به نقل از «فرارو»

چرا «جامعه‌شناسان» و «هنرمندان» نمی‌توانند دوستان خوبی باشند؟

تاریخ انتشار: ۱۵ دی ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۵۶۵۳۸۰

نعمت‌الله فاضلی انسان شناس و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی در مطلبی در روزنامه ایران نوشت:

۱- رویارویی «جامعه‌شناسی» و «هنر» بحث درخور تأملی است. کتاب «جامعه‌شناسی هنر» تألیف «جرمی تنر» با این جمله آغاز می‌شود: «جامعه‌شناسی و هنر دوستان خوبی نیستند.» در کتاب «جامعه شناسی هنر؛ شیوه‌های دیدن» اثر مشترک جان هاگسون و دیوید انگلیس؛ علت این جمله توضیح داده شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

دلیل نخست آنکه جامعه‌شناسان بنابر حرفه و اقتضای شغلی خود تلاش می‌کنند تا آن ابعاد نازیبایی‌شناختی امر زیباشناسانه یعنی ابعاد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را توضیح دهند. در واقع نه تنها هنرمندان، بلکه عالمان دین و دانشمندان و دیگر گروه‌های اجتماعی هم دوست ندارند عملکردشان زیر ذره‌بین جامعه‌شناسان تحلیل و تفسیر شود.

۲- فصل نخست کتاب «تولید اجتماعی هنر» نوشته «جانت ولف» شرح طولانی است با این محتوا که هنرمندان به‌طور تاریخی دوست دارند که کارشان به‌عنوان «نبوع» به حساب آید. «لوکاچ» رمان را برآمده از طبقه اجتماعی و اساساً روبنایی می‌دانست که از زیربنای اقتصادی بیرون آمده است.

«اروین گلدنر» در «نظریه ساختارگرایی تکوینی» خود در حوزه ادبیات و رمان شرح می‌دهد که ارزش‌هایی که یک رمان‌نویس در رمان جلوه‌گر می‌کند، ساخته و پرداخته زندگی روزمره مردم عادی است که ادیب عضو آن جامعه است. او معتقد بود رمان‌نویس و هنرمند کسی است که حداکثر آگاهی ممکن را دارد و در پرتو این حداکثر آگاهی می‌تواند جهان اجتماعی را به جهان آفرینش هنری و ادبی انتقال دهد و این کار کم‌ارزشی نیست.

۳ «پی‌یر بوردیو» با طرح مفهوم «میدان هنری» توضیح داد که هنر از رقابت‌ها و حسادت‌ها و کینه‌توزی‌ها و منفعت‌جویی‌ها پاک و منزه نیست. در همین زمان «هوارد بکر» در امریکا با طرح مفهوم «جهان‌های هنری» (آرت ورلد) توضیح داد که هنرمند‌ها سهم زیادی در هنر ندارند و تنها یک حلقه از زنجیر مجموعه وسیع حلقه‌های دنیای هنر هستند و اینکه ما تمام آنچه به آن هنر می‌گویند در جیب هنرمند بگذاریم، نادرست و ستم به حلقه‌های دیگر است.

جامعه‌شناسان به افشای سطوح و لایه‌هایی از هنر می‌پردازند که سبب می‌شود هنرمند در زمینه اجتماعی‌اش قرار گیرد و ساز و کار‌های تولید هنر آشکار شود. از این‌رو است که گفته می‌شود «جامعه‌شناسی» و «هنر» دوستان خوبی نیستند؛ اما یکی از دستاورد‌های چنین رویکرد و عملکردی توسط جامعه‌شناسان آن است که هنرمند را از قداست و اسطوره و معصومیت و یکتایی تا حدودی دور می‌کند تا «هنر» به یک امر انسانی و همگانی بدل شود و همه انسان‌ها حق ورود به زندگی هنری را پیدا کنند.

در واقع، اگر تصور ما از موسیقی، نبوغ موتزارت باشد، هرگز به سراغ هنر نمی‌رویم، چون فکر می‌کنیم او یک استثنا است؛ اما اگر هنر را شکلی از آگاهی و معرفت و در معنای خودش شبیه علم بدانیم، همه انسان‌ها به‌طور میانگین از آن برخوردارند و همه می‌توانند در خلق هنر و خلق دانش، مشارکت داشته باشند. این، یکی از دستاورد‌هایی است که هنر را دموکراتیک‌تر می‌کند.

