به نقل از «ایکنا»

تمرکز اموال وقفی در جهان بر خدمات آموزشی و بهداشتی/ دلایل کاهش وقف

تاریخ انتشار: ۱۲ آبان ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۶۶۱۷۹۶

به گزارش ایکنا؛ وقف به معنی حبس و منع است و در اصطلاح به عقدی گفته می‌شود که نتیجه آن، ایستایی اصل و رهایی منافع آن است. وقف از مسائلی است که مستقیما با جوامع بشری در ارتباط است و پیش از اسلام نیز در میان همه ادیان غرب و شرق، رواج داشته است. مثلا اداره امور معابد، صومعه‌ها، آتشکده‌ها، کاهنان و موبدان از منافع وقف صورت گرفته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در ایران پیش از اسلام نیز وقف وجود داشته و اقوام آریایی به‌خصوص ایرانیان دارای موقوفات و نذورات بسیاری برای اداره امور معابد خود بوده‌اند.

جايگاه وقف در اسلام

وقف در اسلام، موضوعی اعتقادی است و جایگاه اداری و اجرایی ندارد؛ زیرا موضوعی کاملا اعتقادی است و با عقاید افراد در ارتباط است و پیامبر(ص) و اهل بیت(علیهم السلام) بر این موضوع تأکید بسیاری کرده‌اند. همچنین در قرآن کریم نیز آیاتی هست که بر اهمیت وقف تأکید کرده است. مانند: «وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لَا تُظْلَمُونَ» (و هر مالى را كه انفاق كنيد (پاداش آن‏) به طور كامل به شما داده خواهد شد و ستمى بر شما نخواهد رفت‏) (بقره/272) یا «لَن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ» (هرگز به نيكوكارى نخواهيد رسيد تا از آنچه دوست داريد انفاق كنيد) (آل عمران/92).

زمینه‌های استفاده از وقف

«سید مراد سلامه»، مدرس، خطیب و امام جماعت در وزارت اوقاف مصر در بخشی از مقاله‌ خود با عنوان «جایگاه وقف در اسلام؛ اهداف و زمینه‌ها» به موارد کاربرد وقف پرداخته است:

وقف در جنبه‌های مختلفی به کار گرفته می‌شود که از جمله آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1 ــ استفاده از وقف به منظور حفظ دین؛ این مسئله شامل وقف اسلحه، قرآن، کتاب، مساجد، زاویه (مکان‌های آموزش دینی)، انجمن‌های دینی، مدارس و آموزشگاه‌ها می‌شود.

2 ــ استفاده از وقف به منظور حفظ آبرو و نسل: از طریق اوقاف می‌توان امکان ازدواج را برای جوانان مهیا و وسایل مورد نیاز ازدواج آنها را فراهم کرد و مخارج مجلس عروسی آن‌ها را نیز تأمین کرد.

3 ــ  کمک به فقرا و نیازمندان: وقف زمین، آب و اموال برای تأمین مایحتاج نیازمندان و کمک به فقرا یکی دیگر از موارد استفاده وقف است.

4 ــ استفاده از وقف در امور آموزش: استفاده از اموال وقف برای آموزش و در خدمت به علما و دانش‌آموزان.

5 ــ استفاده از وقف در مسائل بهداشتی: از اموال وقف و اوقاف می‌توان در ساخت و تجهیز بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها استفاده کرد.

6 ــ استفاده از وقف برای کمک به حیوانات: به منظور کمک به حیوانات مثلا غذا دادن به حیوانات گرسنه و نجات آنها از مرگ و گرسنگی می‌توان از اموال وقفی استفاده کرد.

