فرآیند توسعه دانش، منوط به انتخاب درست دانش‌های پیشران است
تاریخ انتشار: ۲۶ خرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۲۵۲۲۷۲
ایسنا/خراسان رضوی جوامع بشری در عرصه زندگی اقتصادی اجتماعی با سه انقلاب اساسی کشاورزی، صنعتی و اقتصاد دانش‌بنیان روبه‌رو بوده‌اند، طی این انقلاب‌ها نه تنها ساختار اقتصادی، بلکه ساختار اجتماعی و فرهنگی نیز تحول یافته است.
بنا بر این پژوهش، هم اکنون بیش از دو دهه است که سومین انقلاب، یعنی عصر اقتصاد دانش‌بنیان آغاز شده است؛ عصری که در آن کاربرد دانش مهمترین عامل تولید است و بیش از هر عاملی دیگر پیش‌برنده صنایع و پایه‌گذار پیشرفت‌های اقتصادی است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این پژوهش توسط اسرین رحمانی کارشناسی ارشد اقتصاد، سیدمحمد باقر نجفی دکتری اقتصاد و محمد شریف کریمی دکتری اقتصاد دانشگاه رازی انجام شده که نشان می‌دهد، فرآیند توسعه در این عصر منوط به انتخاب درست دانش‌های پیشران و برنامه‌ریزی دقیق و منظم برای پیشتازی در آن است. برای پیشبرد این تمهیدات، لازم است علاوه بر شناخت دانش پیشران، معیارهای این انتخاب را نیز تحلیل کرد.
اقتصاد دانش‌بنیان نوظهورترین الگوی تولید است و در الگوی تولید دانش‌بنیان، دانش مهمترین عامل تولید است. کتاب‌ها، روزنامه‌ها، خبرها و غیره همه‌روزه بر اطلاعات و دانش ما می‌افزایند. دانش، امروزه از یک‌سو به سرعت در ابعاد گوناگون گسترش می‌یابد و از سوی دیگر، با شتاب بسیار زیادی فرسوده می‌شود. تطبیق با این شرایط امری دشوار است. نهادهای دانش‌بنیان در طی قرون گذشته به حفظ و تسهیم دانش کمک کرده‌اند؛ اما امروزه اهمیت دانش در توسعه اقتصادی بیشتر مورد توجه است.
آنچه که ما امروزه می‌بینیم در حقیقت همان کارکرد گذشته دانش است که در مقایسه با گذشته، مقیاس آن بزرگتر و شتاب آن بیشتر شده است. اقتصاد بیش از گذشته، بسیار قوی‌تر و مستقیم‌تر، ریشه در تولید، توزیع و کاربرد دانش دارد. نقش دانش در رشد و توسعه اقتصادی و همچنین خلق ارزش افزوده، بیش از دیگر عوامل تولید است. در اقتصاد جدید، نقش و اهمیت دانش برای فعالیت‌های اقتصادی اساسا تغییر یافته است.
در نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ میلادی، جایگاه یکتای دانش در اقتصاد مدرن به شکل فزاینده‌ای آشکار شد. نقش و اهمیت دانش برای فعالیت‌های اقتصادی اساسا تغییر می‌کند و این مورد برای اثبات این ادعا که جهان به سمت اقتصاد مبتنی بر دانش حرکت می‌کند، بسیار مهم است. فرایند تولید دانش، یک فرایند زمان‌بر و پرهزینه است. داهلمان جریان دانش را از چهار منظر تحصیل (فراگیری)، خلق (آفرینش)، توزیـع (انتشار) و استفاده از دانش توصیف کرده است.
دانش عامل اصلی رشد اقتصادی بلندمدت است
بر این اساس، ابتدا دانش و مهارت‌ها باید از طریق محیط‌های آموزشی و آکادمیک و همچنین بنگاه‌ها آموزش داده شود؛ به گونه‌ای که خلاقیت و نوآوری در فرد و بنگاه شکوفا شده و منجر به خلق دانش جدید شود. سپس، این دانش و نوآوری جدید در راستای تولید، توسعه و توزیع به کار رود. به بیان دیگر، می‌توان گفت: دانش نتیجه یادگیری است و یادگیری فرایند تحصیل دانش جدید است؛ به گونه‌ای که بنگاه‌ها به طور دائم در فعالیت‌های جمع‌آوری و همسان‌سازی دانش درگیر می‌شوند.
