عوامل محیطی ناپایداری سرزمین چه تاثیری بر بیابان‌زایی دارد؟
تاریخ انتشار: ۲۷ خرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۲۵۸۸۸۳
ایسنا/خراسان رضوی تغییر کاربری اراضی و بهره‌برداری بیشتر از توان طبیعت در اکوسیستم‌های مناطق خشک و نیمه خشک، باعث افزایش روند پدیده بیابان‌زایی شده است و برنامه‌ریزان بیابان همواره با فرایندهای پیچیده اکولوژیکی مواجه‌اند.
بنا بر این پژوهش، تغییر اقلیم و خشکسالی‌های متاثر از آن نیز باعث تشدید این موضوع شده است؛ به گونه‌ای که براساس آخرین آمار سازمان ملل، ۱۶۴ کشور جهان با پدیده تخریب سرزمین و بیابان‌زایی به طور جدی با آن مواجه‌اند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این پژوهش توسط غلامرضا زهتابیان استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، علیرضا مقدم‌نیا دانشیار دانشکده منابع طبیعی، حسین آذرنیوند استاد دانشکده منابع طبیعی، علی اکبر نظری سازمانی دانشیار دانشکده منابع طبیعی و علیرضا نژاد محمد نامقی دانشجوی دکتری دانشکده منابع طبیعی انجام شده که نشان می‌دهد، جوامع انسانی در این مناطق به شدت به استفاده بهینه از منابع طبیعی وابسته‌اند. روند روزافزون تخریب این منابع ارزشمند در بسیاری از این نواحی، تهدیدی جدی برای بشریت محسوب می‌شود.
بهره‌برداری بهینه و اصولی از منابع طبیعی سرزمین و ساماندهی مدیریت پایدار اراضی براساس توان طبیعی آن، نقش مهمی در جلوگیری از تخریب محیط زیست در راستای توسعه پایدار دارد. براساس گزارش‌های موجود، تخریب و گسترش ناپایداری سرزمین از نیمه دوم قرن گذشته شناسایی و به آن توجه شد. تخریب زمین یکی از مشکلات عمده زیست محیطی است و به عنوان تجاوز به پایداری تشریح شده است. این شکل، هم از نظر شدت و هم اندازه، در بسیاری از نقاط دنیا رشد فزاینده‌ای دارد؛ به طوری که بیش از ۲۰ درصد از اراضی زراعی، ۳۰ درصد از جنگل‌ها و ۱۰درصد از مراتع را شامل می‌شود.
تعداد کمی از افراد می‌توانند بر روی میزان یا شدت تخریب زمین‌های خشک هم‌نظر باشند که این می‌تواند به علت وجود تفاوت در روش‌های ارزیابی باشد. عوامل پایه محیطی مانند آب، خاک و پوشش گیاهی در کنار اقلیم، زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی از مهمترین عوامل شناخته شده در این خصوص هستند. شاخص‌های ناپایداری و تخریب سرزمین، خصوصیات کلیدی خاک یا جامعه گیاهی هستند که به تغییر در محیط زیست حساس‌اند و فرایندهای پیچیده اکوسیستم را منعکس می‌کنند که اندازه‌گیری مستقیم آنها بسیار مشکل یا گران است.
این شاخص‌ها اطلاعاتی را درباره وضعیت فعلی اکوسیستم‌های طبیعی و کشاورزی فراهم می‌کنند. با استفاده از این شاخص‌ها و پایش مرتب آنها، سرنخ‌هایی درباره پاسخ سیستم به مدیریت به دست می‌آید. به عبارت دیگر، یک شاخص زیست محیطی، علامت یا نشانه‌ای است که می‌تواند به نشان دادن تغییرات در محیط زیست کمک کند و همچنین راه‌حل مناسبی برای جلوگیری یا کاهش تغییرات ناخواسته محیط زیست پیشنهاد کند. به این ترتیب، شاخص‌هایی که بتوانند تغییر محیط را به ما نشان دهند، برای مدیریت سرزمین سودمندند.
شاخص‌ها و معیاری‌های محیطی ناپایداری سرزمین باید برای هدف مدیریت اراضی تعیین، انتخاب و ارزشیابی شده و به وسیله پژوهشگران به کار برده شوند. یکی از معیارهای اصلی مدل مدیریت پایدار سرزمین SLM طبقه‌بندی وضعیت درجه حفظ پایداری زمین از طریق حفظ خاک در برابر فرسایش است. تخریب خاک زمانی رخ می‌دهد که در نتیجه مدیریت نادرست، فرسایش به طور قابل توجهی تشدید شده و از حد آستانه حفاظت محل بگذرد؛ به طوری که بدون دخالت در مدیریت، قابل برگشت به حالت پایدار نیست.
محققان می‌گویند، با بررسی نقشه‌های ارزیابی شدت بیابان‌زایی به دست آمده از مدل IMDPA و مدل مدیریت پایدار سرزمین در سیستم اطلاعات جغرافیایی، مهمترین عوامل ناپایداری را شناسایی و نقشه‌های مربوط تهیه شد. نتایج به دست آمده در منطقه نشان می‌دهد که بیشترین ناپایداری در منطقه دشت‌سر و بیشتر شدت پتانسیل بیابان‌زایی در منطقه دشت است.