دلایل کاهش وقف

با وجود اهمیت وقف و نقش بارز آن در شکوفایی تمدن اسلامی در جهان معاصر در کشورهای اسلامی شاهد روند رو به کاهش این موضوع هستیم. پایگاه اطلاع‌رسانی الالوکة در مقاله‌ای با عنوان «وقف در جهان اسلام» به بررسی مهم‌ترین دلایل این مسئله پرداخته است:

1- دخالت دولت: این موضوع را از چند جنبه می‌توان بررسی کرد:

الف) تسلط دولت بر اموال وقفی

ب) مدیریت دولتی وقف

ج) قرار دادن مالیات و هزینه برای امور وقفی در بعضی از کشورها

2- قوانین وقف: در بعضی از کشورها تعدادی قوانین برای وقف اعمال شده که بیشتر آنها با طبیعت وقف به عنوان یک عمل مردمی مخالفت دارد و دست دولت را در مسئله وقف بیشتر باز می‌کند و اوقاف جدید را برای مسلمانان دشوار می‌کند. البته در بعضی از کشورهای اسلامی نیز قوانین خاصی برای وقف وجود ندارد.

3- کم شدن اقبال عمومی نسبت به وقف: یک بررسی کلی نشان می‌دهد که بیشتر وقفیات کنونی مربوط به گذشتگان ما است؛ یعنی اوقافی است که نسل‌های گذشته انجام داده‌اند. اما در روزگار معاصر به دلیل دخالت بعضی از دولت‌ها و وضع قوانین مربوط به وقف، استقبال مردم از این موضوع کم شده و بسیاری از مردم این موضوع را وظیفه دولت می‌دانند در حالی که اصلا و ذاتا موقف، یک فعالیت مردمی است.

4 ــ سود کم امور وقفی: این مسئله نتیجه دخالت دولت‌ها است که ناتوانی‌اش را در اداره شرکت‌های بخش عمومی ثابت کرده است با این وجود همچنان پروژه‌های وقفی بسیار بزرگ توسط دولت انجام می‌شود.

5 ــ از بین رفتن برخی از اموال وقفی: در بعضی از کشورها برخی از کارمندان با خیانت نسبت به اموال وقفی، موجب از بین رفتن این اموال می‌شوند. علاوه بر این عدم وجود یک لیست دقیق از اموال وقفی در بعضی دیگر از کشورها، موجب می‌شود که این اموال به مرور زمان از بین بروند. 

6 ــ عدم شفافیت: انتشار اطلاعات درباره مدیریت مالی اموال وقفی و تصرف در درآمدهای موجود، موجب کم شدن تمایل مردم نسبت به وقف می‌شود و این مسئله مدیریت وقف و اموال وقفی توسط مردم را کم می‌کند.

7 ــ آگاهی اندک مسلمانان نسبت به اهمیت وقف و میزان نیاز به آن: مسلمانان در دنیای معاصر اطلاعات چندانی نسبت به وقف و فواید و اهمیت آن ندارند. این در حالی است که مبلغان و علمای دین باید این مهم را بر عهده بگیرند یا از طریق رسانه‌های مختلف مانند روزنامه، رادیو، تلویزیون و اینترنت به مردم در این زمینه اطلاع‌رسانی شود.

8 ــ شکاف بین وقف و جمعیت‌ها و مؤسسات خیریه: معروف است که وقف در اصل برای حمایت مؤسسات آموزشی، بهداشتی و اجتماعی به وجود آمده است. اما از ابتدای قرن 20 میلادی و حتی تا نیمه آن از زمانی که دولت‌ها اداره اوقاف را بر عهده گرفتند، ارتباط بین وقف و این مؤسسات کم شد. این در حالی است که اهمیت وقف در این است که به اهداف مؤسسات ملی کمک کند و ارتباط مستقیمی با شهروندان داشته باشد.

اخیرا در برخی از کشورها تلاش‌هایی در جهت تقویت وقف و احیای آن انجام شده که مهم‌ترین آنها بدین شرح هستند:

1 ــ تأسیس صندوق‌های وقفی در بعضی از کشورها مانند کویت و قطر.

2 ــ تجربه سهام‌های وقفی به عنوان ابزاری برای جمع‌آوری اموال برای اوقاف جدید در بعضی از کشورها همچون عمان، قطر، کویت و امارات.

3 ــ تأسیس برخی مؤسسات خیریه شخصی ومؤسسات دیگری که برپایه وقفیات خیرین اداره می‌شود. مثل مؤسسه «الشیخ زاید بن سلطان» در امارات و مؤسسه «عبدالحمید شومان» در اردن و مؤسسه خیریه «إقرأ» که مجموعه «دله البرکه» آن را در «جده» عربستان تأسیس کرده است.