اگر به دانش، به عنوان یک کالای اقتصادی نگریسته شود، آنگاه، کالاهای اقتصادی نامحدودی هستند که می‌توانند بازده مثبت را در حین استفاده سیستماتیک خود تولید کنند. از آنچه تاکنون بیان شد، این گونه برمی‌آید که میزان پیشرفت در دانش به عنوان رکن اصلی تولید در اقتصاد دانش‌بنیان، می‌تواند تفاوت‌های موجود در تکنولوژی و به تبع آن، رشد و پیشرفت اقتصادی را توجیه کند. در واقع، دانش عامل اصلی رشد اقتصادی بلندمدت است.
پژوهشگران می‌گویند، شاید بهتر است بگوییم دانش نقش امروز نفت را در فردای زمین ایفا می‌کند. با این تفاوت که با استخراج بیشتر نفت، از میزان ذخایر آن کاسته می‌شود؛ اما هر قدر که از دانش استفاده کنیم، از میزان آن کاسته نمی‌شود، بلکه بر آن افزوده شده و دانش‌های جدیدی خلق می‌شود. به عبارت دیگر، اقتصاد دیگر علم بهره‌برداری از منابع کمیاب نیست، زیرا دانش تمام شدنی و محدود نیست.
اصطلاح «اقتصاد دانش‌بنیان» نخستین بار توسط سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، معرفی شد: نوعی از اقتصاد که مستقیما بر مبنای تولید، توزیع و استفاده از دانش و اطلاعات است. در آن زمان امیدوار بودند همگرایی دانش/ اطلاعات و تکنولوژی کامپیوتر، محرک اصلی رشد، تولید ثروت و اشتغال کامل تمام صنایع خواهد شد. این تکنولوژی‌های جدید که بعد از دهه ۱۹۵۰ پدیدار شده، با تکثیر کامپیوترهای شخصی و سپس، با گسترش استفاده از اینترنت و ایمیل به شکلی وسیع توسعه یافت، نقش مهمی را در بازسازی فضای کار و اقتصاد دارا هستند.
به طور قطع، می‌توان گفت که این پیشرفت آغازین در تکنولوژی‌های نوظهور نظیر کامپیوتر و اینترنت، راه را برای ظهور اقتصاد دانش‌بنیان هموار کرد. اقتصاد دانش‌بنیان راهکاری مفید و نافذ برای به دست آوردن و تبیین جنبه‌های مهم از واقعیت‌های اقتصادی عصر حاضر است که نقش این راهکار نیز به شکلی فزاینده رو به گسترش است. این راهکار همانند گذرگاهی به سمت توسعه و پیشرفت است. ورود به این گذرگاه نیازمند خلق دانش و گسترش ارتباطات است.
اقتصاد دانش‌بنیان علاوه بر خلق دانش، متکی بر انتشار و استفاده از آن است
به این نکته نیز باید توجه ویژه داشت که اقتصاد دانش‌بنیان به شکلی فزاینده علاوه بر خلق دانش، متکی بر انتشار و استفاده از آن است. از این‌رو، دستیابی کامل مؤسسات اقتصادی و اقتصادهای ملی به موفقیت، بر کارایی آنها در گردآوری، جذب و کاربرد دانش و نیز در خلق آن متکی خواهد بود. بنابراین، اقتصاد دانش‌بنیان فرصت و توانایی برای دستیابی به موفقیت در وضعیت اجتماعی و اقتصادی اشخاص و بنگاه‌ها را تعیین می‌کند.