با تطابق و مقایسه نقشه‌های تهیه شده، شدت بیابان‌زایی و ارزیابی مدیریت پایدار سرزمین مهمترین عوامل شناخته شده ناپایداری محیطی در هر معیار، به ترتیب شامل شاخص خشکسالی در معیار اقلیم، شاخص بهره‌برداری از پوشش گیاهی در معیار پوشش گیاهی، شاخص نوع استفاده از زمین در معیار فرسایش آبی و شاخص پوشش گیاهی در معیار فرسایش بادی در منطقه مورد مطالعه است و در میان معیارهای مورد ارزیابی معیار پوشش گیاهی و فرسایش بیشترین وزن را در ناپایداری منطقله و شدت بیابان‌زایی نشان می‌دهد.
با توجه به اهمیت این معضل، تاکنون روش‌های مختلفی برای تخمین یا ارزیابی بیابان‌زایی ارائه و نقد شده است. اما به رغم پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه روش‌های ارزیابی بیابان‌زایی، مشکلات عدیده‌ای در استفاده از آنها وجود دارد؛ از جمله اینکه این روش‌ها هنوز تا حد زیادی بر پایه قضاوت و نظر کارشناسی است که با عدم توافق نظر عمومی در ارتباط با اراضی تخریب یافته حتی در سطح ملی منجر شده است؛ به عنوان مثال، ارزیابی‌های صورت گرفته از بیابان‌زایی در هلند، سطح اراضی تخریب یافته در این کشور را بین ۵۳ تا ۲۳۹ میلیون هکتار می‌داند.
براساس این پژوهش، در خصوص دیگر مشکلات ارزیابی بیابان‌زایی می‌توان به مواردی اشاره کرد که اشکال تخریب به آسانی قابل رؤیت نیستند؛ مثل فشردگی خاک، اسیدی شدن و کاهش فعالیت‌های بیولوژیک، کمبود اطلاعات و ابزارهای لازم برای ارزیابی، عدم توافق بین‌المللی درباره شاخص‌ها و معیارهای تعیین شده در روش‌های ارزیابی بیابان‌زایی و .... کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
تاکنون بیابان‌زایی، با استفاده از روش مذکور، در مناطق مختلف کشور با شرایط اقلیمی مشابه منطقه مورد مطالعه و با تکیه بر معیارهای محیطی، به عنوان مهمترین معیارهای بیابان‌زایی ارزیابی شده است. نتایج به دست آمده اهمیت این معیارها را در بیابان‌زایی مناطق خشک و نیمه خشک آشکار می‌سازد. اما با وجود این عوامل ناپایداری محیطی، پدیده بیابان‌زایی و مشکلات ناشی از آن، نباید معیاری‌های غیرمحیطی دیگر مانند بیکاری و مهاجرت که سطح وسیعی از اراضی کشاورزی را در منطقه تحت تأثیر قرار داده است، فراموش کرد.
این پژوهش در مجله علمی پژوهشی مهندسی اکوسیستم بیایان منتشر شده است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی علمی و آموزشی محیط زیست پژوهش دانشکده منابع طبیعی مدیریت پایدار پوشش گیاهی محیط زیست شاخص ها روش ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۲۵۸۸۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تداوم ناپایداری‌های جوی و دریایی در هرمزگان
ایسنا/هرمزگان کارشناس اداره کل هواشناسی هرمزگان گفت: امروز در پاره‌ای از نقاط هرمزگان ناپایداری وضع جوی و دریایی پیش‌بینی می‌شود.
مجتبی حمزه نژاد گفت: امروز شنبه (۱۵ اردیبهشت ماه) در پاره‌ای از مناطق غربی و شمالی، ارتفاعات و با احتمال کمتر برخی مناطق مرکزی، شرقی و دریایی هرمزگان، رگبار پراکنده باران و رعد و برق با احتمال افزایش لحظه‌ای سرعت باد پیش بینی می‌شود.
وی گفت: توصیه می‌شود از قرارگیری در حریم رودخانه‌های فصلی، صعود به ارتفاعات و چرای دام در ارتفاعات بویژه در غرب و شمال استان خودداری شود.
حمزه نژاد گفت: امروز خلیج فارس با وزش بادهای جنوب شرقی و تنگه هرمز با وزش بادهای جنوب غربی نسبتا مواج خواهد شد.
وی افزود: در پاره‌ای از نقاط بویژه در خلیج فارس احتمال وقوع تندباد لحظه‌ای همراه با رگبار باران و رعدوبرق پیش بینی می‌شود.
کارشناس اداره کل هواشناسی هرمزگان گفت: بعدازظهر فردا با افزایش بادهای جنوب غربی، شمال غربی دریا نسبتا مواج خواهد شد.
حمزه نژاد خاطرنشان کرد: سرعت باد در تنگه هرمز و بخش‌هایی از خلیج فارس در برخی از ساعات به بیش از ۳۶ کیلومتر بر ساعت خواهد رسید.
وی گفت: توصیه می‌شود در این مدت شناورهای سبک، صیادی و تفریحی از تردد خودداری کنند و تمهیدات لازم برای تردد ایمن سایر شناورها در نظر گرفته شود.
حمزه نژاد گفت: از لحاظ دمایی از امروز تا اواسط هفته روند افزایشی دما خواهیم داشت.
انتهای پیام
تداوم بارندگیها در کشور / دمای هوا در بعضی مناطق کاهش می‌یابد