۴- دستاورد دیگر، آن است که اگر از دیدگاه جامعه‌شناسانه به هنر بنگریم، هنر در خدمت اهداف اجتماعی زندگی واقعی و روزمره قرار می‌گیرد و از «کالایی زینتی» برای سرگرمی و تفنن تبدیل به یک «ضرورت» می‌شود. در کتاب «دموکراسی و هنر» می‌بینیم که شکل‌گیری دموکراسی در امریکا که از خاستگاه‌های دموکراسی مدرن است، بر پایه توسعه هنری صورت گرفته و تا امروز هم بر شانه‌های هنر استوار است.

در واقع «جامعه‌شناسی هنر» کمک می‌کند که اگر ما واقعاً معتقد به اخلاق و عدالت و آزادی هستیم، توجه داشته باشیم که جریان‌های هنری و آثار هنر و بازار‌های هنر به کجا می‌روند و چه کار‌هایی انجام می‌دهند. این کافی نیست که ما فکر کنیم محتوای آثار هنری ما یا نیت‌های ما عدالت‌خواهانه و برابری جویانه است و طرفدار آزادی هستیم. مهم این است که ببینیم پیامد کنش و عملکرد فردی هنری ما در جایگاه هنرمند، نهاد‌های هنری، خط مشی‌ها و سیاست‌های هنری ما در حیات اجتماعی در کجا قرار می‌گیرند و چه اتفاقی دارد برایشان می‌افتد.

۵- جامعه‌شناسی هنر کمک می‌کند تا ما چشم‌اندازی انسانی‌تر، اخلاقی‌تر و عادلانه‌تر پیدا کنیم و از این حیث که هنر و علم و جامعه‌شناسی در نهایت هدف‌های انسانی‌ای دارند، اتفاقاً می‌توانند دوست یکدیگر باشند. بخشی از جامعه‌شناسی هنر را نیز باید در آنتولوژی و هستی‌شناسی اجتماعی دید. هنر بخشی از فرآیند تغییر جامعه است و بسیاری از تغییرات اجتماعی به کمک هنر اتفاق می‌افتند.

در واقع، اگر ما سینما نداشتیم، وضع زنان ما قطعاً به مراتب از دوران قاجار بدتر بود. اگر نقاشی و موسیقی نداشتیم، وضعیت زندگی شهری و سواد ما این نبود. آگاهی انتقادی‌ای که «طنز» از دهخدا تا امروز به‌وجود آورد، آگاهی انتقادی‌ای که داستان با جمالزاده به‌وجود آورد و پیش از آن آگاهی انتقادی‌ای که شکل خاصی از ترجمه با میرزا حبیب اصفهانی در «حاجی بابا» و رمان «سیاحتنامه ابراهیم‌بیک» به‌وجود آورد؛ در واقع مجموع این‌ها بخشی از ساخت‌یابی اجتماعی هنری ما بودند.

ترجمه‌ها و پژوهش‌های هنری و ادبی سطوح دیگر در خور توجه هستند؛ اما جریان جدیدتر در حوزه جامعه‌شناسی هنر، «جامعه‌شناسی دیجیتال» است که محققان و هنرمندان در فضای مجازی نوعی آگاهی جامعه‌شناسی را به صورت همگانی رواج می‌دهند. این جریان جدید یعنی «جامعه‌شناسی هنر دیجیتال» اتفاقی بزرگ و نوعی جهش سازنده در جامعه‌شناسی هنر است. این جریان، نیرومندتر از جریان‌های رسمی دانشگاهی و پژوهشی است؛ چرا که زمینه اجتماعی و فرهنگی برای گسترش و رونق بینش جامعه‌شناسی در حوزه هنر‌ها در حال همگانی شدن است.

منبع: فرارو

کلیدواژه: هنرمندان جامعه شناس هنر جامعه شناسی هنر جامعه شناسان هنری ما

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۵۶۵۳۸۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نهضت پلاتوسازی در دستور کار است/ برگزاری المپیاد هنر

معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از برنامه‌ریزی برای تحقق رشد تولید در آموزش، تئاتر، موسیقی و هنر‌های تجسمی در کشور با حمایت از هنرمندان خبر داد و گفت: امسال نهضت پلاتوسازی در دستور کار قرار دارد تا در تمام شهر‌ها و استان‌ها بتوانیم پلاتو‌های قدیمی را احیا و پلاتو‌های جدیدی دایر کنیم.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، محمود سالاری، معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص عدالت فرهنگی و نگاه به استان‌ها در اقدام‌های عملیاتی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در چارچوب شعار امسال (جهش تولید با مشارکت مردم) اظهار داشت: در انتهای سال قبل، وزارت فرهنگ مبالغی را برای انجمن‌های هنری در استان‌ها تخصیص داد که ارسال شده و امید است به تولید آثار در استان‌ها منتهی شود.