اما اگر کشوری از این جریان بهره نگیرد، شکاف اقتصادی و اجتماعی آن کشور با جوامع پیشرفته، با آهنگ سریع‌تری افزایش می‌یابد و وجهه بین‌المللی و حضورش در بازارهای جهانی به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. نکته اساسی این است که دانش قلمرو بسیار گسترده‌ای را به خود اختصاص می‌دهد. پس برای یادگیری و تولید دانش به ناچار باید دست به انتخاب زد.
دانش پیشران دانشی است که هر کشور بر اساس ظرفیت‌ها و فرصت‌های موجود برای توسعه خود، در مرحله‌ای که در آن قرار گرفته انتخاب می‌کند تا به کمک دستاوردهای حاصل از آن بتواند به اهداف توسعه‌ای خود دست یابد. می‌توان دانش پیشران را به دو بخش تقسیم کرد. دانش پیشران در مرحله اول دانشی است که ما را از این جایگاهی که هستیم با توجه به آن سطح از سرمایه، تکنولوژی و نیروی انسانی که در اختیار داریم به جایگاه بالاتری رهنمون سازد.
دانش پیشران و پیش‌برنده در مراحل متأخر، دانشی است که در مراحل بعدی توسعه و براساس شرایط موجود در آن مرحله به عنوان موتور تحولات و اصلاحات توسعه برگزیده می‌شود. هیچکدام از کشورهای پیشرفته جهان، به طور همزمان و یکسان روی تمام صنایع و شاخه‌های دانش سرمایه‌گذاری نمی‌کنند، بلکه با توجه به شرایط و امکانات موجود، هر کدام چند شاخه را برگزیده و تمام توجه و سرمایه‌گذاری خود را روی آنها متمرکز کرده‌اند تا بتوانند از سرمایه‌گذاری‌های خود بیشترین دستاوردها را کسب کنند.
شتاب نوآوری و فناوری، دولت‌ها را بر آن داشته که تمهیدات ویژه‌ای در راستای برنامه توسعه‌ای خود بیندیشند. تکنولوژی، شتاب بی‌سابقه‌ای یافته و طول عمر متوسط تکنولوژی کاهش و سرعت نوآوری افزایش یافته است. نوآوری و تکنولوژی متأثر از تلاش‌های علمی و پژوهشی و فرایندهای تحقیق و توسعه در بخش آکادمیک و صنعت است. این شتاب بی‌سابقه و تلاش‌ها و ارتباطات فراوان در بخش‌های مختلف، هزینه هنگفتی می‌طلبد؛ هزینه‌ای که دولت‌ها را وادار به برگزیدن تنها تعداد محدودی از رشته‌ها و شاخه‌های علمی می‌کند.
محققان می‌گویند، بی‌توجهی به این امر و سرمایه‌گذاری و صرف هزینه در تمام شاخه‌های علوم نتیجه‌ای جز تداوم توسعه نیافتگی به همراه ندارد. همچنین، انتخاب غلط و غیرکارا نیز موجب سقوط اقتصاد یک جامعه می‌شود. انتظار می‌رود دانش پیشران بتواند مسائل و مشکلات جامعه را حل نماید؛ بتواند تحول اقتصادی در جامعه ایجاد کند و همچنین، براساس شرایط و امکانات داخلی موجود در دسترس باشد. برای تحقق این انتظارات لازم است که چارچوبی برای انتخاب دانش پیشران تبیین شود.
بنابراین، معیارهای انتخاب دانش پیشران این چارچوب را به دست می‌دهند. ظرفیت خلق ارزش افزوده، ظرفیت خوشه زدن، امکان‌پذیری از منظر زیرساخت‌ها و ظرفیت ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار از جمله این معیارها هستند. تغییر روند اشتغال در اتحادیه اروپا و پیش‌بینی که از این تغییر تا سال ۲۰۲۵ صورت گرفته و آمار مربوط به صنایع و خدمات مبتنی بر دانش برای کشورهای توسعه یافته جهان همه و همه نشان از جایگاه ویژه مشاغل دانش‌بنیان و آهنگ سریع ایجاد تحول در حوزه اشتغال است. همچنین، آمارهای مربوط به میزان ارزش افزوده صنایع دانش‌بر و فناوری‌بر طی دهه‌های گذشته نشان دهنده خلق ارزش افزوده بالاتر این صنایع در مقایسه با دیگر بخش‌هاست.