4 ــ تأسیس هیئت بین‌المللی اوقاف در بانک توسعه اسلامی در شعبه جده.

5 ــ تأسیس دبیرکلی اوقاف در کویت.

فرهنگ وقف در آمریکا و کشورهای اروپایی
فرهنگ «وقف» معمولا در کشورهای مختلف جهان اعم از کشورهای مسلمان و غیرمسلمان وجود دارد، به طوری که به‌عنوان مثال در دو کشور اروپایی فرانسه و انگلستان، مراکزی همچون مدارس و بیمارستان‌ها وجود دارد که به وسیله اموال افراد متوفی ساخته شده و از آن نگهداری می‌شود. در قوانین فرانسه و انگلستان به وقف و جهات مختلف آن اشاره شده است.
آمریکا
در کشور آمریکا نیز بیش از 3200 مؤسسه خیریه عام‌المنفعه با سرمایه‌های کلان نشان از وقف در این کشور وجود دارد که حتی بعضی از این مؤسسات شهرت جهانی دارد، مانند فورد (تاسیس ۱۹۳۶میلادی)، جانسون (تاسیس۱۹۷۰میلادی)، راکفلر (تاسیس ۱۹۰۰ میلادی)، کارنگی (تاسیس ۱۹۰۶ میلادی) و در کشور آمریکا بیش از ۲۰ هزار بنیاد موقوفه وجود دارد که با اهداف نیکوکارانه فعالیت می‌کنند.


یکی از مو‌فق‌ترین بنیادهای خیریه معاصر در آمریکا بنیاد «مک آرتور» است؛ در آمریکا بنیادهای خیریه و عام‌المنفعه به جای کمک کردن مستقیم به فقرا و مستمندان در طرح‌های مربوط به ریشه کن کردن فقر و محرومیت سرمایه‌گذاری می‌کنند.
آلمان کشور آلمان فدرال نیز یکی از کشورهایی است که موقوفات در آن خیلی زیاد است و در این کشور وقف طوری تنظیم می‌شود تا نسل‌ها و قرون متمادی پایدار و استوار بماند؛ در آلمان وقف کردن کاری محبوب و مردم‌پسند است.
سوئد
یکی از واقفان بزرگ که شهرت جهانی دارد، دانشمندی به نام «آلفرد نوبل» است؛ وی سوئدی بوده و دینامیت را اختراع کرده است.
این دانشمند تمام اموالش را وقف و اهدای جوایز به دانشمندان کرد، همچنین قسمتی از اموالش را وقف صلح و دوستی و حقوق بشر کرده بود.
بلژیک
در کشور بلژیک نیز همچون آمریکا و سایر کشورهای اروپایی بنیادهای خیریه تأسیس شده است که در حوزه‌های مختلف محیط زیست و اطلاع‌رسانی، خدمات بهداشتی و اجتماعی و برنامه چشم‌انداز آینده فعالیت می‌کنند.
وقف در کشورهای عربی در مصر باستان املاکی را بر خدایان، معبدها و مقبره‌های بزرگان اختصاص می‌دادند تا درآمد آن‌ها به مصرف مراسم ویژه در معابد و مقبره‌ها و نگهداری، تعمیرات و نوسازی این اماکن برسد، اما در حال حاضر در مصر موقوفات زیادی در زمینه‌های عام‌المنفعه وجود دارد که مردم از آنها بهره می‌برند.
عراق اما روش وقف در عراق بعد از جریان عاشورا دگرگون شد و مردم عراق به صورت پنهانی از ترس تعدی حاکمان ظلم و جور، املاک و اموالی را وقف بر مقابر و آرامگاه‌ها و ضرایح مطهر ائمه اطهار علیهم‌السلام می‌کردند تا از آنها حفظ و نگهداری شود.
 یمن
موقوفات زیادی در کشور یمن وجود دارد از جمله وقف جهت سرپناه مسافران، آب انبارها، چاه‌ها در کنار جاده‌هایی خارج از شهرها، کمک به ازدواج، موقوفات به علما و مصارف دیگر.
کویت
در کشور کویت صندوق‌هایی وقف شده که به نیازهای اجتماعی مردم پاسخ می‌دهند؛ از جمله صندوق‌ها می‌توان به صندوق وقف معلولان، صندوق وقف فرهنگ، صندوق وقف قرآن، صندوق وقف جهت توسعه علمی، صندوق وقف حمایت از خانواده، صندوق وقف مساجد و صندوق وقف کویت برای همیاری اسلامی اشاره کرد.
 