وی افزود: استان‌ها و انجمن‌های مختلف اعداد و ارقام متفاوتی از این بودجه دارند؛ نسبت به این که در استانی تولیدات تئاتری که داشته بیشتر یا کمتر بوده مبالغ تا حدودی کم یا زیاد شده است.

محدودیت‌های منابع برطرف می‌شود

سالاری گفت: امسال امیدواریم منابعی که سال گذشته محدود بود مقداری افزایش پیدا کند و اتفاق بهتری بیفتد، اما همه منابع به استان‌ها تخصیص می‌یابد و انجمن‌های استانی از آن بهره‌مند می‌شوند.

معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: امسال، از آنجایی که از سوی رهبر معظم انقلاب، سال جهش تولید و مشارکت مردم در حوزه‌های مختلف نام‌گذاری شده، تلاش کردیم در تمام بخش‌های ادارات‌کل زیر مجموعه معاونت هنری از جمله آموزش که عمدتا آموزشگاه‌ها در ذیل مردم تعریف می‌شوند و مردم و هنرمندان هستند که آن‌ها را اداره می‌کنند، صدور مجوز‌ها و دریافت امکانات مالی از بانک‌ها را تسهیل کنیم، البته باید کمک کنیم فرآیند‌های جذب و تولید آثار هنری بهتر شود.

المپیاد آموزش هنر به صورت المپیکی و تیمی برگزار می‌شود

سالاری گفت: المپیاد آموزش هنر مهمترین اتفاق حوزه آموزش است، که به صورت المپیکی و تیمی امسال برگزار می‌شود، این رویداد در سراسر کشور برگزار می‌شود؛ تیم‌ها در سه بخش با هم رقابت می‌کنند و نهایتا تیم یا همان آموزشگاه قهرمان معرفی می‌شود.

وی تصریح کرد: این رویداد کمک می‌کند این آموزشگاه‌ها فعال‌تر شوند و تولیدات بهتر و تیم‌ها و گروه‌های هنری خوبی شکل بگیرد و تصورمان این است که المپیاد این کار را خواهد کرد.

معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: طرح المپیاد آموزش هنر آماده و کار‌های آن انجام شده و امسال عملیاتی می‌شود.

سالاری گفت: در حوزه تئاتر تلاش کردیم با جذب بودجه‌های تولیدی با حمایت وزیر و بخش‌های بودجه‌ای مجموعه، بتوانیم آثار خوبی را از هنرمندان برجسته تئاتر به تولید برسانیم، زیرا برخی از این هنرمندان اکنون به دلیل این‌که منابع مالی ندارند از میدان کنار رفته‌اند. اگر این منابع تامین شود به عرصه برگشته و کار‌های خوبی تولید می‌کنند.

وی افزود: حوزه موسیقی هم مانند تئاتر است، با هماهنگی خوبی که با بنیاد رودکی انجام شده، قرار است یک سری آثار فاخر را با هزینه و کمک بنیاد رودکی عملیاتی کنیم که بتوانیم تولید این آثار را بالا ببریم.

سفارش آثار تجسمی با تامین اعتبارات لازم

سالاری اظهار داشت: در حوزه تجسمی هم به دلیل این‌که تشکل‌ها و انجمن‌های تجسمی تکثر دارند، تلاش می‌کنیم هم تولید آثار و هم سفارش خرید برای آثار را با تامین اعتبارات انجام دهیم.

معاون وزیر فرهنگ: نهضت پلاتوسازی در دستور کار است/ برگزاری المپیاد هنر

خرید آثار هنرمندان برای موزه

معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: اگر اتفاق خوبی در حوزه بودجه و تامین اعتبارات بیفتد، امسال می‌توانیم شاهد باشیم که یک سری آثار هنرمندان برای موزه‌ها خریداری و یک سری از این آثار نیز برای موضوعات خاص تولید شود و از جمله، حضور در جشنواره‌های خارج از کشور را بیشتر کنیم که هنرمندان دیده شوند.

وی تصریح کرد: یکی از معضلاتی که هنرمندان دارند این است که هزینه سفر بالاست و از این طرف، هنرمندان اگر کمک مجموعه‌های دولتی و نهاد‌های مختلف حکومتی نباشد، نمی‌توانند آثار خود را در خارج از کشور عرضه کنند، باید این اتفاق را تسهیل کنیم.