همه این قابلیت‌ها و ویژگی‌ها، جایگاه ویژه بخش‌های دانش‌بنیان را نشان داده و انتخاب‌ها باید از درون این بخش‌ها صورت گیرد؛ دانشی که ظرفیت ایجاد تحول اقتصادی در یک جامعه را داشته باشد؛ به گونه‌ای که سیر حرکت به سمت توسعه با آهنگ سریع‌تری ادامه یابد؛ دانشی که از منظر زیرساخت‌های موجود مانند ICT ، طراحی، دانش و سرمایه دانش‌بنیان امکان‌پذیر باشد؛ دانشی که توانایی خلق ارزش افزوده بالا و همچنین، ظرفیت ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار را داشته باشد. مجموعه این معیارها و ضرورت‌ها به یک انتخاب درست منجر می‌شوند.
این پژوهش در فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران منتشر شده است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی علمی و آموزشی پژوهش اقتصاد دانش بنیان خلق ارزش افزوده سرمایه گذاری دانش پیشران خلق دانش بخش ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۲۵۲۲۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سامانه تامین مالی جمعی آبادیران عرصه‌ای برای جلب مشارکت مردم و تحقق شعار سال
به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، دبیرخانه برنامه ملی آبادایران در راستای اقدامات خود برای ترویج فرهنگ وقف فناورانه و افزایش مشارکت مردمی در رونق اقتصاد دانش‌بنیان و همچنین در راستای هم‌افزایی با نهادهای متولی آبادانی و پیشرفت کشور و استفاده از ظرفیت سامانه‌های تامین مالی جمعی خیریه بخش خصوصی، اقدام به عقد توافقنامه با کمیته امداد امام خمینی (ره) و سه شرکت دانش بنیان و فناور فعال در این زمینه کرده است.
مراسم اعطای این توافق‌نامه‌ها با حضور حبیب الله آسوده، معاون توسعه مشارکت‌های مردمی کمیته امداد امام خمینی (ره)، حمیدرضا شکری، دستیار معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، عبدالمجید مرشدی، مدیرکل دفتر تامین مالی و توسعه سرمایه گذاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری و همچنین سه شرکت قاصدک سامانه، مجمع ترنم صبح سپید عام المنفعه و بنیاد جهادی مهرالرضا (ع) عام المنفعه در محل معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری برگزار شد.
حمیدرضا شکری دستیار مردمی‌سازی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در ابتدای این نشست، گفت: رویکردی که از ابتدای دولت سیزدهم در دستور کار معاونت علمی قرار گرفت، مسئله «نوآوری فراگیر» بود و هدف از این رویکرد انتقال توانمندی های زیست بوم فناوری از طرق مختلف به جامعه است.
شکری ادامه داد: از سال ۱۳۹۲ که قانون حمایت از شرکت های دانش‌بنیان کلید خورد تا به امروز جهش قابل توجهی را در رشد شرکتهای دانش‌بنیان، فناور و خلاق پیش رو داشته ایم. از ۵۵ شرکت دانش‌بنیان به ۱۰ هزار شرکت دانش‌بنیان رسیده ایم و پس از شش سال حمایت از شرکتهای خلاق امروز شاهد فعالیت بیش از دو هزار شرکت خلاق هستیم و چیزی حدود ۱۲ هزار شرکت فناور در کشور مشغول فعالیت هستند که البته به تمام این موارد می‌توان توانمندی نخبگان را هم اضافه کرد.
وی افزود: برنامه ملی آبادیران، اساسا با یک چنین دغدغه ای (بهره گیری از توانمندی‌های زیست بوم علم و فناوری برای محرومیت زدایی) کلید خورد و در این راستا سامانه تامین مالی جمعی آبادیران سال گذشته ایجاد و امسال با رویکرد جامع تری وارد میدان شده است و طی آن می کوشیم تا عرصه را برای جمع آوری کمک های مردمی در بستری مجازی و آنلاین فراهم کنیم.
