پزشکی به صورت مستقیم با خانم های باردار در ارتباط هستند این مجموعه‌ها در اصلاح فرهنگ بسیار تأثیرگذار هستند و وزارت بهداشت و درمان یکی از مهمترین ارکانی است که می‌تواند در اصلاح این شرایط کمک کند.

وی اظهار کرد: هر چقدر حلقه های میانی تلاش بکنند خانه‌های بهداشت و پزشکان که جامعه به آنها مراجعه می‌کنند در این موضوع مؤثرتر هستند.

شعبانی در پایان گفت: باید دقت کرد که ما در حوزه جمعیت از کجا ضربه خورده ایم از همانجا درصدد اصلاح شرایط باشیم.

کد خبر 6090771