 تانزانیا
در کشور تانزانیا مؤسسات دینی، امور خیریه وقف را بر عهده دارند و مؤسسات باید در وزارت دادگستری در بخش ثبت شرکت‌ها ثبت شوند و مؤسسات می‌توانند از دولت امکانات بگیرند؛ از جمله این امکانات عبارتند از:
۱ــ تمام بناها و ساختمان‌های وقفی و خیریه از مالیات معاف هستند.   
۲ــ واردات و صادرات مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه برای راه اندازی و اداره طرح‌ها و برنامه‌های خود در صورت وارد کردن هر نوع کالا از پرداخت حقوق گمرکی معاف هستند.
۳ــ مؤسسات خیریه در صورت انجام فعالیت‌های اقتصادی در جهت توسعه برنامه‌های خیریه، از پرداخت مالیات بر درآمد نیز معاف هستند.
در بیشتر کشورهای جهان بنیادها یا صندوق‌های عام‌المنفعه وجود دارد که ما در اینجا فقط به عنوان نمونه به بعضی از آنها اشاره کردیم.
 

احمد سبحانی، سفیر اسبق ایران در ونزوئلا، دباره سنت وقف در بین مردم کشورهای آمریکای لاتین می‌گوید که وقف جایگاه ویژه‌ای در این کشورها دارد و این در حالی است که نحوه وقف کردن در کشورهای آمریکای لاتین با ایران متفاوت است.   وی با بیان این که کشورها برای فعالیت در زمینه وقف، مردم به ایجاد انجمن‌های خیریه می‌پردازند و در اقدامی دیگر صدقات جاریه دارند که می‌توان نام این اقداماتشان را وقف گذاشت، گفت: مردم این کشورها در کنار صدقات جاریه و احداث انجمن‌های خیریه، بخشی از اموالشان که به صورت مملوکات است را نیز می‌بخشند.
احمد سبحانی با اشاره به اینکه وقف به دین خاصی تعلق ندارد، اظهار کرد: این سنت به ذات بشر اختصاص دارد، چرا که انسان در هر جایی از جهان که باشد دوست دارد بخشی از اموال و دارایی خود را در بین نیازمندان تقسیم کند.

گزارش از سعیده بیرجندی

انتهای پیام

منبع: ایکنا

کلیدواژه: وقف اسلام قرآن عقاید دینی خبرگزاری قرآن بین الملل ایکنا قرأن

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۶۶۱۷۹۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اضافه شدن ۲ بالگرد به ناوگان امدادی و آموزشی همدان

ایسنا/همدان در نخستین ساعات آغاز به‌کار ششمین نمایشگاه ایران اکسپو در راستای مذاکرات سرمایه‌گذاری صورت گرفته با اعلام موافقت مدیرعامل شرکت هلیکوپتر ایران مقرر شد به‌زودی دو فروند بالگرد به استان همدان اضافه شود.

در راستای مذاکرات دوسویه بین معاون اقتصادی استاندار همدان و مدیرعامل شرکت هلیکوپتر ایران مقرر شد دو فروند بالگرد به منظور آموزش خلبانی و تقویت خدمات‌رسانی امداد بیمارستانی به استان همدان اضافه شود.

به گزارش ایسنا، در حال حاضر یک فروند بالگرد هوا نیروز در بیمارستان استان همدان به منظور انجام خدمات درمانی فعال است.

استان همدان از لحاظ سرعت پاسخگویی به حوادث و سوانح از شاخص‌های خوبی برخوردار است اما برای افزایش کمی و کیفی خدمات امدادونجات، افزوده شدن این دو فروند بالگرد می‌تواند به نوسازی ناوگان هوایی امدادی و آموزشی استان کمک شایانی کند.

انتهای پیام