شکری در ادامه بیان کرد: نهادهای متولی آبادانی و پیشرفت، گروه های جهادی و مردمی هم می توانند در این سامانه تعریف پروژه کنند و معاونت علمی به این پروژه‌ها اعتبار بخشی کرده و بستر لازم جهت کمک دانش‌بنیان‌ها به رفع نیازمندی های مناطق کمتر برخوردار را فراهم می کند.
مدیر برنامه ملی آبادیران درباره این توافقنامه توضیح داد: در توافقنامه ای که امروز با کمیته امداد امام خمینی (ره) امضا کردیم، مقرر شد تا این نهاد در کنار معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری از آن دست طرح هایی که در راستای ماموریت هایش قرار می گیرد، حمایت کند.
شکری در خصوص قابلیت های این سامانه تامین مالی گفت: این سامانه، متصل به سامانه‌های تامین مالی جمعی شرکت های دانش‌بنیان است و زمینه را برای به کارگیری توانمندی‌های دانش‌بنیان به حل مسائل اقشار کمتر برخوردار و مناطق محروم و همچنین تحقق شعار سال که همان جلب مشارکت مردم در حل مسائل کشور است، تسهیل می‌کند.
در ادامه این نشست، عبدالمجید مرشدی، مدیر کل دفتر تامین مالی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری گفت: اکنون پس از دو دهه از عمر زیست بوم فناوری و نوآوری وقت آن رسیده است تا ماحصل این دو دهه تلاش خود را در عرصه اقتصاد و تولید ناخالص ملی عرضه کند.
مرشدی ادامه داد: سکو‌های تامین مالی از جمله اقداماتی است که می‌تواند زمینه این اثرگذاری را تسهیل کند.
وی افزود: از رهگذر اقداماتی که در برنامه ملی آبادیران رقم خورد، فرهنگسازی خوبی در حال انجام است و می تواند به مثابه الگو و مدلی در دیگر عرصه تسری یابد و طرح ها وارد بحث‌های پلتفرمی شود و مردم بتوانند در حل مسائل کلان کشور مشارکت کنند.
حبیب‌الله آسوده، معاون مشارکت مردمی کمیته امداد امام خمینی (ره)، در ادامه این نشست بر جایگاه زیست بوم علم و فناوری در حل مسائل کلان کشور تاکید کرد و با ارجاع به بیانات مقام معظم رهبری گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی در یکی، دو سال گذشته بر دانش‌بنیان کردن کسب و کار‌ها تاکید بسیار داشته و شاهد این امر، محوریت شعار سال در سال‌های گذشته است.
وی ایجاد ارزش، مشارکت مردم و دانش‌بنیان شدن اقتصاد را سه ضلع اساسی توافقنامه تامین مالی دانست و افزود: محصول این توافقنامه بی‌شک آبادی ایران و کاهش فقر و نابرابری ها است.
معاون مشارکت مردمی کمیته امداد امام خمینی (ره) در پایان به دو رویکرد کمیته امداد امام خمینی در عملیاتی کردن این توافقنامه اشاره کرد و گفت: پای کار آوردن مشارکت مردم و ترویج فرهنگ زکات مسئله ما است که می کوشیم تا با همت مردم و پشتیبانی معاونت علمی این مهم را به انجام برسانیم.
آسوده اضافه کرد: توافق با سامانه‌های تامین مالی جمعی محدود به این سه شرکت نبوده و سامانه‌هایی که تمایل به همکاری با سامانه تامین مالی جمعی آبادیران دارند، می‌توانند با دبیرخانه برنامه ملی آبادیران تعامل کنند.
انتهای پیام/
جزئیات جدید از دزدیده شدن دختر ۴ ساله کلالهای؛ کارگر ۳۵ ساله قصد فروش یسنا را داشت